Hoofdstuk 1: Psychologie: waar gaat dat over?

Samenvatting
Psychologie
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Psychologie: waar gaat dat over? .............................................................4
1.1 de wetenschappelijke aard van de psychologie....................................................4
Wetenschappelijke bestudering van gedrag of mensenkennis? .............................4
Oorzaken en gevolgen, verklaren en beïnvloeden..................................................4
1.2 Psychologie: een breed terrein. ............................................................................4
Psychologie en andere gedraagswetenschappen ....................................................5
1.3 De histoische ontwikkeling van de psychologie ..................................................5
Structuralisme.........................................................................................................5
Functionalisme .......................................................................................................5
Behaviorisme..........................................................................................................6
Gestalt.....................................................................................................................6
Psychoanalyse ........................................................................................................6
Humanistische psychologie....................................................................................6
Cognitivisme ..........................................................................................................6
1.4 Geschiedenis van de psychologie in ons land ......................................................7
1.5 Is de mens gedetermineerd of vrij? ......................................................................7
Hoofdstuk 2: Omgeving en erfelijkheid.........................................................................8
2.1 Aanleg of opvoeding ............................................................................................8
2.2 Achterliggende principes van menselijke genen en erfelijkheid..........................8
Erfelijkheid.............................................................................................................8
2.3 Onderzoek naar overerfbaarheid van psychische kenmerken. .............................9
Historische schets van intelligentie onderzoek ......................................................9
Intelligentie in het licht van de discussie over aanleg en opvoeding .....................9
Rol van erfelijke factoren bij het ontstaan van schizofrenie ..................................9
Schizofrenie is een psychotische aandoening ......................................................10
Schizofrenie in het kader van de discussie over aanleg versus opvoeding ..........10
Hoofdstuk 3: Neurofysiologische bases van gedrag ....................................................11
3.1 Structuur van het zenuwstelsel...........................................................................11
3.2 Hersenen.............................................................................................................11
3.3 hemisferische specialisatie .................................................................................12
3.4 werking van het zenuwstelsel.............................................................................12
3.5 het endocriene systeem.......................................................................................13
3.6 behoeften en drijfveren.......................................................................................13
fysiologische drijfveren........................................................................................13
3.7 fysiologische oorsprong van emoties .................................................................13
Hoofdstuk 4: cognititeve aspecten van motivatie en emotie........................................15
4.1 motivatie.............................................................................................................15
4.2 cognitieve drijfveren ..........................................................................................15
Nieuwsgierigheid .................................................................................................15
Prestatie-motivatie................................................................................................15
Attributie ..............................................................................................................15
4.3 Emoties...............................................................................................................16
4.4 emotie, cognitie en gedrag. ................................................................................16
Benoemen van emoties.........................................................................................16
Attributie van emoties ..........................................................................................16
Hoofdstuk 5: Waarnemen.............................................................................................17
5.1 Zintuigen en hun beperkingen............................................................................17
5.2 menselijke perceptie...........................................................................................17
5.3 Aandacht.............................................................................................................17
Samenvatting Psychologie
2
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
5.4 perceptuele organisatie.......................................................................................18
5.5 perceptuele constanties.......................................................................................18
5.6 waarnemen en ontwikkeling...............................................................................18
Hoofdstuk 6: Leren en conditionering .........................................................................19
6.1 Wat is leren?.......................................................................................................19
6.2 klassieke conditionering.....................................................................................19
Generalisatie en discriminatie bij klassieke conditionering.................................19
Uitdoving of extinctie...........................................................................................19
6.3 Operante conditionering.....................................................................................20
Het basismodel van operante conditionering .......................................................20
Het verschil tussen klassiek en operant conditioneren.........................................20
Extincitie en bekrachtigingsschema’s ..................................................................20
Beloning en straf ..................................................................................................21
Is het geven van straf of kritiek in alle omstandigheden nuttig?..........................21
Enkele praktische toepassingen van operante conditionering..............................21
6.4 Vormen van leren waarbij cognitieve processen een rol spelen ........................21
De cognitieve kaart...............................................................................................21
Inzicht...................................................................................................................21
Sociaal leren .........................................................................................................22
Hoofdstuk 7: Geheugen, denken en intelligentie .........................................................23
7.1 onthouden en vergeten .......................................................................................23
7.2 geheugen meten..................................................................................................23
7.3 welke opslag? .....................................................................................................23
7.4 typen geheugen...................................................................................................23
Amensie of geheugenverlies ................................................................................24
Sociale geheugen..................................................................................................24
7.5 Denken, probleem oplossen en intelligentie ......................................................24
Probleem oplossen................................................................................................24
Intelligentie...........................................................................................................24
De psychometrische benadering van intelligentie................................................24
De cognitieve visie op intelligentie......................................................................25
Kunstmatige intelligentie .....................................................................................25
Samenvatting Psychologie
3
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
Hoofdstuk 1: Psychologie: waar gaat dat over?
1.1 de wetenschappelijke aard van de psychologie.
Psychologie is tegenwoordig niet meer weg te denken uit de maatschappij: denk aan
agressie in de vorm van juegd- en voetbalvandalisme, aantasting van het milieu en
bijvoorbeeld de rol van psychologie bij veiligheid.
De definitie van wat psychologie nu eigenlijk is, is afhankelijk van de verschillende
inzichten en ontwikkelingen binnen de samenleving op een bepaald moment.
Wetenschappelijke bestudering van gedrag of mensenkennis?
De hedendaagse psychologie bestudeert op wetenschapppelijke wijze het menselijke
gedrag. Het functioneren van de mens heeft echter geen wetenschappelijke kennis
nodig, maar werkt met mensenkennis. Mensenkennis doet de mens op door ervaringen
in het leven en de gebeurtenissen van alledag. De psychologie als wetenschappelijke
benadering heeft een toevoeging op deze mensenkennis in het geval wanneer er
conflicten ontstaan, situaties die de mens niet kan oplossen met zijn mensenkennis.
Ook kan mensenkennis de psychologie in de weg staan, wanneer het wetenschapplijk
benaderen van gedrag niet geaccepteerd wordt. Bij het verklaren van menselijk gedrag
wordt vaak beredeneerd op feiten uit de mensenkennis. De psychologie helpt om deze
verklaringen te verduidelijken en te verbreden: common sens opvattingen.
