Suïcidaliteit

Suïcidaliteit
POH-GGZ
De nieuwe Multi Disciplinaire Richtlijn
Do’en
don’ts bij suïcidaliteit
Arnold Slinkman, Crisisinterventor / Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige GGNet en POH-GGZ.
Suïcidaliteit
Feiten en cijfers
Cijfers (2007) van het Netherlands Mental Health
Survey and Incidence Study (NEMESIS),
RIVM en NS
• 410.000 mensen zich zo terneergeslagen dat zij aan suïcide
denken.
• 94.000 volwassenen jaarlijks een suïcidepoging doen*
• 14.000 mensen jaarlijks ongeveer op de spoedeisende hulp
terecht komen
• 9.200 mensen worden opgenomen vanwege een
suïcidepoging.
• 1500 mensen (2/3 mannen en 1/3 vrouwen) komen per jaar
om het leven door zelfdoding.
• Uitzondering 2007 : 1350
• Meest recente cijfer
2008 2009 2010 2011 2012
• Suïcides:
• Spoor “suïcides”:
1435
164
1524
197
1600
201
1647
215
1753
?
* Dit is waarschijnlijk maar het topje van de ijsberg !
Suïcide en leeftijd
Methode
•
•
•
•
•
•
•
Mannen
Vrouwen
Verhangen/wurgen
47%
Vergiftigen (medicijnen) 16%
Voor voertuig springen
13%
Van hoogte springen
7%
Verdrinken
6%
Verstikken (plastic zak)
2%
Vuurwapen
4%
31%
28%
10%
10%
10%
7%
1%
Methoden
• Suïcidepogingen worden voornamelijk
Ondernomen:
• 75% met behulp van medicijnen
• 15% door middel van polssnijden
• 1 op de 5 daarvan in combinatie met
alcohol
• 1/3 van pogingen door mannen; 2/3 door
vrouwen
Risico groepen voor suïcide
pogingen
• Getraumatiseerden (b.v. vrouwelijk slachtoffers van seksueel
geweld, lichamelijke mishandeling en emotionele verwaarlozing),
• Depressieve patiënten
• Patiënten met een borderline stoornis
• Jonge verslaafden
• Patiënten die al eerder suïcidepogingen ondernamen.
• Jongeren met zelfbeschadigend gedrag
• Mannen in leeftijds categorie tussen 40 – 60 en boven de 80 jr
• Mannen die geconfronteerd worden met scheiding
• In detentie
• homoseksuelen
• Mensen persoonlijkheidskenmerken als weinig zelf respect, negatief
zelfbeeld, cognitieve rigiditeit, piekeren, extraversie, agressie,
hopeloosheid, angst.
• Als suïcide in de familie voorkomt !!!!
Hulpverlening
• 50 % van degenen die suïcidepogingen ondernemen
heeft op dat moment hulp van de geestelijke
gezondheidszorg.
• 75% heeft ooit GGZ-hulp ontvangen.
• Na een suïcidepoging volgt meestal een aanbod
voor verdere GGZ-hulpverlening of een verwijzing
naar de huisarts.
• In veel gevallen leidt zo’n verwijzing niet tot
voortgezette behandeling in de GGZ.
Suïcidaliteit
Het verrichten, of een poging daar toe
van handelingen die kunnen leiden tot
de dood.
Wat gaat er aan vooraf?
• gedachten aan dood willen zijn
• gedachten aan suïcide
• plannen om een suïcidepoging te
doen
• voorbereidingen treffen
Het suïcidale proces
Suïcidegedachten
Suïcidewens
Suïcideplan
Suïcidepoging
 ontstaat geleidelijk
Ambivalentie
Suïcidemoord
Suïcidaliteit = wanhoop
Entrapment
Suïcidaal gedrag
signalen herkennen - woorden
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Directe signalen
“ik zou willen slapen en nooit meer wakker willen
worden”
“ik wil er een eind aanmaken”
“ik wou dat ik dood was”
“ik zou willen dat ik er niet meer was”
“ik wil rust”
Indirecte signalen
“ik zie het niet meer zitten”
“ik heb er genoeg van, ik kan het allemaal niet meer aan”
“over mij hoef je je binnenkort geen zorgen meer te
maken”
“ik ben een last, iedereen is beter af zonder mij”
Suïcidaal gedrag signalen herkennen
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
zich isoleren, terugtrekken, stiller zijn
lusteloosheid, futloosheid, sombere stemming
slaapstoornissen
verslechtering van het concentratievermogen en geheugen
verandering in de kwaliteit van de prestaties
verandering in sociaal gedrag
neiging om interessante activiteiten die men vroeger leuk vond te
verwaarlozen
opvallende verandering en/of verwaarlozing van uiterlijk
vermeerderd alcohol- en/of drugsgebruik
neiging om onverantwoorde risico’s te nemen; kleine ongelukjes
verzuim, spijbelen of anderszins afwezig zijn
zelfmoordpoging
weglopen / doelloos rondzwerven
wisselende stemming
schriftelijke aanwijzingen bv gedicht, tekening ed
interesse in bepaalde boeken, muziek en internetsites
weggeven van persoonlijke bezittingen
negatief zelfbeeld
patiënt loopt met zelfdodingplannen rond
Risicofactoren
1.Kwetsbaarheid van de persoon/langdurige stress in omgeving
• Balans tussen draagkracht en draaglast/ persoonlijkheidsfactoren
• Depressie, psychose, verslaving, andere stemmingsstoornis,...
