Voorzet voor een discussie over de toekomst van revalidatiearts

Voorzet voor een discussie over de toekomst van revalidatiearts.
Inleiding.
Met dit stuk wil de beroepsbelangencommissie een aanzet geven tot een existentiële discussie over
de toekomst van de revalidatiearts.
Deze discussie begint met de vraag of een discussie over de profilering en positionering van de
revalidatiearts op dit moment nodig is? Bestaat het vak revalidatiegeneeskunde nog wel over een
aantal jaren? Zo ja, speelt dit probleem alleen op niveau van de arts of beslaat het de revalidatie in
zijn bredere zin? In essentie gaat het om de vraag waarin de meerwaarde van de revalidatiearts en de
revalidatiegeneeskunde besloten ligt. Welke (economische) belangen spelen er rond deze discussie.
Hoe zwaar weegt de invloed van zorgverzekeraars, die hun focus vooral lijken te leggen op efficiëntie.
Zonder direct tot een herijking te komen van het vak revalidatiearts, lijkt het toch zinnig om de
discussie over de toekomst van de revalidatiearts te voeren. In verschillende voorraad, maar ook in de
wandelgangen blijkt hierover te worden gediscussieerd. Hiermee lijkt de eerdere vraag beantwoord en
lijkt het zinvol om over dit thema een gestructureerde discussie te starten.
Waarin zit de toegevoegde waarde van de revalidatiearts?
De eerste woorden die opkomen bij deze vraag zijn; breed opgeleid en een goed ontwikkeld ‘pluis-niet
pluis’ gevoel. Ook een breed denk- en werkniveau op het gebied van diagnostiek en prognostiek is het
terrein van de revalidatiearts. De revalidatiearts maakt in zijn handelen gebruik van instrumenten en
terminologie die passen binnen het International Classification of Functioning, Disability and Health
(ICF) model. Binnen het ICF-model wordt het menselijk functioneren en de factoren die daarop van
invloed zijn benaderd vanuit de wisselwerking tussen de verschillende aspecten van de
gezondheidstoestand en de externe en persoonlijke factoren. Zo kan een revalidatiearts op het gebied
van activiteiten en participatie niveau van somatische problemen het bredere plaatje schetsen. Ook
hele complexe problematiek kan behandeld worden door de revalidatiearts.
Van revalidatieartsen wordt verwacht dat zij de nodige kennis hebben over belendende medisch
specialismen en behoren daarnaast de nodige managementkwaliteiten te bezitten. Naast deze
eigenschappen is de revalidatiearts uiteraard ook dokter, waar naast het werken in een team ook
medisch technische vaardigheden een vereiste zijn.
Andere kwaliteiten van de revalidatiearts vinden we terug bij de consultaire activiteiten. De
aangeleverde medische informatie moet kritisch beoordeeld kunnen worden en het verhaal van de
patiënt moet in de juiste context geplaatst kunnen worden. De revalidatiearts heeft een
overkoepelende view maar respecteert de grenzen van het vak. Er is discussie mogelijk over de mate
waarin aanvullende diagnostiek moet kunnen worden aangevraagd en beoordeeld.
Specialisatie binnen het vak van revalidatiearts.
We kunnen grofweg drie werkvelden onderscheiden binnen de revalidatiekunde. Allereerst zien we de
revalidatiearts als de persoon die het behandelteam leidt en zich bezighoudt met zijn of haar primaire
zorgtaken. Een volgende taak van de revalidatiearts is het verrichten van een intake met eventueel
aanvullende diagnostiek. Daarbij wordt van de revalidatiearts verwacht te weten wat wel of niet binnen
de competentie van zijn diagnostiek ligt. Het laatste werkveld is dat van de superspecialist met een
duidelijke
focus
op
één
bepaald
gebied
(bijvoorbeeld
spasmebehandeling
of
dwarslaesieproblematiek). In het karakter van het vak revalidatiegeneeskunde ligt besloten dat er
vooral sprake dient te zijn van een overkoepelende blik en dat zelfs de superspecialist binnen de
revalidatiegeneeskunde zich breed moet blijven oriënteren.