Oorzaken en gevolgen, verklaren en beïnvloeden
Psychologie kijkt veel naar oorzaken engelog van gedrag. Factoren die bepaald
gedrag teweegbrengen noemt men de gedragsdeterminanten. Verklaring van gedrag
treedt op wanneer we begrijpen waarom een bepaald fenomeen heeft plaatsgevonden.
Daarnaast bestaat nog voorspelling, dit treedt op wanneer de observator kan vertellen
wat een bepaald organisme zal gaan doen. Psychologie bestudeert ook
beïnvloedingsprocessen, deze zijn in drie groepen te verdelen:
- microniveau: individuele therapie.
- mesoniveau: bij bedrijven om werkomstandigheden te verbeteren.
- macroniveau: informatie via massamedia: postbus 51, reclame.
1.2 Psychologie: een breed terrein.
Er bestaat een tweedeling binnen de psychologie: toepassingsvakken en basisvakken.
Toepassingsvakken zijn:
- Beroepskeuzepsychologie.
- Onderwijspsychologie.
- Klinische psychologie.
Samenvatting Psychologie
4
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
Basisvakken zijn:
- Functieleer.
- Persoonlijkheidsleer.
- Ontwikkelingsleer
- Sociale psychologie.
De basisvakken zijn algemener en hebben betrekking op veel algemene gedragingen
van de mens en zijn theoretisch.Dit betekent niet dat de toepassingsvakken dit niet
zijn. Bijvoorbeeld klinische psychologie bestaat ook een groot stuk theorie. Deze
psychologie kijkt naar de gedragingen van de mens die op een of andere manier
‘ongewenst’ zijn. Determinanten voor dit gedrag kunnen ontstaan uit ziekten of
ervaringen uit de jeugd e.d.
Het basisvak Sociale psychologie kijkt naar de wijze waarop mensen elkaar
beïnvloeden. In de psychologische functieleer komen de functies van de mens als
leren, denken, onthouden en vergeten aan bod.
Psychologie en andere gedraagswetenschappen
Naast de psychologie houden andere wetenschappen zich bezig met het menselijk
gedrag. Zo wordt er in de juridische en medische wereld ook gekeken naar gedrag.
Denk hierbij aan een psychiater, pedagogen.
1.3 De histoische ontwikkeling van de psychologie
De psychologen werkten altijd via een wetenschappelijke systematiek: het
onderbouwen van hypothesen aan de hand van de praktijk. Tegen het einde van de
vorige eeuw ontstonden psychologische scholen met meestal een bepaalde leider.
Structuralisme
Willem Wundt stond aan het begin van deze school. In 1879 had hij in leipzig zijn
psychologisch labaratorium. Edward Titchener (Eng.) kwam bij hem om te
promoveren. Beiden hadden de methode van introspectie; het zelf opschrijven en
verklaren van het eigen gedrag. Deze methode werd bestijfeld op het gebied van
validiteit.
Functionalisme
William James en John Dewey worden hier tot de belangrijkste personen gerekend.
Het Darwinisme wordt sterk in verband gebracht met het functionalisme. Dewey hield
zich bezig met reflexen, de dynamische kwaliteiten van het bewustzijn. Het
bewustzijn heeft een bepaald doel. Dit gaf het functionalisme een praktisch gedeelte.
Volgens James waren structuralistenbezig om de stenen van een huis te begrijpen,
terwijl de fucionalisten het huis als functie proberen te begrijpen.
Samenvatting Psychologie
5
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
Behaviorisme
Het doel van de behavioristen was een objectieve en wetenschappelijke psychologie.
Ze wilden het gedrag van buitenaf observeren(dus geen introspectie). Het
behaviorisme kijkt ook naar diergedrag. John Watson wordt als grondlegger
beschouwd. Gedrag werd aan de hand van stimulus en respons verklaard. B.F.
Skinner werd als opvolger van Watson gezien. Een deel van het behaviorsme werd de
ethologie, deze kijkt alleen naar het gedrag van dieren. Hierbij speelde inprenting van
iets bij dieren een grote rol. Behaviorisme valt onder de fysiologische psychologie.
Gestalt
Max Wertheimer onderzocht in Duitsland geheugen en waarnemingsdrempels. Van
hem komt het phi-fenomeen; lichtjes zo laten knipperen zodat het lijkt alsof ze
bewegen. Gestalt, wat gehele vorm betekent, heeft als uitganspunt: het geheel is meer
dan de som van de afzonderlijke delen. Een van de belangrijkste mensen was kurt
Lewin die een belangrijke bijdrage leverde aan de sociale psychologie, hij betrok de
levensruimte van iemand om het gedrag te begrijpen.
Psychoanalyse
Sigmund Freud hield zich bezig met het uiteenrafelen van de menselijke geest: de
psychoanalyse. Deze analyse is gebaseerd op onbewuste drijfveren. De geest kan
opgedeeld worden in drie delen; het id , ego en superego. Om verdrongen gedachten
te laten terugkomen, maakte Freud gebruik van de vrije associatie (sofa + vertellen).
Humanistische psychologie
Oorspronkelijk uit de klinische wereld. Carl Rogers en Abraham Amslow waren bezig
met het meer humaistische deel van de psychologie: liefde, geluk, zelfontplooiing. De
humanistische psychologen hebben veel kritiek gehad vanwege het niet
wetenschappelijke karakter van deze psychologie.
Cognitivisme
Het cognitivisme houdt zich bezig met de manier waarop organismen informatie
vergaren. Hierbij wordt de S-R-theorie betwijfeld, omdat de stimulus niet alleen het
gedrag verklaard, er is ook nog een cognitieve kant ervan, zoals de verwachting die
een bepaald organisme heeft bij een gedrag. Tolman en Honzik bedachten de
drijfveerreductie-theorie. Weiner bedacht de attributietheorie. Jean Piaget en Noam
Chomsky en Herbert Simon waren bezig met het verklaren van het menslijke gedrag
naar analogie van de computer.
Samenvatting Psychologie
6
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
1.4 Geschiedenis van de psychologie in ons land
In 1890 werd Gerard Heymans hoogleraar in de wijsbegeerte. Hij richtte het eerste
psychologische labaratorium op in 1892. Psychologie was in eerst instantie een bijvak
en pas in 1940 studerrden de eerst psychologen af. De invloed, vooral in de Tweede
Wereldoorlog, van de Duitse psychologie was aanzienlijk. De psychologie heeft in
Nederland vooral een praktisch karakter. In 1945 werd F.J.J. Buytendijk benoemd en
kreeg internationale erkenning. Vanaf dat moment tot het heden is het aantal
studenten alleen nog maar toegenomen.
