Workshop intimiteit en seksualiteit

topzorg
in de GGZ
verpleegkunde
Waar praktijk en kennis
elkaar vinden
26 mei 2008
Presentatie
seksualiteit en intimiteit
bij mensen met chronisch
psychiatrische problematiek
Drs. Louisanne Gemen
Let’s talk about sex(uality)
• Centrale vragen onderzoek
• Methode van onderzoek
• Resultaten
• Wat neem je mee naar de praktijk?
Centrale vragen
• Welke problemen en zorgbehoeften hebben chronisch
psychiatrische cliënten op het gebied van seksualiteit en
intimiteit?
• Welke interventies zijn op dit gebied beschikbaar en
welke aanbevelingen worden gedaan?
• Wat is bekend over de effectiviteit van de interventies?
Methode van onderzoek
Literatuurstudie
Zoeken met trefwoorden in databanken
Pubmed
Pubmed MeSH
CINAHL
PsycINFO
COCHRANE
Zoektermen
(schizofren* OR psychos*) AND
(sexual* OR intimacy)
gebruikt in Pubmed
Literatuursearch
Gevonden resultaten
PUBMED
PUBMED MeSH
CINAHL
PsycINFO
Cochrane
1988
152
40
41
7
Geselecteerd
74
50
20
12
0
Na ontdubbeling:
99 artikelen
Inclusie
engelstalig, doelgroep volwassenen met
schizofrenie of een verwante psychotische
Stoornis, 1990-2006
Centraal in artikel:
seksuele (dis)functioneren van mensen met
ernstig psychiatrische ziekte
Wat wordt verstaan onder
seksualiteit en intimiteit?
Beiden zijn een belangrijk deel van sociaal
functioneren en zijn medebepalend voor
kwaliteit van leven.
WHO-definitie seksualiteit
“Sexuality is an integral part of the
personality of everyone: man, woman
and child. It is a basic need and
aspect of being human that cannot
be separated from other aspects of
life.”
De WHO zegt (1975)
“Sexuality influences thoughts, feelings,
actions and interactions and thereby
our mental and physical health. Since
health is a fundamental right, so must
sexual health also be a basic human
right.”
INTIMITEIT
Bij intimititeit onderscheidt Vennix (1989)
fysieke componenten (zoals knuffelen, bij
iemand wegkruipen, elkaar vasthouden,
stoeien, ravotten)
en
psychische componenten (zoals lieve dingen
zeggen, zich geestelijk tot de ander aangetrokken
voelen, acceptatie, je één voelen met de
ander, vertrouwdheid).
Opbrengst
13 reviews
4 RCT’s
Overige artikelen:
beschrijvende studies, case-studies,
niet-gecontroleerde studies
Resultaten
• Problemen
• Behoeften
• Interventies
• Effectiviteit
Doelgroep en seksualiteit?
?
• Velen zijn seksueel actief, uit studies blijkt dat 33% tot 75%
aangeeft seksueel actief te zijn
• De meesten doen niet aan veilige seks, uit studies blijkt dat 66%
tot 75% geen condoom gebruikt
• Studies geven aan dan veel cliënten moeite hebben met het gebruik
van anticonceptie (economische, persoonlijke en situatiegebonden
motieven)
• Ze genieten van seks, maar sommige studies geven aan dat dit iets
minder dan mensen die geen psychiatrische aandoening hebben
• Ze zien intimiteit en seksualiteit als een belangrijk onderdeel van
kwaliteit van leven en als mensenrecht
• Veel van hen onderdrukken hun seksualiteit, maken zich zorgen
over of hun beleving van seksualiteit “normaal” is en internaliseren
de maatschappelijke afwijzing van hun seksualiteit
(Cook, 2000)
Problemen mbt seksualiteit en intimiteit
Seksuele gezondheid
Medicatie
Seksespecifieke problemen
Problemen tgv de aandoening
Risicogedrag op HIV/AIDS (veelal vanuit hulpverlening
aangegeven)
Behoeften
Weinig beschreven in de literatuur!
