2014-10-16_bodemkunde

Bodemkunde
Inleiding
21u30: Cursistenbevraging PC-lokaal
Examen bodemkunde en bemestingsleer : 26/11
Bodem
●
Bodem is het bovenste deel van de aardkorst
tot op een diepte die van belang is voor
planten.
Ontstaan aardkorst
*Primair: 200m diep; stenige laag; steenkoollagen;
gesteente, oermassa
*Secundair: niet overal, kalkachtige zeeafzetting
180-200m diep
*Tertiair: zandige tot kleiige zeeafzetting van meer
dan 100m dikte; invloed op de waterhuishouding
*Quartair: bovengrond, ontstaan door zee-, windof waterafzettingen
Bodembestanddelen
Vaste bestanddelen
Minerale bestanddelen:
Grind, zand, leem en klei
Organische bestanddelen
Levende bestanddelen
Poriën:
Gevuld met lucht of water
Minerale bestanddelen
Samenstelling teellaag
Organisch materiaal
Organisch materiaal wordt omgezet naar humus
door bodemorganismen.
Klei-humus complex
Basis van een duurzame bodemvruchtbaarheid.
Waterberging
Mineralisatie
Bodemstructuur
Bodemtemperatuur
Bodemorganismen
1 theelepel grond
bevat:
-
100-500 MILJOEN BACTERËN
ENKELE KILOMETERS SCHIMMELDRADEN
5 TOT 10 DUIZEND PROTOZOA
20 - 30 NEMATODEN
Grond met beperkt
bodemleven
Na compost
toevoeging
De regenworm
Omwoelen en verteren
van het organisch materiaal.
Betere water – en luchthuishouding.
Vochthuishouding
Verdamping is groei
Alle transport verloopt in vloeibare vorm
Als er te veel poriën gevuld zijn met water kan het wortelstelsel
onvoldoende (niet) functioneren.
Belang van vocht
Zaden kiemen in water.
De plant is voornamelijk opgebouwd uit water.
Mineralen worden slechts in vloeibare vorm opgenomen door de wortels.
Vocht is in de bodem een warmteregelaar.
Bodemdieren en micro-organismen kunnen niet (over)leven in een bodem zonder vocht.
Grondwaterregime
Hangwaterprofiel: geen invloed van het grondwater dat zich te diep onder de wortels bevind.
Grondwaterprofiel: Er is het hele jaar grondwaterinvloed in de bewortelde zone.
Grondwater zakt nooit verder weg dan de capillaire opstijging.
Contactprofiel: een deel van het jaar is er grondwaterinvloed en een deel niet.
Oxidatie: roestvorming door afwisseling lucht en water in contact met Fe in de bodem.
Reductie: blauwachtige kleur (Gley-verschijnselen) waar geen zuurstof meer aanwezig is.
Luchthuishouding
Planten produceren zuurstof tijdens de fotosynthese maar hebben een deel nodig tijdens
de ademhaling.
Alle levensprocessen (wortelactiviteit) vragen energie waarbij de
aangemaakte suikers worden gebruikt.
Er moet dus voldoende zuurstofgas aanwezig zijn in de bodemlucht.
Zuurstofgas verspreidt zich door de bodem door middel van diffusie.
Diffusie
Uitwisseling tussen bodemlucht en atmosferische lucht.
O2-gehalte moet op peil blijven en het CO2 gehalte mag niet te snel oplopen.
De diffusie verloopt via gaten in de bodem, openingen in het oppervlak en in de poriën.
De snelheid van uitwisseling is afhankelijk van de afstand van tot de plantenwortels
en de porositeit van de bodem.
Diffusie bij verharding
Wordt zwaar bemoeilijkt
Afhankelijk van het soort verharding.
Poreuze verharding en gehalte voegen.
Let op bij het plaatsen van verharding !
Zuurstofverbruik
*Wortels:
Hoe dichter de beworteling,
hoe hoger het zuurstofverbruik.