1.5 Is de mens gedetermineerd of vrij?
Het determisnisme wordt aangehangen door degenen die beweren dat het gedrag van
de mens oorzakelijk wordt bepaald (behaviorisme).Skinner was een van de
belangrijkste voorvechters van het determinisme. Het begrip interactie speelt ene
belangrijke rol binnen het complementair zijn van determinisme en vrije wil. De
interactie vindt plaats als twee of meer factoren op ene complexe wijze een bepaald
fenomeen veroorzaken.
Samenvatting Psychologie
7
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
Hoofdstuk 2: Omgeving en erfelijkheid
2.1 Aanleg of opvoeding
Er zijn twee meningen over aanleg en opvoeding in het kader van gedrag van mensen.
De ene mening is nature of nativisme; deze theorie gaat over dat alles wat de mens
leert of weet, aanleg is, in de vorm van genetische termen. Deze theorie is terug te
vinden bij Plato.
De andere theorie is die van het nurture, het empirisme. Aristoteles had het over de
interactie tussen opvoeding en intelligentie. Ieder mens had bij zijn geboorte een
Tabula Rasa, een onbeschreven blad, wat door opvoeding en ervaring ‘beschreven’
werd. John Locke ondersteunde deze theorie. Het begrijpen van deze theorie hangt
samen met het begrijpen van de biologische processen in ons lichaam. Dit stuit bij
onderzoek wel eens op morele bezwaren (bij manipulatie e.d.)
2.2 Achterliggende principes van menselijke genen en erfelijkheid
De genen in ons lichaam bepalen de vorming van de proteïnen. Er zijn twee soorten
proteïnen:
1. structurele proteïnen: deze bepalen de bouw van cellen.
2. enzymen: deze bepalen de snelheid van processen..
Een gen bestaat uit hele lange DNA-moleculen. Elk molecuul bevat drie miljard
bouwstenen waarvan 1 à 2 % uit erfelijke informatie bestaat.
Een DNA molecuul is opgebouwd uit:
- suiker.
- Fosfaat
- 4 basen: adanine, guanine, thynine en cytosine.
Het is in de vorm van een spiraalvorm ladder opgebouwd, met basenparen die de
sporten vormen. De manier waarop die sporten zitten bepaalt de genetische code.
DNA zit in iedere cel en is als het ware een mal voor een ander zuur: RNA. Dus
genen zorgen voor de eiwit productie.
Naast genen bepalen interne biochemische processen (voedsel) en externe
omgevingsfactoren het gedrag van de mens.
HUGO: het Human Genome Organisation heeft een project die de erfelijke
eigenschappen in kaart brengen.
Erfelijkheid
Bij de geboorte worden de erfelijke eigenschappen overgedragen door xxchromosomen van de moeder en xy-chromosomen van de vader. Van zowel vader als
moeder krijgt iedere nakomeling 23 chromosomen. Als de zygote zich identiek deelt
krijg je een tweeling( identieke 1:240, gewone: 1:80 ). Aan de hand van de recensieve
en dominante eigenschappen (blauw/bruine ogen) heeft de Wet van Mendel een
verhouding van 1:3 vastgesteld.
Samenvatting Psychologie
8
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
2.3 Onderzoek naar overerfbaarheid van psychische kenmerken.
Onderzoek naar overerfbaarheid is moeilijk, omdat de interne en externe
omgevingsfactoren kunnen verschillen. Zo kunnen situaties niet constant gehouden
worden en kunnen monozygotische tweelingen toch verschillen door
omgevingsfactoren.
Historische schets van intelligentie onderzoek
Francis Galton deed als een van de eersten onderzoek naar intelligentie. Hij was
overtuigd van erfelijkheid, maar zijn onderzoeken zijn alleen in rijke milieus
gehouden. Alfred Binet en Theophile Simon ontwikkelden de Simon-Binet test, deze
test heeft twee uitgangspunten:
1. intelligentie ontwikkelt zich.
2. mate van ontwikkeling is individueel.
Het resultaat van de test is de mentale leeftijd; de leeftijd die een bepaalde persoon
heeft in de vorm van intelligentie.
IQ = mentale leeftijd gedeeld door chronlogische leeftijd maal 100.
Tegenwoordig wordt in plaats van mentale leeftijd normeringsgropen gebruikt. In
amerika werd de Stanford-Binet test ontwikkeld. Verder zijn er nog:
WAIS: Wechsler Adult Intelligence Scale.
WISC: Wechsler Intelligence Scale for Children.
WPPSI: Wechsler Preschool and Primary Scale of Intelligence.
GIT: Groninger Intelligentie Test.
CITO: Centraal Instituut voor Toetsontwikkeling.
Intelligentie in het licht van de discussie over aanleg en opvoeding
Bij het tweelingen onderzoek wordt bij genetisch hetzelfde kinderen gedaan.
Bouchard en McGue (1981) deden 111 studies. Hieruit bleek dat de correlaties bij
ideale tweelingen hoger zijn. Zelfs bij identieke tweelingen die apart zijn opgevoed
liggen de correlaties hoger dan bij niet-identieke tweelingen die samen zijn opgevoed.
De resultaten zijn niet te rijmen op intelligentie op basis van genetica.
Rol van erfelijke factoren bij het ontstaan van schizofrenie
Bij schizofrenie komt 1:10 bij erfelijkheid voor, in normale gevallen 1:100. Dit kan
door erfelijkheid komen, maar de ouders kunnen de omgeving ook creëeren, zodat
schizofrenie ook eerdeer kan optreden.
Samenvatting Psychologie
9
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
Schizofrenie is een psychotische aandoening
Schizo: gespleten
Phrenum: geest.
Bij schizofrenie treedt een scheiding op van cognities en emoties, waardoor
communicatie moeilijker wordt.
Schizofrenie in het kader van de discussie over aanleg versus opvoeding
Kety heeft in Denemarken een onderzoek gehouden naar geadopteerde kinderen en de
voorkomendheid van schizofrenie in de vorm van een interview. De resultaten
toonden dat zowel genetische en omgevingsfactoren van belang zijn. Ook onderzoek
naar de verklaring van schizofrenie in de genen heeft tegenstrijdige reslutaten
opgeleverd.
