Handleiding leskist kindermishandeling en

Handleiding
Leskist
Kindermishandeling en huiselijk geweld
- Voortgezet onderwijs -
Augustus 2007
Colofon
Handleiding leskist Kindermishandeling en huiselijk geweld
Voortgezet onderwijs
Omslag illustratie
Babette Harms
Augustus 2007
GGD Eemland, afdeling gezondheidsbevordering
Postbus 733
3800 AS Amersfoort
(t) 033 – 46 78 150
(e) [email protected]
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
2
GGD Eemland
Augustus 2007
Voorwoord
Er zijn veel kinderen die dagelijks lijden onder slaag, vernedering en misbruik.
Kindermishandeling en geweld in huis zijn een tragiek voor kinderen, de ouders en andere
directe en indirecte betrokkenen.
Het doel van deze leskist is de leerkracht informatie, handvatten, suggesties en vooral
wegwijs te maken in hoe om te gaan met kindermishandeling en huiselijk geweld. Deze
handleiding, behorend bij deze leskist, geeft u een overzicht van de materialen die gebruikt
kunnen worden. De leskist is primair bedoeld voor docenten van het voortgezet onderwijs.
Wanneer u nog aanvullingen of suggesties heeft ter verbetering van deze leskist vernemen
wij dit graag van u!
GGD Eemland
Augustus 2007
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
3
GGD Eemland
Augustus 2007
Inhoudsopgave
Colofon
Voorwoord
Inhoudsopgave
2
3
4
1) Inleiding
5
2) Achtergrondinformatie
2.1) Kindermishandeling & huiselijk geweld: een definitie
2.2) Vormen van kindermishandeling
2.3) Omgaan met kindermishandeling
2.4) Bronnen
6
6
6
7
10
3) Materiaaloverzicht
3.1) Lesmateriaal
3.2) Audiovisueel materiaal
3.3) Ondersteunend materiaal
3.4) Achtergrondartikelen
11
12
15
18
25
4) Adressen
26
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
4
GGD Eemland
Augustus 2007
1) Inleiding
Kindermishandeling en huiselijk geweld zijn helaas veelvoorkomend in onze hedendaagse
samenleving. Daarom is het van groot belang hier aandacht aan te schenken.
Kindermishandeling en huiselijk geweld heeft voor alle betrokkenen maar vooral voor
kinderen zelf grote gevolgen. Het verstoort een gezonde ontwikkeling en leidt vaak tot
blijvende schade.
De cijfers over mishandeling lopen uiteen. Algemeen werd de afgelopen jaren aangenomen
dat er rond de 100.000 kinderen mishandeld worden. Het dagblad Trouw (25 april, 2007)
meldt echter dat de cijfers ernstiger zijn. Op basis van onderzoeken van de Universiteit
Leiden en Amsterdam beweren zij dat minimaal 107.000 tot 160.000 kinderen van 0 – 18
jaar in Nederland worden mishandeld.
Kinderen die mishandeld worden of die huiselijk geweld meemaken blijken op tal van
aspecten slechter te scoren dan kinderen uit gezinnen waar dit niet voorkomt. Hierbij gaat
het om schoolprestaties, gedragsproblemen, psychisch welbevinden, emotionele problemen,
zelfwaardering en sociale contacten. Voor leerkrachten in het basisonderwijs is het daarom
van groot belang op de hoogte te zijn van de gevolgen die mishandeling en huiselijk geweld
kunnen hebben. Daarnaast bevinden zij zich in een positie waarin zij mogelijk problemen
kunnen signaleren en herkennen.
Door het gebruik van deze leskist over kindermishandeling en huiselijk geweld kunnen
leerkrachten door middel van de verschillende boeken, readers, een cd en DVD’s dit
onderwerp onder de aandacht brengen in de klas. De leskist is zo samengesteld dat de
onderdelen los van elkaar gebruikt kunnen worden, op het moment dat u ze nodig heeft.
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
5
GGD Eemland
Augustus 2007
2) Achtergrondinformatie
Kindermishandeling en huiselijk geweld komen in verschillende vormen en situaties voor in
gezinnen. Wanneer er in een gezin mishandeling of geweld voorkomt is er vaak sprake van
een ‘cocktail’ van (verschillende vormen van) mishandeling.
In dit hoofdstuk wordt een definitie gegeven van kindermishandeling en huiselijk geweld.
