11 Alexander de Grote en de hellenistische rijken

11
Alexander de Grote en
de hellenistische rijken
cultureel
socio-economisch
politiek
De Griekse poleis hebben zich in een onderlinge strijd
verzwakt (zie les 10). De Macedoniërs profiteren daarvan
en veroveren in de 4e eeuw v.C. Hellas. Alexander de Grote
verovert nadien nog meer gebieden. Hij regeert daardoor
over een van de grootste wereldrijken uit de geschiedenis.
Op welke manier probeert Alexander de Grote zijn rijk te
besturen? Welke rol speelt de Helleense cultuur in het rijk?
Wat gebeurt er na de dood van Alexander met het rijk?
1 Philippos II van Macedonië verenigt het verdeelde Griekenland
800 v.C.
Na de Peloponnesische oorlogen is de macht van Athene gebroken. Sparta wil graag
de leider van Hellas zijn, maar heel wat poleis zijn daar niet tevreden mee. De Perzen
zetten de poleis tegen elkaar op: ze hopen zo Hellas in handen te krijgen. Maar het loopt
anders dan verwacht ...
KLASSIEKE
OUDHEID
359 v.C.
regering
PHILIPPOS II
van Macedonië
Philippos II
verovert Hellas
338 v.C.
Philippos II
vermoord
336 v.C.
regering ALEXANDER
DE GROTE
323 v.C.
500
Ten noorden van Griekenland ligt het koninkrijk Macedonië. Hun koning Philippos II
(359-336 v.C.) is een bewonderaar van de Griekse cultuur en van het militaire Sparta.
Het is zijn droom een machtig rijk uit te bouwen. Hij verslaat de verbonden legers van
Thebe en Athene en neemt heel Hellas in. Hij sticht een nieuw bondgenootschap: de
Korinthische bond. Alle Griekse poleis moeten zich daarbij aansluiten en Macedonië als
leider aanvaarden. Op politiek vlak blijven ze zelfstandig. Enkel Sparta is vrijgesteld van
het lidmaatschap. De koning plant vervolgens een aanval op Perzië, maar wordt in 336
v.C. vermoord. Zijn zoon Alexander volgt hem op.
Opdracht 1
Lees de tekst en beantwoord de vragen.
Volgens de legenden was Alexander als kind al zonder angst en moedig. Op
zijn twaalfde temde hij het prachtige paard Bucephalus, waarop tot dan toe
niemand kon rijden. Hij was ook leergierig. Naar men zegt, sliep hij met een
‘kopie’ van de Ilias van Homeros onder zijn hoofdkussen. Hij had verschillende
leraars, waaronder de beroemde Atheense filosoof Aristoteles.
“Alexander was weetgierig en hield van lezen. De Ilias van Homerus hield hij
voor het handboek van krijgskunde en dapperheid. Toen hij zich in Azië bevond,
waar andere boeken niet te krijgen waren, liet hij zich Griekse werken opsturen:
Philistus, Euripides (...)
C | De Griekse stadstaten
87
Aanvankelijk liep hij hoog op met Aristoteles, ja hij hield van hem, zoals hijzelf zei, evenzeer als van zijn
vader: van deze heb ik het leven ontvangen, zei hij, maar Aristoteles leerde mij wel te leven.”
Uit: Plutarchus, Levens: Alexander
De Griek Plutarchus (47-120) schreef biografieën van beroemde Grieken en Romeinen. Hij toonde in zijn boeken
vooral de deugd en moed van beroemde mannen.
- Wie was Aristoteles?
- Wat heeft Alexander vooral van Aristoteles geleerd?
- Bewijs dat de Ilias een van Alexanders lievelingsboeken was.
- Waaruit blijkt dat Alexander zeer veel van de Grieken afwist?
- Vat het karakter van Alexander in twee woorden samen.
- Geef twee redenen waarom de tekst van Plutarchus misschien niet helemaal correct is.
2 Alexander de Grote verovert een wereldrijk
Samen met de leden van de Korinthische bond en het Macedonische leger valt Alexander in 334 v.C. Perzië
binnen. Hij verovert dit enorme rijk, met de hoofdstad Persepolis, in minder dan vier jaar. Koning Darius wordt
vermoord door een van zijn eigen legeraanvoerders. Alexander de Grote roept zichzelf uit tot zijn opvolger. Hij
droomt van de wereldheerschappij en rukt verder op naar Indië. Zijn leger steekt wel de Indus over, maar
weigert daarna nog verder te trekken. Sommige soldaten zijn al jaren van huis. Alexander beslist daarom om
terug te keren. In Babylon wordt hij ziek en sterft hij (323 v.C.).
