gevaarlijke stoffen: wat zijn de gevaren?

GEVAARLIJKE STOFFEN: WAT ZIJN DE GEVAREN?
Diverse stoffen die in de industrie worden toegepast kunnen gevaar opleveren voor de gezondheid.
Maar wat betekent dat precies? En hoe kom je er achter wat de gevaren zijn van de stoffen waar jij
mee werkt?
WAT ZIJN GEVAARLIJKE STOFFEN?
Gevaarlijke stoffen zijn stoffen die, wanneer zij in contact komen met het lichaam of in het lichaam
worden opgenomen, schade aan de gezondheid kunnen aanrichten. Ook kunnen stoffen zorgen voor
veiligheidsgevaren, zoals brand en explosie. Deze toolbox richt zich op de gezondheidsgevaren van
stoffen.
Er zijn verschillende effecten van stoffen mogelijk: effecten die je direct merkt of effecten waar je nu
niks van merkt, maar pas op langere termijn. Daarnaast kan de aard van de effecten nogal
verschillen: een stof kan irriterend zijn voor de huid, schadelijk, maar ook giftig, zeer giftig of kan zelfs
kanker veroorzaken. Effecten kunnen tijdelijk of permanent zijn. Stoffen kunnen lokale effecten
hebben (bijvoorbeeld bij aanraking met de huid) of effecten door het hele lichaam na opname via
inademen, de huid, slijmvliezen of de mond.
Het veiligheidsinformatieblad of de werkplekinstructiekaart
Een belangrijke bron van informatie over de stoffen waarmee je werkt is het veiligheidsinformatieblad,
dat de fabrikant van de stof of het mengsel met het product moet meeleveren. Vaak maken bedrijven
voor elke stof een beknopte werkplekinstructiekaart. Hierop is o.a. de volgende informatie te vinden:
 De gevaarsymbolen zeggen iets over de aard van de effecten.
Schadelijk
Corrosief/
Giftig of zeer giftig
Effecten op de lange
Irriterend (direct
Bijtend (direct effect)
(direct effect)
termijn (b.v.
effect)
kankerverwekkend,
allergeen)
 R- en H-zinnen: R(isico)-zinnen of H(azard)-zinnen: deze zinnen geven specifiekere informatie
over de aard en ernst van de effecten. Gaat het bijvoorbeeld om irriterende effecten of veroorzaakt
de stof ernstige brandwonden of is de stof zeer giftig?
 De manier waarop blootstelling kan plaatsvinden. Is de stof vooral gevaarlijk bij inademing? Of kan
de stof ook in het lichaam worden opgenomen via de huid? Of moet huidcontact voorkomen
worden omdat de stof irriterend of bijtend is?
 Is de stof (verdacht) kankerverwekkend (carcinogeen), mutageen (kans op genetische
verandering) of voor de voortplanting vergiftig (reprotoxisch) (CMR) is. Voor deze stoffen geldt
1
ADVISEURS VOOR VEILIG WERKEN
www.arbosupport.nl
vaak dat er geen veilige grenswaarde is. Met deze stoffen moet dus zeer voorzichtig worden
omgegaan.
De samenstelling van het product: welke stoffen zijn aanwezig en in welke concentraties..
Van de stof of van elke component van het mengsel staat, wanneer deze is vastgesteld, een
grenswaarde vermeld. Een stof met een lage grenswaarde heeft al bij een lage concentratie een
effect.
De verdampingssnelheid en dampspanning van een vloeistof vertellen je hoe snel en in welke mate
zich een damplaag vormt waardoor je het product sneller zal in ademen. Let op: deze factoren zijn
afhankelijk van de temperatuur.
De relatieve dichtheid geeft aan hoe zwaar de damp is ten opzichte van lucht. Een relatieve dichtheid
kleiner dan 1 geeft aan dat de damp zal opstijgen, bij een relatieve dichtheid groter dan 1 zal de damp
dalen.
Beoordeling blootstelling
Bedrijven die met gevaarlijke stoffen werken moeten voorkomen dat werknemers worden blootgesteld
aan gevaarlijke stoffen en hierdoor gezondheidsschade oplopen. Zij moeten een
blootstellingsonderzoek uitvoeren. Wanneer blootstelling boven de grenswaarde plaatsvindt moeten
aanvullende veiligheidsmaatregelen genomen worden.
Welke beschermingsmaatregelen mogelijk zijn wordt besproken in de toolbox Gevaarlijke stoffen: hoe
kun je je beschermen?
CMR-stoffen
Wanneer met CMR-stoffen wordt gewerkt gelden extra strenge maatregelen. Deze stoffen moeten
waar technisch mogelijk worden vervangen door veiliger alternatieven. Wanneer dit niet kan moet
worden onderbouwd waarom deze stof toch gebruikt moet worden. Ook moet de blootstelling zo laag
als mogelijk worden gehouden.
Wat kun je zelf doen?
 Zorg dat je de gevaren kent van de stoffen waar je mee werkt;
 Neem de juiste veiligheidsmaatregelen;
 Neem bij twijfel contact op met je leidinggevende.
Bronnen:
AI-blad 6 Werken met kankerverwekkende stoffen en processen en mutagene stoffen
AI-blad 26 Veiligheidsinformatiebladen en werkpleketikettering
AI-blad 31 Gezondheidsrisico’s van gevaarlijke stoffen
http://www.arboportaal.nl/onderwerpen/gevaarlijke-stoffen/veilig-werken/gevaarsymbolen/ghs.html
http://stoffen-info.nl/onderwerpen/eu-ghs/wetgeving
De Arbeidshygiënisten van Arbo Support kunnen een blootstellingsonderzoek voor u
uitvoeren en u adviseren over uw stoffenbeleid!
2
ADVISEURS VOOR VEILIG WERKEN
www.arbosupport.nl