werkgroep-12-oktober-2016

Waar gaan we het over hebben?
Wat is Russische geschiedenis?
Wat is geschiedenis van Rusland?
Rusland?
Rusland?
Rusland?
Rusland?
Rusland?
Etniciteiten in de USSR, 1941
Diversiteit
Chakrabarty: wie spreekt voor ‘Russische’
verledens?
Representatie en representativiteit
Rusland als succesverhaal: verspreiden moderniteit,
emancipatie (tsaristisch, Sovjet, heden?).
Perspectief van ‘Grootrussen’
Rusland als imperialisme: moderniteit gepaard met
geweld (Sovjet, heden) en gestoeld op prekoloniaal
verleden. Perspectief van titulaire naties in
voormalige Sovjetrepublieken
‘Russische geschiedenis’ vaak als ‘geschiedenis
van Rusland’: wie is nu precies ‘Rus’?
Standaardnarratief van de geschiedenis waartoe
vele andere narratieven zich verhouden.
Hier slechts een paar hoogtepunten
Ruimte
Prille begin
Lange periode van Slavische migratie rond Pripet
moerassen, in de negende eeuw nemen
Noormannen via rivieren handelsroutes over.
Dit zijn de Roes’. De
Roerikieden het
machtigst vanuit
Novgorod.
John Channon, The Penguin
Historical Atlas of Russia (1995)
Kiev-Roes’
Macht van Roes’ breidt zich uit, Kiev belangrijk
commercieel en religieus centrum. Vladimir I
laat zich hier in 988 dopen.
Versplintering treedt op,
conflicten tussen vorsten.
Kiev in verval, in dertiende
eeuw de Mongolen.
John Channon, The Penguin
Historical Atlas of Russia (1995)
Plundering van Soezdal
door Batoe Chan, 1238.
Miniatuur uit zestiendeeeuwse kroniek.
Doping van Vladimir ‘de Heilige’, 988
(Viktor Vaznetsov, 1880)
‘Mongoolse juk’
Vormende periode: veel onenigheid over aard en mate
van Mongoolse invloed op
Russische samenlevingen.
Moskovische vorsten profiteren
van steppepolitiek.
Periode bron van nationale mythen,
zowel voor Slaven als voor Turkse
volkeren: Dmitri Donskoj, iconen,
Gouden Horde, kanaten
John Channon, The Penguin
Historical Atlas of Russia (1995)
Slag bij Koelikovo in 1380
tussen Dmitri van Moskou
en Mamaj van de Gouden
Horde. Miniatuur uit de
zeventiende-eeuwse
‘Vertelling over de
Mamaajse veldslag’.
Dmitri Donskoj tijdens ‘De Slag
bij Koelikovo’, Adolphe Yvon
(1850)
Moskovië
Grootvorst (belastinginner) van Moskou breidde
territorium uit. Novgorod in 1471 ingelijfd, vaak
‘verzamelen van het Russische land’. Gouden
Horde versplinterde. Later onder Ivan IV
‘verzamelen van het land van Gouden Horde’.
Onder Ivan IV ook oorlog met Litouwen en
Zweden.
Van staat tot rijk?
Ivan IV verovert in 1552 Kazan:
begin imperialisme?
In zestiende en zeventiende
eeuw ook uitbreiding van
kozakken naar Siberië
over de Oeral.
John Channon, The
Penguin Historical Atlas
of Russia (1995)
Ter ere van de verovering van Kazan in 1552:
Basiliuskathedraal,
Moskou
Opritsjnina
Naast hervormingen van bestuur en leger
versterkt Ivan positie van vorst tegenover
bojaren. Harde terreur tegen adel en ‘volk’ plus
‘eigen staat’: opritsjnina.
Meningen verdeeld:
(progressieve) hervorming
of waanzin?
‘Na de aanval van de opritsjnik’,
Aleksandr Novoskol’tsev (18531919)
Romanovs
Ivan IV had zijn beoogde opvolger, Dmitri,
doodgeslagen. Na dood Ivans ‘incapabele’ zoon
in 1598 de Roerikieden van Moskovië
uitgestorven: opvolgingsstrijd, de Tijd der
Troebelen.
