achtergrondinformatie voor de begeleider

ACHTERGRONDINFORMATIE
VOOR DE BEGELEIDER
KONINKLIJKE MISSIE
INLEIDING
Beste leerkracht, in dit document vindt u extra informatie over de Belgische Koningen en de historische
gebeurtenissen die tijdens de activiteit in het museum aan bod komen. Door dit document door te
nemen kan je jezelf voorbereiden op vragen die de leerlingen kunnen stellen tijdens de activiteit in het
BELvue museum. Uiteraard is dit document niet allesomvattend en kan het geen kwaad om jezelf nog
verder in te lezen in het onderwerp.
EN TOEN WAS ER BELGIË…
Voor België onafhankelijk was, werd het land bestuurd door buitenlandse vorsten en heersers. De
belangrijkste hiervan waren de Spanjaarden en de Oostenrijkers. In de tijd van de Franse revolutie en
Napoleon was België een deel van Frankrijk. Frankrijk is in die tijd bijna voortdurend in oorlog met,
onder meer, het Verenigd Koninkrijk, Rusland, Oostenrijk en Pruisen. In 1815 verliest Napoleon de
finale strijd in Waterloo. De winnaars beslisten om Europa te herverdelen op het congres van Wenen.
Na het congres van Wenen in 1815 kwam België onder het bewind van de Nederlanden en Koning
Willem I. Al na enkele jaren werden de verschillen tussen het Protestantse Noorden en het Katholieke
Zuiden duidelijk. Er was een ongelijkheid in het parlement waar het Noorden oververtegenwoordigd
was en slechts één op de vier ministerposten werd bekleed door een Zuiderling.
Tegen 1830 liepen de spanningen tussen Noord en Zuid hoger op, onder andere doordat Koning
Willem autoritairder werd naarmate het onrustiger werd in het Zuiden. Toch was er nog niet echt sprake
van een echte onafhankelijkheidsbeweging in de Zuidelijke Nederlanden. Een van de populaire versjes
uit de tijd ging als volgt: ‘Wij willen Willem weg, Wil Willem wijzer worden, Willen wij Willem weer’.
Op de avond van 25 augustus 1830 speelde de opera ‘De Stomme van Portici’ in Brussel. Na afloop
van deze opera bleef het publiek ‘Vive la liberté’ roepen waarna er ook op de straten van Brussel
relletjes ontstonden.
In de loop van september groeiden deze relletjes uit tot een heuse revolutie. Er werden vrijkorpsen
opgericht die de strijd aangingen met het nationale leger. Ook vanuit Frankrijk kwamen er enkele
legioenen van vrijwilligers de Belgische zaak steunen. De strijd verplaatste zich ook buiten Brussel en
al snel was zo goed als het hele Belgische grondgebied in handen van de revolutionairen.
Op vier oktober werd door het Voorlopig Bewind de onafhankelijkheid van België uitgeroepen en in
november organiseerde het Voorlopig Bewind de verkiezing voor het Nationaal Congres. Op 7 februari
1831 werd de Belgische grondwet ingevoerd en werd er gekozen om een parlementaire constitutionele
monarchie in te voeren in België. Verschillende kandidaten werden aangeduid als kandidaat voor het
Belgische koningschap. Een van de kandidaten was de Franse kroonprins, Louis d ’Orléans, maar de
Europese machten (Rusland, Oostenrijk, Pruisen, Groot-Brittannië) gingen niet akkoord. Ze vreesden
dat het nieuwe België een satellietstaat van Frankrijk zou worden met de Franse
kroonprins op de troon. De Britten stelden daarom zelf een kandidaat voor:
Leopold van Saksen-Coburg en Gotha, een Duitser met sterk Britse banden.
Opvallend is dat men spreekt van een Koning der Belgen en niet over een Koning
van België. De gedachte hierachter is dat de koning zijn recht op het koningschap
van het volk gekregen heeft en niet van God.
1
Met Koning Leopold I op de Belgische troon begint België aan een geschiedenis die nu meer dan 180
jaar telt.
OVERZICHT BELGISCHE KONINGINGEN
2

Leopold I (1831-1865)

Leopold II (1865-1909)

Albert I (1909-1934)

Leopold III (1934-1951)

Boudewijn (1951-1993)

Albert II (1993-2013)

