Definitie leesclub

Limburgse Literaire Lunch
Hedendaagse leesclubs
Roermond, 21 juni 2013
Onderzoek naar leesclubs bij de Open Universiteit
Open Universiteit (OU) / Netherlands Laboratory for
Lifelong Learning (NeLLL):
-Vrije tijd
-Leren in een groep
-Impliciet (onbewust, onbedoeld) leren
Invulling vanuit Cultuurwetenschappen (CW) / sectie
Letterkunde:
-Wat en hoe leren mensen die deelnemen aan een
leesclub?
Onderzoek naar informeel leren in leesclubs: vier onderzoeksvragen
1.
2.
3.
4.
Wat zijn de eigenschappen van hedendaagse
leesclubs in Nederland?
Welke motieven voor deelname bestaan er
onder de leden?
Hoe ervaren leden het leren in de leesclub?
Welke relaties bestaan er tussen eigenschappen
van leesclubs, motieven van leden en wat zij
ervaren te leren van deelname aan hun leesclub?
Onderzoek naar informeel leren in leesclubs: definitie leesclub
Definitie leesclub:
een vaste groep niet-professionele lezers die regelmatig
samenkomt om te discussiëren over boeken die ieder
gelezen heeft of die men samen leest. Deze boeken
kunnen zowel fictie zijn (proza, poëzie en toneel) als
non-fictie.
Onderzoeksvraag 1  Enquêtes
1.
Wat zijn de eigenschappen van hedendaagse
leesclubs in Nederland?
Groepsenquête (n=211) o.a.:
•
Samenstelling
•
Werkwijze
•
Wat wordt er gelezen
•
Waarom wordt er samen gelezen
Ledenenquête (n=877):
•
Persoonlijke eigenschappen
•
Leesgedrag
•
Waarom is men lid van de leesclub
•
Wat leert men van het lidmaatschap
Onderzoeksvragen 2 en 3  Individuele interviews
2.
3.
Welke motieven voor deelname bestaan er
onder de leden?
Hoe ervaren leden het leren in de leesclub?
Individuele interviews (n=15):
•
Ontwikkeling in leesgedrag (o.a. invloed
lidmaatschap leesclub)
•
Motieven om fictie te lezen
•
Leren van het lezen van fictie?
•
Motieven om lid te zijn van leesclub
•
Leren van het bespreken van fictie?
Onderzoeksvraag 1: Wat zijn de eigenschappen van hedendaagse
leesclubs in Nederland?  Samenstelling
•
•
•
•
3.000 tot 5.000 groepen in Nederland;
211 groepen deden mee  gemiddeld 9 leden (6%
man, 94% vrouw);
2 mannenleesclubs, 166 vrouwenleesclubs, 43
gemengde leesclubs;
Individuele enquête: 49 mannen, 825 vrouwen;
Mannen
Vrouwen
Onderzoeksvraag 1: Wat zijn de eigenschappen van hedendaagse
leesclubs in Nederland?  Hoe zijn de groepen georganiseerd?
•
•
124 georganiseerde groepen, 86 “wilde” groepen;
Organisaties zijn o.a.: SLD, Senia, Anbo, VVAO,
NBvP, bibliotheken, studie- en alumniverenigingen.
Georganiseerd
Wild
Onderzoeksvraag 1: Wat zijn de eigenschappen van hedendaagse
leesclubs in Nederland?  Leeftijd
•
Leeftijd gemiddeld 65 jaar (tussen 28 – 96 jaar)
Leeftijd
20-34
35-49
50-64
65+
Onderzoeksvraag 1: Wat zijn de eigenschappen van hedendaagse
leesclubs in Nederland?  Opleidingsniveau
•
66% is hoogopgeleid (HBO, WO)
Laag: lo, lbo, mavo, vmbo
Midden: mbo, havo, vwo
Hoog: hbo, wo
Laag
Midden
Hoog
Onderzoek Sociaal en Cultureel Planbureau
Vrouwen lezen gemiddeld 1,7 uur per week
Mannen lezen gemiddeld 0,9 uur per week
Leeftijd 
20-34
35-49
50-64
65+
Aantal uren
lezen per
week 
0,8
1,0
1,7
2,3
Opleiding 
Laag
(lo, lbo, mavo,
vmbo)
Midden
(MBO, havo,
vwo)
Hoog
(HBO / WO)
Aantal uren
lezen per week

1,2
1,2
1,5
Populair in 2009 / 2010
Paolo Giordano – De eenzaamheid van de priemgetallen (2008)
Aantal keer
genoemd
40
Herman Koch – Het diner (2009)
30
Doesjka Meijsing – Over de liefde (2008)
30
Arthur Japin – De overgave (2007)
23
Pascal Mercier – Nachttrein naar Lissabon (2004)
19
Nelleke Noordervliet – Snijpunt (2008)
19
Erwin Mortier – Godenslaap (2008)
18
Marjolijn Februari – De literaire kring (2007)
17
Suzanna Jansen – Het pauperparadijs: een familiegeschiedenis (2008)
17
Gerbrand Bakker – Boven is het stil (2006)
16
Arnon Grunberg – Tirza (2006)
15
Adriaan van Dis – De wandelaar (2007)
12
Anna Enquist – Contrapunt (2008)
12
Kader Abdolah – Het huis van de moskee (2005)
11
Tommy Wieringa – Caesarion (2009)
11
Wat er gelezen wordt
• Ca. 57% is oorspronkelijk Nederlandstalig, daarna is
Engels (origineel of vertaald) het populairst;
• Van Nederlandstalig werk wordt met name recent
werk gelezen (73% uit laatste vijf jaar!);
• Kleine invloed van literaire prijzen, verfilmingen, en
Nederland Leest is zichtbaar;
• Geen specifieke voorkeur voor vrouwelijke auteurs;
• Een zeker ‘Literair niveau’
Onderzoeksvraag 2: Welke motieven voor deelname bestaan er onder de
leden?