Hoe compacter de wortelkluit,
hoe meer zuurstof er nodig is.
*Micro-organismen
Aërobe bacteriën en schimmels zetten
organische stof om met behulp van O2.
Let op voor ontverteerd organisch materiaal
dieper in de bodem.
Bodemlucht
Bodemlucht bestaat uit dezelfde componenten
als atmosferische lucht.
Onder invloed van wortels en bodemorganismen,
vermindert het zuurstofgehalte en
stijgt de hoeveelheid koolzuurgas.
Bodemtemperatuur
Water en lucht zijn belangrijke regelaars in de
bodem.
Bij kieming is een hogere temperatuur vereist
dan bij groei.
Bodemtemperatuur
Water en lucht zijn belangrijke regelaars in de
bodem.
Bij kieming is een hogere temperatuur vereist
dan bij groei.
Bodemlagen/horizonten
Stedelijke problemen
Ophoging
Verdichting
Verharding
Anaërobe vertering
Grondwaterstand
(valse grondwatertafel door verharde laag)
Elementuitwisseling
*Klei – humus complex:
Vastleggend vermogen van de bodem:
hechting van positief geladen ionen.
Zand bestaat uit grotere deeltjes en
dus veel minder actief.
*Uitwisselingsvermogen van de bodem:
Plantenwortels wisselen H+ ionen en OH- ionen uit
om voedingsstoffen op te nemen.
pH
Zuurgraad van de bodem:
Tussen 0 en 14. 7 is neutraal;
0 is extreem zuur;
14 is extreem basisch of alkalisch
De zuurtegraad heeft het potentieel
van de bodem weer om H+ ionen
op te nemen.
Turf verzuurt, kalk ontzuurt.
pH water en pH Kcl.
Bodem verzuurt altijd van nature.
Gevolgen van een te lage pH
Gebrek aan fosfor, magnesium, molybdeen
en kalium.
Laag calciumgehalte.
Remming van het bodemleven.
Overzicht gebreksziekten
Oefening
Bodemvorming
*Heterogenisatie: in – en uitspoeling van stoffen,
'reizen' van stoffen doorheen de bodem.
*Homogenisatie: gelijkmaking; stoffen vermengen
zich geleidelijk doorheen de bodem.
Bodemorganismen.
*Oxidatie en reductie: scheikundige reacties
met of juist zonder zuurstof
*Humificatie: reststof van verteerde
organische materialen.
Processen bij bodemvorming
@Fysische processen:
Uitzetten en inkrimpen van water.
De schurende kracht van water en wind.
Waterafzettingen: op basis van lutumfractie (klei)
Windafzetting: op basis van leemfractie
@Chemische processen: Verwering (oplossen) van gesteenten.
@Biologische processen:graafgangen van wormen, muizen en mollen + de mens
Bodemvorming
Fysische of mechanische verwering onder
invloed van:
– temperatuurverschillen
– afwisseling vries-dooi
– afwisseling droogte-vochtigheid
Bodemvorming
Chemische verwering van de bodem = transformatie
van mineralen in de gesteenten onder invloed van
volgende processen:
– oplossingsreacties (het gesteente of mineraal lost op in
water of koolzuur)
– hydrolyse (de transformatie van het mineraal door de H+ of
OH- ionen van water, zodat een nieuwe verbinding ontstaat),
– hydratatie (de chemische binding van water aan het mineraal
waardoor de eigenschappen van de mineralen veranderen).
Bodemerosie
Wegspoelen van de bovenste laag van de bodem.
Aantasting van de kwaliteit van de bodem
door onoordeelkundig handelen van de mens.
Uitslijting of afslijting van de bodem door water,wind.
Bodemerosie
Water erosie:
Intrageul-erosie
Geulerosie
Ravijnerosie
Verdichting
Afname organische stof
Verzilting en verzouting
Oplossing