Samenvatting Psychologie
10
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
Hoofdstuk 3: Neurofysiologische bases van gedrag
3.1 Structuur van het zenuwstelsel
Zenuwstelsel
centraal zenuwstelsel
hersenen
perifeer zenuwstelsel
ruggemerg
somatisch
autonoom
Het perifere zenuwstelsel zorgt voor de verbinding van het ruggenmerg en de
hersenen met de rest van het lichaam.
Het somatisch perifere zenuwstelsel zorgt voor de informatie van de zintuigen en de
motoriek. Het autonome zenuwstelsel verzorgt de informatie tussen de hersenen en de
organen.
3.2 Hersenen
Het mensenbrein is op te delen in drie delen:
1) De hersenstam en de kleine hersenen, dit is het achterste, onderste en
middelste van de hersenen.
2) Limbisch systeem.
3) Cerebrum, de hersenhelften.
Hieronder is een plaatje te vinden van de hersenen:
Samenvatting Psychologie
11
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
Boven het ruggenmerg komen we als eerste de medulla tegen; deze zorgt voor o.a. de
ademhaling. Daarboven vinden we de pons; dit is het schakelstation met de hersenen.
Achter de medulla en de pons ligt het cerebellum, deze is verantwoordelijk voor de
coördinatie en de motoriek. Verder zij er nog:
- hypothalamus: regelt de werking van de klieren.
- Thalamus: schakelt zintuigen naar de cortex.
Het limbisch systeem is verantwoordelijk voor emoties en speelt een belangrijke rol
bij motivatie en leren. Onderdelen van het limbisch systeem zijn de hippocampus,
regelt geheugenformatie en opslag en de amygdala, waarvandaan agressie en
kwaadheid komt.
De cerebrum, oftewel de hersenschors bestaat uit 80 % van de totale hersenen. Hier
worden de visuele en auditieve waarnemingen opgeslagen en verwerkt. De cortex is
de buitenste laag van de hersenhelften.
De linkerhelft wordt bestuurd door de rechterhelft van de hersenen en andersom. De
verbinding tussen de beide hersenen heet het corpus callosum.
3.3 hemisferische specialisatie
De linkerhelft van de hersenen is gespecialiseerd in taal, spreken, schrijven en
begrijpen. De rechterhelft van de hersenen is meer van de nonverbale vaardigheden,
ruimtelijk oriëntatie. De linkerhelft werkt meer analytisch en stap voor stap, erwijl de
rechterhelft meer holistisch is, meer alles tegelijk geïntegreerd. Bij epilepsie wordt het
corpus callosum doorgesneden. Bij mannen zijn de specialisaties iets duidelijker te
zien en ook is er verschil tussen links en rechtshandigen. Vrouwen zijn meer
gespecialiseerd in taal en mannen meer in rekenen.
3.4 werking van het zenuwstelsel
Hieronder staat een plaatje van een zenuwcel, ook wel neuron:
De onderdelen van een neuron zijn: soma of celkern, deze zorgt voor voeding en
reproductie van de neuron. De dendrieten; deze ontvangen samen met de soma de
pulsen van andere neuronen. De vertakkingen en de axon geven de impulsen af.
Samenvatting Psychologie
12
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
Tussen de neuronen zit een spleet: de synaps. De lengte van de axon kan variëren
tussen een paar micrometer en de lengte van je lichaam.
Er zijn 3 typen neuronen:
1) sensorische: deze geven informatie van zintuigen naar het zenuwstelsel.
2) motorneuronen: geven de signalen van de hersenen en zintuigen naar de
spieren.
3) Interneuronen: geven informatie door binnen de hersenen en ruggenmerg
De neuronen zijn slechts 10 % van de cellen in het zenuwstelsel, ze worden omringd
door gliacellen, een soort lijm. De informatieoverdracht vindt plaats via ionen. In rust
is er buiten de cel een positieve lading en binnen de cel een negatieve lading. Door
stimulatie krijg je ontlading als gevolg van de zogenaamde actiepotentiaal.
De stog die de signalen doorgeeft wordt neurotransmitter genoemd. Bij Alzheimer
wordt de neurotransmitter acethylcholine te weinig aangemaakt, waardoor de
geheugenfuncties afnemen. Zo is het bij Parkinson dat er te weinig dopamine wordt
aangemaakt. Serotonine zorgt voor de emoties en amfetamine stimuleert de
ontvangende neuronen.
3.5 het endocriene systeem
Er is nog een systeem dat signalen overdraagt: het endocriene systeem. Via hormonen
in het bloed kunnen deze hormonen overal in het lichaam komen i.t.t. de
neurotransmitters. De hormonen werken autonoom. De aanmaak van hormonen wordt
door de hypofyse geregeld. De bijnieren maken adrenaline aan. De schildklier regelt
de stofwisseling en de alvleesklier regelt de bloeddruk.
3.6 behoeften en drijfveren
Er zijn fundamentele behoeften, needs: dit zijn eten en drinken. Daarnaast zijn er
drijfveren, dit is het gedrag om in de behoeften te voldoen. Het evenwicht tussen
drijfveren en behoeften wordt homeostase genoemd.
fysiologische drijfveren
Een van de fysiologische drijfveren is honger. Honger hangt samen met het
bleodsuikerniveau. Daarnaast speelt de lever ook een rol in de hongerstimulans. De
hypothalamus regelt het eetgedrag. Dorst, een andere fysioliologische drijfveer wordt
ook door de hypothalamus geregeld. Verder wordt uitdroging en de afname van het
bloedvolume tot de signalen beschouwd, die dorst veroorzaken.
3.7 fysiologische oorsprong van emoties
De emoties worden door het limbisch systeem en de hypothalamus geregeld. Dieren
werden geprikkeld op de hypothalamus en er bleken twee gebieden te zijn:
Samenvatting Psychologie
13
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
beloningscentra, die terug te vinden zijn in de skinnerbox; voedsel werd aangeboden
wanneer op een pedaal getrapt werd. Olds deed experimenten door ipv voedsel de
beloningscentra te stimuleren. Zo zijn er ook bestraffingsgebieden. De amygdala en
de hippocampus kunnen extreme agressie veroorzaken. De thalamus is weer voor de
vrolijkheid.
Arousal is de lichamelijke reactie bij emoties: bloeddruk, hartslag, droge mond.
