een netwerkbenadering voor psychose
advertisement
EEN NETWERKBENADERING VOOR PSYCHOSE DE ROL VAN SYMPTOMEN EN TRAUMA dr. Hanneke Wigman Januari 2017 De Amsterdamse School DISCLOSURES (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen • Sponsoring of onderzoeksgeld • NWO Veni beurs • Honorarium of andere (financiële) vergoeding • Aandeelhouder • Andere relatie, namelijk … WAT IS PSYCHOSE? Verstoring van de realiteit Positieve symptomen (hallucinaties, wanen, paranoia) Negatieve symptomen (avolitie, amotivatie) Cognitieve disorganisatie Affect (depressie, manie) Impact COMPLEXITEIT VAN PSYCHOPATHOLOGIE ≠ kky kyy kyk HETEROGENITEIT BINNEN DIAGNOSES OVERLAP TUSSEN DIAGNOSES Voorspellen van beloop en uitkomst niet optimaal Onderzoek in psychiatrie gedomineerd door DSM Problemen: hoge comorbiditeit klinische heterogeneteit non-specifieke behandel effecten geen diagnose-specifieke biologische/cognitieve markers overlap risico factoren diagnoses gebaseerd op volwassenen met langdurige klachten EEN ANDER PERSPECTIEF…. PSYCHOPATHOLOGIE IS COMPLEX… Barabasi, Nature Physics 2012 LET’S TALK NETWORKS!! EEN EXPERIMENT.... EEN EXPERIMENT.... HOE WERKT DIT? HOE WERKT DIT? PSYCHISCHE STOORNISSEN? Schizofrenie EEN NETWERK VAN SYMPTOMEN? EEN NETWERK VAN SYMPTOMEN? ‘’Symptoms are constitutive of mental disorder, not reflective of it’ McNally, 2016 EEN VOORBEELD NETWERKEN: EEN ANDERE FOCUS Van symptomen an sich Naar de verbanden tussen symptomen TWEE TYPEN NETWERKEN 1. Cross-sectionele data van een groep individuen 2. Longitudinale data van één individu WAT IS HET VERSCHIL? Latente factor model Netwerk model 1 onderliggend construct Sx ongecorreleerd Sx gelijkwaardig Geen latent construct Sx beïnvloeden elkaar actief Sx hebben unieke rol NIEUWE INZICHTEN… Het gehele systeem van symptomen bekijken De rol van individuele symptomen bekijken in dit geheel HET COMPLEXE SYMPTOOM SYSTEEM Borsboom & Cramer, 2013 NETWERKEN NADER BEKEKEN… Centraliteit Brugsymptomen Hubs CENTRALITEIT Weerspiegelt relatieve rol van specifiek symptoom in netwerk Instrength (invloed van andere sx op symptoom) Outstrength (invloed van symptoom op andere sx) Betweenness (rol in het verbinden van andere sx) Bringmann et al, 2015 COMORBIDITEIT? Brugsymptomen Goekoop & Goekoop, 2014; Borsboom & Cramer, 2013 HUBS DE COMPONENTEN Inzoomen op specifieke rol van bepaalde symptomen De rol van een symptoom Kan per individu verschillen Kan per stoornis verschillen Kan per context verschillen ALLE SYMPTOMEN HETZELFDE? Latent ziektemodel: Alle symptomen vloeien voort uit onderliggend construct Alle symptomen ongecorreleerd Alle symptomen zijn gelijkwaardig Is dat wel zo? Symptomen kunnen verschillen in: Risico factoren Onderliggende biologie Impact op functioneren en dagelijks leven ALLE SYMPTOMEN HETZELFDE? Boschloo et al, 2016; Fried, 2015 SPECIFIEKE RELATIES MET RISICOFACTOREN • Depressie: Verlies van partner vooral impact op eenzaamheid Fried et al, 2015 (eenzaamheid depressie) Demografische risicofactoren per symptoom • • Depressieve stemming lager inkomen – concentratie hoger inkomen Slaapverandering/moeheid hogere opleiding – psychomotor/suicidaliteit lagere opleiding Lux & Kendler 2010, in Fried et al, 2014 Stress beïnvloedt symptomen in verschillende mate SPECIFIEKE RELATIES MET STRESS Depressie: Verlies van partner vooral impact op eenzaamheid (eenzaamheid depressie; Fried et al, 2015) Stress beïnvloedt symptomen in verschillende mate Fried et al, 2015 RISICOFACTOREN EN SYMPTOMEN Fried et al, 2014 RISICOFACTOREN EN SYMPTOMEN Fried et al, 2014 RISICOFACTOREN EN SYMPTOMEN Fried et al, 2014 RISICOFACTOREN EN SYMPTOMEN Fried et al, 2014 