1. Microben - e-Bug

1. Microben
1.1 Inleiding
Achtergrondinformatie
Kernwoorden
Bacterie
Bug
Cel
Microbe
Microscoop
Pathogeen
Schimmel
Virus
Ziekte
Benodigdheden
Per leerling
LD 1
LD 2
LD 3
LD 4
Voorbereiding
Knip de kaarten en
plastificieer ze voor elke
groep (LD 2 – LD 4).
Materiaal op het
web
•
Een filmpje van de
activiteit
•
Een aantal
afbeeldingen van
microben
•
LD 1 in PowerPoint
formaat
•
Een animatiefilm die
het verschil in
microbiële grootte
illustreert
Microben zijn kleine levende organismen die te klein zijn om met het
blote oog waar te nemen. Je vindt ze bijna overal ter wereld en ze
kunnen voor de mens zowel nuttig als schadelijk zijn. Hoewel ze erg
klein zijn kunnen microben erg verschillen in grootte en vorm. We
kunnen ze als volgt onderverdelen:
Virussen zijn de kleinste microben en meestal zijn ze schadelijk voor
de mens. Virussen zijn ééncellige organismen en kunnen niet op
zichzelf overleven. Ze gebruiken een gastcel om te overleven en om
zich voort te planten. Eenmaal in de gastcel binnengedrongen,
vermenigvuldigen ze zich tot ze met miljoenen zijn en ondertussen
vernietigen ze de cel!
Schimmels zijn meercellig van aard en kunnen zowel nuttig als
schadelijk zijn. Schimmels voeden zich door dood organisch
materiaal te verteren of door als parasieten op een gastcel te
verblijven. Schimmels kunnen schadelijk zijn omdat ze infecties
veroorzaken of omdat ze giftig zijn. Andere zijn dan weer goed of
onschadelijk voor de mens. Penicillium is werkzaam als antibioticum
en de champignon is bijvoorbeeld eetbaar. Paddenstoelen en
meeldauw zijn ook schimmels! Schimmels verspreiden zich via de
lucht door middel van zaden zoals sporen. Als ze op brood of fruit
terechtkomen, gaan die sporen onder de juiste omstandigheden
(vochtige omgeving) open en beginnen ze te groeien.
Bacteriën zijn ééncellige organismen die zich elke 20 minuten
exponentieel kunnen vermenigvuldigen. Tijdens een normale groei
produceren sommige bacteriën afvalstoffen (toxines) die voor de
mens enorm schadelijk zijn en die ons ziek kunnen maken. Andere
bacteriën zijn dan weer volledig onschadelijk en nog andere zijn zelfs
heilzaam voor ons (bv. Lactobacillus dat gebruikt wordt in de
voedselindustrie) of zelfs noodzakelijk voor het menselijk leven, zoals
diegene die ervoor zorgen dat planten groeien (Rhizobacterium).
Schadelijke bacteriën worden ook ‘pathogeen’ genoemd, en
onschadelijke ‘niet-pathogeen’. Meer dan 70% van alle bacteriën zijn
onschadelijke of niet-pathogene microben.
Volgens hun vorm kunnen bacteriën in drie groepen onderverdeeld
worden: spiralen, staafjes en bollen. Deze laatste worden volgens
hun samenstelling nog eens in drie groepen onderverdeeld: clusters,
ketens en paren. Wetenschappers baseren zich op de vorm van de
bacterie om de aard van een infectie te benoemen.
Microben zijn levende wezens. Zij groeien alleen onder bepaalde
omstandigheden die afhankelijk zijn van de plaats waar de microbe
zich bevindt. Microben die in mensen leven, verkiezen een
temperatuur van 37oC. Microben die in thermale bronnen diep in de
zee leven, verkiezen veel hogere temperaturen en deze in het
noordpoolgebied veel lagere. Microben zijn ook verschillend in hun
voedselvereisten. Veranderingen in de omgeving kunnen veel
microben doden maar het is belangrijk te weten dat microben zich
heel gemakkelijk aanpassen aan hun omgeving ook wanneer die
verandert (bv. bacteriën die resistent zijn tegen antibiotica).
2