Vervolgens worden de vormen van kindermishandeling beschreven. Daarnaast is er een
paragraaf gewijd aan hoe om te gaan met (het vermoeden van) kindermishandeling.
2.1) Kindermishandeling & huiselijk geweld; een definitie
De Wet op de Jeugdhulpverlening (1 januari 2005 van kracht) omschrijft kindermishandeling
als ‘elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke,
psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de
minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief
opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan
de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel'.
Deze definitie zegt méér dan alleen lichamelijk geweld. Er wordt expliciet in de definitie
vermeld: 'elke vorm van voor het kind bedreigende en gewelddadige interactie van fysieke,
psychische of seksuele aard'. Geestelijke of psychische mishandeling valt dus ook onder
deze definitie.
De schade als gevolg van mishandeling kan zich dan ook op verschillende manieren
voordoen: 'in de vorm van fysiek of psychisch letsel'. Het gaat dus niet alleen om zichtbare
schade, zoals blauwe plekken of brandwonden. Kindermishandeling kan ook aanzienlijke
geestelijke schade veroorzaken. Schade die meestal moeilijker te herstellen is dan
lichamelijk letsel (NJI, 2007).
Het is niet altijd het geval dat ouders hun kind(eren) bewust slecht behandelen. Daarnaast
hebben zij vaak geen besef van de schadelijke gevolgen die mishandeling heeft voor het
kind.
Onder huiselijk geweld wordt het volgende verstaan (Ohlsen, 2004): 'Huiselijk geweld is
geweld dat door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer is gepleegd. Geweld
betekent in dit verband aantasting van de persoonlijke integriteit. Onderscheid wordt
gemaakt tussen geestelijk en lichamelijk geweld (waaronder seksueel geweld)'.
2.2) Vormen van kindermishandeling
Er zijn verschillende vormen van kindermishandeling. Vaak komen verschillende vormen van
mishandeling tegelijkertijd voor (Ohlsen, 2004).

Lichamelijke mishandeling:
Het kind wordt geslagen, geschopt, geknepen, gebrand en dergelijke;

Psychische mishandeling:
Het kind wordt afgewezen, geterroriseerd, aangezet tot afwijkend en/of anti-sociaal
gedrag, gepest, getreiterd, gekleineerd; aan het kind worden extreem hoge eisen
gesteld, een juiste vorm van onderwijs wordt onthouden;
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
6
GGD Eemland
Augustus 2007

Seksuele mishandeling:
Het kind wordt gedwongen seksuele handelingen te ondergaan, seksuele handelingen uit
te voeren, getuige te zijn van seksuele handelingen van anderen of wordt gedwongen te
kijken naar pornografisch materiaal;

Lichamelijke verwaarlozing:
Het kind wordt (medische) verzorging en/of veiligheid onthouden, het kind krijgt
onvoldoende voedsel en kleding;

Psychische verwaarlozing:
Het kind wordt geestelijk verwaarloosd, geïsoleerd, genegeerd; koestering wordt
onthouden en er is nooit aandacht of tijd voor het kind.
2.3) Omgaan met kindermishandeling
Het is moeilijk te voorspellen of en wanneer in een gezin kindermishandeling zal gaan
plaatsvinden. Echter, kindermishandeling kan ook worden voorkomen wanneer er preventief
voorlichting wordt gegeven aan ouders en aan kinderen. Problemen in gezinnen die
uiteindelijk kunnen uitmonden in kindermishandeling kunnen op deze manier worden
voorkomen.
2.3.1) Preventie van kindermishandeling
Bij preventie gaat het vooral om kennis te geven aan ouders als aan kinderen.
Ouders
Het is belangrijk om de kennis van alle ouders wat betreft kinderrechten en opvoeding – en
daarmee opvoedingsvaardigheden – te vergroten. In dit lespakket zijn verschillende
brochures te vinden van instantie die hulp en ondersteuning geven aan ouders.
Daarnaast geeft het RIAGG Amersfoort voorlichtingsbijeenkomsten aan ouders hoe om te
gaan met kindermishandeling en huiselijk geweld.
Op bijvoorbeeld de websites www.opvoedenenzo.nl, www.riaggamersfoort.nl en www.nji.nl/
is hierover veel informatie te vinden.
