Katholieke Hogeschool Kempen – Departement Lerarenopleiding

Katholieke Hogeschool Kempen – Departement Lerarenopleiding Vorselaar
Bachelor in het onderwijs: Secundair Onderwijs
Lepelstraat 2 – B 2290 Vorselaar
Tel +32 (0)14 50 81 60 - Fax +32 (0)14 50 81 61 - E-mail: [email protected]
Lesvoorbereiding
Student: Robine Henrothy
2Baso b tel. 0496/68 11 71
E-mail: [email protected]
Stage-oefenles
Proefles
Observatie
Datum stage:
School:
Klassengroep:
Lokaal:
Mentor:
7
26/04/2012
Uur:
Vrije technische scholen van Turnhout
3W1
Aantal lln.:
A207
Vak:
BRUY
Docent:
7
Geschiedenis
Paul Janssensswillen
Lesonderwerp
Les 25: Kerk: Macht en geloof (11de-15de eeuw)
Bronnen
-
Op welke bronnen heb je je gebaseerd? Geef duidelijke referenties zodat je ze vlot kan
terugvinden.
-Berings G., Ducheyne F., Vanroose J., e.a. (2006) Historia 3T. Handboek. Kapellen:
Pelckmans
-Sharia, gevonden op het internet op:
http://www.multilingualarchive.com/ma/enwiki/nl/Sharia#Contemporary_practice
-Pausen, gevonden op het internet op:
http://www.toptenz.net/top-10-worst-popes-in-history.php
-De zeven hoofdzonden, gevonden op het internet op:
http://www.jongerlo.org/geloofsvorming/archief_leven/geloofsvorming_leven_7_hoofdzonden.
htm
-filmpje, gevonden op het internet op: http://www.youtube.com/watch?v=JzdNtREAZXU
-Webcam Czestochowa, gevonden op het internet op:
http://www.jasnagora.com/kamera2.html
Beginsituatie
-
Welke voorervaring en –kennis over het lesonderwerp of de gebruikte werkvorm, hebben
de leerlingen al? Hoe hou je hiermee rekening in je les?
Zijn er leerlingen die bijzondere aandacht nodig hebben? Hoe ga je hiermee om in je les?
De leerlingen vullen eerst de agenda in. In de klas is een computer en een beamer aanwezig.
Het lokaal is zeer groot, de leerlingen (7) vullen enkel de eerste rij en de helft van de tweede
rij. De leerlingen werken goed mee.
De vorige stageperiode waren de leerlingen erg stil. Het is moeilijk om er een echte 'drive' in te
krijgen.
Vakoverschrijdende eindtermen
-
Welke VOET wil je in deze les nastreven? Selecteer één VOET en formuleer daarbij
maximum 2 doelen die effectief aan bod komen in je les. Markeer in je lesvoorbereiding
waar deze VOET aan bod komt.
(open en constructieve houding)
16 houden rekening met ontwikkelingen bij zichzelf en bij anderen, in samenleving en wereld;
1 beschrijven de dynamiek in leef- en omgangsgewoonten, opinies, waarden en normen in
eigen en andere sociale en culturele groepen;
Vormingsdoelen
-
-
Wat wil je in essentie met deze les bij de leerlingen bereiken? Wat wil je dat de leerlingen
essentieel bijblijft?
Formuleer maximaal twee vormingsdoelen.
Denk aan aspecten als fundamenteel leren, oriëntatie op de leef- en belevingswereld van
de leerling, maatschappelijke aspecten, aansluiting bij opvattingen over mens en
maatschappij, opvoeding en onderwijs.
Hoe zijn ze herkenbaar in je les?
De leerlingen verwerven het inzicht dat in de godsdienstbeleving in de middeleeuwen veel
gelijkenissen kent met de huidige islam.
(basisinzicht: Historische analogieën)
Leerplan & Concrete doelen
-
Welke leerplandoelen komen in deze les aan bod?
