Cognitieve functies van kinderen behandeld voor - kids-and

Cognitieve functies van kinderen
behandeld voor kanker.
Neuropraxis, 07 (2003), p. 41-53
Stefanie Verhue
1BaOD
INHOUD
Inleiding
 Auteurs
 Leukemiebehandeling en methodologie
 Leukemiebehandeling: hersenbestraling
 Leukemiebehandeling: chemotherapie
 Follow-up
 Onderzoek

INHOUD

Chemotherapie
 Hersentumoren
 Richtlijnen praktijk

Literatuur
INLEIDING
Kinderen met kanker: 70% overleven
 1/250 volwassenen als kind kanker
gehad
 Gaat biologische genezing gepaard met
ongestoorde mentale ontwikkeling en
goede kwaliteit van leven?
 Gevolgen behandeling
leukemie/hersentumor

INLEIDING
Kinderen met kanker per jaar
jaar
leukemie
hersentumor
16%
19%
65%
AUTEURS
Annet Kingma
studeerde Klinische Psychologie aan de
Rijksuniversiteit Groningen
 promoveert tot doctor in de Medische
Wetenschappen bij prof. dr. W.A. Kamps en prof.
dr. B.G. Deelman
 Onderzoek is gefinancierd door de Stichting
Kinderoncologie Groningen en de Nederlandse
Kankerbestrijding
 Titel van het proefschrift luidt: 'Neuropsychological
late effects of leukemia treatment in children'

AUTEURS
Nathalie Jansen

Onderzoek aan de
afdeling Kinderoncologie
van het Universitair
Medisch Centrum
Groningen (UMCG)

Onderzocht de effecten
van de behandeling voor
ALL op de ontwikkeling
van kinderen op korte
termijn en op een langere
termijn van 4,5 jaar
LEUKEMIEBEHANDELING EN
METHODOLOGIE
ALL= Acute lymfarische leukemie
 80% meest voorkomend bij kinderen
 Kenmerken:

 Ongecontroleerde groei witte bloedcellen
 Ontwikkelt in beenmerg
 Leukemiecellen verspreiden over lichaam,
organen

Electieve behandeling: voorkomen
verspreiding naar hersenen
LEUKEMIEBEHANDELING EN
METHODOLOGIE

Groeiende stroom studies
tekortkoming:
 retrospectieve onderzoeksopzet
 geen goede controlegroep
 geen aselecte steekproef
 ongespecificeerd verlies van patiënten in
longitudinale studies
 onbetrouwbare of slecht genormeerde tests
LEUKEMIEBEHANDELING:
HERSENBESTRALING

Kinderen chemotherapie presteren beter
dan kinderen hersenbestraling

Kinderen die met bestraling en
chemotherapie werden behandeld:
 Slechtere prestaties bij cognitieve tests
 40% verwijzing naar speciaal onderwijs
 68% afwijkend MRI
LEUKEMIEBEHANDELING:
HERSENBESTRALING

Oorzaak is complex en multifactorieel

Hogere dagdosis heeft meer kans op
schade

Voor jonge kinderen is het schadelijker
dan voor oudere kinderen
LEUKEMIEBEHANDELING:
CHEMOTHERAPIE
Jaren ‘80: cognitieve gevolgen zijn mild
 Meisjes presteerden slechter bij de
performale tests
 Eerstgenoemde onderzoek:

 prospectief,
 base-line meting
 Geen controlegroep
 Diverse meetinstrumenten gebruiken (1-
17jaar)
LEUKEMIEBEHANDELING:
CHEMOTHERAPIE

Tweede onderzoek:
 Wel controlegroep
 Slechts 10 patiënten
Pas de schade merken als de kinderen
werken of naar school gaan
 Chemotherapie veel minder schadelijk
dan de combinatie chemotherapie en
bestraling

FOLLOW-UP

Complexe relaties tussen
 specificiteit van disfuncties
 geslacht
 leeftijd
zou Rourke's theorie over de nonverbale leerstoornis een deel van de
uitkomsten kunnen verklaren
FOLLOW-UP

Duur :
 hoe langer de follow-up, hoe groter de
achteruitgang van de cognitieve functies
 Geen sprake van een groep die niet
leerbaar meer is

Blijvende effecten van chemotherapie
onderscheiden van tijdelijke, acute
verstoringen van de cognitieve functies
ONDERZOEK

Onderzoek : verband tussen MRIafwijkingen en uitkomsten
neuropsychologisch onderzoek

32 leukemiepatiënten
 Groep 1=16 hersenbestraling +
chemotherapie
 Groep 2=16 chemotherapie
ONDERZOEK

Resultaat: MRI-afwijking komt meer voor
bij de eerste groep

Verschil was niet significant

Besluit: bestraling is schadelijker,
verband niet altijd eenduidig, afhankelijk
van de aard van de chemotherapie en
onderzochte functie
CHEMOTHERAPIE

De effecten van chemotherapie zijn
hetzelfde, behalve bij leukemie

Verschillende soorten chemotherapie:
 MTX
 Corticosteroïden
CHEMOTHERAPIE

Soorten die een schadelijk effect hebben
op het mentaal functioneren:
 L-asparaginase
 cytosine-arabinoside
 Vincristine
…
CHEMOTHERAPIE
Sommige hebben op verschillende
leeftijd een verschillend effect
 Nieuwe cytostatica of combinaties
ander werkingsmechanisme
 Psychische effect, veel
ziekenhuisbezoeken… beïnvloeden het
neuropsychologisch onderzoek

HERSENTUMOREN

Meer kans op blijvende mentale schade

Mentale schade afhankelijk van:
 Leeftijd
 Tumorlokalisatie
 Behandeling
 Ontwikkelingsmogelijkheden
HERSENTUMOREN

Onderzoek:
 66% van de patiënten die in aanmerking
kwamen verleenden hun medewerking
 sociaal-economische status niet vergeleken
met die van de geïncludeerde kinderen
 vijf verschillende intelligentietests: oude en
nieuwe normeringen, zonder specificatie van
aantallen en zonder correcties
HERSENTUMOREN
 twee tot vijf maal getest met verschillende
intervallen verschillende leereffecten;
 het eerste zogenaamde baseline-onderzoek
na operatie en soms na de bestraling
geheel voorbij aan de schade van de tumor
of de operatie
 tussen operatie en het tijdstip van drie
maanden na bestraling meerdere
onderzoeken waren verricht
de test met
het hoogste IQ als baseline
HERSENTUMOREN

Conclusie:
 kinderen met het hoogste IQ het grootste
verval lieten zien ten dele kan worden
verklaard
 statistische methoden kunnen inziens
methodologische beperkingen onvoldoende
corrigeren
RICHTLIJNEN VOOR PRAKTIJK
1. Indicatie neuropsychologisch
onderzoek:
 Hoge kans op leerproblemen

Kan een misverstand zijn
door de
verkeerde mensen vastgesteld

Voorbeeld: dyslexie
RICHTLIJNEN VOOR PRAKTIJK
2. Interventie en school:
 Geen cognitief interventie- of
trainingsprogramma

Leerstoornissen
teaching“
“remedial

Patiëntenvereniging Vereniging Ouders
Kinderen en Kanker (VOKK)
RICHTLIJNEN VOOR PRAKTIJK
3. Poliklinieken voor late effecten:
 Polikliniek voor late effecten
 Verschillende disciplines uit de
geneeskunde aandacht schenken aan
de cognitieve functies van de kinderen
 Onbekend wat de gevolgen zijn op lang
termijn
 Vele vragen blijven onbeantwoord
LITERATUUR