Kinderen
De voorlichting over kindermishandeling en kinderrechten aan kinderen is erg belangrijk.
Hierdoor krijgen zij kennis in het herkennen wanneer hen onrecht wordt aangedaan.
Hierdoor weten zij hoe zij in dat geval hulp kunnen zoeken.
Het is voor een kind niet gemakkelijk de stap te nemen in het vragen van hulp. Het is
daarom aan te raden om kinderen te leren weerbaarder te worden. Dit kan tijdens een les
drama of met een project. In deze leskist is ook een pakket te vinden dat de leerkracht
ondersteunt en van materiaal voorziet om kinderen te leren weerbaarder te worden.
Wanneer kinderen geoefend worden in het voor zichzelf opkomen durven zij zich meer te
uiten. Hierdoor zal een kind sneller aan de bel durven trekken en kan escalatie in een
bedreigende situatie thuis en/of op school voorkomen worden.
Naast voorlichting is het belangrijk om te weten welke signalen kunnen duiden op
kindermishandeling. In deze leskist is een uitgebreid overzichtsblad bijgevoegd van signalen
die kunnen duiden op kindermishandeling. Deze signalenlijst heet ‘Signalen’ en is afkomstig
uit Kindermishandeling: signaleren en handelen (2001).
2.3.2) Wat te doen bij kindermishandeling - of een vermoeden hiervan
Kindermishandeling is niet zomaar vast te stellen. Het besef dat een kind mishandeld wordt
gaat vaak geleidelijk; de betrokkenen (ouders en het kind) willen het vaak verbergen.
Daarnaast is het niet altijd gemakkelijk open te blijven voor signalen die kunnen wijzen op
mishandeling.
Wanneer er duidelijk signalen en of vermoedens zijn; zorg er voor dat deze met collega’s en
met (bijvoorbeeld) het Algemeen Meldpunt Kindermishandeling (AMK) besproken worden.
1. Signalen
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
7
GGD Eemland
Augustus 2007
Er zijn veel signalen die kunnen duiden op kindermishandeling. Signalen willen niet direct
zeggen dat er sprake is van kindermishandeling. Deze signalen kunnen het vermoeden van
mishandeling wél bevestigen, niet bewijzen. De waargenomen signalen kunnen namelijk ook
een andere oorzaak hebben.
Echter, hoe meer van de signalen die in de lijst ‘Signalen’ (Wolzak , 2001) staan, aanwezig
zijn hoe groter de kans dat er sprake is van kindermishandeling.
2. Overleg
Toets de signalen en de daaruit voortvloeiende vermoedens met anderen. Overleg met
collega’s hoe zij tegen de situatie aankijken. Het risico bestaat dat de docent de situatie van
het kind verkeerd inschat. Het is als individu moeilijk vast te stellen of er echt sprake is van
kindermishandeling.
Daarom is het belangrijk de vermoedens en waarnemingen met collega’s te bespreken. Zij
kunnen de vermoedens bevestigen of een ander licht op de situatie werpen. Daarnaast
kunnen zij ook beschikken over aanwijzingen die duiden op mishandeling van dit specifieke
kind of kinderen.
Het is aan te raden in alle gevallen het AMK in te schakelen. Het AMK kan ondersteunen en
hulp bieden bij interpretatie van de signalen. In deze leskist is een brochure van het AMK
opgenomen.
3. Bespreken
Wanneer het vermoeden van kindermishandeling blijft, bespreek dit dan met het kind en met
de ouders.
Praat met het kind, wanneer de leeftijd dit toelaat, om duidelijkheid te verkrijgen. Bespreek
alle zaken die opvallen aan het kind. Leg ook de link van de signalen naar een mogelijke
mishandeling uit.
Leg daarnaast de zorgen in een gesprek voor aan de ouders. Het gaat om het bespreken van
de dingen die opvallen aan hun kind en die aanleiding geven tot zorg over hun kind. De
mogelijke relatie met mishandeling of andere problemen in de thuissituatie zal expliciet aan
de orde moeten komen.
4. Onderzoek laten doen
Om de blijvende vermoedens te kunnen bevestigen is het aan te raden het kind te laten
onderzoeken. Voorbeelden hiervan zijn een lichamelijk onderzoek door een arts, observatie
door een pedagoog of onderzoek door een leerlingbegeleider. Voor dit onderzoek is over het
algemeen toestemming van de ouders nodig.