Filip (2013-…)
ACHTERGRONDINFORMATIE PER KONING
Leopold I
In 1790 wordt Leopold I geboren in het Duitse Coburg. Als jongvolwassene heeft hij een carrière in het
Russische leger waar hij het schopt tot generaal. In 1815 huwt hij met de Engelse kroonprinses
Charlotte. Tijdens de geboorte van hun zoon, in 1817, overlijdt prinses Charlotte, de baby wordt dood
geboren.
Leopold krijgt in 1830 de Griekse troon aangeboden maar slaat deze last-minute af. Wanneer hij in
1831 de Belgische troon aangeboden krijgt laat hij deze kans om zich in de Europese politiek op te
werpen niet naast zich liggen. Op 21 juli 1831 legt hij op het Koningsplein de eed af als koning. Hoewel
Leopold I trouw zweert aan de Belgische grondwet, heeft hij het er toch moeilijk mee. Als constitutioneel
monarch gebonden aan de grondwet vindt hij dat hij als koning te weinig macht heeft.
In 1832 huwt hij voor een tweede maal. Deze keer was het huwelijk echter een politieke zet. De hete
adem van Nederland begon het jonge België te warm te worden. Door te huwen met de Franse prinses
Louise van Orléans, de dochter van de Franse koning, verzekerde Leopold I Franse steun als
Nederland België zou binnenvallen. Met Louise van Orléans kreeg Leopold I vier kinderen, LodewijkFilips, Leopold (II), Filips en Charlotte. In 1850 overlijdt koningin Louise-Marie.
In de 34 jaar dat Leopold I op de Belgische troon zit werkt hij vooral aan een politiek die het versterken
van de Belgische staat centraal stelt. Hij probeert enkele progressieve wetten rond vrouwen- en
kinderarbeid gestemd te krijgen, maar hij is zijn tijd voor waardoor de wetten er niet door raken. Verder
tracht hij een Belgische kolonie te stichten op Guatemala, maar deze poging mislukt.
Tijdens zijn laatste jaren neemt de gezondheid van de koning snel af. Op 10 december 1865 sterft
Koning Leopold I. Zijn zoon, Leopold II, volgt hem op als Koning der Belgen.
3
Leopold II
Leopold II wordt op 9 april 1835 geboren als tweede zoon van Leopold I. Zijn oudere broer, LodewijkFilips, sterft als kind. Hierdoor wordt de prins de eerste in lijn voor het Belgische Koningschap.
Leopold II wordt op 18 jarige leeftijd uitgehuwelijkt aan de Oostenrijkse aartshertogin Marie-Henriëtte.
Met haar krijgt hij vier kinderen: Louise-Marie, Leopold, Stéphanie en Charlotte. Hun enige zoon sterft
op tienjarige leeftijd waarna het huwelijk van het vorstenpaar bergaf gaat. De koningin verhuist met
haar hele huishouden naar Spa waar ze tot haar dood in 1902 woont. Leopold blijft in Brussel en gaat
verschillende buitenechtelijke relaties aan waaruit ook enkele buitenechtelijke kinderen geboren
worden.
In 1865 komt de 30 jaar oude Leopold II op de Belgische troon te zitten.
Leopold II springt in 1885 mee op de trein van de Europese Kolonies in Afrika en verwerft de CongoVrijstaat als privékolonie. Zelf zal hij nooit een voet zetten in ‘zijn Congo’ maar zijn beleid is er erg
repressief en hard. Het land en de lokale bevolking worden uitgebuit ter persoonlijke verrijking van
Leopold II. Het aantal slachtoffers van het terreurbeleid wordt geschat tussen 3 en 20 miljoen. Wanneer
de buitenwereld meer en meer te horen krijgt welke gruweldaden zich in Congo afspelen, wordt
Leopold II genoodzaakt om in 1908 zijn privékolonie over te dragen aan de Belgische staat. CongoVrijstaat verandert in Belgisch-Congo.
Met het de opbrengsten uit zijn privékolonie investeert Leopold II in heel wat bouwwerken. Enkele
bekende voorbeelden hiervan zijn het Centraal Station in Antwerpen, het Koninklijk Museum voor
Midden Afrika in Tervuren, het Jubelpark en het Justitiepaleis in Brussel. Door zijn bouwdrift krijgt
Koning Leopold II de bijnaam Koning-Bouwheer.
Ondanks zijn beleid in Congo, was hij in België een sterke tegenstander van de doodstraf. Tijdens zijn
regeerperiode verleende hij gratie aan iedere ter dood veroordeelde.