Ekman deed experimenten waarhij acteurs emoties liet onderdrukken en mat de
arousal. Een leugendetector werkt op dit principe, een polygraaf registreert hartslag,
ademhaling en electrische weerstand van de huid. Over het gebruik van de
leugendetctor is nogal wat discussie.
Samenvatting Psychologie
14
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
Hoofdstuk 4: cognititeve aspecten van motivatie en emotie
4.1 motivatie
Motivatietheorieën willen verklaren waarom de mens een bepaald soort gedrag
vertoond. Hierbij zijn fysiologische aspecten, als eten en drinken en cognitieve
aspecten, als emoties, te onderscheiden.
4.2 cognitieve drijfveren
Nieuwsgierigheid heeft tot doel bepaald gedrag te doen, te zien of te voelen
Nieuwsgierigheid
Nieuwsgierigheid kan als stimuluszoekend gedrag worden beschouwd. Hierbij kan
drijfveerreductie optreden. Vb. Dieren die in een doolhof zochten hoefden bij steeds
nieuwe veranderingen binnen het doolhof niet beloond te worden met voedsel, maar
gingen door de nieuwheid al op zoek. Hetzelfde was bij apen die puzzels konden
maken. Berlyne had een experiment waarbij er gekeken moest worden naar plaatjes.
Hierbij zaten complexe en minder complexe exemplaren. De tijd dat er naar de platjes
gekeken werd, werd geregistreerd. Het bleek dat de moeilijkste plaatjes de meeste tijd
kregen.
Nieuwsgierigheid hangt samen met nieuwheid, intensiteit en verandering.
Prestatie-motivatie
Engels: Nach: Need for Achievement. Er werd een experiment gehouden waarbij
kinderen een bal in een ton moesten gooien. De kinderen die dichtbij gingen staan,
hadden een lage Nach, de kinderen die te ver weg gingen staan hadden faalangst en de
rest had een hoge Nach. De tweede kracht die haaks staat op de Nach is faalangst.
Hermans had hierover een prestatie-motivatie theorie: PMT.
Attributie
Causale attributie: gebeurtenissen toeschrijven aan causale, oorzakelijke factoren.
Voorbeeld: het halen van een cijfer voor een tentamen. Bij het altijd onvoldoendes
halen kan een zes opgevat worden als ‘goed geleerd’ maar ook als ‘fraude’ (vanuit
docent). Bij voetbalwedstrijden kunnen spelers of scheidsrechters ‘factoren’ zijn voor
attributie. Er spelen drie factoren een belangrijke rol:
1) Internaliteit: interne en externe krachten, waarbij de actor de kracht als extern
attribueerd en de observator als intern.
2) Stabiliteit: mate waarin de factoren die de situatie beïnvloeden gelijkblijven
(vb. Moeilijkheid van een tentamen)
3) Beheersbaarheid: mate van controle op een situatie.
Samenvatting Psychologie
15
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
4.3 Emoties
Emotioneel gedrag: gedrag dat wordt gemotiveerd door emotionele actietendens,
oftwel met een specifiek doel.
Emotionele beleving: bewustzijn van de bereidheid om relaties met anderen te
wijzigen.
Er zijn 5 emoties:
1. vreugde: ontlading van opwinding.
2. angst: verstarring, terugdeinzing.
3. woede: gespannen spieren, bereidheid to geweld.
4. verdriet: algehele passiviteit.
5. walging: reactie to reductie van zintuigelijk contact.
Emotie is een motief voor gedrag. Frijda spreekt van belangen i.p.v.motief of
drijfveer.
4.4 emotie, cognitie en gedrag.
Er zijn drie opvattingen:
I) emotie is een bijverschijnsel van gedrag.
II) emoties worden veroorzaakt door cognities.
III) gedrag, emoties en cognitie verlopen parallel.
Ad I) voorbeeld: we schrikken eerst, dan treedt er pas arousal op.
Ad II) Lazarus vertelde dat de primaire cognitie bepaalt de emotie: cognitieve taxatie.
Ad III) Zajonc: denk aan reclame: ‘Marlboro’-man.
Frijda had zowel de 2e als de 3e opvatting. In schema-vorm:
Cognitieve taxatie
Stimulus
emotionele ervaring
Arousal
Schachter en Singer hadden het over een twee-componenten theorie.
Benoemen van emoties
Er werden in een experiment drie groepen ingepoten met:
- een groep met een placebo: vertoonden wel emoties
- een groep met noradraline: vertoonden emoties
- een groep niets: controlegroep.
Attributie van emoties
Mensen zijn in staat emoties te bedwingen tot op zekere hoogte, vb. Afstand nemen
van een film. Het onder controle houden van de emoties wordt door Lazarus
copingfunctie genoemd.
Samenvatting Psychologie
16
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
Hoofdstuk 5: Waarnemen
5.1 Zintuigen en hun beperkingen
Ogen: 400 nm - 700 nm (rood-violet). Staafjes zijn achromatisch gevoelig:
ongekleurd licht. De kegeltjes (veel minder) chromatisch: groenachtig licht.
Oren: 20 – 20000 Hz.
Neus: 10.000 – 40.000 geuren, wijnproevers meer. Smaak houdt verband met geur.
Visuele dominantie: Colavita deedt een experiment met een flits en een klap tegelijk,
er werd alleen op de flits gereageerd.
Sensatie: de bouwstenen van een beteknisvolle ervaring.
Perceptie: de betekenis van de ervaring.
Een voorbeeld is het plaatje met vlekken (sensatie) die een hond in het park
voorstellen (perceptie).
5.2 menselijke perceptie
Koffka onderscheidde twee soorten werkelijkheid:
1. subjectieve werkelijkheid
2. objectieve werkelijkheid
Waarnemen en denken gaat via schemata: inkomende stimuli worden geselecteerd en
verwerkt. Hierbij wordt de homunculus genoemd: de kleine mens die de zaak
controleert. Ook wordt de mens wel vergeleken met de computer, waarbij de
hardware het lichaam van de mens is en de software de geest.
De verwerking van de stimuli kan op twee manieren:
- topdown: gestuurd door kennis en verwachtingen. Dit is context afhankelijk.
- Bottom-up: waarneming door input, auditieve of visuele stimuli.
Een ambigu is een stimulusobject die op meerdere manieren te interpreteren is.
5.3 Aandacht
Aandacht gaat via een gating proces: er wordt selectief gereageerd op bepaalde
stimuli.
