De Etrusken, een mysterieus volk Over de Etrusken wordt vaak in

De Etrusken, een mysterieus volk
Over de Etrusken wordt vaak in geheimzinnige en mysterieuze termen gesproken. Dat is niet zo
vreemd, want de geschiedenis van de Etrusken zit vol met tegenstrijdigheden en raadsels,
waarvoor in een aantal gevallen geen wetenschappelijke verklaring gevonden is. Zo weten we
bijvoorbeeld nog altijd niet waar ze oorspronkelijk vandaan kwamen: Turkije, Griekenland, of toch
gewoon Italië? Ook wat betreft hun taal blijft het gissen: hoewel er een flink aantal Etruskische
opschriften gevonden zijn, werd slechts een heel klein deel ervan ontcijferd.
Feit is dat de Etrusken tussen circa 900 en 100 v.Chr. de huidige provincies Toscane, Umbrië en
Lazio bewoonden. Het hele gebied werd daarom wel Etrurië genoemd. De Romeinen gaven het
volk de Latijnse naam ‘Etrusci’, de Grieken noemden hen ‘Tyrrhênoi’.Nog altijd herinnert de
Thyrreense Zee, die Sardinië en Sicilië van het vasteland van Italië scheidt, aan deze Etruskische
periode.
Etrurië bestond aanvankelijk uit 12 nederzettingen, die langzamerhand uitgroeiden tot soevereine
stadsstaten. Eén daarvan bevond zich op de plek van het huidige Rome. De Etrusken hadden die
plek als een moerassig gebied met slechts enkele hutjes aangetroffen. Toen rond de 6e eeuw
v.Chr. een Etrusk uit Tarquinia, de machtigste stad in het Etruskische rijk, koning van deze
nederzetting werd, kwam daar verandering in. Door middel van een ingenieus
afwateringssysteem slaagde hij erin het gebied droog te leggen. Waar de grootste lof voor
viaducten en waterwegen dus meestal op het conto van de Romeinen wordt geschreven, was het
de Etrusk Tarquinius die hiermee voor het begin van de stedelijke ontwikkeling van Rome zorgde!
Dit is heel symbolisch voor het feit dat de rol van de Etrusken over het algemeen zwaar wordt
onderschat: de ‘beschaving’ begon volgens velen pas met de Grieken en de Romeinen. Toch
waren het de Etrusken die de uitvinders waren van bijvoorbeeld de gouden tandbruggen en
kronen. Een gouden prothese gold in sommige gevallen, vooral voor vrouwen, als een
statussymbool. Pas met de opkomst van de moderne tandheelkunde in de jaren zeventig van de
19e eeuw wisten tandartsen de kwaliteit van de Etruskische kronen te evenaren!
Ook waren de Etrusken een stuk geëmancipeerder dan de Romeinen. Zo mochten Etruskische
vrouwen sportwedstrijden bijwonen en aan dezelfde banketten aanliggen als de mannen. Veel
van deze kennis en emancipatie raakte tijdens de Romeinse tijd weer in verval. Helaas zijn er maar
weinig overblijfselen teruggevonden van de (veelal houten) Etruskische huizen, waardoor het
moeilijk is om ons een beeld te vormen van hun levensstijl.
De meeste informatie daarover is verzameld in hun graven. Vooral de necropolis van Tarquinia
heeft ons veel informatie verschaft: de Etrusken beschilderden hun familiegraven van binnen
namelijk alsof het hun eigen woonhuis was, inclusief geschilderde bedsteden en huisdieren! Veel
van de rijk gedecoreerde muurschilderingen laten bovendien het dagelijkse leven in de 6e en 5e
eeuw v.Chr. zien. Op die manier zijn we veel te weten gekomen over hun levenswijze. Uit de
verschillende frescoschilderingen maken we onder andere op dat de Etrusken er, lang voor de
komst van de Romeinen, al een zeer uitbundige, geëmancipeerde en kunstzinnige levensstijl op
nahielden. De Etrusken schijnen zelfs schoonheidssalons te hebben gekend, waar je onder meer
een teveel aan lichaamshaar kon laten verwijderen! Naast deze moderniteit hielden ze er echter
ook heel traditionele en mystieke denkbeelden op na: ze geloofden bijvoorbeeld heilig in het
voorspellen van de toekomst aan de hand van het zogenaamde ‘lever-lezen’. Ook verschillende
bliksemschichten zouden allemaal hun eigen betekenis hebben voor de toekomst van Etrurië en
de levensloop van haar onderdanen.
De rijkdom van Etrurië kwam voor een belangrijk deel voort uit het feit dat haar inwoners als
enige in de regio de techniek van zoutwinning uit zeewater beheersten en de rotsen in hun gebied
bovendien zeer ertshoudend waren. Ze wisten dan ook in korte tijd een machtig en groot
handelsgebied op te bouwen. Vanaf de 5e eeuw echter zorgden onder andere barbaarse invallen
uit het noorden ervoor dat de Etrusken steeds minder in de melk te brokkelen hadden op het
schiereiland. Uiteindelijk moesten ze rond 100 v.Chr. hun macht volledig uit handen geven aan de
Romeinen en was het gedaan met het machtige Etrurië.
Ondanks de waas van mysterie die hen nog altijd vergezelt, hebben de Etrusken dus wel degelijk
een onweerlegbare invloed gehad op de vorming van het huidige Italië. Toch wordt hun in het
dagelijkse Italiaanse leven nog altijd niet veel recht aangedaan, integendeel. Een verbastering van
het woord Tyhrrênoi, ‘terroni’, vormt voor Italianen namelijk nog altijd een zeer negatief
scheldwoord...