euromelanoma 2014

EUROMELANOMA 2014
Persconferentie – 03 april 2014
Agenda
• Introductie van de campagne en voorstelling van het kabinet
Door Dr Thomas Maselis, Dermatoloog – Voorzitter Euromelanoma België
• “ Ontkenning bij kankers”
Door Nicole Delvaux, Psycho-oncologe, Hôpital Erasme – ULB
• “Ontkenning en huidkanker”
Door Dr Nathalie Rooseleer, Dermatoloog, C.H.U Saint-Pierre
•
Getuigenis van een patiënt
• Presentatie van de campagne in België, praktische aspecten, verloop
Door Dr Thomas Maselis, Dermatoloog – Voorzitter Euromelanoma België
•
Q&A
•
Einde – Gevolgd door lunch
Introductie van de campagne en
voorstelling van het kabinet
Door Dr Thomas Maselis, Dermatoloog
– Voorzitter Euromelanoma België
Bezoekt huisarts voor ander probleem
-verwijzing
“Mijn moedervlek groeit al vanaf mijn
geboorte.”
“Ik heb een puist op mijn hoofd…
sinds 3 jaar.”
Jaarthema
« De ontkenning »
Ontkenning
• Mevrouw Delvaux, Dienst Psychologie, ULB:
“Psychologische ontkenning en kanker”
• Dr. Rooseleer, Dermatoloog: Ontkenning en
huidkanker
Wist u dat …
• 80% van de mensen optimisten zijn?
• Definitie van een optimist:
– Iemand die negatieve informatie minimaliseert en
positieve informatie versterkt
Uit:Tali Sharot* “the optimism bias”
*chief of the Affectice Brain Lab Cognitive Perceptual and Brain Sciences
University college London
We zien de toekomst door een roze
bril
1. Wie in het huwelijk treedt
doet dat overtuigd 'voor
het leven’
De realiteit in België: jaarlijks
40.000 huwelijken en 30.000
echtscheidingen
2. 85% van ons denkt beter
dan het gemiddelde met
anderen te kunnen
opschieten
Per definitie onmogelijk
•
70 % denkt over
bovengemiddelde
leiderscapaciteiten te
beschikken
Per definitie onmogelijk
Evolutionair voordeel (Darwin)
• Minder angst voor de toekomst en voor de
gevolgen van zijn daden
=>
• Moed, durf, ondernemingsdrang
MM 2011 België
– Vrouwen 1249
– Mannen
917
--------------------------Totaal
2166*
(+668 in situ melanomen)
*Bron: Kankerregister België
Hoeveel patiënten stellen hun
consultatie i.v.m. huidkanker uit?
• Enquête bij 120 Belgische dermatologen
– Bij ⅔ van de dermatologen komen tussen de 50 en
75% van de patiënten tijdig
Maar ook 25% komt in een laat stadium langs.
Wat zijn de belangrijkste oorzaken van
laattijdige consultaties?
• 25% van de patiënten kennen niet genoeg de
tekenen van kanker
• 57% begrijpen het mogelijk gevaar van
huidkanker niet
• 17,9% van de patiënten ontkennen de eerste
tekenen van huidkanker
Vooral mannen hebben risicogedrag
• 33% van de dermatologen denken dat mannen
tussen de 35 en 50 jaar ontkenningsgedrag
vertonen
• 44% van de dermatologen denken dat meer
mannen boven de 50 jaar hun kanker ontkennen
• 7% van de vrouwen > 50 jaar
Top 10 kanker, volgens geslacht
Huidkanker komt niet voor in de top
10 van dood door kanker
Psychologie van
ontkenning en huidkanker
Nicole Delvaux
Nathalie Rooseleer
Véronique del Marmol
Subjectieve perceptie
De wijze waarop een individu subjectief de
risico's van een kanker waarneemt, komt zeer
nauw overeen met het reële risico.
Kanker kan een doodsbedreiging zijn, het is een
fundamenteel trauma
het Health Belief Model (HBM)
Socio-demografische
variabelen
(leeftijd, geslacht,
sociale categorie enz.)
Waargenomen
kwetsbaarheid
(voor ziektes)
Waargenomen ernst
(van ziektes)
De waarschijnlijkheid
een gezonde houding
aan te nemen
Houding tegenover
de gezondheid
in het algemeen
Individuele
psychosociale
eigenschappen
(persoonlijkheid,
cognitieve
en emotionele
eigenschappen…)
Waargenomen
Voordelen
(gebonden aan
een houding)
Waargenomen
barrières
(geassocieerd
met een houding)
Trigger signalen
Becker et Rosenstock, 1984
Het proces van psychologische adaptatie
Stressfactoren
•
Diagnose
•
Prognose
•
Behandelingen
Aanpassingsmechanisme
Shock
Emotionele reacties
Verdriet
Schrik
Ontkenning
Andere
gebeurtenissen
•
•
Trauma
•
Verlies
•
Onzekerheid
Intrusion
Depressie
Angst
De aanpassing van een individu bij de
dreiging van kanker
Hangt af van talrijke factoren:
De houding met betrekking tot het lichaam, gezondheid, het leven, de
dood ontwikkelt zich in de eerste levensjaren en ontwikkelt zich verder
tijdens verdere levensgebeurtenissen.
•
Sommige gevoeligheden en bepaalde geloofsovertuigingen kunnen voor
depressieve en ongeruste reacties zorgen. Dit kan zo ver gaan dat dit
problemen kan geven bij het opvolgen van preventiemaatregelen, verdere
diagnosestelling en zelfs voor therapeutische mogelijkheden.
•
De aanpassing van een individu bij de
dreiging van kanker
De betekenis van bedreigende gebeurtenissen
kan zo geleidelijk aan geïntegreerd of ontkend
worden.
De ontkenning is vaak de eerste reactie bij
contact met een levensgevaarlijke gebeurtenis
= een complex en essentieel
afweermechanisme
Ontkenning
De ontkenning is een onbewust
psychologisch mechanisme dat buiten de wil om plaatsgrijpt
Zowel bij een acuut trauma als bij een toekomstige bedreiging:
Probeert een deel of de totaliteit van de dreiging of het trauma
te minimaliseren of teniet te doen
: mechanisme van vertekening van de realiteit
De ontkenning is een afweermechanisme dat ervoor zorgt dat
de persoon zijn perceptie van de realiteit kan veranderen,
beïnvloeden of vervormen, om zo de interne of externe realiteit
beter te kunnen verdragen
Ontkenning
Onbewust mechanisme dat zich buiten de vrije
wil afspeelt:
Het onbewuste karakter van de ontkenning samen met
een voorgevoel van een trauma of de dreiging ervan,
zorgen ervoor dat existentiele dreigingen niet alleen
draaglijker maar ook makkelijker beheersbaar zijn.
Zorgt ervoor dat de mens elk moment kan beleven
zonder constant emotioneel geremd te worden door de
gedachte aan zijn eigen eindigheid.
Ontkenning
Een uitgewerkt efficiënt afweermechanisme om
zich te beschermen tegen een te pijnlijke realiteit,
maar…
In geval van ontkenning bij een niet zo ernstige
bedreiging moet men een ‘psychologische breekbaarheid’
vermoeden, die een breuk met de realiteit kan
veroorzaken….. Een majeure ontkenning kan zeer
ernstige gevolgen hebben voor de diagnose, maar ook
voor de behandeling
Ontkenning
We spreken dus over
-Adaptatieve ontkenning
-Pathologische
Hoe kan je deze onderscheiden?
De intensiteit, de stabiliteit in de tijd, de rigiditeit van
het proces…
De mechanismen zijn waarschijnlijk verschillend
Aanpassingsproces of ‘coping’
Coping verwijst naar alle psychologische reacties
(emoties, gedachten,gedrag) die ervoor zorgen dat men
aan één of meerdere stressfactoren het hoofd kan
bieden.
Deze reacties kunnen bewust of onbewust zijn, en wel of
niet de aanpassing aan de situatie vergemakkelijken.
De verscheidenheid van de reacties - of copingstrategieën
– zal de aanpassing aan complexe situaties, zoals het
ontstaan van een bedreiging voor de gezondheid,
vergemakkelijken.
Specifieke copingstrategiën
bij somatische aandoeningen
Coping Gecentreerd op het Probleem
- Informatie vergaren, vechtlust, therapietrouw
Coping Gecentreerd op de Emotie
– Rationalisatie, Minimalisatie, Vermijdingsgedrag
Het zoeken naar Sociale Ondersteuning
– Versterkt het gevoel ergens bij te horen (familie, groep, netwerk)
– Het zoeken en aanvaarden van professionele hulp
Conclusies
De rol van de clinicus: evalueren of een persoon voldoende
gewapend is om adequaat op een gezondheidsprobleem te
reageren.
•Communiceren met de patiënt betreffende de
aanpassingsstrategieën (coping) of het feit deze te herkennen,
leidt ertoe dat de patiënt zich bewust wordt van zijn
psychologische reacties, en deze optimaal kan benutten.
De preventie- en opvoedingscampagnes zouden deze
psychologische aspecten moeten integreren om zo bij mensen
met risicogedrag de beste gedragsaanpassing betreffende hun
gezondheidstoestand te kunnen bewerkstelligen.
•
Ontkenning en huidkanker
Nathalie Rooseleer
Nicole Delvaux
Véronique del Marmol
Ontkenning en huidkanker
Afweerreflex:
Situaties die als gevaarlijk worden gezien
Ziektes
Kankers
Huidkankers :
melanomen, basocellulaire- en
spinocellulaire carcinomen
Ontkenning en huidkanker
Kenmerken : foutieve denkbeelden :

