China investeert flink in strategische sectoren in het - VNO-NCW

omslag
China investeert flink in strategische sectoren in het
buitenland. Ook in Nederland. Moeten we ons zorgen maken
over het wegzuigen van onze kennis naar het machtige land
van de draak? Of levert dat ons alleen maar meer handel op?
‘Vergis je niet, Chinezen gaan door tot ze gewonnen hebben.’
Tekst: Paul Scheer | Foto: Sabine Joosten / HH | Beeldbewerking: Link Design
10
FORUM #15/15.08.13
neemt China
holle bolle cheng
alles over?
Begin juli werd bekend dat IHC Merwede,
een van de laatste scheepswerven die we nog
hebben, in Nederlandse handen blijft. Grote
klanten als Van Oord en Boskalis slaakten een
zucht van verlichting; het bedrijf werd niet
overgenomen door Chinezen. Daar waren ze
namelijk bang voor. Piet van Oord vreesde het
‘weglekken van technologische kennis’ en de
‘ondermijning van onze marktpositie’, zo zei
hij in het Financieele Dagblad. Peter Berdowski,
de baas van Boskalis, noemde IHC Merwede
een ‘onmisbaar deel van het kenniscluster
waterbouw’.
IHC Merwede (drieduizend werknemers
wereldwijd) bouwt schepen in nauw overleg
met de klant. Van Oord en Boskalis zien
bedrijfsgevoelige informatie in handen vallen
van Chinese concurrenten in geval van een
Chinese overname. Hoe groot is dat gevaar?
Dat is gissen. Van Oord en Berdowski hebben
weinig behoefte om nog iets aan hun woorden toe te voegen. IHC Merwelde zelf en Indofin, de investeringsmaatschappij van de huidige grootaandeelhouder Cees de Bruin,
houden zich ook op de vlakte. IHC Merwedebestuursvoorzitter Goof Hamers heeft nog
wel laten weten dat het bedrijf ‘meer patentrechtzaken heeft lopen in Europa dan in
China’. Met andere woorden: het valt wel mee
11
FORUM #15/15.08.13
met het weglekken en kopiëren van techno­
logische kennis.
niet naïef
Toch zijn buitenlandse investeringen een
onderwerp dat op de politieke agenda staat.
Onlangs kwamen vertegenwoordigers van
politiek en bedrijfsleven samen op uitnodiging van de Nationaal Coördinator Terrorisme­
bestrijding en Veiligheid. Zij spraken over de
economische veiligheid van Nederland, waarbij ook de risico’s van buitenlandse investeringen aan de orde kwamen. MKB-Nederlandvoorzitter Hans Biesheuvel was een van de
deelnemers. Hij wil niet veel over de bijeenkomst kwijt, want vertrouwelijk van aard,
maar wijst er wel op dat het thema van economische veiligheid wat hem betreft hoger op
de politieke agenda mag. ‘Er is te weinig aandacht voor de bescherming van de vitale economische belangen van Nederland, zoals
Schiphol en de energiesector.’
Tegelijkertijd is hij als oud-ondernemer voor
de vrije marktwerking. Het zou niet zo
moeten zijn dat de overheid bedrijven kan
verbieden met wie – bijvoorbeeld een Chinees
bedrijf – zij in zee gaan, vindt hij. ‘Tegelijkertijd moet je niet naïef zijn. In opkomende
landen als China en Rusland is de factor over-
omslag
heid dominanter. Overheid en bedrijfsleven
zijn meer met elkaar verweven. Dat zou in
Nederland ook meer moeten gebeuren, in de
vorm van publiek-private samenwerking.’
Om grip te houden op de vitale sectoren, zouden overheid en bedrijfsleven criteria kunnen
opstellen voor overnames. ‘De vier banken die
we nog hebben, mogen bijvoorbeeld niet allemaal in Chinese handen vallen.’
Het is een bezorgde toon die vooralsnog niet
op het ministerie van Economische Zaken is
te horen. ‘Overnames zijn een zaak tussen
bedrijven onderling. Chinese investeringen
zijn net zo welkom als andere investeringen,
zolang de bedrijven zich aan de Nederlandse
regels houden’, zegt een woordvoerder van het
ministerie.
We moeten het gegeven paard niet te veel in de
bek kijken, lijkt de leidraad van EZ. Buitenlandse bedrijven zijn goed voor 31 procent van
de omzet en 33 procent van de private investe-
protectionisme
Nederland onderscheidt zich met die relatief
open en positieve houding ten opzichte van
andere westerse landen, stelt Bas Karreman,
een econoom van de Erasmus Universiteit
Rotterdam die zich met internationale marktordening bezighoudt. ‘China maakt daar graag
gebruik van. Het huidige vijfjarenplan, dat tot
en met 2015 loopt, staat in het teken van een
versnelde invoering van het go global-beleid.
Dat staat voor het investeren in strategisch
belangrijke sectoren in het buitenland, zoals
energie, grondstoffen, transport en hightech.’
Geld is daarbij het probleem niet. Azië heeft
60 procent van de buitenlandse valutareserves in handen, waarvan China 40 procent
voor zijn rekeningen neemt.