Omdat hij geen zonen heeft en de relatie met zijn dochters in de laatste jaren van zijn leven sterk
vertroebelde, onterfde hij zijn dochters en schonk hij zijn bezittingen aan de Belgische staat. Uit deze
erfenis ontstond de Koninklijke Schenking. Leopold stelde hier wel enkele voorwaarden aan, zo
moesten de gebouwen ter beschikking gesteld worden aan zijn opvolgers en moesten de gebouwen
hun oorspronkelijke functie en uitzicht bewaren.
Leopold II sterft in 1909 ten gevolge van een hersenbloeding. Omdat hij geen mannelijke erfgenamen
heeft en vrouwen tot in 1991 geen recht hadden op de Belgische troon, wordt hij opgevolgd door zijn
neef, Albert I
4
Albert I
Op 8 april 1875 wordt Albert I geboren als jongste zoon van Prins Filips, Graaf van Vlaanderen en
jongere broer van Leopold II. Wanneer Alberts oudere broer Boudewijn in 1891 sterft wordt Albert de
troonsopvolger.
Prins Albert huwt in 1900 Hertogin Elisabeth in Beieren. Met haar krijgt hij 3 kinderen: Leopold (III),
Karel (latere prins-regent) en Marie-José. Koningin Elisabeth zal later haar naam geven aan de
bekende muziekwedstrijd voor piano, viool, zang en cello.
Wanneer Leopold II in 1909 overlijdt, volgt Albert I hem op als derde Koning der Belgen. Vijf jaar nadat
hij het Belgische koningschap opnam breekt de Eerste Wereldoorlog uit. Albert I neemt de leiding over
het Belgische leger en krijgt de bijnaam Koning-Ridder. Hij staat dicht bij de soldaten en houdt de
moraal hoog. Zij vrouw, Elisabeth, neemt ook vele initiatieven. Zo bezoekt ze regelmatig gewonde
soldaten in het ziekenhuis. Op oorlogspropaganda wordt ze vaak afgebeeld in een
verpleegstersuniform.
Wanneer W.O. I afgelopen is, kondigt Albert I verschillende sociale maatregelen af, bijvoorbeeld het
algemeen enkelvoudig stemrecht en de gelijkheid tussen het Frans en het Nederlands.
In 1934 gaat Koning Albert I rotsklimmen in Marche-les-Dames. Hij komt ten val en overlijdt. Zijn
lichaam wordt ’s nachts teruggevonden.
5
Leopold III
Prins Leopold was de oudste zoon van Koning Albert I. Hij werd in 1901 geboren in Brussel. Tijdens de
Eerste Wereldoorlog verhuisde hij samen met zijn vader en de rest van de koninklijke familie naar De
e
Panne. Op zijn 19 ging hij studeren aan de Koninklijke Militaire school in Brussel.
In november 1926 huwt hij met de Zweedse kroonprinses Astrid. Omdat Astrid protestants is en hij
katholiek, is er hier en daar wel wat kritiek op het huwelijk. Samen hebben ze drie kinderen: JosephineCharlotte, Boudewijn en Albert (II). In 1935 is het koningspaar op vakantie in Zwitserland. Tijdens een
autorit verliest de koning de controle over het stuur waarna hij en de koningin een auto-ongeluk
hebben. De koning komt er vanaf met enkele lichte verwondingen maar koningin Astrid komt te
overlijden. De koning laat een kapel oprichten op de plaats waar het ongeluk plaatsvond.
Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog neemt Leopold III de leiding over het Belgische leger,
naar het voorbeeld van zijn vader. Wanneer de Duitse overmacht duidelijk wordt, capituleert hij samen
met het leger terwijl de Belgische regering via Frankrijk naar Londen gaat om van daaruit de strijd
verder te zetten. De regering is het niet eens met de beslissing van Leopold III om in België te blijven
en daarmee is de kiem voor de koningskwestie gezaaid. Wanneer hij tijdens de bezetting huwt met
Lilian Baels, is het ongenoegen bij de soldaten in krijgsgevangenschap en de bevolking groot. Als de
Duitsers de strijd dreigen te verliezen deporteren ze Leopold III samen met zijn familie als
krijgsgevangenen naar Oostenrijk.
Na de bevrijding van de Koninklijke familie was de terugkomst van de koning naar België niet mogelijk.
Vele Belgen waren gekant tegen de terugkeer van de koning en ook politiek was er geen draagvlak