Het is aan te raden overleg te plegen met het AMK wanneer de ouders hiervoor geen
toestemming verlenen.
5. Hulp op gang brengen
Het onderzoek kan tot verschillende conclusies leiden. Het vermoeden van
kindermishandeling kan bevestigd of weerlegd worden. Echter, het vermoeden kan aanwezig
blijven als het onderzoek onvoldoende duidelijkheid heeft gegeven.
Bij de laatste mogelijkheid is het aan te raden opnieuw met het AMK te overleggen. Wanneer
het vermoeden weerlegd wordt, kan het zijn dat er andere problemen aan het licht komen
waarvoor gerichte hulp en ondersteuning moet worden aangeboden.
Probeer inzicht te verkrijgen in de hulpverleningsmogelijkheden binnen de regio wanneer
het onderzoek uitwijst dat er sprake is van (een vorm van) kindermishandeling.
Bespreek vervolgens de problemen met de ouders. Wordt het vermoeden bevestigd, dan zal
met de ouders èn met het kind gesproken moeten worden over de mishandeling en de
gevolgen die het heeft voor alle gezinsleden.
6. Melding
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
8
GGD Eemland
Augustus 2007
Vaak is het het geval dat een leerkracht zelf over onvoldoende mogelijkheden beschikt om
de juiste hulp te bieden. In principe worden anderen met toestemming van kind en ouders
betrokken bij de hulp aan het gezin. Als het belang van het kind het vereist zal ook zonder
medeweten of toestemming van ouders en verzorgers de hulp van anderen moeten worden
ingeroepen.
In veel gevallen staan ouders niet open voor hulp bij problemen. Het komt geregeld voor dat
zij de problemen ontkennen.
Bij deze gevallen is het belangrijk een melding van de kindermishandeling te doen bij het
AMK. Het is zelfs verplicht, zelfs als de beroepskracht een beroepsgeheim of zwijgplicht
heeft, melding te doen en alle relevante gegevens over te dragen aan het AMK.
Wanneer het AMK geen mogelijkheden ziet zal zij de Raad voor de Kinderbescherming
inschakelen.
2.3.3) Hulp na kindermishandeling
Na de geboden hulp aan het gezin en aan het kind zijn lang niet altijd alle problemen
definitief opgelost. Het risico op terugval blijft aanwezig.
Uit praktijk en onderzoek is bekend dat een aantal gezinnen waar hulpverlening heeft
plaatsgevonden, na verloop van tijd toch weer terugvallen in hun oude patroon. Dit
concludeert Baartman (1996).
Uit een onderzoek van Roelofs (1996) betreffende 116 dossiers van Bureaus Vertrouwensarts
(BVA's) over meldingen van lichamelijke mishandeling, bleek dat voor 32% daarvan na
sluiting van het dossier opnieuw een melding bij het BVA binnenkwam. In 21% van de
gevallen werd bij sluiting van het dossier de kans op herhaling reëel geacht.
2.3.4) Voorlichting en training
Er is veel geschreven over kindermishandeling en huiselijk geweld. Boeken, artikelen en
brochures bieden een schat aan nuttige en praktische informatie.
Wat is er allemaal te vinden wat betreft cursussen en voorlichting? Om dit moment, juli
2007, organiseert de GGD Eemland geen bijeenkomsten of cursussen.
Het RIAGG Amersfoort organiseert wel voorlichtingsbijeenkomsten voor ouders èn voor
leerkrachten. Tijdens deze voorlichting wordt dieper ingegaan op de signalen die duiden op
kindermishandeling. Daarnaast geven zij een overzicht van instanties die ondersteuning en
hulp aanbieden.
Het RIAGG Amersfoort kan ook een training geven. Deze training wordt op maat
samengesteld op basis van de vraag van de school. Tijdens de training wordt het gehele
schoolteam (of een gedeelte) getraind en vaardig gemaakt in het omgaan met een probleem,
zoals bijvoorbeeld (onderdelen van) kindermishandeling en/of huiselijk geweld.
Deze laatste optie is zeker een aanrader. Huiselijk geweld en kindermisbruik wordt vaak te
laat ontdekt omdat leerkrachten aangeven dat zij zich niet zeker genoeg voelen qua kennis
en vaardigheden.