Vrijwillige aandacht: aandacht die je zelf schenkt.
Onvrijwillige aandacht: spontane aandacht.
Onvrijwillige aandacht hangt samen met motivatie: als je bv. Honger hebt, vallen
restaurants op, raakt de benzine op van de auto, dan vallen benzinestations weer op.
Er zijn drie aandachtsprocessen:
- Selectiviteit: gericht op bepaalde stimuli ten koste van andere stimuli.
- Intensiteit: hoeveelheid mentale energie die geschonken wordt.
- Alertheid/Arousal: mate van mentale activiteit van organismen.
Samenvatting Psychologie
17
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
5.4 perceptuele organisatie
Gestaltpsychologie had het over isomorfisme. Wertheimer had het over
hersenpatronen van een bewegend beeld zijn hetzelfde als die van een serie stilstaande
beelden. Isomorfisme: identieke hersenpatronen geven identieke percepties.
Wertheimer formuleerde een aantal gestaltwetten:
1. figuur-achtergrond relatie: hetgene wat eruit springt is waar de aandacht zich
op richt. (vaas-profielen)
2. proximity (nabijheid): gelijkvormige elementen bij elkaar worden automatisch
gegroepeerd.
3. similarity: xxooooxxx.
4. closure: dingen afmaken, bijvoorbeeld een krantenfoto bestaat uit allemaal
klien puntjes die de mens maakt tot een foto.
Garner voegde het algemene begrip redundantie in: wanneer met regelmaat informatie
wordt aangeboden, kan een deel achterwege blijven vanwege overbodigheid.
Patroonherkenning: mensen hebben bepaalde prototypes van letters en getallen en
objecten. Deze primitieve vormen worden door Biederman geons genoemd.
5.5 perceptuele constanties
autokinetisch effect: een op een constante plek gehouden lichtvlek in een donkere
ruimte lijkt te bewegen.
Perceptuele constanties: het constant te blijven waarnemen, ondanks veranderingen in
sensaties.
5.6 waarnemen en ontwikkeling
Hebb deed onderzoek bij mensen met grauwe staar, na operaties konden deze mensen
geen simpele vormen onderscheiden: de figuur-achtergrond relatie lijkt hierdoor
aangeboren.
Samenvatting Psychologie
18
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
Hoofdstuk 6: Leren en conditionering
6.1 Wat is leren?
Leren is een allesomvattend begrip voor het algehele functioneren van de mens. Eén
van de eerst bekende theoriën, die we terugvinden bij Aristoteles is de wet van
associatie door nabijheid. Wanneer een individu gelijktijdig stimuli ervaart, dan zullen
deze stimuli geassocieerd raken. Behavioristen noemden gedrag als gevolg van
stimuli responsen en kwamen daarmee op de S-R-theoriën.
6.2 klassieke conditionering
Iwan Pavlov hield zich bezig met de eenvoudigste vorm van leren, de klassieke
conditionering. Pavlov deed proeven met spijsverteringsprocessen bij honden, een
reflex. Habituatie is dat de reactie op een bepaalde stimulus meerdere malen is
blootgesteld.
Niet-geconditioneerde respons/Unconditioned Response: niet aangeleerd gedrag,
reflex. De bijbehorende stimulus wordt ongeconditioneerde stimulus/UnConditioned
Stimulus genoemd.
Door nu het aanbieden van het voedsel aan een hond gepaard te laten gaan met een
zoemertje, kan bepaald gedrag ook via deze geconditioneerde stimulus
teweeggebracht worden.. De reactie op deze geconditioneerde stimulus wordt
geconditioneerde respons genoemd. De manier van het vervangen van voedsel met
een zoemer, oftwel de klassieke conditionering wordt stimulussubstitutie genoemd.
Generalisatie en discriminatie bij klassieke conditionering
Stimulusgeneralisatie treedt op als bv. Een hond is geconditioneerd aan de hand van
een zoemer, en wanneer er een geluid wat lijkt op de zoemer wordt nagedaan de hond
daar hetzelfde op reageert. Niet alle geconditioneerde responsen leiden tot
generalisatie. Denk maar aan een tandartsboor en een zoemende electrische
tandenborstel, beide wekken een andere reactie op. Experimentele neurose treedt op
wanneer het verschil tussen twee stimuli met andere responsen niet meer duidelijk is.
( ellips en cirkel waar een hond verschillend op reageert ).
Uitdoving of extinctie
Extincite/uitdoving treedt op wanneer de geconditioneerde stimulus een aantal malen
zonder ongeconditioneerde stimulus wordt aangeboden. (zoemer zonder eten
aanbieden). Het kan zijn dat een uitgedoofde respons zonder enige training opnieuw
optreedt, er is dan sprake van spontaal herstel.
Samenvatting Psychologie
19
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
6.3 Operante conditionering
B.F. Skinner ging door met de klassieke conditionering van Pavlov. Alle gedragingen
van de klassieke conditionering konden verklaard worden met responsen op stimuli,
Skinner noemde het dan ook respondent gedrag. Het grootste gedeelte van het gedrag
kon echter niet worden verklaard, omdat de oorspronkelijke stimuli niet terug te
vinden zijn. Skinner had het over instrumentele responsen, vb. Een hond die niet
wacht tot hij zijn eten krijgt. Complexe gedragingen worden door Skinner gezien als
operant, een operatie die gekenmerkt wordt door een complex aan stimuli: operante
conditionering.
Het basismodel van operante conditionering
Thorndike werkte met een puzzelbox als operant. Een kat die hierin zat deed er stteds
minder lang over om eruit te komen: trial-and-error. Aan de hand van dit experiment
kwam hij tot de wet van effect: een bepaalde respons, die een bevredigend resultaat
oplevert zal in dezelfde situatie waarschijnlijk vaker voorkomen. Aan de hand van
Thorndike kwam Skinner tot zijn Skinnerbox: een kooitje met een hefboom, een
lampje en een bakje waar voedsel in komt. Hierbij is het drukken op de hefboom een
operant, het voedsel wat als gevolg hiervan wordt aangeboden, wordt reinforcer
genoemd. Het effect van de hefboom-voedsel combinatie wordt reinforcement
genoemd. De operant wordt bepaald door discriminatieve stimuli, vb. Als de ene
stimulus wel een reactie geeft en de andere niet, zal de operant gekozen worden uit de
belonende stimulus. Hiermee is meteen een bepaalde controle uit te voeren op het
gedrag, dit wordt stimulus-control genoemd. De behavioristen gaan vanwege deze
stimulus-control ook uit van gedetermineerd zijn van gedrag.