Welke concrete kennis, inzichten, vaardigheden, attitudes, gelinkt aan het leerplan, wil je
realiseren?
Beperk het aantal concrete doelen, denk eraan dat concrete doelen
evalueerbaar/observeerbaar zijn.
VVKSO. (1999). Leerplan secundair onderwijs. Geschiedenis tweede graad KSO-TSO . Brussel:
Licap.
Concrete doelstellingen:
-De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen wat 'de ambitieuze houding van de pausen'
betekent.
-De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen hoe de paus de kerk wil controleren.
-De leerlingen kunnen het begrip 'bedelmonnik' in eigen woorden uitleggen.
-De leerlingen kunnen het begrip 'celibaat' in eigen woorden uitleggen.
-De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen wat er gebeurt tijdens een concillie.
-De leerlingen kunnen twee voorbeelden geven van hoe de kerk en het geloof de gewone man
beïnvloedde.
-De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen hoe het zondebesef groeit.
-De leerlingen kunnen uitleggen wat een broederschap is.
-De leerlingen kunnen de dubbele functie van een bedevaart benoemen.
-De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen wat een 'ketter' is.
-De leerlingen kunnen in eigen woorden het begrip 'inquisitie' uitleggen.
-De leerlingen kunnen twee voorbeelden geven van andersdenkenden.
Affectieve doelstellingen:
-De leerlingen tonen interesse in de godsdienstbeleving in de middeleeuwen in onze streken.
-De leerlingen nemen een open houding aan ten opzichte van de islam.
Werkpunten
-
Formuleer hier max. 2 werkpunten waaraan je in deze les wil werken. Leg uit op welke
manier je hieraan werkt.
Voor deze les wil ik vooral werken aan de motivatie van de leerlingen. De leerlingen waren de
vorige stage erg stil en ik had echt niet het gevoel dat ze betrokken waren bij de les. Voor deze les
wil ik hen zoveel mogelijk meenemen in de les door aan te sluiten bij hun leefwereld en de
actualiteit in de les te betrekken.
Inhoud
Orientatiefase
-Sacramenten:
de eucharistie met als belangrijk onderdeel
de heilige Communie
het doopsel
het vormsel
de biecht of het sacrament van de verzoening
de ziekenzalving of het heilig oliesel
het priesterschap
het huwelijk
-Werken van barmhartigheid
De hongerigen spijzen
De dorstigen laven
De naakten kleden
De vreemdelingen herbergen
De zieken verzorgen
De gevangenen bezoeken
De doden begraven
-10 geboden
Bovenal bemin één God
Zweer niet ijdel, vloek noch spot
Heilig steeds de dag des Heren
Vader moeder zult gij eren
Dood niet, geef geen ergernis
Doe niets wat onkuisheid is
Vlucht het stelen en bedriegen
Ook de achterklap en het liegen
Wees steeds kuis in uw gemoed
Begeer nooit iemands goed
-Agenda: Les 25: Kerk: Macht en geloof (11de-
Methode
Verwelkomen leerlingen + naamkaartjes
Lrk: Ik weet dat we in de les geschiedenis zitten, maar ik
wil jullie godsdienstkennis eens even testen.
Lrk: Wie kan de 7 sacramenten opnoemen? En de werken
van barmhartigheid? De tien geboden?
Lrk: Moeilijk nietwaar? Wel vandaag gaan we zien hoe het
met de kennis van het geloof stond in de
Middeleeuwen, we gaan een kijkje nemen naar de
macht van de kerk en de organisatie van het geloof.
Lrk: Je mag dus je agenda nemen en deze invullen voor
deze les.