voor. De daarop volgende vijf jaar ging de koning samen met zijn familie in ballingschap in Zwitserland.
Tijdens de ballingschap van Koning Leopold III neemt zijn broer Prins Karel, Graaf van Vlaanderen, zijn
koninklijke taken over als regent. Wanneer na een volksraadpleging de meerderheid van de bevolking
voor de terugkomst van Leopold III stemt, keert hij terug naar België en eindigt het regentschap van
Prins Karel. De terugkomst van de koning leidde echter tot zware rellen waarbij er zelfs doden vielen.
Daardoor was Koning Leopold III genoodzaakt om troonafstand te doen ten gunste van zijn oudste
zoon, Prins Boudewijn. Hij volgt zijn vader op, eerst als Koninklijke prins en vervolgens als volwaardig
koning. Deze troonafstand maakte van Leopold III de eerste Belgische vorst die abdiceerde.
Na zijn troonafstand beperkte Leopold III zijn publieke activiteiten tot een minimum. Met Lilian Baels
krijgt hij een zoon en nog twee dochters.
Leopold III overlijdt in 1983.
6
Boudewijn
Boudewijn werd geboren op 7 september 1930. Toen hij 5 jaar was verloor hij zijn moeder in een autoongeluk. Zijn vader, Leopold III, kwam er vanaf met lichte verwondingen maar leed erg onder het verlies
van zijn vrouw. Hij verbood zijn kinderen, Josephine-Charlotte, Boudewijn en Albert (II), nog over haar
te spreken.
Wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, gaat Boudewijn samen met zijn broer en zus naar
Frankrijk en Spanje. Na de capitulatie keren de koningskinderen terug naar België. In 1944 wordt de
gehele Koninklijke familie door de Duitsers gedeporteerd naar Oostenrijk. Na de Tweede Wereldoorlog
trekt de Koninklijke familie, vanwege de geladen politieke situatie in België, naar Zwitserland. Daar
zullen ze blijven tot 1950.
Wanneer zijn vader in 1950 afstand neemt van de Belgische troon, wordt Boudewijn de nieuwe vorst
van België. Van 1950 tot 1951 als Koninklijke prins en vervolgens als Koning der Belgen.
De jonge koning krijgt meteen te maken met een Europa in verandering. Zo worden in de jaren vijftig de
fundamenten gelegd voor de Europese Unie. In België is de politieke situatie minder stabiel met de
schoolstrijd, de onafhankelijkheidsbeweging in Congo die de kop op steekt en verschillende stakingen.
In 1960 trouwde de dertig jaar oude Boudewijn met de Spaanse gravin Fabiola. Ondanks dat Fabiola
verschillende malen zwanger was, bleef het koningspaar kinderloos. Hierdoor ging het koningschap na
Boudewijns dood over op zijn broer, Albert II en diens kinderen.
Tijdens de regeerperiode van Boudewijn, bereikte de onafhankelijkheidsstrijd in Belgisch-Congo zijn
hoogtepunt. In 1960 werd Belgisch-Congo onafhankelijk. De voormalige kolonie wisselde van naam en
werd de Democratische Republiek Congo. Boudewijn zelf lag mee aan de basis van de start van het
onafhankelijkheidsproces van Congo. In 1959 liet hij zelfs weten dat België Congo naar de
onafhankelijkheid zou helpen. De toesprak die Boudewijn gaf op de machtsoverdrachtsceremonie viel
echter niet in goede aarde. Hij sprak er lof uit over het beleid van Leopold II en het koloniale beleid, iets
wat de nieuwe premier Lumumba niet op prijs stelde en repliceerde met een stevig weerwoord. De
relaties tussen Congo-Kinshasa en België bleven desondanks intens.
Tijdens de jaren negentig werd Koning Boudewijn voor enkele dagen ‘in de onmogelijkheid om te
regeren’ gesteld. Hij weigerde wegens morele redenen de nieuwe abortuswet te ondertekenen.
Hierdoor werd hij door de regering tijdelijk uit zijn taken als koning ontheven zodat ze zelf de wet
konden ondertekenen.
Tijdens een vakantie in Spanje in 1993, overleed Boudewijn onverwacht aan de gevolgen van een
hartstilstand. Hij werd 63 jaar oud. Aangezien hij geen kinderen had, ging het koningschap over naar
zijn broer, Albert II.
7
Albert II
Albert II is de 4 jaar jongere broer van Boudewijn. Hij werd kort na het dodelijke ongeval van Albert I