De Adviesraad voor het Wetenschaps- en
Technologiebeleid (AWT) wil de angst voor
China nadrukkelijk wegnemen. In een advies
van eind vorig jaar wordt geconstateerd dat
China zich nu richt op het ontwerpen en uitvinden, nadat eerst de Europese marktindustrie voor een deel naar China is verplaatst. Dat
gaat volgens de AWT niet gebeuren met de
Giant sucking sound
China is op rooftocht, is het beeld dat
wel eens wordt geschapen. De maak­
industrie verdwijnt naar China, het land
maakt zich meester van de grondstoffen
die het zelf niet heeft, en probeert nu
ook door middel van overnames om de
aanwezige kennis in het buitenland op
te slokken. De rest van de wereld hoort
een ‘giant sucking sound’. Een term die
de Amerikaanse presidentskandidaat
Ross Perot ooit bedacht voor de North
American Free Trade Agreement. De
Nafta zou gepaard gaan met het slur­
pende geluid van Amerikaanse banen
die naar Mexico gingen. In het geval
van China ligt een vergelijking met
het geluid van het binnen slurpen van
noedels voor de hand.
r&d-afdelingen van Nederlandse bedrijven.
Chinese bedrijven zoeken de samenwerking
met Nederlandse bedrijven, willen van ze
leren. ‘Het gaat niet om technologie die je
zomaar even kunt strippen en meenemen
naar China’, zegt econoom Karreman. ‘De
technologie zit in mensen en processen. Het
heeft voor Chinese eigenaar meer zin om die
bedrijven intact te houden en zich te verdiepen in het technisch proces, het management
en de klantenwerving. Ik denk ook niet dat
Nederlandse bedrijven bang zijn om als lege
Corbis
‘wegvluchten in
protectionisme
schaadt eigen
belangen’
ringen in research & development in Nederland. ‘Ze zijn gemiddeld genomen productiever,
winstgevender en innovatiever dan Nederlandse bedrijven. Met kapitaal, kennis, ideeën
en energie prikkelen ze Nederlandse bedrijven om beter te presteren.’ Dan ga je niet
moeilijk doen als een buitenlands bedrijf zich
meldt voor een overname.
Een topman van de Chinese communistische partij, Zhang Dejiang (tweede van rechts), bezoekt een laboratorium van een (overigens Chinese) fabriek
12
FORUM #15/15.08.13
Wachten op antwoord
uit China
Het (voorheen) Nederlandse kabel­
bedrijf Draka heeft zo zijn eigen
ervaringen met ‘de Chinezen’. In de
overname­strijd won uiteindelijk het
Italiaanse Prysmian het van het Chinese
Xinmao. Dat haakte officieel af wegens
tijdgebrek om de deal rond te krijgen.
Het bedrijf moest nog van een aantal
Chinese autoriteiten toestemming
krijgen voor de overname. Wat een
illustratie is van de verwevenheid van
overheid en bedrijfsleven in China.
Xinmao liet weten dat de toestemming
zeker zou komen, maar kon niet zeggen
wanneer. Draka besloot daarop akkoord
te gaan met het officiële bod van
Prysmian. Ook al was dat lager dan
dat van Xinmao.
13
huls achter te blijven, maar dat ze gewoon
onvoldoende weten van zo’n Chinese over­
name­kandidaat.’
De AWT onderzocht zeven Nederlandse
bedrijven die de afgelopen jaren door een Chi­
nese investeerder zijn overgenomen. De
bedrijven kunnen het Chinese kapitaal goed
gebruiken, en krijgen zo toegang tot de gigan­
tische Chinese markt. ‘Wegvluchten in protec­
tionistische maatregelen zou onze eigen
belangen schaden’, aldus het advies. ‘En als de
Chinezen het niet van ons leren, dan leren zij
het wel ergens anders en komende de voorde­
len van Chinese investeringen ook elders
terecht.’
Andere landen zijn minder geneigd de rode
loper uit te leggen. De Verenigde Staten vin­
den dat zij Chinese overnames kunnen dwars­
bomen zolang China dat zelf doet ten opzichte
van Amerikaanse bedrijven. In de VS kijkt de
Committe on Foreign Investment in the US of
buitenlandse overnames een bedreiging vor­
men voor de nationale veiligheid. Zo gaf de
CFIUS een negatief oordeel over het voorne­
men van het Chinese telecombedrijf Huawei
om het Amerikaanse softwarebedrijf 3Lead­
Systems over te nemen. Huawei trok daarop
de investering terug.
De Amerikanen zijn gespitst op technology
theft. Onlangs werden drie Chinese weten­
schappers van de New York University School
of Medicine in staat van beschuldiging
gesteld. Zij zouden zijn omgekocht om onder­
zoeksresultaten te delen met hun écht werk­
gevers: een onderzoeksinstituut en een bedrijf
in medische technologie in China. De Chinese
overheid is actief op zoek naar kennis. Voor
Chinezen met kennis die willen terugkeren,
worden wetenschapsparken opgericht. In
transfercentra wordt de buitenlandse kennis
omgezet en bruikbaar gemaakt voor toepas­
sing in China.
Zonder risico’s is de Amerikaanse handels­
wijze niet. De Chinese overheid heeft de VS
naar aanleiding van de Huawei-affaire
beschuldigd van discriminatie en het belem­
meren van de vrije handel. Ter vergelding zou­
den Amerikaanse bedrijven tegengewerkt
kunnen worden. Dat is een risico dat de VS
zich wat makkelijker kunnen veroorloven dan
een klein land als Nederland. Dan wordt het
algauw David tegen Goliath. Dat verklaart
mogelijk de terughoudendheid om vrijuit
over dit onderwerp te spreken.
‘We moeten ons geen illusies maken’, waar­
schuwt Hans Biesheuvel van MKB-Nederland.
‘Op basis van mijn ervaring met zakendoen in
China kan ik zeggen dat Chinezen doorgaan
tot ze gewonnen hebben. Het is alles of niets,
en ze hebben geen medelijden met je. Een
gelijk spel op z’n Nederlands zit er niet in.’ 
www.vno-ncw.nl/buitenlandsehandel
FORUM #15/15.08.13