Materiaal
Ppt
15de eeuw)
Uitwerkingsfase
Lkr: Om te beginnen gaan we de probleemstellingen eens
Probleemstellingen
overlopen. We hebben gezien dat het onderwerp van
1. Hoe streefde de kerk een zuiver geloof na?
vandaag 'de kerk: macht en geloof' is. We gaan in de
2. In welke mate beïnvloedde het christendom de
eerste plaats kijken naar wat dit geloof is en hoe dit
gewone man?
werd nagestreefd. Dus hoe streefde de kerk een zuiver
3. Hoe werd er omgegaan met
geloof na?
andersdenkenden?
Lrk: Ten tweede gaan we kijken naar hoe dit geloof de
gewone man beïnvloedde. Ten slotte kijken we naar de
andersdenkenden. Want net als de dag van vandaag
Probleemstelling 1
was niet iedereen het eens met wat de kerk zei.
-In de 11de en 12de eeuw stonden aan de top
van de kerk heel ambitieuze pausen: ze
Lrk: Beginnen doen we dus met te kijken naar hoe de kerk
beschouwden zichzelf als de hoogste macht op
een zuiver geloof nastreefde.
Ppt
aarde.
Lrk: Wie staat er aan de top van de kerk? (paus) Wel in de
11de en 12 eeuw waren er enkele zeer ambitieuze
pausen: ze beschouwden zichzelf als de hoogste macht
op aarde . Ze hadden het wel heel hoog in hun bol. Ik
zal dit illustreren met enkele voorbeeldjes.
Lrk: Ook in bron 1 kan je enkele uitspraken vinden van
ambitieuze pausen. Wie wil eens lezen?
Leerlingen lezen bron 1 op pg 70.
-De pausen organiseerden de kerk tot een sterke
hiërarchische instelling. Vanuit Rome wilden
de paus, via het netwerk van bisdommen en
parochies, de hele kerk controleren. Aan de
basis stonden de parochiepriesters. Zij
moesten een voorbeeldig leven leiden en het
celibaat naleven.
Lrk: Deze pausen wilden aan het hoofd van een rijk staan,
vergelijkbaar met de ambities van een koning of een
keizer. Net als een keizer bouwden ze een netwerk uit.
Dit netwerk was hiërarchisch, dit wil zeggen met
verschillende rangen, van hoog naar laag. Een
netwerk van bisdommen en parochies, zodat hij de
hele kerk kon controleren. Van waaruit denk je dat hij
dit netwerk organiseerde? (Rome)
Lrk: Helemaal aan de basis van dit netwerk, stonden de
geestelijken die het dichtst bij de mensen stonden. Wie
zijn dit? (de priesters).
Lrk: Inderdaad, de parochiepriesters staan het dichtst bij
de mensen en moesten dus een voorbeeldig leven
HB
leiden. Wat zou dit voorbeeldig leven kunnen zijn?
Lrk: Een onderdeel van dit voorbeeldige leven was het
celibaat, wat dit is kan je lezen in bron 2.
Leerlingen lezen bron 2 op p. 70
-Celibaat: het (verplicht) ongehuwd blijven.
Opdracht 1
1. Vanaf welke eeuw waren bedelmonniken
actief?
 13e eeuw
2. Waar waren zij actief?
 In de stad
3. Waar of onwaar: bedelmonniken werden
betaald door de kerk. Motiveer je antwoord.
 Onwaar: Ze leefden van wat ze kregen
van de mensen.
HB
Lrk: Dus wat is het celibaat? (verplicht ongehuwd zijn).
Lrk: Heel goed, het celibaat is pas bij wet verplicht sinds
de 4e-5e eeuw, maar in de 10e-11e eeuw is het even
afgeschaft geweest. In de 15e eeuw werd de
katholieke kerk zelfs geleid door pausen die uit relaties
met maîtresses diverse kinderen hadden!
Lrk: Ik ga nu een werkblaadje uitdelen, je mag opdracht 1 HB
maken aan de hand van bron 4. Je doet dit individueel. Werkblaadjes
Leerlingen maken opdracht 1 individueel.
Verbetering via ppt.