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
9
GGD Eemland
Augustus 2007
2.4) Bronnen
Boeken
 Baartman, H., Opvoeden kan zeer doen: Over oorzaken van kindermishandeling,
hulpverlening en preventie. Uitgeverij SWP, Utrecht, 1996

Ohlsen, P., Voorbeeld-protocol voor het primair onderwijs. Het vermoeden van huiselijk
geweld, mishandeling, verwaarlozing en seksueel misbruik, Preventie Kindermishandeling
Haaglanden, 2004

Roelofs, M., Kindermishandeling en hulpverlening: De aanpak van lichamelijke
kindermishandeling door het Bureau Vertrouwensarts, Vrije Universiteit, Amsterdam,
1996

Wolzak, A., Kindermishandeling, signaleren en handelen, NIZW Uitgeverij, Utrecht, 2001
Websites
 http://www.nji.nl/eCache/DEF/7/smartsite.dws?id=103036&page=7093

www.opvoedenenzo.nl
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
10
GGD Eemland
Augustus 2007
3) Materiaaloverzicht
Bij elk materiaal ziet u een ‘bruikbaarheidscore’. Deze score geeft aan in hoeverre dit item
bruikbaar is voor het thema kindermishandeling en huiselijk geweld. Hieronder volgt een
verklaring van de gebruikte sterren:
: goed bruikbaar
: zeer goed bruikbaar
: een aanrader!
Bij iedere beschrijving is ook te vinden of het materiaal preventief of therapeutisch is. Bij
sommige materialen is het verschil klein, dan zal beide het geval zijn.
Deze leskist bevat de volgende materialen:
3.1) Lesmateriaal
Praatplaten ongewenst gedrag
Over de grens
STUK Klas-lespakket
12
12
13
14
3.2) Audiovisueel materiaal
Videoband: een doodgewone klas
DVD: geheim geweld
DVD: vergeten kinderen deel 1 en 2
DVD: gevaarlijke liefde
15
15
16
17
18
3.3) Ondersteunend materiaal
Signaleren en handelen
Over drempels
Als een ramp de school treft
Voorbeeldprotocol voor het VO en beroepsonderwijs
Voorbeeld van een beleidsplan
In de schaduw van het geweld
19
19
20
21
22
23
24
3.4) Achtergrondartikelen
25
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
11
GGD Eemland
Augustus 2007
3.1) Lesmateriaal
In alle pakketten is ondersteunend materiaal voor de kinderen opgenomen. Het is echter niet
de bedoeling dat de kinderen het originele materiaal gebruiken. Gelieve een kopie te maken
van het originele materiaal.
Praatplaten
Uitgave
Cycloop, Eindhoven, 2005
Doelgroep
Jongeren tot en met 18 jaar.
Bevat
Praatplaat, handleiding en folders
Inhoud
Dit pakket bevat een plaat die aanzet en aanmoedigt tot praten over de afbeeldingen. Voor
de docent is dit prettig, de plaat doet zijn werk vanzelf.
De handleiding is informatief en biedt ondersteuning en suggesties voor de docent. Dit
pakket is simpel en concreet en daardoor zeer nuttig.
Bruikbaar
Preventief & Therapeutisch
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
12
GGD Eemland
Augustus 2007
Over de grens
Uitgave
NIGZ en GGD Rotterdam, Woerden/Rotterdam 1998
Doelgroep
Jongeren van 14-18 jaar.
Bevat
Leerlingenbrochure, docentenhandleiding en een video.
Inhoud
Dit lespakket besteedt aandacht aan relaties en seksualiteit bij jongeren, en richt zich in het
bijzonder op het respecteren van de eigen en andermans grenzen.
Hoewel het lespakket niet heel recent is, is het nog goed te gebruiken in de klas.
Bruikbaar
Preventief & Therapeutisch
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
13
GGD Eemland
Augustus 2007
STUK Klas-lespakket
Uitgave
Buro Extern, 2007
Doelgroep
Jongeren van 12 tot en met 18 jaar.
Bevat
DVD en themakranten
Inhoud
De DVD bevat een toneelstuk dat gaat over kindermishandeling. Het verduidelijkt wat
kindermishandeling is, het laat zien dat er veel kinderen worden mishandeld en het kan
jongeren inspireren om aan de slag te gaan met kindermishandeling zoals in debat gaan.
