Dhr. A. Engelen, radiotherapeut/oncoloog Instituut Verbeeten´s

Regiosymposium Palliatieve Zorg
“Leren is ontmoeten.”
Kasteel Maurick
2 oktober 2012
Antoine Engelen
Radiotherapeut-oncoloog
Tilburg
Den Bosch
Breda
‘De plaats van radiotherapie bij kanker.’
• 50% van alle patiënten met kanker wordt genezen
• 50% van alle patiënten met kanker wordt bestraald
• 50% van de patiënten die bestraald worden: curatief
• 50% van de patiënten die bestraald worden: palliatief
palliatieve zorg:
overweeg altijd radiotherapie
( voor overleg)
Hoe werkt het?
basis-theorie radiotherapie
• doel: beschadigen van tumorweefsel
• resultaat: ↓ groei van de tumorcellen
• beperkende factor: beschadigen gezonde weefsel
Hoe werkt het?
• ioniserende straling (“versnelde deeltjes”)
• botsen met hoge energie op de DNA structuur
• hierdoor ontstaat schade aan het DNA
• verstoring celcyclus
• apoptosis
Hoe werkt het?
cartoon
1
.
2
.
3.
Hoe werkt het?
De volgende effecten zijn van belang:
1. het verschil in herstel vermogen (DNA) tussen
tumorcellen en gezonde cellen
2. moment van optreden van het effect (schade)
Hoe werkt het?
Hoe passen we dat toe in de praktijk: “fractionering”
• de totale hoeveelheid straling wordt opgedeeld
in kleine “stukjes” (fracties)
• de hoeveelheid straling per fracties is zo groot dat:
- tumorcellen doodgaan
- gezonde cellen nog herstellen
Hoe werkt het?
zoeken naar de balans, hoeveel fracties?
doe meer met minder fracties……..
Hoeveel fracties?
Effectiviteit radiotherapie: hoeveel fracties zijn er nodig?
•
12 x 2.5 Gy
Aantal fracties afhankelijk van:
•
10 x 3 Gy
• conditie en levensverwachting patiënt
•
5 x 4 Gy
• palliatieve schema’s kunnen indien nodig
•
1 x 8 Gy
herhaald worden!
Hoeveel fracties?
doel palliatieve bestraling:
• in een minimale tijdsspanne (aantal fracties ↓) :
• een maximaal effect (palliatief) bereiken
(↑ bestralingsdosis per fractie)
• = hypofractionering
Hoeveel fracties?
voordelen hypofractionering
• snelle reductie van tumorvolume = snel effectief
• sneller klaar: winst in “quality time”
• goedkoper
Voorwaarden
voorwaarden palliatieve bestraling:
• belasting voor de patiënt: zo gering mogelijk
• resultaat op korte termijn
• balans: positief effect op de kwaliteit van leven
• om de patiënt minimaal te belasten:
• consult + voorbereiding + uitvoering: in 1 sessie
= “one stop shop” principe
Werkwijze
Werkwijze bij palliatieve bestraling:
• patient krijgt uitleg (30 - 45 min.)
• voorbereiding CT scan (30 min. scan + 45 min. berekenen)
• uitvoering op het bestralingstoestel (20 min.)
• “one-stop shop” principe (totaal: 140 min. = 1 dagdeel)
Botmetastasen
doel radiotherapie bij een antalgische XRT:
• verminderen pijn
• verminderen afgeleide klachten
• verbeteren conditie van patiënt
Behandeling: wat merkt de patient ervan…
• eenmalige bestraling (single dose)
→ 1-2 dgn geringe pijn toename (flair up)
→ na 3-4 wkn pijn reductie bij 70/80% vd patiënten
• onderzoek: 1 x 8 Gy = 6 x 4 Gy
Pijnbestrijding: Wat te doen aan de kortdurende pijn
toename (flare-up)?
Zorg voor adequate pijnstilling
→ paracetamol
→ NSAID’s, (cave maagklachten/bloedingen)
→ combinatie
→ morfine, (cave obstipatie: laxans!)
→ dexamethason, (cave maagklachten)
radiotherapie in de palliatieve zorg:
• behalve pijnbestrijding
• wat kan er nog meer?
indicaties:
• botmetastasen
• dreigende dwarslaesie
• hersenmetastase(n)
• vena cava syndroom
• pijn of oedeem
• obstructie
• bloedingen
• speekselvloed