INFOBUNDEL LEERKRACHTEN Culturele stereotypen

INFOBUNDEL LEERKRACHTEN
Via de videowedstrijd “We Tube, Smash Clichés in a Clip!” nodigen we jongeren tussen de 15 en 25
jaar uit om culturele stereotypen in vraag te stellen in kortfilmpjes. We dagen jongeren uit om
filmpjes te maken waarin etnisch-culturele diversiteit op een vernieuwende, gelaagde en nietstereotype manier aan bod komt. Op die manier kunnen ze hun stem laten horen in het
maatschappelijk debat over de interculturele samenleving op een kritische en sensibiliserende
manier.
Dit project werd gelanceerd door een groep organisaties die lid zijn van het Belgisch Netwerk van de
Anna Lindh Stichting. Het is een actie door en voor jongeren om bovenal te wijzen op de noodzaak
van een interculturele samenleving waar burgers in dialoog gaan met elkaar.
Culturele stereotypen
Wat roepen culturele stereotypen op? In welke mate kunnen ze grappig zijn, of zijn ze integendeel
discriminerend? Waarom blijven ze zo hardnekkig voortbestaan?
Stereotypen zijn sociale constructies over groepen, ze sluiten aan bij een bepaalde culturele context.
Ze worden gedeeltelijk onderwezen en we zien ze rondom ons, in gewoontes en gedragingen van
mensen. Laten we enkele veel voorkomende stereotypen in Vlaanderen onder loep nemen om dat te
begrijpen: ‘Oost-Europeanen zijn criminelen,’ ‘Marokkanen zijn dieven,’ ‘Hollanders zijn gierig,’
‘zwarten zijn lui,’ ‘Antwerpenaars zijn opscheppers,’ etc. Deze stereotypen belichamen een soort
“strategieën” die ons sturen om bepaalde handelingen al dan niet uit te voeren. Zo mijden we
contact met Oost-Europeanen, velen halen liever geen Marokkaanse meid in huis; heel wat bedrijven
zijn extra kieskeurig als het gaat om het aanwerven van zwarten; we leren ons niet op te winden in
gesprekken met Antwerpenaars en onverschillig te staan naar hun houding.
Uit het bestaan van de vele stereotypen over Turken en Marokkanen blijkt dat veel Belgen helemaal
niet weten hoe om te gaan met die bevolkingsgroepen en vice versa. De bestaande stereotypen
sporen ons niet aan om ontvankelijk en geïnteresseerd om te gaan met die groepen, maar om steeds
afwachtend, terughoudend en waakzaam te zijn. Vandaar dat de rede een uiterst belangrijke rol
speelt in het bijsturen van de stereotypen. Zo heb je, toen je je liet leiden door bovenvermelde
stereotypen, misschien de kans gemist om een zeer bekwame en nauwgezette Marokkaanse
1
schoonmaakster aan te werven door je stereotypen over Marokkanen; of je leert een OostEuropeaan beter kennen en het wordt dan man of de vrouw van je leven; etc.
We willen het niet altijd zien, maar racisme is alomtegenwoordig: op de werkvloer, in de klas, op de
sofa, in het rusthuis. Daarom is het bouwen van bruggen tussen verschillende culturen en het
bevorderen van wederzijds begrip zo belangrijk. Iedereen heeft vooroordelen. Dat is menselijk. Het
wordt een probleem als iemand meermaals met het tegendeel in aanraking komt, maar toch
halsstarrig aan zijn denkbeelden vasthoudt. Pas door elkaar te ontmoeten, door met elkaar te praten,
zullen vooroordelen verdwijnen. Er is ook een belangrijke rol voor de media weggelegd. Ze kunnen
meewerken aan de positieve beeldvorming van allochtonen.
Extracten uit het Dossier over Racisme ( De Standaard):
Artikel “Een compliment voor mijn Nederlands is geen compliment” (Layla Önlen): ‘Vooroordelen zijn
er bij iedereen. Het is belangrijk dat we daar alert voor zijn, ook met de uitspraken die we doen. Ik
ben geboren in Neerpelt en voel me Neerpeltenaar. Maar blijkbaar denken niet alle mensen daar zo
over. Een oudere man complimenteerde me: “Ik wist niet dat Turkse vrouwen zo leuk spreken en zo
goed nadenken.” Dat is positief bedoeld, ik heb de man bedankt. Maar eigenlijk zit er een negatieve
gedachtegang achter, een klassiek beeld van de Turkse vrouw. Bovendien had ik eerder in het
gesprek aangegeven dat ik een Neerpeltenaar met Turkse roots ben. Ik wil niet in een hokje worden
gestopt.’
Artikel “Een beetje meer empathie graag” (Chika Unigwe): ‘Ik reken er dan ook op dat de reeks
‘Racisme in Vlaanderen’ in deze krant het debat opent over hoe we in de komende jaren een
minimum aantal gekleurde leerkrachten krijgen in álle Vlaamse scholen, hoe we een échte vrije
woningmarkt zullen bereiken, hoe we er de ‘profiling’ bij de politie uitstampen en hoe we mensen
niet langer domme vooroordelen laten omzetten in racistische daden, maar mee kunnen laten
trekken aan de integratiekar.’
Artikel “Dit helpt ons geen millimeter vooruit”: ‘Je schiet er zo weinig mee op om aan te tonen dat
racisme en discriminatie niet weg zijn, vind ik. Dit helpt ons geen millimeter vooruit. Het is veel
interessanter en meer motiverend voor allochtonen om de succesverhalen te lezen, te lezen over
mensen die zich hebben losgemaakt van dat slachtoffergevoel.’ ‘Yes you can is mijn leuze. Ik heb ook
te maken gehad met lichte vormen van discriminatie. Maar ik heb doorgezet. En er zijn veel
allochtonen die hebben doorgezet en die het gemaakt hebben.
Inhoud van de filmpjes: enkele tips
Let er op dat het filmpje niet weergeeft wat je net probeert aan te klagen.
Het is mogelijk dat in een filmpje waarin men vooroordelen en racisme aan de kaak stelt het
omgekeerde effect wordt bereikt. Indien een personage bijvoorbeeld een racistische mop maakt, en
er daarop een antiracistische boodschap volgt, kan het zijn dat het publiek nu nét die mop eerder
onthoudt dan de boodschap. De uitdaging is dus goed na te denken over hoe de vooroordelen te
doorbreken en op te letten dat de vooroordelen niet versterkt worden. Stel jezelf daarbij de vraag
2
hoe de boodschap van jullie filmpje zal overkomen bij het publiek (welke vragen wil je oproepen, wil
je iets aanklagen, wil je een boodschap overbrengen op een ludieke manier, etc?)
Definieer duidelijk het thema van je filmpje.
Soms komen thema’s als racisme en multiculturalisme moeilijk tot uiting in een kortfilmpje, ook al is
het zo klaar als een klontje voor de maker ervan. Let er dus op duidelijk af te bakenen waarover jullie
filmpje gaat. De bedoeling is dat het filmpje culturele stereotypen behandelt en meer bepaald hoe
we die kunnen doorbreken. Het thema is dus niet andere vormen van discriminatie zoals omwille van
een handicap, de seksuele geaardheid, etc). Het schrijven van de synopsis en de bedoelingen van
jullie filmpje zal jullie helpen dit alles te verduidelijken. We vragen jullie dit ook toe te voegen in het
inschrijvingsformulier.
Maak een duidelijke link naar het thema van de wedstrijd.
We hopen filmpjes te ontvangen die:




het belang van de rechten van de mens beklemtonen en het belang van de verdediging
ervan tegenover politieke belangen, alsook de dialoog en de tolerantie in de relaties
tussen bevolkingsgroepen en culturen in de verf zetten;
een nieuwe, originele en vernieuwende blik werpen op thema’s zoals integratie,
immigratie, conflict;
bijdragen tot meer kennis en wederzijds begrip tussen culturen om te strijden tegen
vooroordelen, clichés, stereotypen, conflictbronnen en misverstanden;
de nadruk leggen op de diversiteit en de rijkdom van de bevolkingsgroepen en
gezamenlijke verbeeldingen en wederzijdse voorstellingen behandelen.
Enkele voorbeeldfilmpjes







« La Baffe »
http://vimeo.com/20521912
« African Men. Hollywood Stereotypes”
https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=qSElmEmEjb4
“What kind of Asian are you?”
http://www.youtube.com/watch?v=DWynJkN5HbQ
« Babelgium »
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=RTMEgWQWGyA
“Africa for Norway” – New charity single out now
http://www.youtube.com/watch?v=oJLqyuxm96k
Jongeren over allochtonen – autochtonen
http://www.youtube.com/watch?v=p0iksPDpebE
Jongeren over racism
http://www.youtube.com/watch?v=N6IjwPfISMI
3
Enkele technische tips

De geluidskwaliteit:
Het geluid van het filmpje is net zo belangrijk als de beelden. Let dus op volgende zaken bij het
maken van jullie filmpje:
-
Zijn de dialogen duidelijk te verstaan?
Is er geen achtergrondgeluid dat de dialogen overstemd (zeker bij buitenopnames)?
Indien ik met muziek werk, staat het volume van de muziek niet te hard waardoor de
geluiden of stemmen niet meer hoorbaar zijn?
Zijn geluidsniveaus uniform? Klinkt het niet plots luider of stiller waardoor de projectie van
het filmpje verstoord kan worden?
Een test met speakers kan helpen om na te gaan of het geluid van je filmpje in orde is.

Duur en formaat van je filmpje
-
Let er op dat het filmpje niet te lang is. De filmpjes mogen namelijk maximum 5 minuten duren.
Enkele belangrijke vragen:
-
Stopt het verhaal op het juiste moment?
Heeft het verhaal een einde, een pointe?
Alle formaten zijn toegelaten, maar houd er rekening mee dat de filmkwaliteit nog voldoende moet
zijn om het te kunnen afspelen op een groot scherm!
Ondersteuning

Videoworkshop 16 november in Brussel en in de loop van december in Antwerpen (datum
nog overeen te komen)
In kader van de videowedstrijd ‘We Tube, Smash Clichés in a Clip" organiseert het multimedialabo
BEAM van JES Stadslabo een basisworkshop film. In Antwerpen zullen we een workshop organiseren
i.s.m. Piazza Dell Arte.

Website in het Frans met tips & tricks om een filmpje te maken: www.tournezjeunesse.be

Culturele stereotypen:

http://www.cultuurwetenschap.be/files/publications/Is_vechten_tegen_stereotypen_nuttel
oos.pdf en http://www.diversiteit.be/ (Centrum voor Gelijkheid van Kansen en
Racismebestrijding)
FAQ en reglement “We Tube, Smash Clichés in a Clip”

Bundel De Standaard: Racisme in Vlaanderen
4