RISICOFACTOREN EN SYMPTOMEN Mannen: Meer suicidaliteit Vrouwen: Meer slaap- en eetproblemen; meer moe Fried et al, 2014 SPECIFIEKE RELATIES MET RISICOFACTOREN Psychose: Trauma negatieve psychotische symptomen Trauma positieve psychotische symptomen Trauma hallucinaties Trauma wanen & hallucinaties Sexueel misbruik hallucinaties Opgroeien in een tehuis paranoia Cognities? HPA? Verhoogde emotionele reactiviteit? Bentall et al, 2012 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Wigman et al, 2016 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Gevoelens missen intensiteit – Gevoelens afgestompt Wigman et al, 2016 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Gedachten niet van jezelfOnder controle van macht Wigman et al, 2016 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Agitatie – Lastig ontspannen Wigman et al, 2016 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Doppelganger – Moeilijk ademen Wigman et al, 2016 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Weinig energieGespannen voelen Wigman et al, 2016 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Jongeren zonder AVH Jongeren met AVH Wigman et al, 2016 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Jongeren zonder AVH Jongeren met AVH Gevoel van falenGeen toekomst Wigman et al, 2016 NETWERKEN VAN PSYCHOTISCHE ERVARINGEN Jongeren zonder AVH Jongeren met AVH Gedachten niet van jezelfOnder controle Wigman et al, 2016 TRAUMA EN PSYCHOTISCHE SYMPTOMEN Isvoranu et al, 2016 TRAUMA EN PSYCHOTISCHE SYMPTOMEN Ongewone gedachteninhoud Isvoranu et al, 2016 TRAUMA EN PSYCHOTISCHE SYMPTOMEN Trauma alleen gerelateerd aan psychose via andere symptomen Isvoranu et al, 2016 TRAUMA EN PSYCHOTISCHE SYMPTOMEN Trauma alleen gerelateerd aan psychose via andere symptomen Isvoranu et al, 2016 TRAUMA EN PSYCHOTISCHE SYMPTOMEN Trauma alleen gerelateerd aan psychose via andere symptomen Angst Paranoia Hall Wanen Isvoranu et al, 2016 TRAUMA EN PSYCHOTISCHE SYMPTOMEN Trauma alleen gerelateerd aan psychose via andere symptomen Affectief pad naar psychose? Isvoranu et al, 2016 SYMPTOMEN VAN PTSS McNally et al, 2016 SYMPTOMEN VAN PTSS McNally et al, 2016 SYMPTOMEN VAN PTSS McNally et al, 2016 SYMPTOMEN VAN PTSS McNally et al, 2016 SYMPTOMEN VAN PTSS McNally et al, 2016 SYMPTOMEN VAN PTSS McNally et al, 2016 TRAUMA EN SYMPTOMEN VAN PTSS Bryant et al, 2016 TRAUMA EN SYMPTOMEN VAN PTSS Herbelevingen Bryant et al, 2016 TRAUMA EN SYMPTOMEN VAN PTSS Bryant et al, 2016 TRAUMA EN SYMPTOMEN VAN PTSS Centrale rol: Intrusies & fysiologische reactiviteit Bryant et al, 2016 TRAUMA EN SYMPTOMEN VAN PTSS Bryant et al, 2016 TRAUMA EN SYMPTOMEN VAN PTSS Sterker verbonden Minder gedifferentieerd Centralere rol voor: toekomstbeeld; slaapprobelmen, woede, sociale onthechting, amnesie, concentratie Bryant et al, 2016 TRAUMA EN SYMPTOMEN VAN PTSS Andere fases Andere mechanismen Andere interventies? Bryant et al, 2016 EEN AANTAL IMPLICATIES VOOR BEHANDELING Stemmen horen Angst Cannabis Achterdocht Externe stressor Borsboom, 2017 EEN AANTAL IMPLICATIES VOOR BEHANDELING Liefst een HUB! Externe stressor Optie 1: Ernst symptoom verlagen Borsboom, 2017 EEN AANTAL IMPLICATIES VOOR BEHANDELING Externe stressor Optie 2: Externe stressor weghalen Borsboom, 2017 EEN AANTAL IMPLICATIES VOOR BEHANDELING Externe stressor Optie 3: De connecties verzwakken Borsboom, 2017 Veelal cross-sectionele data Groepsniveau – individueel niveau AL MET AL… Netwerkbenadering Schijnt nieuw licht op psychopathologie Geeft nieuwe inzichten in ontstaan Geeft nieuwe wegen voor behandeling Moet nog meer onderzocht Is ook slechts een theorie! Dank voor uw aandacht! [email protected]