geboren en werd ook vernoemd naar zijn grootvader. Toen hij slechts 1 jaar was verloor hij zijn moeder
in een auto-ongeluk. Zijn vader, Leopold III, kwam er vanaf met lichte verwondingen maar leed erg
onder het verlies van zijn vrouw. Hij verbood zijn kinderen nog over haar te spreken.
Wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, gaat Albert II samen met zijn broer en zus naar Frankrijk
en Spanje. Na de capitulatie keren de koningskinderen terug naar België. In 1944 wordt de gehele
Koninklijke familie als krijgsgevangenen door de Duitsers gedeporteerd naar Oostenrijk. Na de Tweede
Wereldoorlog trekt de Koninklijke familie, vanwege de geladen politieke situatie in België, naar
Zwitserland. Daar zullen ze blijven tot 1950.
Als prins houdt Albert zich vooral bezig met de internationale economische relaties van België. Hij gaat
regelmatig op handelsmissie en is de erevoorzitter van de Raad van Bestuur van de Belgische Dienst
voor Buitenlandse handel. In 1984 wordt het Prins Albert Fonds opgericht.
Prins Albert trouwt in 1959 met de Italiaanse gravin Paola. Samen hebben ze drie kinderen: Filip, Astrid
en Laurent. Het huwelijk kent echter ook zijn hindernissen. Toch vierden Albert II en Paola in 2009 hun
vijftigste huwelijksverjaardag.
Wanneer in 1993 koning Boudewijn sterft aan een hartaanval, wordt prins Albert de zesde Koning der
Belgen.
Tijdens zijn regeerperiode klonken de stemmen om België te splitsen steeds luider. Koning Albert is
daar een grote tegenstander van en spreekt daar heel duidelijk tegen in zijn Kerstboodschap van 2006.
Hij werd als een zeer warme en toegankelijke koning ervaren.
Koning Albert regeert van 1993 tot 2013, waarna hij abdiceert en zijn oudste zoon Filip op de troon
komt. Albert II is de oudste regerende Belgische koning ooit.
8
Filip
Koning Filip werd geboren op 15 april 1960. Hij is de oudste zoon van Koning Albert II en Koningin
Paola. Wanneer duidelijk werd dat Koning Boudewijn geen erfgenaam zou krijgen, kwam Filip meer en
meer in de aandacht als waarschijnlijke troonsopvolger na zijn vader, Albert II.
Filip is de eerste Belgische kroonprins die niet naar een privéschool gaat. Hij volgt les in een reguliere
secundaire school. De laatste drie jaar van de middelbare school volgt hij in het Nederlands. Filip
studeert verder aan de Koninklijke Militaire school, Oxford en Stanford.
In 1999 huwt Filip met jonkvrouw Mathilde d’Udekem d’Acoz. Ze krijgen 4 kinderen: Elizabeth, Gabriël,
Emmanuel en Eléonore.
Op 21 juli 2013 doet Albert II, vanwege zijn leeftijd en gezondheid, troonafstand. Filip legt die dag de
eed af als zevende Koning der Belgen.
9
OVERZICHT HISTORISCHE GEBEURTENISSEN
Hieronder vind je bij iedere historische gebeurtenis enkele begrippen die je kunnen helpen bij het
verklaren van de gebeurtenis.
1830: België onafhankelijk




Stomme van Portici
Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
Voorlopig Bewind
Willem I
1835: Eerste trein in België en op het Europese vasteland


Mechelen-Brussel
Industriële revolutie
1864: Oprichting Belgische Rode Kruis


Dr. A. Uytterhoeven
Oudste nationale Rode Kruis
1914: uitbreken W.O. I




Duistland
Schlieffenplan
Loopgravenoorlog
Westhoek
1918: Wapenstilstand

Verdrag van Versailles
1940: W.O. II



Nazi’s
Holocaust
Bezetting
1944: Bevrijding van België


10
Amerikanen
Ardennenoffensief
1945: Einde Tweede Wereldoorlog


Val van Berlijn
4 mei
1946: Eerste Suske & Wiske album


Willy Vandersteen
Rikki en Wiske in Chowakije
1951: Oprichting EGKS (Europese gemeenschap van kolen en staal, voorloper van de EU)


Een gemaakt Europa
Economische samenwerking
1960: Congo onafhankelijk


Lumumba
Twijfelachtige rol van de Belgische politiek
2002: Invoering van de euro


11
Één munt voor heel Europa
Vervanging voor Belgische frank