Fertiliteit en Psychosomatiek

APOG
16 en 17 maart 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Jacques Maas gynaecoloog
Maxima Medisch Centrum
APOG
16 en 17 maart 2017
DISCLOSURE belangen spreker
(Potentiële) Belangenverstrengeling
Geen
Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met
bedrijven
•  Sponsoring of onderzoeksgeld
• 
•  Honorarium of andere (financiële) vergoeding
• 
•  Aandeelhouder
• 
•  Andere relatie, namelijk …
• 
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
1978: Robert Edwards en Patrick Steptoe met Louise Brown
Geboorte van 1e IVF baby veranderde de wereld
In 2012 meer dan 5 miljoen kinderen geboren na ART
Helft ervan in laatste 6 jaar
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
•  Zondag 15 mei 1983, twee minuten voor half twaalf.
Het Rotterdamse Dijkzigt ziekenhuis staat op zijn
kop. Beschuit met roze muisjes wordt rondgedeeld.
Wetenschappers en ouders zijn dolgelukkig met de
geboorte van Stefanie, een wonderschone, gezonde
baby die er zonder sex kwam. Na jarenlange
research en tegenwerking is het fysioloog G.
Zeilmaker en gynaecoloog A.T. Alberda gelukt: de
eerste Nederlandse ‘reageerbuisbaby’ is er.
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Nederlandse IVF resultaten 1987
Gestarte cycli
Punkties
Transfers
Zwangerschap
Doorgaand
N
cycli punktie
ET
2845
2345
1906
390
297
81%
67% 83%
14% 17%
10% 13%
20%
16%
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
percentage doorgaande zwangerschappen per gestarte cyclus
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Duur subfertiliteit
Leeftijd
Indicatie
Primair / secundair
subfertiel
Hormonale stimulatie
Patiënt gerelateerde factoren
Embryo transfer beleid
Uitvoering
embryo transfer
Olie
Volume kweekdruppel
Aantal embryo’s
per druppel
IVF resultaten
Kweek condities
Kweekmedium
- water
- groeifactoren
- ionen
- suikers
- aminozuren
- antioxidanten
- macromoleculen
- buffersysteem
- osmolaliteit
- antibiotica
Embryo selectie
voor ET
Plastic disposables
Gasfase (%O2 en CO2)
Temperatuur
pH
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
•  Eerst alleen tubapathologie
•  Uitbreiding indicaties
•  Uitbreiding mogelijkheden (donor, draagmoeder,
uterus transplantatie, preservatie)
•  Nationaal – Internationaal
(CrossBorderReproductiveCare)
•  Patient preference
•  Patient centered care
•  Patient empowerment
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Patient in control
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Dropout
•  23% stopte voor zwangerschap door behandeling was verkregen
•  vanwege emotional distress (22,3%) en slechte prognose (18,8%)
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Dropout
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Dropout
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Conclusie:
•  De door patiënt ervaren patiëntgerichtheid voorspelt uitval niet
•  Bij OI en IUI grotere kans uitval als respect voor patiënt laag
wordt ervaren
•  Bij IVF vaker uitval als hoog niveau van betrokkenheid wordt
ervaren
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Invloed van stress op fertiliteit en slagingskansen
•  Patiënten geloven dat stress belangrijke factor is
•  Relax, niet aan denken en je wordt wel zwanger
•  Zwanger na adoptie
•  Artsen denken dat invloed stress verwaarloosbaar is
•  Conflicting data
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Invloed van stress op fertiliteit en slagingskansen
•  Indirecte effecten
•  Verandering in gedrag: roken, drinken, gewichtstoename
•  Directe effecten
•  Autonoom zenuwstelsel
•  Neuro endocrien
•  Immuunsysteem
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Hypothalamus
GnRH-pulse
generator
‘Stress’
Eetstoornis
Topsport
Hypofyse
+
LH/FSH-
CRH+
Bijnier
Gonaden
+
Cortisol
Adrenaline
?
-
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Conclusie:
•  Significante associatie tussen adrenaline en zwangerschap en
depressie geeft aan dat dit schakel zou kunnen zijn in relatie
stress en uitkomst IVF
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
vragenlijsten
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Conclusie:
•  Emotional distress gemeten voor de behandeling heeft geen
invloed op zwangerschapskans na 1 cyclus IVF
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
•  Veruit grootste deel patiënten kan prima
met verwerking van mislukte behandeling
omgaan
•  Deel van patiënten heeft baat bij
psychologische ondersteuning na
behandeling om stressrespons te beperken/
bekorten
•  Aanpassingsmanier significante voorspeller
distress na behandeling
•  +
•  -
kinderen, nieuwe doelen, adoptie
doorgaan met behandeling, passief
verlangen kind
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
voorspellen
•  Is het te voorspellen wie hulp nodig heeft?
