Week 2, Dag 3, Romeinse kunst, beeldhouwkunst

75
Hoofdstuk 4:
De Romeinse Oudheid, deel 2, beeldhouwkunst en schilderkunst
(Samenvatting)
1. Beeldhouwkunst van de Romeinen
Deze was erg populair. Griekse beelden werden gekopiëerd of in Rome gemaakt
door Griekse beeldhouwers.
De keizers werden exact geportretteerd in beelden, in Hellenistische stijl. Maar vaak
busten of te wel vanaf de borst omhoog; geen onderlichaam. De uitdrukkingen
werden niet “geflatteerd”!
Verder valt de nuchtere kijk op, bij reliëfafbeeldingen op altaren, triomfbogen
enz. Het gaat om ► alledaagse belevenissen ◄, nauwelijks nog om mythologie.
Op het reliëf “Ara Pacis” (altaar van de Vrede) zien we nog wel Griekse aspecten,
zoals de verhevenheid, maar toch ook meer individualiteit. Personen zijn herkenbaar!
Ara Pacis, of te wel “Altaar van de Vrede”
Op de Zuil van Trajanus (110 n.C.) staan als in een “stripverhaal” de verhalen
afgebeeld van zijn oorlogsavonturen. Op een erezuil voor Marcus Aurelius eveneens.
(zie hier onder.)
76
Links: Ere-zuil van Trajanus. Rechts die van Marcus Aurelius. (Let op: de gebouwen op het
plein zijn niet uit de Romeinse cultuurperiode, maar van véél later. Het zijn renaissance
gebouwen)
Foto’s: links keizer Augustus. Rechts keizer Constantijn met een andere stijl: strenger,
plechtiger en grover. Dit is een oosterse invloed.
77
Foto's; twee Romeinse burgers
We zien hoe exact deze Romeinen zijn geportretteerd (behalve Constantijn dan – die
is wat afwijkend, vanwege de oosterse invloed), met al hun tekortkomeningen. In de
vroeg-christelijke kunst verdwijnt deze realistische weergave geheel.
Schilderkunst van de Romeinen: Pompeji en Herculaneum (Extra, niet leren)
Door de uitbarsting van de vulkaan de Vesuvius (bij de stad Napels) in 79 n.C. zijn
in de stadjes Pompeji en Herculaneum schilderwerken bewaard gebleven in huizen
die onder de lava werden bedolven.
De vier “stijlen” van de schilderkunst van Pompeji
1e stijl van Pompeji. Incrustatieve stijl (“met schors bedekt”; crust = korst ))
De muur werd bekleed met kleurige stukken steen en marmer. Of men schildert
imitatie marmer.
1e stijl schilderkunst van Pompeji
78
2e stijl van Pompeji: Men schildert zuilen, koepels, bogen. Maar die zijn er dus niet echt! Ook
doorkijkjes met landschappen alsof men door een venster kijkt. Allemaal “nep”
2e stijl
3e stijl van Pompeji. Nu verschijnen mythologische voorstellingen met plant, dier en mensen
figuren. Verder fijnzinnige architecturale omlijstingen. In de late fase van deze stijl treedt een
“barokachtige” (=overdreven) fantasie in.
3e stijl
4e stijl van Pompeji. Tenslotte worden illusie èn mythologische afbeeldingen gecombineerd
4e stijl
79
Inlevingsopdracht Grieks-Romeins,
Alexander de Grote en keizer Augustus.
De linker is de kop van Alexander de Grote. Hij leefde rond 330 v.C.
Rechts is van keizer Augustus. Hij leefde van 63 vóór C. tot 14 ná C.
1. Eerst iets over beide personen als achtergrond informatie:
Alexander.
Alexander trok met een groot leger naar het oosten tot in India. Hij zag het als zijn
taak, om overal de Griekse cultuur, filosofie en wetenschap te brengen. In feite wilde
hij de Griekse cultuurimpuls naar verre landen brengen, in oostelijke richting. Dat kon
niet altijd zonder veroveringen en oorlogen. Beroemd is zijn overwinning op Darius
III, de koning der Perzen. Hij stichtte vele steden tot ver buiten Griekenland die de
naam “Alexander” in zich dragen (zoals Alexandrië in Egypte). Het werden centra
van Griekse filosofie en wetenschap. Alexander is jong gestorven, aan een
mysterieuze ziekte.
Augustus
Hij was keizer over het Romeinse Rijk, dat zich uitstrekte van Engeland in het
westen, tot Perzië in het oosten. Augustus zag het als zijn taak het enorme
Romeinse rijk bijeen te houden. Hij streefde een langdurige vrede na. En tijdens zijn
regering was er ook veel vrede, welvaart en handel. Hij was de keizer die de eerste
volkstelling liet houden. (“Keizer Augustus heeft een gebod gegeven, dat al het volk
tesaam zal zijn beschreven” - denk aan het kerstspel!) Waardoor elk mens voor eerst
een nummer kreeg. En uiteindelijk misschien ook een nummer werd?
De perioden waartoe beide beelden behoren
 Het beeld van Alexander is uit de Hellenistische tijd, dus ca. 330-150 v.C.
Zoals je weet, is één van de karakteristieken dat het goddelijke ideaalbeeld
verdwijnt, ten gunste van het meer aards-individuele. Van ideaal naar realiteit.
 Het beeld van Augustus is van rond het jaar nul, of iets eerder, want je ziet dat
Augustus hier ook nog jong is. De Romeinen hebben voor hun beelden ook de
Grieks-Hellenistische stijl als voorbeeld genomen.
Conclusie: hoewel er een paar honderd jaar tussen beide beelden zit, is de stijl
overeenkomstig, vanwege het Hellenisme van beiden. We mogen ze dus wel met
elkaar vergelijken.
Inlevingsopdracht
Bekijk de beide beelden eens vanuit het gezichtspunt van wat ze uitdrukken. Bijv.:
 Wat hebben de beeldhouwers in de gelaatstrekken uitgedrukt?
 Wat spreekt uit Alexander’s mond? En die van Augustus?
 Hoe kijken zij de wereld in? Wat drukt zich uit in hun blik?
 hebben de beeldhouwers iets van de “ziel” blootgelegd van Alexander en
Augustus? (Bijv. vriendelijk of onvriendelijk, vrolijk of ernstig, gevoelig of
bikkelhard, aarzelend of overtuigend, wilskrachtig of slap en besluitvaardig
of besluiteloos, eerlijk of oneerlijk enz. )
Met andere woorden, vertel wat volgens deze beelden Alexander en Augustus voor
typen mens geweest zouden kunnen zijn. Hoe zou je hun karakter omschrijven? Wat
zie je in ze? (Eén kantje schrijven over beide personen is zeker genoeg)
Succes!
80