88
LES 11 | Alexander de Grote en de hellenistische rijken
Opdracht 2
Het wereldrijk van Alexander
- Noem vijf hedendaagse landen die geheel of gedeeltelijk in het rijk van Alexander liggen. Gebruik een atlas.
- Je begrijpt dat het moeilijk is om zo’n rijk te besturen. Je kunt niet regelmatig van de ene hoek naar de
andere reizen. Tel het aantal steden dat Alexander gesticht heeft.
- Waarom zou hij dat gedaan hebben?
- Waar stierf Alexander? In welk jaar?
- Hoe lang heeft hij over de verovering van zijn wereldrijk gedaan?
C | De Griekse stadstaten
89
Opdracht 3
Coöperatief groepswerk: Ik, Alexander ...
RONDE 1
1 Jij kruipt nu samen met een paar klasgenoten in de huid van Alexander de Grote. Het Perzische Rijk is
enorm groot. Er leven heel wat volkeren met een eigen cultuur (taal, godsdienst, gewoontes …). Hoe
zou jij het rijk besturen? Welke beslissingen zou jij in zijn plaats nemen op het vlak van bestuur, handel,
cultuur? Vergeet niet dat je in de 4e eeuw v.C. leeft!
2 Let goed op dat je heel aandachtig luistert naar de voorstellen van je groep. Nadien moet je die ideeën
uitleggen aan een andere groep.
Groep A: Politiek en oorlogvoering
- Wat doe je met de overwonnen edellieden en rijken in het veroverde gebied?
- Wat doe je met de overwonnen koning?
- Wat doe je met overwonnen soldaten?
- Hoe controleer je of je wetten in alle delen van je rijk worden gevolgd?
- Hoe pak je opstanden in het rijk aan?
Groep B: Economie
- Hoe raak je aan geld?
- Welk voordeel kun jij als koning uit de handel halen?
- Welk voordeel kun jij als koning uit de nijverheid halen?
- Hoe kun je de handel bevorderen?
- Hoe kun je de nijverheid bevorderen?
Groep C: Cultuur
- Wat doe je met andere godsdiensten?
- In je rijk worden verschillende talen gesproken. Welke nadelen heeft dat?
- Wat doe je met andere talen?
- Hoe kun je de verschillende culturen dichter bij elkaar brengen?
- Hoe kun je je eigen cultuur over het hele rijk verspreiden?
RONDE 2
3 De leden van elke groep gaan nu elk afzonderlijk naar een nieuw groepje. De nieuwe groepjes bestaan
uit drie personen, afkomstig uit groep A, B en C.
4 De leden van de nieuwe groepen leggen nu alle voorstellen over politiek en oorlogvoering, economie en
cultuur aan elkaar uit.
5 Vergelijk jullie ideeën met de oplossingen van Alexander. Gebruik daarbij de tekst en de bronnen van
deze les. Noteer jullie bevindingen in de tabel.
90
LES 11 | Alexander de Grote en de hellenistische rijken
Het idee van jouw groep
Alexanders oplossing
Een wereldrijk besturen
Politiek en
oorlogvoering
-
-
Handel bevorderen
Economie
-
-
Perzië helleniseren
-
Cultuur
-
-
3 De hellenistische politiek van Alexander
Ondanks zijn opvoeding in de democratische polis Athene kiest Alexander voor een heel andere politiek. Net
zoals de Perzische koning regeert hij als een goddelijke alleenheerser over zijn wereldrijk. Om de culturele
eenheid in zijn rijk te bevorderen, probeert hij Perzië te vergrieksen (= hellenisme). Hij laat groepen Grieken
naar Perzië verhuizen. Hij maakt van het Grieks de officiële taal voor ambtenaren, wetenschappers, handelaars
en soldaten. Daarvoor organiseert hij o.a. taallessen voor Perzen. Perzische soldaten krijgen les in Griekse
gevechtstechnieken. Ook het aanmoedigen van huwelijken tussen Griekse en Macedonische militairen en
Perzische vrouwen moet het hellenisme bevorderen. Op heel wat plaatsen in zijn rijk sticht hij nieuwe steden die
meestal de naam Alexandrië krijgen. Alexandrië in Egypte groeit later uit tot een van de belangrijkste steden van
de Oudheid. Samen met de eenheidstaal bevorderen die steden de handel. Om de handel te vergemakkelijken,
voert hij in heel zijn rijk de Attische (Atheense) munt in.