Ppt
Lrk: We hebben dus gezien dat de kerk een netwerk
uitbouwt waarmee ze de het geloof zuiver wil houden.
Maar wat is nu net dat zuiver geloof? Dat bepaalden de
concilies. We hebben bij bron2 (over het celibaat) al
iets gezien over een concilie. Wat is dit nu net?
Lrk:
Een concilie is vergelijkbaar met bijvoorbeeld de
-concilie: vergadering van de leidende figuren
aandeelhoudersvergadering
van een bedrijf. De
van een kerk.
belangrijkste figuren van dat bedrijf komen samen en
bepalen wat er in de toekomst beter kan. In de kerk is
dit hetzelfde. De belangrijke figuren komen samen en
bespreken wat er moet veranderen in de kerk. Hier
1. De goedgeorganiseerde kerk predikte een zuiver
worden dan bijvoorbeeld wetten gestemd die het
geloof
celibaat bepalen. Zij bepalen de juiste leer. En net
-In de 11de en 12de eeuw stonden aan de top
zoals een echte wet moet ook elke gelovige zich hier
van de kerk heel ambitieuze pausen. Ze
aan houden.
waanden zichzelf de hoogste macht op aarde.
Lrk: Nu hebben we al heel wat gezien en ik heb hier ook
Syntheseblad
De kerk werd een hiërarchische instelling. Aan
een syntheseblad gemaakt. We gaan dit eens even
de basis stonden de parochiepriesters en de
invullen.
bedelmonniken die een voorbeeldig leven
Lrk: Goed onze tweede probleemstelling staat dichter bij
moesten leiden. De kerk werd een machtige
huis: hoe zat het met de gewone man. Hoe beïnvloed
instelling. De concilies bepaalden het geloof en
het christendom jullie leven nu? (eigen antwoord
elke gelovige moest zich hier aan houden.
leerlingen) En weet je hoe dit was bij bijvoorbeeld
jullie grootouders? Ik weet mijn grootmoeder had
Probleemstelling 2
maar 1 zoon, en toen is de parochiepriester bij haar en
-De inspanningen van de kerk hadden resultaat:
mijn grootvader langsgekomen waarom ze niet meer
de invloed van de kerk en het geloof op het
kinderen hadden. Voor ons is de kerk een beetje een
leven van de gewone man nam toe. De kek
ver van ons bed-show geworden, maar voor onze
kwam tussen in alle belangrijke
groothouders was de kerk en het christendom nog iets
gebeurtenissen in het leven. Predikanten
waar ze dagelijks rekening mee moesten houden.
leerden mensen hoe ze zich al christen
Lrk: We gaan nu eens kijken hoe dit zat in de
moesten gedragen. In de biecht controleerden
middeleeuwen. De inspanningen van de kerk om het
priesters of de gelovigen zich daar aan
geloof zuiver te houden en te verspreiden had succes:
hielden. Zij bepaalden wat zonde was en wat
de invloed van de kerk en het geloof op de gewone
niet. Zo ontstond een zondebesef.
man nam toe. De kerk kwam tussen in alle belangrijke
gebeurtenissen in het leven. Welke tussenkomsten
zouden dit zijn? (zie begin van de les: sacramenten)
Lrk: predikanten, of een soort priester, leerde de mensen
hoe ze zich als christen moesten gedragen. Dit zijn dan
bijvoorbeeld de tien geboden. Tijdens de biecht kon
men dan controleren of de mensen als goede
christenen hadden geleefd, want tijdens de biecht
moesten de zonden opgebiecht worden. Zo ontstaat er
een zondebesef. Er waren meer dan 7 zonden, maar
de zeven hoofdzonden zorgden ervoor dat je
rechtstreeks in de hel belandde.
Lrk: Hier is zelfs een film over gemaakt met Brad Pitt.
Ppt
'Seven' Heeft iemand die film al gezien?