STUK is een goede aanleiding om het onderwerp kindermishandeling te bespreken in de
klas.
Bruikbaar
Preventief & Therapeutisch
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
14
GGD Eemland
Augustus 2007
3.2) Audiovisueel materiaal
Videoband: een doodgewone klas
Uitgave
Huiselijk geweld Groningen
Doelgroep
Jongeren van 12 tot en met 18 jaar.
Bevat
Videoband en een handleiding voor de docent
Inhoud
Deze preventiefilm is gemaakt door jongeren en kan gebruikt worden om het onderwerp
huiselijk geweld onder jongeren bespreekbaar te maken. De film laat een ‘doodgewone les’
van een ‘doodgewone klas’ zien. Dit beeld wordt vier keer onderbroken door scènes die
huiselijk geweld uitbeelden. Deze scènes nodigen uit tot discussie.
Bruikbaar
Preventief
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
15
GGD Eemland
Augustus 2007
DVD: geheim geweld
Uitgave
NPS, RVU, VARA, VPRO, Schooltv, Teleac, wereldomroep, Z@ppelin, Radio 1, 2, 3 en 747 AM,
2004.
Doelgroep
Klassen 1, 2 en 3.
Bevat
DVD
Inhoud
Op deze DVD staan verschillende radio- en televisieprogramma’s. In deze programma’s
worden de vormen van misstanden belicht, komen slachtoffers en andere (professioneel)
betrokkenen aan het woord.
Een overzicht van de programma’s:
Televisieprogramma’s
Schooltv/weekjournaal item Manifest
Het Geluk van Nederland
Tegenlicht
NOVA (item kindermishandeling)
Bij ons thuis
Werken aan werk
Zembla
NOVA Politiek
Raymann is laat (onderdeel)
26
14
14
15
15
16
18
19
21
Radio
Dubbel – O (5 uitzendingen)
Noorderlicht
15 – 19 november 2004
16 november 2004
november
november
november
november
november
november
november
november
november
2004
2004
2004
2004
2004
2004
2004
2004
2004
Muziekvideoclip
Sunita Shakun
Radio- en tv-spotjes (o.a. van kunstenaar Bart van den Berg)
Om een goed beeld te krijgen van de inhoud is het verstandig de DVD van tevoren door te
nemen. Het bevat materiaal dat zeer informatief is. Het kan echter ook confronterend zijn.
De televisieprogramma’s ‘Raymann is laat’, NOVA, Schooltvweekjournaal, de ‘testimonials’
(met o.a. Athur Japin) en de muziekvideoclip zijn zeker de moeite waard om te bekijken.
Duur
Circa 7 uur beeld- en audiomateriaal
Bruikbaar
Preventief & Therapeutisch
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
16
GGD Eemland
Augustus 2007
DVD: vergeten kinderen deel 1 en 2
Uitgave
Uitgeverij SWP Amsterdam, 2004
Doelgroep
Klassen 1 en 2.
Bevat
DVD en een docentenhandleiding bij de DVD.
Inhoud
Deze DVD is een aanrader en bevat informatief en interessant materiaal. De DVD bestaat uit
twee gedeeltes.
Deel één laat zien hoe in de cursus ‘Let op de kleintjes’ kinderen leren dat ruzies en
conflicten ook zonder geweld kunnen worden opgelost.
Er wordt duidelijk hoe belangrijk het is dat kinderen allereerst een veilige plek hebben waar
ze hun gevoelens mogen uiten en waar ze leren onderscheid te maken tussen boosheid,
angst en blij zijn. Samen met de kindergroep start een moedergroep. De scènes met de
kinderen worden ondersteund door uitspraken van moeders en er komen begeleiders van de
cursus aan het woord.
Het tweede gedeelte is een indringende documentaire over de beleving van en de gevolgen
voor kinderen die getuige zijn geweest van huiselijk geweld. De film gaat dieper in op
thema’s als geweld en agressie, het ´zorgen voor´ als overlevingsstrategie, het verlies van
autonomie, het verbergen of verzwijgen van de thuissituatie, het herkennen van
seksespecifiek gedrag van jongens en meisjes, mogelijke ondersteuning door de directe
omgeving, wat therapie kan betekenen. Vijf hoofdpersonen - verschillend wat betreft
achtergrond, leeftijd, cultuur en levensstijl - vertellen over hun eigen ervaringen met huiselijk
geweld.