Nieuwe beroepen binnen de revalidatiegeneeskunde
Net als in andere medisch specialisme kan de Physician Assitant of een Verpleegkundig Specialist in
de revalidatiegeneeskunde als een aanwinst worden gezien. De waarde van de PA is onder andere
het overnemen van routinetaken van de revalidatiearts, waardoor capaciteitsproblemen kunnen
worden opgelost. Er is op dit moment een separate discussie over taakherschikking, waarin de
taakafbakening
van
de
verschillende
functionaliteiten
wordt
beoordeeld. Waar
liggen
de
verantwoordelijkheden en de grenzen van de werkzaamheden van een PA? Primaire taken zijn
voorbehouden aan de revalidatiearts. Primaire taken zijn bijvoorbeeld diagnostiek en het maken van
een prognose. De primaire taken vergen een dermate brede kennis die niet bij een PA aanwezig
wordt geacht. De nieuwe beroepen kunnen (deel) taken overnemen, dit altijd onder supervisie en
eindverantwoordelijkheid van revalidatiearts. De taken hangen af van de individuele kwaliteit van de
individuele persoon. Hoe zorgen we als beroepsgroep nu dat deze nieuwe beroepen kwalitatief goed
zijn? Wat is de rol van de revalidatiearts binnen de opleiding van deze nieuwe beroepen?
Geriatrische revalidatie zorg.
Een nieuwe uitdaging voor de revalidatiearts en het vak revalidatiegeneeskunde is de geriatrische
revalidatie zorg (GRZ). Waarin onderscheidt het specialisme revalidatiegeneeskunde zich van de
GRZ, uitgevoerd door een specialist ouderenzorg? Recent is het triage instrument GRZ opgesteld. Dit
document vormt een solide basis
voor
het opzetten van een goede samenwerking tussen de
revalidatiegeneeskunde en de GRZ. De beroepsbelangencommissie ziet aan de poort van een
behandel traject vooral een consultaire rol voor de revalidatiearts. Dit geldt voornamelijk bij
aandoeningen waarbij het bewegingsapparaat of de aansturing daarvan een rol speelt. Uiteraard
wordt daarbij de context van psychosociale en sociaalmaatschappelijke factoren betrokken. Dit is
vooral van belang bij oudere patiënten die graag nog een actieve en participerende rol willen hebben
in de samenleving.
Zonder revalidatiearts kan er eigenlijk geen besluit genomen worden of een
patiënt naar een verpleeghuis gaat of niet, zeker niet als deze patiënt nog de wens heeft om actief te
blijven. Een specialist ouderengeneeskunde is veelal niet beschikbaar in het ziekenhuis om de triage
te doen.
Door verpleeghuizen wordt op dit moment actief beleid gevoerd om de nodige revalidatiepatiënten
binnen de poorten te krijgen. Dit lijkt overigens vooral aanbod gericht.
Revalidatiearts en huisarts.
In het huidige tijdsgewricht waarin het aanbod op de revalidatie markt is uitgebreid, lijkt het zinnig om
de relatie tussen de huisarts en de revalidatiearts te bezien. Er zijn gerede twijfels of een gemiddelde
huisarts voldoende op de hoogte is van de mogelijkheden die de revalidatiegeneeskunde kan bieden
in vergelijking met de andere vormen van revalidatiezorg, inclusief de geriatrische. Hoe profileren we
ons eigenlijk richting de huisarts als revalidatiearts? Is de huisarts op de hoogte van de wezenlijke
verschillen tussen een revalidatiearts en de fysiotherapeut? Het verdient aanbeveling om de kennis
van de huisarts op dit vlak te toetsen en eventueel door middel van workshops of geaccrediteerde
symposia voor huisartsen vanuit de revalidatiegeneeskunde te versterken.
Concluderend.
De revalidatiegeneeskunde en de revalidatiearts spelen op dit moment een essentiële rol in de zorg.
Gezien de diverse veranderende omgevingsfactoren is het verstandig een discussie te voeren over
deze rol in de nabije toekomst.
De Kwaliteiten van de revalidatiearts zijn het hebben van een overkoepelende view, het hebben van
een brede scope, het hebben van kennis van vele eilandjes en het vermogen om deze op een
adequate en juiste manier te kunnen combineren De revalidatiearts is een combinatie van een
generalist en een specialist. We blijven specialist in aandoeningen van het houding en
bewegingsapparaat, en ontwikkelen ons ook steeds meer in complexe problematiek op het gebied van
cognitie, motoriek, afasie en communicatie.
De behoefte aan gespecialiseerde revalidatiebehandeling neemt al jaren toe en die toename blijft
doorgaan. De groeiende vraag ontstaat vooral door vergrijzing van de bevolking en door de
voortschrijdende medische technologie. Mede om deze redenen dient ook in de ouderenzorg de
revalidatiearts een duidelijke rol krijgen om kwaliteit van zorg te kunnen waarborgen. Zeker binnen het
huidige
‘healthy
aging’
principe
liggen
vaak
hulpvragen
die
uitsluitend
binnen
de
revalidatiegeneeskunde kunnen worden opgelost.
De beroepsbelangencommissie wil graag het voortouw oppakken om de discussie rond rol van de
revalidatiegeneeskunde en de revalidatiearts in de nabije toekomst vorm te geven.
BBC – november 2013