Opdracht 4
Huwelijk Alexander niet het enige (327 v.C.)
Op de dag van het huwelijk tussen Alexander en de Bactrische prinses Roxane zijn in het hele rijk nog
talloze andere Macedonische edelen getrouwd met Perzische bruiden. Dat gebeurde op uitdrukkelijk
verzoek van de koning, die ook hiermee de grotere eenheid tussen de volkeren in zijn rijk wil bevorderen.
Ook in de directe omgeving van de koning hebben een aantal jongere Macedonische edelen op de dag
van het huwelijk van Alexander en Roxane een Perzische vrouw tot bruid genomen.
Uit: Histokrant nr. 15.
- Waar ligt Bactriana? Kijk op de kaart bij opdracht 2. Wat zou de hedendaagse nationaliteit van prinses
Roxane zijn?
C | De Griekse stadstaten
91
- Welke bedoeling had Alexander met het sluiten van gemengde huwelijken tussen edelen van verschillende
volkeren?
- Bewijs dat Alexander het voorbeeld geeft.
4 Het rijk valt uit elkaar
Alexander sterft te snel om het rijk goed te kunnen organiseren. Zijn generaals, de Diadochen, bestrijden
elkaar en het rijk valt uiteen in verschillende kleinere koninkrijken: de hellenistische rijken. Die rijken maken
een economische en culturele bloei mee. Toch profiteren enkel de rijkste mensen van die hellenistische bloei.
De gewone bevolking betaalt zware belastingen en beschikt over een zeer klein inkomen. De vermenging van
verschillende volkeren mislukt. Bovendien bestrijden de koninkrijken elkaar. Vanaf de 2e eeuw v.C. worden ze
stuk voor stuk veroverd door andere volkeren, zoals de Romeinen en de Parthen.
Opdracht 5
De hellenistische Rijken of Diadochenrijken ca. 301 v.C.
- Vergelijk deze kaart met die van opdracht 2. Wat is er veranderd?
- Hoeveel tijd verloopt er tussen de situatie op beide kaarten?
92
LES 11 | Alexander de Grote en de hellenistische rijken
Opdracht 6
De ‘Slag bij Issos’
(333 v.C.; mozaïek dat bestaat uit 1,5 miljoen gekleurde steentjes. Omstreeks 100 v.C. gemaakt. Bewaard in
het Archeologisch museum van Napels (Italië). Afkomstig van het ‘Huis van de Faun’ in Pompei. Diende daar
als versiering. Lengte: 5,82 meter. Breedte: 3,13 meter.)
Alexander (links afgebeeld) valt met zijn ruiterij de Perzen aan. De Perzische koning Darius III (in het midden)
slaat met zijn strijdwagen op de vlucht.
- Wat is een mozaïek?
- Bespreek de afbeelding met het onderstaande observatieschema.
Hoe observeer ik een voorwerp?
- Soort voorwerp: gebruiksvoorwerp, schildering, beeld, gebouw, sieraad, reconstructie,
(1).
andere:
- Materiaal dat is gebruikt: steen, hout, metaal, verf, doek, klei, leem, marmer, andere:
- Toestand waarin het verkeert: zeer slecht / slecht / redelijk / goed / zeer goed (1).
- Maten en gewichten:
hoogte:
gewicht:
lengte:
breedte:
andere:
- Waarvoor heeft het voorwerp gediend?
- Geef twee zaken die aan het voorwerp opvallen.
(1) Omcirkel het juiste antwoord. Soms moet je meer dan één antwoord geven.
C | De Griekse stadstaten
93
Opdracht 7
Moeilijke begrippen
In het televisienieuws of in wetenschappelijke teksten gebruikt men soms zeer moeilijke woorden. Aan de
hand van Alexander de Grote bestudeer je drie van die moeilijke woorden.
- Je zoekt voor elk woord de betekenis op.
- Vervolgens leg je uit hoe je het op Alexander en zijn rijk kunt toepassen.
woordverklaring
imperialisme
Alexander
woordverklaring
expansie
Alexander
woordverklaring
hegemonie
Alexander
Onwaarschijnlijk!