Het is echter ook mogelijk om de thema’s afzonderlijk te bekijken. Dan zijn de twee
gedeeltes opgesplitst in blokken. Door deze optie is het mogelijk de DVD in fases te
bekijken.
Duur
1e gedeelte
2e gedeelte
: 22 minuten
: 58 minuten
Bruikbaar
Preventief & Therapeutisch
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
17
GGD Eemland
Augustus 2007
DVD: gevaarlijke liefde
Uitgave
Bosch Film, 2005
Doelgroep
Jongeren van 12 tot en met 18 jaar.
Bevat
DVD en een handleiding voor de docent
Inhoud
In deze documentaire zijn vijf slachtoffers te zien (vier vrouwen en één man), en ook een
dader. Zij zaten jarenlang in een gewelddadige relatie verstrikt. Hun verhalen maken voor
een breed publiek invoelbaar wat de kenmerken, oorzaken en gevolgen van huiselijk geweld
zijn. Met behulp van deze DVD en de docentenhandleiding kunnen bijvoorbeeld discussies in
de klas op gang gebracht worden.
Bruikbaar
Preventief
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
18
GGD Eemland
Augustus 2007
3.3) Ondersteunend materiaal
Signaleren en handelen
Uitgave
Adrie Wolzak, NIZW Uitgeverij, Utrecht, 2001
Doelgroep
Voor docenten en andere beroepskrachten die werken met kinderen en jongeren.
Inhoud
In dit boek wordt kindermishandeling uitgebreid beschreven. De tekst is duidelijk en
informatief. Met name het stappenplan (blz. 99) is een aanrader.
Bruikbaar:
Preventief & Therapeutisch
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
19
GGD Eemland
Augustus 2007
Over drempels
Uitgave
Marijke Schreurs-Dijkstra, Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn, 2001.
Doelgroep
Voor docenten en andere beroepskrachten die werken met kinderen en jongeren.
Inhoud
Een zeer praktisch boek en een absolute aanrader. Het boek is opgesteld uit de meest
gestelde vragen rondom kindermisbruik. Elke vraag is één hoofdstuk. De vragen worden
concreet beantwoord. Naast deze vragen zijn er een aantal verhalen van kinderen die
misbruikt zijn in opgenomen.
Bruikbaar:
Preventief & Therapeutisch
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
20
GGD Eemland
Augustus 2007
Als een ramp de school treft
Uitgave
Heleen Schoots-Wilke (redactie), KPC Groep, ’s-Hertogenbosch, 2004.
Doelgroep
Docenten
Inhoud
Dit is een breed inzetbaar boek. Het gaat over wat te doen als docent/ schoolleiding bij een
ramp of calamiteit. Mishandeling is een klein onderdeel in dit boek. De geringe tekst is
informatief en duidelijk.
Bruikbaar:
betreffend mishandeling
Schoolbreed
Therapeutisch
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
21
GGD Eemland
Augustus 2007
Voorbeeldprotocol voor het voortgezet onderwijs en het
beroepsonderwijs
Uitgave
Patricia Ohlsen, JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding (eindredactie),
Preventie Kindermishandeling Haaglanden, 2004.
Doelgroep
Docenten voortgezet onderwijs/ beroepskrachten
Inhoud
Dit protocol biedt een leidraad voor het omgaan met vermoedens van mishandeling. Een
duidelijke route wordt in dit protocol als steun in de rug gegeven.
Bruikbaar:
Therapeutisch
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
22
GGD Eemland
Augustus 2007
Voorbeeld van een beleidsplan agressie, geweld en seksuele intimidatie
Uitgave
Vervangingsfonds, 2005
Doelgroep
Docenten
Inhoud
Dit document bevat diverse handreikingen voor scholen op het gebied van
voorbeeldbeleidsplannen ‘Agressie, geweld en seksuele intimidatie’. Hierbij is een voorbeeld
opgenomen van een beleidsplan VO.
Bruikbaar:
Preventief
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
23
GGD Eemland
Augustus 2007
In de schaduw van het geweld
Uitgave
Paul Baeten en Edith Geurts, Uitgeverij SWP, Amsterdam, 2004
Doelgroep
Voor docenten en andere beroepskrachten die werken met kinderen/ jongeren.