Het verschil tussen klassiek en operant conditioneren
Het belangrijkste verschil tuusen klassiek conditioneren en operant conditioneren is
dat bij de operante versie geen gebruik wordt gemaakt van een ucs, maar de reactie
wordt afgewacht. Op deze manier duurt het langer voordat iets geleerd is, maar
kunnen wel complexere dingen geleerd worden. Als dit in stapjes gaat, dan wordt het
shaping genoemd.
Extincitie en bekrachtigingsschema’s
De mate van reactie op bepaalde operanten is afhankelijk van de
aanbiedingsfrequentie van bepaalde stimuli. Wanneer een operant niet meer wordt
bekrachtigd treedt extinctie op. Ook kan het zijn dat de operant niet altijd wordt
bekrachtigd, er si dan sprake van onderbroken of partiële bekrachtiging. De
bekrachtiging zijn onder te verdelen in vier schema’s:
1. vaste interval schema’s: vaste tijd tussen twee bekrachtigingen (salaris).
2. vaste proportionele schema’s: bekrachtiging na een vast aantal responsen
(stukloon).
3. variabele intervalschema’s: de tijd tussen twee bekrachtigingen fluctueert rond
een bepaald gemiddelde.
Samenvatting Psychologie
20
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
4. variabele proportionele schema’s: het aantal responsen dat nodig is, ligt tussen
een bepaald gemiddelde, zoals bij gokken.
Bij een experiment met duiven bleek dat na de operante conditionering met een vast
intervalschema, de duif nog steeds reageren op het verwachte manier van
bekrachtiging: superstitious behavior, noemde Skinner dit.
Beloning en straf
Extrinsieke beloning: esterne stimuli die de waarschijnlijkheid van gedrag doen
toenemen, voorbeeld een voedselballetje. Een intrinsieke beloning is onafhankelijk
van externe beloningen.
Positieve bekrachtiging: een stimulus als voedsel wordt aangeboden. Een negatieve
bekrachtiging is als een stimulus wordt weggenomen. Als iets aangenaams wordt
aangeboden, is er sprake van een positieve beloning en als iets onaangenaams wordt
weggenomen is er sprake van een negatieve beloning.
Postieve straf: het aanbieden van een negatieve stimulus op een bepaalde respons
(stroomschok door hefboomdruk). Een negatieve straf is het wegnemen van een
aangename stimulus. (kooi wordt donker door hefboomdruk). Aanbieden is postief en
wegnemen negatief.
Is het geven van straf of kritiek in alle omstandigheden nuttig?
Straffen leidt vaak tot onderdrukking van ongewenst gedrag, het neemt het niet weg.
Daarnaast heeft straffen emotionele neveneffecten. Tot slot is het uitdelen van straf
geen voorbeeld van goed gedrag.
Enkele praktische toepassingen van operante conditionering
COO is een van de voorbeelden van operante conditionering. Biofeedtraining bij bv.
migraine geeft aan hoe het lichaam reageert op bepaalde stimuli. Keller stelde het
verschil in stimuli op: primaire stimuli kunnen zelf als bekrachtiger optreden.
Secundaire stimuli hebben een bekrachtigende waarde. ( diploma, geld e.d.) Dit wordt
ook token genoemd.
6.4 Vormen van leren waarbij cognitieve processen een rol spelen
Bandura had een sociaal-cognitieve theorie.
De cognitieve kaart
Londense taxichauffeurs maken gebruik van cognitieve representaties, waarmee ze de
kortste weg vinden. Tolman en Honzik deden experimenten met ratten in een doolhof.
Hiebij bleek dat de ratten latent leerden, ze kenden het doolhof wel, maar gingen pas
naar een bepaalde plaats toen daar voedsel was.
Inzicht
Köhler deed expermenten met apen die niet bij voedsel konden komen. Alleen met
eens stok of een doos konden ze erbij, maar moesten deze zelf uitzoeken om te
Samenvatting Psychologie
21
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
gebruiken. Köhler concludeerde dat dit niet aan de hand van trial-and-error gin maar
met inzicht. Het gestaltpsychologische closure heeft hier ook mee te maken.
Sociaal leren
Sociaal leren is leren dat door interne cognitieve drijfveren wordt gestuurd. Miller en
Dollard noemen hierbij imitatie en onderschieden drie typen:
- identiek gedrag: hoeft geen imitatie te zijn, denk aan koffie halen met de
chipkaart.
- Wederzijds afhankelijk gedrag: imitatie met een leider en een volger, wat de
volger doet, hangt van de leider af.(bendes, voetbalsupporters en grote broer)
- Kopiëren: gedetailleerd nadoen van een voorbeeld: docent-student.
Bandura onderscheidt imitatie van modeling wanneer gedrag op grond van een model
wordt nagedaan.
Observerend leren: experimenten met een bobo-pop die via tv getoond werd aan
kinderen. Deze werd geslagen. Nadat de kinderen ook in aanraking kwamen met de
pop, werden ze ook aggressief t.o.v. de pop. Viacarious leraning is het leren uit de
tweede hand. De positie van het model waarna geleerd wordt is hierbij van belang en
kan zelfs als ‘interne bekrachtiger’ dienen.
Seligman noemt de aangeleerde hulpeloosheid, als gevolg van het feit dat we geen
invloed op ons eigen gedrag kunnen uitoefenen, dit kan leiden tot apathie of
depressies.
Samenvatting Psychologie
22
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
Hoofdstuk 7: Geheugen, denken en intelligentie
7.1 onthouden en vergeten
Wagenaar deed experimenten met een weerbericht waar mensen naar moesten luisten.
Vervolgens keek hij welke feiten werden onthouden. Ebbinghaus stelde een
besparingscurve, deze geeft aan hoeveel er bespaard wordt bij het leren van een
woordenreeks. Op dezelfde wijze maakten Ammons en Irion een mnemometer: een
rol met woorden waarmee het experiment van Ebbinghaus kan worden uitgevoerd.