De Macedoniër Ptolemeus was al van in zijn kindertijd een goede vriend van Alexander en bestuurde in diens
naam als generaal Egypte. Al snel na de dood van Alexander besefte hij dat het rijk het best in drie stukken
werd gesplitst. Maar waar moest het lichaam van Alexander begraven worden? Moest men het terug naar
Maceconië brengen? Tijdens zijn leven had Alexanders geliefkoosde waarzegger, Aristander, voorspeld ‘dat
het land waar zijn lichaam zou begraven worden het meest welvarende ter wereld zou worden’. Ptolemeus
wist wat hem te doen stond en wilde het lichaam voor zichzelf houden. Maar Perdiccas, die de leiding had tot
Alexanders zoon oud genoeg zou zijn om het rijk te besturen, dacht daar anders over.
94
LES 11 | Alexander de Grote en de hellenistische rijken
Het duurde nog twee jaar vooraleer de sarcofaag van Alexander vanuit Babylon op weg ging naar zijn laatste
rustplaats. Het einddoel is tot op heden onbekend. De mummie van Alexander was in twee gouden kisten
gelegd met daarop een purperen mantel en de wapenrusting van Alexander. Voor het vervoer had men een
gouden wagen gebouwd met een dak dat door ionische zuilen werd gedragen. Het plafond was beschilderd
met taferelen die de heldendaden van Alexander voorstelden. Niet minder dan 64 muilezels trokken de koets,
die werd voorafgegaan door een lange processie.
Ptolemeus had zijn spionnen en lag in een hinderlaag klaar. In de buurt van Damascus sloeg hij toe. Hij
roofde de sarcofaag en vervoerde ze naar Egypte. Omdat de graftombe van Alexander en de stad Alexandrië
nog niet volledig klaar waren, bracht hij de kist tijdelijk naar de tempelstad Memphis.
Hoe het de sarcofaag en Alexanders mummie verder verging? Ten tijde van Julius Caesar was de gouden kist
van Alexander vervangen door een van kristal. Ptolemeus IV had de kist laten smelten en verkocht omdat hij
zonder geld zat. De Romeinse keizer Augustus wilde het lichaam van Alexander aanraken en brak per ongeluk
zijn neus af. De beschaamde Augustus kon niet anders dan hem weer laten vastplakken. Vele eeuwen later
lag de graftombe van Alexander er als een ruïne bij, net zoals de eens zo bloeiende stad Alexandrië. Of het
lichaam van Alexander tot in onze tijd bewaard is gebleven en zo ja, waar, is niet bekend.
Wat je na deze les moet kennen en kunnen:
KEnnen
1 het begrip hellenisme verklaren
2 twee redenen geven waarom Philippos II
Hellas wilde veroveren
KUnnen
1 op een blinde kaart Alexanders wereldrijk
situeren
2 informatie uit geschreven bronnen afleiden
3 uitleggen hoe Philippos het overwonnen
Hellas verenigt en onderwerpt
3 zelf een eigen strategie ontwikkelen en met
de politiek van Alexander vergelijken
4 de verovering van het Perzische Rijk
beschrijven
4 ideeën van je groepje aan andere
klasgenoten overbrengen
5 drie voorbeelden van de hellenistische
politiek van Alexander de Grote geven
5 een voorwerp aan de hand van een
observatieschema bespreken
6 uitleggen hoe Alexander de economie in zijn
rijk bevordert
7 uitleggen hoe het rijk van Alexander uit
elkaar valt
8 de begrippen ‘mozaïek’, ‘hellenisme’,
‘imperialisme’, ‘expansie’ en ‘hegemonie’
uitleggen
De meeste van deze onderdeeltjes van ‘kennen’ en ‘kunnen’ kun je via www.storia.be verder inoefenen.
Als je denkt dat je een onderdeeltje kent of kunt, dan zet je daar een kruisje voor.
C | De Griekse stadstaten
95
bordschema
LES 11 : Alexander de Grote en de hellenistische rijken
cultureel
socio-economisch
politiek
1 Philippos II van Macedonië verenigt het verdeelde Griekenland
Philippos II (koning van Macedonië, bewonderaar van de Griekse cultuur)
Waarom?
- Wil een groot rijk uitbouwen.
- Wil groeiende macht van de Perzen tegenhouden.
