Factsheet Ouderen

Zelfmoord bij ouderen
FACTSHEET
Cijfers
Oudere mannen (80+) hebben het hoogste risico om te overlijden door suïcide
(zie grafiek 1). Het aantal zelfmoordpogingen ligt bij oudere mannen en vrouwen opmerkelijk
lager dan in andere leeftijdsgroepen (zie grafiek 2).
Bij oudere mannen zien we in alle leeftijdsgroepen een daling van de
suïcidecijfers in 2014 ten opzichte van 2000. Vooral in de oudste categorie (85+)
is de daling opmerkelijk. Bij oudere vrouwen zien we eerder een status quo
(zie grafiek 3).
In 2013 rapporteerden oudere mannen (75+) meer zelfmoordgedachten dan
oudere vrouwen. Opmerkelijk is dat dit in 2008 nog omgekeerd was (zie grafiek
4).
Factoren
Aan de basis van zelfmoordgedachten en zelfmoord ligt nooit slechts één oorzaak
of factor. Zelfmoord en zelfmoordgedachten ontstaan altijd vanuit een wisselwerking
tussen tal van genetische, biologische, psychologische en sociale
factoren. Hieronder worden enkele veel voorkomende risico­ en beschermende
factoren voor ouderen opgesomd.
Verlieservaringen zoals het overlijden van een partner, gezondheidsproblemen,
het verlies van de vertrouwde woonomgeving, … (Harwood et al, 2006).
Depressie (Barnow et al, 2004): depressieve symptomen worden bij ouderen
vaak minder snel herkend omdat ze toegeschreven worden aan de leeftijd (vb:
“eenzaamheid hoort bij het ouder worden”), omdat ze verward worden met
specifieke ouderdomsverschijnselen (vb: dementie) en omdat ze soms sterk
verschillen van die bij jongeren.
Aanpassingsproblemen: door pensioen zal vaak de sociale status, de
financiële toestand en het sociaal netwerk sterk veranderen, daarnaast zijn
zorgbehoevende ouderen ook afhankelijker van anderen waardoor ze minder
controle over hun sociale omgeving ervaren (Hawton & Harriss, 2006).
Laatste update factsheet: 09­01­2017
Zelfmoord bij ouderen
FACTSHEET
Preventie
De meeste suïcidepreventieprogramma’s voor ouderen richten zich op het
aanpakken van risicofactoren (vb: screening en behandeling van depressie,
isolatie verminderen). Deze programma’s blijken een positief effect te hebben, vooral
voor vrouwen (Lapierre et al, 2011). Daarnaast dient echter ook ingezet te worden
op het versterken van beschermende factoren, zoals:
• het betrekken van familie en gatekeepers in de gemeenschap
• het gebruik van telecommunicatie om kwetsbare ouderen te bereiken
• het evalueren van de effecten van het beperken van middelen om zelfmoord te
plegen en van het vormen van artsen over suïcide bij ouderen
Ter voorbereiding van een nieuwe actie rond de suïcidepreventie van ouderen werd
door VLESP een inventaris van (inter)nationale initiatieven en beloftevolle
methodieken opgesteld. Die is op vraag verkrijgbaar bij VLESP ([email protected]).
Aandachtspunten
Ouderen, en dan vooral oudere mannen (75+), zijn één van de grootste
risicogroepen wat betreft zelfdoding. Toch wordt aan zelfdoding bij deze
doelgroep veel minder aandacht besteedt dan aan zelfdoding bij jongeren,
hoewel zelfdoding bij jongeren veel minder voorkomt. Bovendien wordt zelfdoding
bij ouderen vaak als minder problematisch gezien dan zelfdoding bij jongeren. Bij oudere mensen wordt vaak over een balanssuïcide gesproken (Vanlaere,
2011). Ouderen zouden een balans opmaken van hun leven en vanuit deze
rationele overweging beslissen om uit het leven te stappen. Dit gaat echter voorbij
aan het feit dat deze mensen wel degelijk lijden en dat die “keuze” vaak gedreven
wordt door hopeloosheid. Het is dan ook belangrijk dat er benadrukt wordt dat ook
bij ouderen zelfmoord voorkomen kan worden.
Volg in communicatie over zelfmoord altijd de mediarichtlijnen.
Vermeld steeds waar mensen terechtkunnen voor hulp: www.zelfmoord1813.be
Zelfmoord bij ouderen
FACTSHEET
Meer weten?
Alle aangehaalde bronnen zijn op vraag beschikbaar. Voor meer informatie of advies
kan je terecht bij VLESP, het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie.
09 332 07 75
[email protected]
Grafieken
Grafiek 1: Leeftijdsspecifieke sterftecijfers voor suïcide (per 100.000
inw.), mannen en vrouwen, Vlaams Gewest, 2014
Bron: Agentschap Zorg en Gezondheid, 2014
Zelfmoord bij ouderen
FACTSHEET
Grafiek 2: Suïcidepogingen
Bron: Eenheid voor Zelfmoordonderzoek, 2014
Grafiek 3: Evolutie leeftijdsspecifieke sterftecijfers door suïcide
Bron: Agentschap Zorg en Gezondheid, 2014
Zelfmoord bij ouderen
FACTSHEET
Grafiek 4: Percentage van de bevolking (van 15 jaar en ouder) dat
zelfmoordgedachten heeft gehad in de afgelopen 12 maanden
Bron: Gezondheidsenquête, 2013