-De Zuid-Nederlandse schilder Jeroen Bosch
Lrk: Op je werkblad vind je 7 afbeeldingen met de 7
Werkblad
(XVde eeuw) maakte van de zeven
hoofdzonden. Probeer nu voor elke afbeelding te
hoofdzonden een beroemd schilderij. Het
bepalen welke zonde er hier begaan wordt.
paneel dat nu in het Prado in Spanje bewaard
wordt stelt een cirkel voor die is opgedeeld in Leerlingen maken opdracht 2 per twee.
7 vakken met in het midden Christus.
Lrk: Niet alleen het zondebesef groeit, ook het
volksgeloof. Zo ontstaan er in steden verenigingen van
Patroonheiligen
-Bouwel: Onze-lieve-vrouw
-Lier: Sint Gummarus
-Turnhout: Sint Petrus
mensen uit dezelfde wijk of beroepsgroep die zich in
broederschappen verenigen. Ze vereerden hun eigen
patroonheilige, organiseerden processies en hielpen
elkaar als ze door ziekte of andere tegenslagen in de
problemen kwamen. Wie kent er een patroonheilige?
Lrk: Zijn er hier al eens mensen naar een bedevaartsoord
geweest? En dit hoeft niet Lourdes te zijn hoor, je hebt
er in Scherpenheuvel, Tongerlo, Leuven, Brussel,
Leuven, Wilrijk, .... En waarom ga je naar een
bedevaartsoord? (genezing of vergiffenis van zonden)
Lrk: Dit fenomeen werd in de middeleeuwen heel populair.
men ging naar het graf van een heilige voor genezing
of vergiffenis van zonden. Toplocaties waren
Compostella, Rome of Jeruzalem.
Lrk: Op de site van bedevaardweb, kan je verschillende
bedevaartsoorden live bekijken via de webcam. Ik heb
er hier eentje van Częstochowa in zuid Polen. Hier
hangt het schilderij van de Zwarte Madonna.
2. Het christendom bepaalde het leven van de
mensen.
-De inspanningen van de kerk hadden resultaat:
de invloed van de kerk en geloof op het leven
van de gewone man nam toe. De kerk kwam
tussen in alle belangrijke gebeurtenissen in
Lrk: Goed, we hebben weer heel wat gezien, we gaan dit
het leven. Een predikant leerde de mensen
invullen in ons syntheseblad.
hoe ze zich als christen moesten gedragen. De
priesters controleerden de gelovigen in de
Lrk: Nu we hebben gezien hoe de kerk het leven van de
biecht. Er ontstond een zondebesef.
gewone man beïnvloedde en ik heb ook wel door dat
-In de steden verenigden mensen uit eenzelfde
jullie hier niet altijd hetzelfde over denken dan de
wijk of beroepsgroep zich in broederschappen.
kerk, en zeker niet zoals de kerk de dingen zag in de
Ze vereerden hun eigen patroonheilige en
middeleeuwen. Nu de kerk controleerde de gelovigen
hielpen elkaar als ze in de problemen zaten.
ook, dankzij de biecht hebben we gezien. Zou iedereen
-De bedevaarten zijn een bewijs van het
het altijd eens zijn geweest met de kerk? (nee).
groeiende succes van het christendom. Een
Lrk: Inderdaad, de kerk stootte meer en meer op
bedevaart had een dubbele functie: genezing
andersdenkenden. In onze derde probleemstelling
of vergiffenis van zonden te verkrijgen.
gaan we kijken hoe de kerk hier mee omging.