Onderwerping van Griekenland: sticht de Korinthische Bond:
- Griekse poleis blijven zelfstandig. - Aanvaarden Macedonische leiding.
- Sparta is vrijgesteld.
2 Alexander de Grote verovert een wereldrijk
-
-
-
-
-
-
Verovert in vier jaar tijd Perzische Rijk.
Verwoest hoofdstad Persepolis.
Perzische legeraanvoerder vermoordt Perzische koning.
Alexander wordt opvolger.
wil India veroveren.
Droomt van wereldheerschappij
Alexander sterft in 323 v.C.
3 De hellenistische politiek van Alexander
Bestuur Alexander
Democratische polis
Goddelijke alleenheerser
Burgers hebben politieke macht.
Hellenistische politiek
Wat?
Het Perzische Rijk vergrieksen = de Griekse cultuur verspreiden in Perzië
Hoe?
- Volksverhuizingen van Grieken naar het Perzische Rijk
- Gemengde huwelijken
- Zelf huwt hij een oosterse prinses.
- Sticht nieuwe steden: Alexandrië met gemengde bevolking
- Grieks wordt voertaal van ambtenaren, soldaten, kooplui en wetenschappers
- Eenheidsmunt (Attische munt)
4 Het rijk valt uit elkaar
- Generaals bestrijden elkaar
rijk valt uit elkaar.
- Culturele vermenging mislukt.
- Enkel rijken profiteren van hellenistische bloei.
- Onderlinge strijd
verzwakking
- Romeinen en oosterse volkeren
96
veroveren Hellenistische rijken
LES 11 | Alexander de Grote en de hellenistische rijken
12
De Griekse kunst
cultureel
socio-economisch
politiek
Ook in onze tijd bewonderen vele toeristen de
overblijfselen van Griekse gebouwen en beelden. Elk
belangrijk geschiedkundig museum in Europa en zelfs
Noord-Amerika bezit een afdeling met Griekse kunst.
Wat zijn de typische kenmerken van de Griekse bouwkunst
en de Griekse beeldende kunsten?
prehistorie
1 De Griekse bouwkunst is een openbare, monumentale kunst
Opdracht 1
De Grieken maken grote bouwwerken. Wat is de functie of bedoeling van de volgende
3500 v.C.
stroomculturen
bouwwerken?
800 v.C.
Tempel: klassieke
oudheid
Stadion:
500
middeleeuwen
1450
nieuwe tijd
1750
nieuwste tijd
1945
Theater: Agora:
eigen tijd
C | De Griekse stadstaten
97
D
De Etruskische stadstaten
en het oudste Rome
cultureel
socio-economisch
politiek
Je hebt tijdens de vorige lessen de Grieken bestudeerd. Dat
verhaal speelt zich grotendeels af in het oostelijke deel van
de Middellandse Zee. In het westelijke deel ontstaat de stadstaat Rome. De Romeinen leven op het Italische schiereiland
(Italië). Ze staan onder invloed van andere volkeren zoals de
Etrusken en de Grieken.
Opdracht
b
Het Italische schiereiland
a Het westelijke bekken van de
Middellandse Zee
CENTRAAL
EUROPA
eën
Ad
nn
ria
ij
IBERISCH SCHIEREILAND
n
e
pe
ene
p
A
Pyr
l
A
Het Koninkrijk
ne
ti
sc
n
509 v.C.
ITALISCH
SCHIEREILAND
M i d d e l l a n
d s
e
he
Ze
e
Z
e
e
De Republiek
boven 2000 m
s
A t l a
1500 - 2000 m
500 - 1500 m
NOORD-AFRIKA
200 - 500 m
100 - 200 m
0 - 100 m
27 v.C.
1
0
500 km
Omcirkel telkens het juiste antwoord.
- Het Italische schiereiland ligt in het midden / aan de rand van het westelijke bekken.
Het
keizerrijk
- Rome ligt aan de rivier de Nijl / de Po / de Tiber.
- De zee tussen Italië en de rest van Europa heet de Adriatische Zee / Tyrreense Zee.
- Dit gebergte loopt dwars door Italië van noord naar zuid: Alpen / Apennijnen /
Pyreneeën.
476
116
D | De Etruskische stadstaten en het oudste Rome
15
De Etrusken cultureel
socio-economisch
politiek
In het noorden van het huidige Italië bevindt zich de streek
Toscane. Die naam verwijst naar een volk uit de Klassieke
Oudheid: de Tusci of Etrusken. Ze hebben veel invloed gehad
op de Romeinse cultuur. In feite is er weinig bekend over de
Etrusken.