•  ScreenIVF
•  FertiQOL
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Conclusie:
•  Negatieve correlatie QOL met angst en depressie
•  Door FertiQol betere zorg op maat mogelijk
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Conclusie:
•  Groot deel wil niet deelnemen aan studie (56%) want geen
behoefte aan psychosociale steun
•  In therapietrouwe groep vermindering angst en/of depressie 3
mnd na eerste IVF/ICSI behandeling
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Netwerkrichtlijn subfertiliteit 2011
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Netwerkrichtlijn subfertiliteit 2011
•  emotionele impact van subfertiliteit en de behandeling
voornamelijk bij vrouwen aanzienlijk
•  één op de vijf vrouwen psychische klachten zoals angst en
depressie na een niet succesvolle IVF/ICSI behandeling
•  ze stoppen vaker voortijdig met een behandeling en
hebben meer werkverzuim
•  tijdig herkennen van risicofactoren voor deze
psychosociale problematiek maakt behandeling of
preventie in een vroeg stadium mogelijk. Screening aan
de hand van een goede psychosociale anamnese en/of
screenende vragenlijst
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Netwerkrichtlijn subfertiliteit 2011
Organisatie van psychosociale zorg
•  psychologische en psychosociale zorg voor paren met
ongewenste kinderloosheid vraagt specifieke
deskundigheid van een medisch psycholoog of medisch
maatschappelijk werkende. Effectiviteit behandeling voor
paren met vruchtbaarheidsproblemen is wisselend
•  psycho educatie en cognitieve gedragstherapie laten de
beste resultaten zien
•  Voor de begeleiding van paren die uitbehandeld zijn voor
vruchtbaarheidsproblemen, beschikt het FIOM over
deskundige en ervaren maatschappelijk werkenden.
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
ESHRE Guideline
routine psychosocial care in infertility and medically assisted reproduction
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
ESHRE Guideline
routine psychosocial care in infertility and medically assisted reproduction
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
ESHRE Guideline
routine psychosocial care in infertility and medically assisted reproduction
Patiënten hebben duidelijke voorkeur voor
psychosociale zorg, hierdoor toename wellbeing en
afname angst en stress
•  Gevoelige en empathische medewerkers, individuele
zorg, aandacht voor impact subfertiliteit, beide
partners betrekken in gehele proces
•  Competente medewerkers, korte wachtlijst, continue
zorg, contact met andere patiënten
•  Schriftelijke op individuele patiënt gerichte
informatie over behandeling en psychosociale zorg
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
ESHRE Guideline
routine psychosocial care in infertility and medically assisted reproduction
Needs variëren in verschillende stadia van
behandeling
•  Voor behandeling met name in relatie tot gedrag/
lifestyle
•  Tijdens behandeling verschillende needs
• 
• 
• 
• 
non compliance
werkverzuim, weinig support van anderen
onzekerheid uitkomst behandeling (OPU, ET en test)
distress als niet succesvol
•  Tijdens zwangerschap meer angstig als ze meerdere
cycli hebben ondergaan die ze als zeer stressvol
hebben ervaren
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
ESHRE Guideline
routine psychosocial care in infertility and medically assisted reproduction
Sommige patiënten zijn kwetsbaarder en hebben extra
psychosociale hulp nodig
•  Bepaalde patiënt karakteristieken zijn geassocieerd met
risico op psychosociale problemen
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
ESHRE Guideline
routine psychosocial care in infertility and medically assisted reproduction
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
ESHRE Guideline
routine psychosocial care in infertility and medically assisted reproduction
Sommige patiënten zijn kwetsbaarder en hebben extra
psychosociale hulp nodig
•  Bepaalde patiënt karakteristieken geassocieerd met risico
op psychosociale problemen
•  Gebruik screenivf om patiënten at risk te identificeren
APOG 2017
Fertiliteit en Psychosomatiek
Take home message
•  Stress heeft geen effect op zwangerschapskans na IVF
•  Emotional distress is wel belangrijkste reden voor voortijdig
stoppen van de behandeling
•  Grootste deel patiënten kan prima met verwerking van mislukte
behandeling omgaan
•  Aanpassingsmanier is significante voorspeller voor distress na
behandeling
•  Deel van patiënten heeft behoefte aan psychologische
ondersteuning, ook als behandeling gelukt is (ongeveer 20%)
•  Biedt psychosociale zorg op maat aan aan hen die het nodig
hebben
•  Vaststellen risicofactoren door middel van standaard
vragenlijsten