Periode van chaos, troonpretendenten,
(kozakken) opstanden en buitenlandse invasies.
Uiteindelijk in 1613 een nieuwe vorst gekozen
door raad van adel: de jonge Michael Romanov
Tijd der Troebelen
John Channon, The
Penguin Historical
Atlas of Russia (1995)
Peter I
Peter de Grote vanaf 1682 samen met zijn halfbroer
Ivan V tsaar onder regentes Sofia, zijn halfzus. Sofia
werd in 1689 weggewerkt, Ivan sterft in 1696.
Onder Peter veel hervormingen van bestuur, leger
en samenleving. Revolutionair of in traditie? Grote
territoriale uitbreidingen, vooral ten koste van
Zweden en Osmaanse rijk.
Peter controversieel: ongebreidelde staatsmacht
ten koste van gewone Rus legitiem?
Andrej Zvjagintsev, Leviatan
(2014)
Alexandre Benois,
illustratie bij Poesjkins
Bronzen ruiter (1837)
‘Over het bewolkte Petrograd,
blies november zijn herfstige kou’
Nicola de Fer,
Kaart van
SintPetersburg
(1717)
Keizerrijk
Peter en zijn opvolgers maakten van Rusland
een keizerrijk. Expansie naar het westen, zuiden
en oosten. Conflicten met Zweden, Pruisen,
Polen, Osmanen, Perzen en Chinezen.
Onder Catherina II de Krim veroverd (Grieks
project) en moeftiaten opgericht om moslims
aan de Russische staat te binden.
Toch veel weerstand tegen Russisch
imperialisme, onder Basjkieren bijvoorbeeld.
Catherina II
Catherina II na een coup in 1762 aan de macht
ten koste van haar man, Peter III. Zij probeert
hervormingen door te voeren, maar moet ook
rekening houden met hof-facties. Minnaars.
Grote opstand rond de Volga 1773-1775:
Poegatsjov (zegt dat hij Peter III is). Gigantisch
veel aanhangers, erg gemengde groep.
Opstand belangrijk voor nationale
geschiedenissen in 20e en 21e eeuwen.
Rijk door rijk?
Winterpaleis
met façade
ontworpen
door
Bartolomeo
Rastrelli (17001771)
Titiaan,
Venus met
een spiegel
(ong. 1555)
Mohammed
Joesoef,
Jongeling met
halfkaftan
over de
schouder
(ong. 1645)
Napoleon
Rusland na Franse Revolutie in oorlog met Frankrijk,
boekte successen, werd verslagen, sloot vrede, leed
een invasie, boekte glorieuze overwinning op
Napoleon (verbrande aarde en kozakken).
Alexander I werd daarmee de ‘redder van Europa’.
De invasie van 1812 speelt belangrijke rol in
nationalisme van ‘Russische’ volkeren.
Periode ook uitbreiding naar westen en zuiden:
begin meest koloniale eeuw?
‘Empire’
Gestage uitbreiding naar Polen, Finland,
Bessarabië, Kaukasus en Centraal Azië: nog veel
onduidelijkheden over imperialisme in
negentiende eeuw.
Rusland als brenger van moderniteit en
techniek: nieuw of in traditie van regio?
‘Great Game’ met Groot-Brittannië? CentraalAzië als katoenschuur?
Lokaal perspectief?
Dekabristen
Russen tot in Parijs, veel soldaten in aanraking
met revolutionaire ideeën: onder oppervlakte
borrelt het. Op 26 december 1825 N.S., na dood
Alexander I, Dekabristenopstand. Neergeslagen
door Nicolaas I.
Voor Sovjets belangrijk:
Anti-despotisme
Op het Senaatsplein, 14 december 1825
O.S.
Krimoorlog
Naast Poolse opstanden, Krimoorlog één van de
belangrijkste momenten in negentiende eeuw.