Wie zijn die Etrusken? En hoe komt het dat we zo weinig over
hen weten?
1 De mysterieuze Etrusken in Italië
900 v.C.
Begin
Etruskische
samenleving
700 v.C.
bloeiperiode
van de
Etruskische
(1) Het Etruskische volk leeft ten noorden van Rome. Hun gebied bestaat net zoals in
Hellas uit vele stadstaten. De Etrusken zouden zowel koningen als verkozen leiders
gehad hebben. Dat verschilt van stadstaat tot stadstaat.
(2) De Etrusken zijn waarschijnlijk een rijk volk geweest. In hun gebied bevinden zich
immers grote voorraden aan ijzererts. De vraag naar ijzer voor wapens is in die tijd erg
groot. De Etrusken ruilen hun ijzer tegen andere kostbare voorwerpen: uit Egypte is dat
goud en ivoor. Uit Griekenland komt mooi versierd aardewerk.
(3) We weten helaas niet zo veel over de Etrusken. Ten eerste zijn er maar weinig
geschreven bronnen bewaard: we kennen geen verhaal, toneelstuk, gedicht of brief van
de Etrusken. Alle informatie moet gehaald worden uit opschriften, opgegraven ruïnes
en teruggevonden gebruiksvoorwerpen. Ten tweede gebruikten de Etrusken een eigen
taal die tot vandaag grotendeels onbekend is. Onderzoekers hebben nog altijd maar
een gedeelte van de Etruskische opschriften kunnen vertalen.
samenleving
Opdracht 1
Lees de bovenstaande tekst en beantwoord de vragen.
400 v.C.
Romeinse
veroveringen
265 v.C.
- Schrijf het juiste paragraafnummer van de tekst bij het bijbehorende
maatschappelijke domein. Kies uit (1), (2) en (3).
Socio-economisch:
Politiek:
Cultureel:
- Wie bestuurden de Etruskische stadstaten?
D | De Etruskische stadstaten en het oudste Rome
117
- Waarom was ijzer zo belangrijk ten tijde van de Etrusken?
- Waarom weten we zo weinig over de Etrusken? Geef twee redenen.
- Tegenwoordig is een sjeik een rijke oliehandelaar uit de Arabische wereld. Waarom worden de Etrusken
ook wel ‘ijzersjeiks’ genoemd? Leg uit.
2 Opgegraven Etruskische voorwerpen
Dankzij opgravingen zijn archeologen toch wat te weten gekomen over de Etrusken. Aan de hand van alledaagse
gebruiksvoorwerpen, wapens en kunstwerken hebben zij een deel van de Etruskische cultuur kunnen
blootleggen. Omdat ze geen tekst bevatten, maar het materiaal op zich informatie geeft over het verleden,
worden ze materiële bronnen genoemd.
Opdracht 2
Bekijk aandachtig de onderstaande Etruskische voorwerpen. Schrijf de letters van de omschrijvingen bij de
juiste afbeelding.
a Sandalen van hout. De twee stukken worden met scharnieren aan elkaar bevestigd.
b Voetenbankje van klei
c Kam
d Bronzen scheermes, voorzien van een oogje om het mes op te hangen
e Schild
f Spiegel
g Urne uit Volterra. Op de kist is een dikke jongen afgebeeld. Hij staat voor de poort van de onderwereld
terwijl hij afscheid neemt van zijn familie.
h Kaarsenhouder met een jongensfiguur
i Helm
118
LES 15 | De Etrusken
D | De Etruskische stadstaten en het oudste Rome
119
Opdracht 3
De onderstaande afbeelding toont de ‘Chimaera van Arezzo’. Het beeld wordt beschouwd als een van de
hoogtepunten van de Etruskische kunst. De Chimaera komt ook voor in Griekse en Romeinse verhalen.
- Welke drie dieren herken je in de Chimaera? Duid ze op de afbeelding aan met behulp van de letter.
a
b
c
3 Etruskische inscripties
Opdracht 4
Dit is een afbeelding van een Etruskische tekst. Een dergelijke tekst wordt
oorspronkelijk bevestigd op deuren en andere voorwerpen om duidelijk te
maken wie in een huis woonde of welke functie een voorwerp had.