Vraag 12: Elke leesclub heeft een eigen karakter. Hoe zou u
kort het karakter van uw leesclub willen omschrijven?
•
Gezellig, ontspannen, amateuristisch
•
Gezelligheidsclub
•
Sociale contacten
•
Gezelligheid staat heel hoog in het vaandel
•
Gezellig en chaotisch
•
…
Onderzoeksvraag 2: Welke motieven voor deelname bestaan er onder de
leden?
Vraag 12: Elke leesclub heeft een eigen karakter. Hoe zou u
kort het karakter van uw leesclub willen omschrijven?
•
In de loop van de jaren heeft de groep zich ontwikkeld
tot méér dan alleen een leesclub. Inmiddels is ook het
sociale aspect heel belangrijk.
•
Hoog gezelligheidsgehalte, maar ook steun voor elkaar
in moeilijke periodes, daadwerkelijke hulp over en weer
•
…
Onderzoeksvraag 2: Welke motieven voor deelname bestaan er onder de
leden?
Vraag 12: Elke leesclub heeft een eigen karakter. Hoe zou u
kort het karakter van uw leesclub willen omschrijven?
•
Verantwoorde gezelligheid met diepgang
•
Gezellig, kritisch, serieus
•
Gezellig, verdiepend, motiverend, verrijkend,
stimulerend, inspirerend
•
Gezellig met een goed niveau, brede belangstelling
•
Serieus, maar gezellig, we verkletsen onze tijd niet
•
…
Onderzoeksvraag 2: Welke motieven voor deelname bestaan er onder de
leden?
Vraag 12: Elke leesclub heeft een eigen karakter. Hoe zou u
kort het karakter van uw leesclub willen omschrijven?
•
Serieuze lezing door alle leden, 1 referaat en dan
discussie
•
Zeer levendig, breed geïnteresseerd en intellectueel,
geëngageerd
•
Serieus. Gericht op analyse van het boek aangevuld met
informatie over schrijver en andere boeken van dezelfde
schrijver. […] wisselend bereid een van de leden de
bijeenkomst inhoudelijk voor (studie). Geen wijn!
•
…
Motieven voor deelname
A
B
C
Helemaal mee eens
D
Mee eens
Neutraal
E
Mee oneens
F
Helemaal mee oneens
G
H
0%
20%
40%
60%
80%
100%
A De leesclub is gezellig
B Dankzij de leesclub komen we aan lezen toe
C Dankzij de leesclub blijven we elkaar regelmatig zien
D Dankzij de leesclub leren we over literatuur
E Dankzij de leesclub leren we over een ander onderwerp
F Dankzij de leesclub leren we elkaar beter kennen
G De leesclub vormt een verrijking in onze persoonlijke ontwikkeling
H Door lid te zijn van een leesclub laten we anderen zien dat we lezers zijn
Onderzoeksvraag 3: Hoe ervaren leden het leren in de leesclub?
• “Leren” kan expliciet of impliciet gebeuren; bewust of
onbewust; op verschillende vlakken
• Kun je leren van het lezen van literatuur? En zo ja, wat
dan?
• Kun je leren van het bespreken van literatuur? En zo ja,
wat dan?
– Leer je meer van een bespreking “onder gelijken” of
van een bespreking met heel verschillende mensen?
Onderzoeksvraag 3: Hoe ervaren leden het leren in de
leesclub?  Leren van het lezen van literatuur
Ja, je kunt leren van het lezen van literatuur / fictie, bv:
• Andere werelden leren kennen, reizen in je hoofd
• Andere denkwijzen leren kennen
• Omgaan met situaties
• Verschil non-fictie (de feiten) en fictie (de verklaring):
in iemands hoofd kijken
• Ook literaire non-fictie is populair: maakt de feiten
meer invoelbaar
Onderzoeksvraag 3: Hoe ervaren leden het leren in de leesclub? 
Leren van het bespreken van literatuur
Ja, je kunt leren van het bespreken van literatuur / fictie, bv:
• niet alleen op gebied van literatuur (extra informatie,
gestructureerd bespreken boek) maar ook op andere vlakken
(persoonlijk, maatschappelijk);
• “leren discussiëren” is wel mogelijk, maar vaak niet van
toepassing;
• onder leiding van een Neerlandicus heeft meerwaarde maar
ook nadelen;
• iedereen neemt andere kennis en interpretaties meebrengt;
• “samen nieuwe kennis ontwikkelen” komt echter zelden voor.
Onderzoeksvraag 3: Hoe ervaren leden het leren in de leesclub? 
Leren van elkaar
Leren van verschillen of overeenkomsten?:
• Veel leesclubs zijn erg homogeen van samenstelling
(leeftijd, geslacht, opleidingsniveau)
• Leden benadrukken echter de verschillen (geloof,
beroep, kennis van zaken, meningen)
• Overeenkomsten maken het discussiëren makkelijk
(men begrijpt elkaar / voelt elkaar aan), verschillen
maken het echter informatiever en soms levendiger
(hoewel dat laatste niet altijd positief wordt ervaren)
Bedankt voor uw aandacht
[email protected]
Regiodag Noord
Pagina 23