Les 38 - Kenmerk 40

Twee wereldoorlogen en het ontstaan van de
totalitaire regimes
Les 38 – Het Interbellum
1900-1950 Wereldoorlogen
Revoluties
1920
1930
1940
1950
• In oktober neemt Lenin met
behulp van een handje arbeiders
en soldaten eenvoudigweg –
zonder tegenstand – de macht
over!
1910
• De tsaar trad af en de doema /
het parlement bestuurde het
land
– Brood, land en vrede
1900
– Leger ging muiten en de
bevolking in opstand
1890
• 1917, Februari Revolutie
• 1917, Oktober Revolutie
• Rusland stortte zich in de Eerste • De politieke partijen in het
Wereldoorlog, maar dit verliep
parlement gaan toch verder met
dramatisch
de oorlog
– Hete zomer
• Een slecht bewapend leger van
• Honger, opstanden, veel doden
boeren
– Paar miljoen doden
• Lenin beloofde verandering
1870
Rusland wordt de Sovjet-Unie
1860
H9: § 2 & 3; p216-222
1960
Lenin (1870-1924)
–
Zo ontstond de Sovjet-Unie in 1922
1940
–
Nationaliseren van alles
De economische motor draaide echter slecht
Zelfs zo slecht dat Lenin de Nieuwe Economische Politiek (NEP)
invoeren
– Het marktsysteem werd (tijdelijk) gedeeltelijk “hersteld”
1930
•
•
•
1920
Vier jaar woedde er een burgeroolog, die uiteinde door de
communsten werd gewonnen.
Daarna moest Lenin naar communistische ideeën de
maatschappij omvormen, hetgeen tot veel verzet leidde
1910
–
1900
Lenin sloot inderdaad vrede met Duitland, maar toen
begon de/zijn strijd pas echt
1890
•
1870
nog even een burgeroorlog
1860
Rusland wordt de Sovjet-Unie
1950
1960
De Sovjet-Unie onder Stalin:
Het Stalinisme
• Na Lenins dood trok Stalin de macht naar zich toe
– Hoe?
• Door tegenstanders neer te zetten als verraders van de Revolutie en
verdwenen na showprocessen in heropvoedingskampen Goelags; zie sheet
• Stalins wil was wet
• Wat wilde hij?
– Een planeconomie met vijfjarenplannen; Stalin gooide de NEP van
Lenin snel overboord
– Collectivisatie van de landbouw
• Stichting kolchozen en sovchozen
– Van iedere inwoner een modelkameraad maken
• Je was voor het communisme of je verdween in een Goelag
• Was je een modelkameraad dan kon je ook voordelen tegemoet zien
• De Sovjet-Unie slaagde er inderdaad in vóór WO II een behoorlijke
zware industrie op poten te zetten en de enige welvaart te brengen
Propaganda
Goelags
Duitsland in crisis:
Chaos in Duitsland in 1919
• Communisten wilden een
revolutie
• Socialisten (democraten)
gesteund door
– Leger en
– Vrijkorpsen
• Berlijn in chaos
De Keizer vlucht
Duitsland in crisis:
Democratische verkiezingen
• Gewonnen door de socialisten
• Democratische regering zetelt in Weimar
– Weimarrepubliek
• Deze regering gaat akkoord met Vrede van
Versailles
– Echter niet met de nieuwe landsgrenzen
• Deel van de legertop voelt zich verraden
– Dolkstootlegende wordt geboren
Weimar vs Dolkstoot
Duitsland in crisis:
Vrede van Versailles
• Resultaten van de Vrede van Versailles
– Duitsland (werd als schuldige aangewezen) moest
•
•
•
•
•
herstelbetalingen van 228 miljard goudmark doen;
verloor haar koloniën;
haar leger inkrimpen tot slechts een versterkte politiemacht;
haar vloot ontmantelen
stukken van haar grondgebied afstaan
– Elsas-Lotharingen terug naar Frankrijk
– Polen werd opnieuw gevormd ten kosten van Duitsland
• Amerikanen hadden grote moeite met het
verdrag, maar stemde in doordat ook de
oprichting van de Volkenbond werd geregeld
Duitsland in crisis:
Problemen voor de jonge republiek
• Binnenlands
• Staatsgreep 1920
– Extreemrechts
– Mislukt
• Doordat arbeiders in het
hele land achter de
regering gingen staan. Het
leger hield zich echter
afzijdig en de coupplegers
werden niet vervolgd!
• Buitenlands
• 1923 kon men de
herstelbetalingen niet
meer nakomen
• Franse reactie
– bezetting Ruhrgebied
• Als reactie hierop leggen
de industriearbeiders in
dit gebied hun werk neer,
maar kregen wel
doorbetaald
– drukken van geld
– geldontwaarding
– Hyperinflatie
Hyper-inflatie
Prijs van 1 kilo brood
December 1921:
4 Mark
December 1922:
163 Mark
Januari 1923:
250 Mark
April 1923:
474 Mark
Augustus 1923:
69.000 Mark
November 1923:
201.000.000.000 Mark
Duitsland in crisis:
tijdelijke hulp
• In 1924 springt de VS op de bres (Dawesplan)
– Geldleningen
– Investeringen van bedrijven
• 1929 Wereldwijde Economische Crisis
– Duitsland werd het hardst getroffen
•
•
•
•
leningen stop en terugbetaling
Werklozen
fabrieken sluiten
enz.
NSDAP
Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei
• Na de Grote Oorlog zocht Hitler een nieuw levensdoel en een wijze
om zijn radicale ideeën te verspreiden
– Hij vond dit bij de DAP
– Hij vormde deze partij om tot de NSDAP
• Deze partij beloofde Duitsland
–
–
–
–
–
–
–
weer sterk te maken [militair & economisch]
weer één te maken [Heim ins Reich]
te geven waar het recht op had > land & grondstoffen [Lebensraum]
ruimte voor het superieure volk [Lebensraum]
één leider (Der Führer); antidemocratisch
desnoods geweld om het doel te bereiken [gezond]
Aanpakken der Joden [antisemitisch] en socialisten/communisten
– In 1924 schrijft hij politieke programma nog eens duidelijk op in
Mein Kampf
Aanhang groeit
• Vanaf 1924 leek het beter te gaan in Duitsland
– De radicale (rechts en links) partijen zagen hierdoor
hun aanhang slinken
– De groeide welvaart was echter schijn; de economie
draaide op geleend geld. De Crisis van 1929 maakte
hier een einde aan. Gevolgen
• Economie stortte volledig in
• Massale werkloosheid
• Mensen zoeken hun heil bij radicaal politieke partijen; ter
linker- en ter rechterzijde!
Aanhang groeit
• In 1932 behaalde de NSDAP 37 procent van de
stemmen
– De boodschap van de NSDAP sprak veel mensen
aan (zie eerdere dia)
– De wijze waarop de boodschap werd verpakt was
zeer slim
• Zeer goede propaganda
• Inzetten moderne communicatiemiddelen
• Redenaarskunst van Hitler
– Moeilijke problemen/eenvoudige oplossingen, en
– Charisma