Een vrije vertaling: “De koning van het volk, Thefarie Velianas, heeft een
standbeeld geschonken aan de godin Astarte. Hij heeft dat gedaan omdat
Astarte hem drie jaar heeft beschermd als koning. Hopelijk blijft het beeld
zoveel jaren bestaan als er sterren in de hemel zijn.”
- Waarom heeft koning Thefanie Velianas een standbeeld voor Astarte laten
maken?
120
LES 15 | De Etrusken
Opdracht 5
Deze Etruskische vaas of inktpot stelt een kip voor.
Op de vaas staat een deel van het Etruskische alfabet geschreven.
- Welke letters van ons eigen alfabet herken je? Noteer ze.
- Aan welk ander alfabet doet het geschrift je denken?
Wat je na deze les moet kennen en kunnen:
KEnnen
KUnnen
1 de indeling van het Etruskische Rijk
beschrijven
1 Etruskische voorwerpen op een foto
herkennen
2 de rijkdom van de Etrusken verklaren
3 het gebrek aan informatie over de Etrusken
uitleggen
4 een chimaera beschrijven
5 het nut van materiële bronnen uitleggen
Al die onderdeeltjes van ‘kennen’ en ‘kunnen’ kun je via www.storia.be verder inoefenen.
Als je denkt dat je een onderdeeltje kent of kunt, dan zet je daar een kruisje voor.
D | De Etruskische stadstaten en het oudste Rome
121
bordschema
LES 15 : De Etrusken
cultureel
socio-economisch
politiek
Wie zijn die Etrusken? En hoe komt het dat we zo weinig over hen weten?
1 De mysterieuze Etrusken in Italië
Het Etruskische volk - leeft ten noorden van Rome
- stadstaten bestuurd door koningen of verkozen leiders
- handel in ijzererts met Egypte en Griekenland
goud en ivoor
aardewerk
- weinig geschreven bronnen, materiële bronnen
Weinig geweten over Etrusken
- taal grotendeels onbekend
2 Opgegraven Etruskische voorwerpen
Gebruiksvoorwerpen, wapens en kunstwerken
fabeldier = chimaera
geloof in goden en een hiernamaals
Etruskische opschriften
122
LES 15 | De Etrusken
kennis Etruskische cultuur
Etruskisch alfabet lijkt op het Griekse alfabet.
16
Rome begint als stadstaat
cultureel
socio-economisch
politiek
In de vorige les heb je geleerd dat de Grieken uitwijken naar
overzeese gebieden. Sommige Grieken komen terecht in
het westelijke bekken van de Middellandse Zee en vestigen
zich onder meer op het Italische schiereiland. Omstreeks
1000 v.C. ontwikkelt zich daar de Romeinse beschaving.
Hoe is de stadstaat Rome ontstaan? Waar komen de
Romeinen vandaan? Welke kenmerken heeft de Romeinse
samenleving? Hoe wordt het bestuur in het Oude Rome
georganiseerd?
Opdracht 1
Juist of onjuist?
Juist
753 v.C.
Onjuist
Rome ligt in het midden van Italië.
Het Koninkrijk
Wanneer Rome ontstaat, is de Griekse cultuur uitgedoofd.
De Grieken en de Romeinen komen nooit met elkaar in contact.
509 v.C.
GROEPSWERK
De Republiek
27 v.C.
1
Het
keizerrijk
476
1 Het ontstaan van Rome: legende en feiten
De Romeinen zijn Indo-Europeanen die
zich omstreeks 1000 v.C. op het Italische
schiereiland hebben gevestigd. Ze geloven zelf
dat ze afstammen van de tweeling Romulus en
Remus, maar de wetenschap vertelt een ander
verhaal: in de 10e eeuw v.C. ontstaan de eerste
nederzettingen in Latium, een moerassig,
heuvelachtig en vruchtbaar gebied aan de Tiber.
De bewoners van die streek zijn eenvoudige
herders en boeren.
Aan de kust wordt er aan zoutwinning gedaan.
Rome ligt gunstig: midden op de verbindingsweg
tussen het noorden en het zuiden van Italië. De
heuvels en moerassen vormen een natuurlijke bescherming tegen invallers. De afstand
tussen Rome en de zee is groot genoeg om veilig te zijn voor zeerovers. De Tiber is ideaal
om goederen te vervoeren en de zee te bereiken.
D | De Etruskische stadstaten en het oudste Rome
123