Kan gezien worden als onderdeel van langere strijd
met Osmaanse rijk: veel strijd op Balkan en in
Kaukasus.
Rusland verliest door inmenging Groot-Brittannië
en Frankrijk. Modernisering naar westers model?
Nationalisme?
Afschaffen lijfeigenschap, lokaal bestuur: geslaagd?
Krimoorlog
Konstantin Filippov, Na de strijd
(1853-1878)
Stoomschip Kolchida in
gevecht met Osmanen nabij
Poti, Georgië (1854)
Roger Fenton, “The
valley of the
shadow of death”
(1855)
Revolutie
Hervormingen brengen te weinig verandering:
anarchisten, socialisten, communisten. Dood
Alexander II en vele staatsmannen.
In 1905 oorlog met Japan en revolutie. ‘Raden’ van
het volk aan de macht. Nicolaas II belooft
volksvertegenwoordiging, mislukt.
In 1914 Eerste Wereldoorlog, vergt veel van
Rusland: hongersnood leidt in februari 1917 O.S. tot
opstand en revolutie in ‘Petrograd’. Nicolaas II
afgezet, volk aan de macht.
Revolutie
De sovjets regelen dagelijks bestuur, maar ook
een Voorlopige Regering onder KD (Georgi Lvov)
en SR (Aleksandr Kerenski) tot aan verkiezingen.
Machtsstrijd.
Voorlopige Regering houdt Rusland in oorlog,
teleurstelling en onrust: enkele soldaten (Lavr
Kornilov) proberen orde te brengen. Mislukt.
Onrust en onbekwaamheid Kerenski opstapje
voor Lenin?
Oktober
Op 24-25 oktober 1917 O.S. wierpen goed
bewapende Bolsjewieken Voorlopige Regering
omver, ‘macht aan de sovjets!’. Veel Bolsjewieken in
sovjets.
Verkiezingen slecht voor Bolsjewieken, hieven de
Grondwetgevende Vergadering begin januari 1918
op. Verzet van SR en antirevolutionairen (ook
buitenlanders).
Burgeroorlog, maar ook bevrijdingsoorlogen:
scheidslijnen liepen door alle lagen van bevolking.
Zelfs in Perzië, China en Mongolië
‘Rood Iran’ en ‘Lang leve Mirza Koetsjek’, 27 juni 1920
Sovjetunie
Geschiedenis van de Sovjetunie in vijf traditionele
stappen:
- Nieuwe Economische Politiek jaren 20
- Collectivisatie, Terreur en Zuiveringen jaren 30
- Grote Vaderlandse oorlog jaren 40
- Koude Oorlog, destalinisatie en paradox van
imperialistisch antikolonialisme, jaren 50 en 60
- ‘Stagnatie’ jaren 70, perestrojka en glasnost na
1985, desintegratie van communistisch systeem
rond 1990
Rusland
Met einde van Sovjetunie werden ‘Russen van
zichzelf gedekoloniseerd’. Onrust door harde
privatisering
Onafhankelijkheidsbewegingen:
Tsjetsjenië meest bekend,
maar meer ‘oliestaten’
Mikhail Evstafiev, Tsjetsjeense
man bidt tijdens beleg van
Grozny, (januari 1995)
Rusland
Vladimir Poetin ‘herstelt’ orde, uitruil van
loyaliteit aan Moskou voor autonomie.
Rust in de Kaukasus? Ramzan Kadyrov sinds
2008, hoe afhankelijk van figuur Poetin?
Poetin: politieke acrobaat of dwingeland?
‘Russisch’?
Ontmoeting met vertegenwoordigers van de Russische
geloofsgemeenschappen, 21 februari 2001
‘Russisch’?
En nu?
Waar gaat het heen?
Wat zijn de erfenissen van het Russische
verleden en het Sovjetverleden vandaag? Hoe
worden die verledens vandaag verteld? Wat is
het belang van territorium voor de vertellers?
Is ‘het grote verhaal’ voor ons van belang?
Waarom wel of waarom niet?
Foto?