Vanuit cliënten:
• Informatie over bijwerkingen van medicatie, met name de seksuele
bijwerkingen
• Seksuele gezondheid: anatomie, fysiologie van de seksuele respons,
contact leggen, relaties aangaan, gevoelens onder woorden
brengen, anticonceptie, voorkomen van SOA’s
• Informatie over HIV/aids en potentiële risico’s van seksuele activiteit
• Aandacht voor en spreken over het onderwerp, cliënten ervaren een
“taboe” en beginnen er zelf vaak niet over, inititatief ligt bij de
hulpverlening
• Privacy binnen de instelling
Interventies
• Programma’s mbt risicogedragingen HIV/AIDS
• Standaard afnemen van seksuele anamnese
• Integreren seksuele educatie in rehabilitatietraject w.o. ook
•
•
•
•
•
ouderschap
Afnemen HIV-risico assessment en adequaat vervolg
Verstrekken condooms
Complete SOA-screen
Aanleren communicatieve vaardigheden op gebied van intimiteit en
seksualiteit
Autonomie versterken bij vrouwen voor keuze anticonceptie,
zwangerschap
Interventies gericht op hulpverlening
• Aandacht voor attitude ten aanzien van
seksualiteit en intimiteit van
verpleegkundige in opleiding
• Scholing/training van verpleegkundigen op
gebied van seksualiteit en intimiteit
Effectiviteit
• HIV/AIDS interventies: effectiviteit op
korte termijn bewezen, probleem is de
follow-up en blijvende herhaling is
noodzakelijk
• Overige interventies: effectiviteit wordt
aangenomen, is echter (nog) niet
wetenschappelijk bewezen!
Hoe kunnen verpleegkundigen hun mogelijkheden om met
seksualiteit-onderwerpen om te gaan verbeteren?
• Bewust zijn van eigen vooroordelen
• Tekorten in hun kennis en vaardigheden herkennen en
•
•
•
•
•
oplossen
Start met zelf-bewustzijn
Identificeer gebieden die verder onderzocht moeten
worden
Identificeer manieren om om te gaan met remmingen,
vooroordelen
Verwerf nieuwe kennis
Bespreek professionele waarden, normen en ethiek die
ten grondslag liggen aan een persoonlijke kijk op
mensen en hun omgeving
Wat neem je mee naar de praktijk?
PLISSIT-model (Annon, 1974)
P
Permission
(toestemming)
LI
Limited Information
(beperkte informatie)
SS
Specific Suggestions
(specifieke suggesties)
IT
Intensive Therapy
(intensieve therapie)
Permission
Toestemming geven aan cliënten staat voor twee
handelingen:
•
toestemming geven is “luisteren”
•
toestemming geven is “geruststellen” en
“aanmoedigen”
Dit vraagt van de vpk dat seksualiteit een legitieme
component van zorg is.
Vpk stelt open vragen, via het geven van
toestemming kan angst en onrust worden
weggenomen.
Limited Information
Educatie-element
Vpk geeft cliënt specifieke, feitelijke
informatie over zijn probleem met
seksualiteit
Gaat over BEPERKTE info, die moet
aansluiten bij probleem van de cliënt
BV
video, schriftelijke info, info over
bijwerkingen van medicijnen
Specific Suggestions
Strategieën die de vpk kan aanreiken om de
cliënt te helpen bij seksuele problemen door
gedragsverandering (vpk moeten beeld
krijgen van geschiedenis of ontwikkeling
van het seksuele probleem)
BV
gebruik van glijmiddel bij vaginale
droogte, gebruik van verschillende
seksuele posities, promoten van veilige
seks en aangeven hoe dit te doen
Intensive Therapie
Als verpleegkundige onderkennen dat er
sprake is van seksueel disfunctioneren bij
ziektes en adequaat doorverwijzen
Let’s do it!