Inhoud
Wanneer een kind getuige is en/of in aanraking komt met geweld thuis heeft dat zijn
weerslag op de fysieke en mentale gesteldheid van het kind. In dit boek worden de gevolgen
en effecten van mishandeling beschreven. Vervolgens worden er handreikingen en concrete
suggesties gegeven voor o.a. de docent.
In dit boek is een stappenplan voor het signaleren van deze problematiek opgenomen.
Bruikbaar:
Therapeutisch
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
24
GGD Eemland
Augustus 2007
3.4) Achtergrondartikelen
De artikelen in de (blauwe) map geven handvatten en inzicht in de verschillende aspecten
rondom mishandeling en seksueel misbruik.
Hieronder volgt een overzicht:
1. Nieuw licht op oud zeer. Klachten over seksueel misbruik binnen de schoolsituatie van
oud-leerlingen. PPSI Informatieblad (januari 2006).
2. Wet- en regelgeving seksuele intimidatie in het onderwijs (PPSI Informatieblad, januari
2007).
3. Samenleving medeverantwoordelijk voor gewelddadige kinderdoding. Onderzoek moet
kinderdoding beter omschrijven (T. Heyman, 2004).
4. 107.200 kinderen mishandeld. Risico bijna zeven keer groter in gezinnen met laag
opgeleide ouders (Trouw, april 2007).
5. Grote verschillen in cijfers mishandeling. Leiden noemt de Amsterdamse methode
omstreden (Trouw, april 2007).
6. Cijfers kindermishandeling vallen nog hoger uit (Trouw, april 2007).
7. En wat nu? Een vermoeden van kindermishandeling (Ohlsen & Wostmann, mei 2005).
8. Kindermishandeling. Ook een vraagstuk voor scholen (Van Bostelen, Mehlkopf en
Schoenmakers).
9. van pedagogische tik tot kindermishandeling. (Factsheet NIZW, 2006).
10. Seksueel misbruik bij kinderen. Heeft mijn kind er mee te maken gehad? (Slachtofferhulp
Nederland).
11. Wegwijzer eergerelateerd geweld (Interventieteam Relationele Druk en Geweld, 2006).
12. Kinderen als getuige van huiselijk geweld (Ministerie van jusititie).
13. Herrie in je huis. Info over ruzie tussen je ouders (Ministerie van justitie).
14. Psychische mishandeling en emotionele verwaarlozing (Fonds psychische gezondheid,
2006).
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
25
GGD Eemland
Augustus 2007
4) Adressen
Jongeren
www.kindermishandeling.nl
Speciaal voor kinderen die mishandeld worden of
zijn. Er is ook informatie over hoe en waar hulp
is te vinden.
http://proto.thinkquest.nl/~jrb044/
Kinderen die een website hebben gemaakt
over mishandeling. Ze geven tips en uitleg
over wat te doen tegen mishandeling.
www.deurknop.nl
Informatie voor kinderen en voor alle
anderen die getuige zijn van seksueel
misbruik.
www.kjt.org
De website van de kinder- en jeugdtelefoon.
www.onderzoekjegrens.nl
Op deze site kunnen jongeren een test doen om
er achter te komen waar hun grenzen liggen op
het gebeid van privacy, intimiteit en seksualiteit.
http://www.helpwanted.nl/
Meldpagina voor jongeren met betrekking tot
seksueel misbruik op Internet
Leerkrachten / ouders / opvoeders
www.huiselijkgeweldeemlandheuvelrug.nl Een website waar informatie te vinden is
voor slachtoffers, plegers en getuigen.
www.schoolenveiligheid.nl
Deze site biedt een overzicht van sites die
behulpzaam kunnen zijn wanneer er sprake is
van huiselijk geweld.
www.nji.nl
Website van het Nederlands Jeugd instituut.
Hierop is veel praktische informatie te
vinden.
www.stopkindermishandeling.nl
Een uitgebreide site met artikelen en nuttige
informatie over kindermishandeling.
www.sociaalemotioneel.nl/
omgaanmet/00009/
Een site met bruikbare informatie rondom
veel zaken die te maken met
kindermishandeling.
www.kinderbescherming.nl
Website van het ministerie van justitie over
kindermisbruik.
Leskist Kindermishandeling
& huiselijk geweld
26
GGD Eemland
Augustus 2007