Probleemstelling 3
-Omdat de kerk haar leer nauwkeurig aflijnde en
Lkr: Wie kent er een ander woord voor iemand die niet
gelooft, of iemand die er een ander geloof op nahoudt
dan de kerk? (heiden, ketter, atheïst)
Lrk: Heel goed, iemand die de officiële leer van de kerk in
http://www.jasnagor
a.com/kamera2.html
syntheseblad
de controle opvoerde, stootte ze almaar meer
op andersdenkenden. De kerk werd steeds
onverdraagzamer. Gelovigen die de officiële
kerkelijke leer in twijfel trokken, werden
beschouwd als ketters. Ze werden op een
gewelddadige manier vervolgd door de
inquisitie.
twijfel trok, werd beschouwd als een ketter. Deze
naam komt van een groep in het zuiden van Frankrijk,
de katharen. Nu wat dachten die katharen: zij hadden
heel andere ideeën over goed en kwaad dan de
katholieke kerk, zij geloofden in een strikte
onderscheiding. Ze verwierpen ook de sacramenten en
ze verwierpen de centrale rol van de priesters.
Lrk: Kijk nu eens naar bron 7 en lees dit even door. Wie
-Inquisitie: Bijzondere kerkelijke rechtbank. Het
voerde de processen tegen ketters? (inquisitie) En wat
woord komt letterlijk van het Latijn en
is dit? (een bijzondere kerkelijke rechtbank).
betekent 'onderzoek'. De inquisitie stond
Lrk: Heel goed. Maar de katharen waren toch nog een
ervoor bekend dat ze gretig gebruik maakten
speciaal geval van ketters. De kerk organiseerde zelfs,
van folteringen en dit heeft ervoor gezorgd dat
met steun van de Franse koning een kruistocht tegen
er meer dan eens een onschuldige op de
de katharen. Ze werden bijna volledig uitgeroeid.
brandstapel terecht kwam.
Lrk: Iedereen weet wat een kruistocht is?
-Kruistocht: met kruistocht elke ideologisch
Lrk: Maar niet alleen katharen, ook joden werden geregeld
gemotiveerde, heftige poging om verandering
beschuldigd van verzonnen misdaden tegen christus en
te bewerkstelligen, aangeduid worden, al dan
zijn volgelingen.
niet met een positieve of negatieve
connotatie.
Lrk: We hebben nu veel gezien over hoe de kerk omgaat
met andersdenkenden. We kunnen dit laatste invullen
3. Een almaar onverdraagzamere kerk
op ons syntheseblad.
-Omdat de kerk haar leer nauwkeurig aflijnde en
de controle opvoerde, stootte ze meer en
meer op andersdenkenden. De kerk werd
steeds onverdraagzamer. Gelovigen die de
officiële leer van de kerk in twijfel trokken
noemen we ketters. Ze werden op een
gewelddadige manier vervolgd door de
inquisitie. De katharen, in het zuiden van
Frankrijk, hadden eigen ideeën over goed en
kwaad, ze verwierpen de sacramenten en de
centrale rol van de priesters. De paus zag hen
dan ook als een bedreiging en organiseerde
een kruistocht tegen hen. Ook de joden waren
regelmatig het slachtoffer van beschuldigingen
van verzonnen misdaden.
Ppt
Evaluatiefase
Overeenkomsten:
-geen scheiding kerk/staat
-God/Allah maakt wetten
-God/Allah is schepper van hemel en aarde
-Wetten van god moeten nageleefd worden
-Wetten (bv homoseksualiteit) die overtreden
worden mogen radicaal bestraft worden.
Lrk: Om deze les af te sluiten wil ik jullie een filmpje laten
zien van sharia4belgium. Wie weet wat de sharia is?
(islamitische wetgeving). De organisatie wil de
islamitische wet in België invoeren. Terwijl jullie naar
het filmpje kijken, zou ik willen dat je overeenkomsten
zoekt met het de katholieke kerk in de middeleeuwen.
Lrk: Je ziet, wij vinden de gewoonten, de normen en
regels uit islamitische landen vaak vreemd, maar je
ziet, bij ons ging het er niet anders aan toe. Het
christelijke geloof beheerste in de middeleeuwen ook
in ons land het hele leven van de gewone man, net
zoals dit nu nog is in een islamitisch land.
http://www.youtube.c
om/watch?v=JzdNtR
EAZXU
Bordplan