Door de woorden te combineren met een kleur, konden woorden goed worden
gereproduceerd: dit wordt set of instelling genoemd. Van Parreren, Nederlands
leerpsycholoog spreekt ok wel van sporen die in het geheugen achter blijven. In
dezelfde situatie als waarin geleerd is, kunnen deze sporen makkelijk geactiveerd
worden en daarmee makkelijker herhaald worden. Door hypnose is het mogelijk om
bepaalde zaken naar voren te halen, maar het gevaarlijke is dat de fantasie ook
geprikkeld kan worden..
7.2 geheugen meten
Er zijn een aantal mogelijkheden om het menselijke geheugen te meten:
- Hoeveel moeite kost het om iets te herleren.
- Wat kan er van bepaalde stimuli gereproduceerd worden.
- Herkenning van bepaald stimulusmateriaal.
Reproductie wordt toegepast bij het herkennen van stimuli. Het aantal
cues/aanwijzingen speelt hierbij een rol. Herkenningstaken zijn makkelijker, omdat er
meer aanwijzingen aanwezig zijn.
7.3 welke opslag?
Er zijn afzonderlijke geheugens; bijvoorbeeld voor taal, geuren, beelden
enz.Uiteindelijk wordt de informatie in de vorm van proposities, essenties van
indrukken opgeslagen. Paivio heeft het over een tweezijdig codeersysteem: verbaal en
pictoraal. Cermak en Craik hadden een theorie over geheugenniveaus, er zijn
verschillende lagen waarin we informatie verwerken.
7.4 typen geheugen
-
-
sensorisch geheugen: heel kort, iets van zeven letters maximaal.
Korte-termijngeheugen: zeven losse eenheden, te vergelijken met een
foutgespeld woord dat “langskomt” en verbeterd moet worden. In de
aangeboden eenheden kan sprake zijn van recency-effect( de laatstaangeboden
wordt goed onthouden) of van het primacy-effect (de eerstaangeboden wordt
goed onthouden).
Lange-termijn geheugen. Deze bestaat uit het semantische geheugen, de
dingen van alledag: taal, rekenen, ijs is glad e.d. en het episodisch geheugen:
Samenvatting Psychologie
23
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
informatie die tijd en plaatsgebonden is: rooster, fiets gestolen. Ook is de
geldigheidsduur vrij beperkt.
Amensie of geheugenverlies
Een van de vormen is retrogarde amnesie: tijdelijk geheugenverlies als gevolg van een
schok, medicijnen of iets dergelijks.
Sociale geheugen
Bij het onthouden van personen worden vooral uiterlijk onthouden. De eigenschappen
en gedrag wordt meer in schematische vorm onthouden. (schemata, heuristieken)
Assertiviteit is een van de vormen die hiermee is getest.
7.5 Denken, probleem oplossen en intelligentie
Guilford noemt hierin het convergent denken: denken wat leidt tot de juiste oplossing.
Het divergente denken komt voor bij complexere problemen, waarbij meerder
oplossingsmethoden nodig zijn.
Probleem oplossen
Bij het oplossen van een probleem worden meerdere stadia doorlopen:
- Het formuleren van een probleem.
- Ontwikkeling en toepassing van strategieën.
- Evaluatie van de oplossing.
Bij het bepalen van bepaalde oplossingsmethode wordt aan de hand van vroegere
ervaringen, inzicht en proefondervindelijk en toetsenderwijs zoeken naar een
oplossing. De vroegere ervaringen werken vooral in de vorm van predisposities: een
psychologische set. Inzicht is bijvoorbeel nodig om functionele fixaties te doorbreken.
Een bekend experiment hierin is bijvoorbeeld het Maier-touwprobleem. Naast inzicht
zijn analogieën en proefondervindelijke methoden (trial-and-error) oplossingen
Intelligentie
Intelligentie kan als een concept gezien worden om kennis te verwerven..
De psychometrische benadering van intelligentie
Er zijn twee methoden van het benaderen van intelligentie: de psychometrische
benadering: deze gaat specifiek in op hoe het intellect gestructureerd is. Hierbij wordt
gekeken naar de individuele capaciteit van personen zijn en hoe deze capaciteiten
gecorelleerd zijn met andere personen. Dit is de factoranalyse. Spearman gaf de
algehele intelligentie aan met de g-factor. Thurstone had echter een indeling in zeven
primaire mentale vaardigheden: S-space, V-Verbal Comprehension , W-Word
fluency, N-Number facility, P-Perceptual Speed, M-Rote memory, R-Reasoning.
Samenvatting Psychologie
24
Larik-Jan Parchomov
Samenvatting Psychologie
Augustus 1999
De cognitieve visie op intelligentie
De tweede benadering op intelligentie is de cognitieve benadering. Gardner
ontwikkelde een theorie van meervoudige intelligentie. Hij noemt zes typen:
taalkundige, mathematische, ruimtelijk-visueel, muzikale, lichaamskinetische en
sociale intelligentie.. Deze methoden laat zien hoe mensen van elkaar verschillen,
maar niet waarom dit zo is. Sternberg heeft hiervoor de triarchische
intelligentietheorie voor bedacht. De compenten van deze theorie zijn:
metacomponenten, regulerend in hogere orde, zoals taakuitvoering en plannen.
Daarnaast zijn er de prestatiecomponten, de mentale processen die worden gebruikt
om een taak uit te voeren. Tot slot de kennisverwervende componenten, deze geven
de mogelijkheid om te leren van ervaring.
Kunstmatige intelligentie
Newell en Simon hebben de LT: Logical Theoreticus ontwikkeld. Bij het ontwikkelen
van een computer die als mens denkt zijn er een aantal problemen: hoe denkt de mens,
is dit te veralgemeniseren, een computerprogramma werkt via algoritmes, die dus alle
mogelijkheden moeten bevatten om een probleem op te lossen.
De nieuwste ontwikkeling van kunstmatige intelligentie is de neurale netwerken. Deze
doen het functioneren van de hersenen na.
De meest succesvolle toepassing van computers en probleemoplossing zijn de
zogenaamde expertsystemen. Bij de overdracht van menselijke experts naar
expertsystemen komen drie problemen voor:
1. opslag van kennis: hoe codeer je alle kennis en implanteer je de kennis logisch
in het systeem.
2. common sense: mensen weten op basis van common sense of conclusies
kloppen, een computer gaat gewoon door.
3. bredere kennis: expertsystemen bevatten vaak heel veel informatie over één
onderwerp, terwijl mensen nog bredere kennis hebben.
Samenvatting Psychologie
25
Larik-Jan Parchomov