• Trauma’s; seksueel misbruik, mishandeling en verwaarlozing,
geweld binnen het gezin, financiële problemen binnen het gezin,…
• Verlies van een ouder door sterfte, echtscheiding,..
2. Uitlokkende factoren
• verlieservaringen bv. liefdesverdriet, verlies van status, abortus,
ziekte, sterfgeval, ongeluk, ruzie, aanranding,…
• pesterijen
• in aanraking komen met politie
3. Ontremmende middelen
• Alcohol, drugs, medicatie
• Voorbeeld van suïcide in de omgeving
• Media = berichtgeving over suïcide
• Beschikbaarheid van middelen
• Impulsiviteit, vroegere zelfmoordpoging
• Positieve houding tav suïcide, overtuiging
4. Afwezigheid van beschermende factoren
OPNAME
IN DE PSYCHIATRIE / OP EEN GESLOTEN AFDELING!
Beschermende factoren
• Sociale steun / netwerk.
• Bevredigende rol.
• Houding t.o.v. zelfdoding: “suïcide is geen normale reactie
op stresserende omstandigheden, er zijn nog andere
oplossingen voor het verzachten van de psychische pijn!”
• Religie (geloof).
• Bespreekbaarheid van gevoelens en gedachten.
• Kennis en attitude ivm hulpverlening, openstaan voor
hulpverlening.
• Goede prestaties oa school, werk, sportvereniging.
• Verantwoordelijkheidsgevoel voor iets of iemand.
• Stimuleren voor het zoeken naar meerdere oplossingen voor
een probleem werkt preventief.
Houding t.o.v. zelfdoding
« Suïcide is geen normale reactie op stresserende
levensomstandigheden en er zijn nog andere oplossingen voor het
verzachten van de psychische pijn!»
Aanhaken of afhaken !
Hoe kom je achter suïcidaliteit!
Anti-oefening
Er naar vragen
en
Contact maken
Hoe kom je achter suicidaliteit!
• De beste manier om te weten te komen of iemand
aan zelfmoord denkt, is door ernaar te vragen
• Door te vragen of iemand aan zelfmoord denkt, kan
je het zelfmoordrisico inschatten
• Hoe meer iemands plannen zijn uitgewerkt, hoe
groter de kans dat iemand een zelfmoord(poging)
zal ondernemen
• Het is belangrijk dat de persoon die aan zelfmoord
denkt, het gevoel heeft dat hij niet veroordeeld
wordt en dat hij vrijuit kan spreken
Wat kan je doen ?
• Stap 1: Alert zijn voor signalen
• Stap 2: Luister naar de persoon. Wat zijn
achterliggende gevoelens? Psychische pijn?
• Stap 3: Praat erover! Zelf bespreekbaar maken van
suïcidegedachten
• Stap 4: Neem de zelfmoordgedachten serieus! Geef
herkenning, laat je betrokkenheid zien
• Stap 5: Probeer samen wat orde te brengen in wat
de persoon voelt en wat er rondom hem gebeurt.
• Stap 6: Schakel tijdig hulp in. Deel het met andere
hulpverleners / behandelaren
Blijf er nooit alleen mee zitten….!
Do’s
•
Toegankelijkheid van geestelijke gezondheidszorg; in
breedste zin
•
Kennis & attitude i.v.m. hulpverlening
•
Contact maken, het gesprek aan gaan
•
De beste manier om te weten te komen of iemand aan
zelfmoord denkt, is door ernaar te vragen
•
Bespreekbaarheid van gevoelens en gedachten; ga ook later
nog een hierover het gesprek aan.
•
Het is belangrijk dat de persoon die aan zelfmoord denkt, het
gevoel heeft dat hij niet veroordeeld wordt en dat hij vrijuit
kan spreken
•
Bekend zijn met eigen visie op leven/dood, suicide en de evt
daarbij behorende tegen overdracht fenomen
•
Sociale steun genereren
Don’ts
• Negeren van signalen, verbaal / non-verbaal,
• Er alleen mee blijven zitten,
• Denken dat het om de aandacht gaat,
• Veroordelen, bagatelliseren,
• Zien als een maatschappelijk probleem,
• Alleen met maatregelen en regels is te beheersen,
Samenvatting
•
•
•
•
•
•
Suïcidaliteit is het gevolg van een complexe interactie tussen
biologische, psychologische, psychiatrische en sociale
risicofactoren
70 à 80 % van de mensen die suïcidaal zijn, zenden signalen uit –
niet altijd gemakkelijk om de signalen tijdig te zien. Achteraf worden
de signalen meestal wel gezien
Soms sluiten mensen alle mogelijkheden om te kunnen gered worden
uit
Het is mogelijk om uit het suïcidaal proces te geraken (niet altijd!) en
daarbij andere oplossingen te vinden voor problemen
Hulpverlening kan een hulpmiddel zijn – geen wondermiddel
De aanwezigheid en het installeren van voldoende beschermende
factoren is belangrijk
• Maar vooral:…….Contact maken, het gesprek aangaan
Nog vragen?
Bedankt