Alleen oppervlakkig

Langzame evolutie

Alle gevallen kun je genezen door eenvoudige
heelkunde

Minder dodelijk dan de andere kankers

Zeldzame kankers

Huidkanker komt alleen bij oudere mensen voor

Komt slechts éénmalig voor (~10% : 2e melanoom)

Een bruine kleur beschermt

Zonnebanken zijn onschadelijk
Ontkenning en huidkanker
-Primaire preventie: beschermen tegen de zon
maar :

Bruin als modeverschijnsel

Het veelvuldig gebruik maken van de zonnebank

Er is weinig zon in België

Controverse over vitamine D-tekort

Extreem : « zonverslaafd/zonneklopper »
-Secundaire preventie: huidonderzoek

Risicosensibilisering
Ontkenning en huidkanker
Vooral : - Jongeren

Risicogedrag

Zonnebanken

Een aantrekkelijk kleurtje

Het risico lijkt ver weg in de toekomst
- Mannen >50 jaar :


Minder zonnepreventie, minder zelfonderzoek en
minder huidonderzoeken.
Latere diagnose betekent slechtere prognose
Ontkenning en huidkanker
Verminder de ontkenning door middel van :
Informatie en gezondheidsopvoeding:

Zelfonderzoek van de huid (SSE)

Bescherming tegen de zon

Risico’s van de zonnebank

Huidveroudering door de zon (vlekjes, rimpels)

Wijs de patiënt op de mogelijkheid van ontkenning
Ontkenning en huidkanker
Verminder de ontkenning door middel van :
Het opleiden van de artsen in een betere communicatie :



Luisteren, open vragen
Een persoonlijk gesprek met de patiënt en hem wijzen
op zijn eigen hulpbronnen (herstellingsvermogen,
coping) en die van zijn omgeving
Een vertrouwensrelatie die leidt naar de aanvaarding
van de diagnose en de behandeling
Ontkenning en huidkanker
Verminder de ontkenning door middel van :
Preventieboodschappen:



Helder, practisch
Gericht op een desbetreffende leeftijdsgroep en het
risicogedrag
Samenhangend met de verschillende actoren
Ontkenning en huidkanker


Indien de ontkenning persisteert of pathologisch wordt,
verwijs de patiënt dan naar een psycholoog of
psychiater.
In geval van het andere uiterste : hypochondria
Ontkenning en huidkanker
Dank u voor uw niet te ontkennen aandacht !
Getuigenis van een patiënt
Door Carine Meskens
Presentatie van de campagne in België,
praktische aspecten, verloop
Door Dr Thomas Maselis, Dermatoloog –
Voorzitter Euromelanoma België
19-23 mei gratis consultatie
Inschrijven kan vanaf 3/4/2014
www.euromelanoma.org
Beperkt aantal consultaties
• Vol = vol
• Doel = aandacht trekken op het probleem
• Mediacampagne om de boodschap te
verspreiden
Campagne materiaal
Key message
• Huidkanker is perfect te behandelen, als het
tijdig wordt ontdekt!
Euromelanoma Europa
33 landen o.a. Turkije, Canada & Montenegro
• Prof Dr. Véronique del Marmol,
Voorzitster Europa
Bedankt voor jullie aandacht!
GOLD
Expanscience
Leo Pharma
SILVER
La Roche
Posay
BRONZE
Avène
Galderma
BMS
Janssen-Cilag
SYMPATHY
Abbvie
Eucerin
Envederm