Officinale stage in een ziekenhuisapotheek 4 jaar Farmacie (1ste Master) 1. Doel van de stage Het doel van deze stage 'binnen de muren' van de ziekenhuisapotheek is de student gedurende vier weken kennis te laten maken met de farmacie in de praktijk. De theoretische kennis zal worden vertaald naar farmaceutische specialiteiten met hun verschillende geneesmiddelenvormen en verpakkingen, naar bereidingen en toedieningen voor patiënten en naar de medische hulpmiddelen. Deze praktijk vertoont op vele vlakken gelijkenissen met de farmacie beoefend in voor het publiek toegankelijke officina's en omvat alle activiteiten met betrekking tot het ter beschikking stellen van geneesmiddelen en medische hulpmiddelen vanuit de ziekenhuisapotheek. Activiteiten buiten de ziekenhuisapotheek zoals een klinische stage op een verpleegafdeling maken geen deel uit van deze stage. Bezoeken aan de door de stagemeester te bepalen ziekenhuisdiensten kunnen wel worden georganiseerd binnen deze stage mits relevant voor de werking van de ziekenhuisapotheek. 2. Inhoud van de stage 2.1. Kennismaking en opleiding De student wordt vertrouwd gemaakt met de volgende domeinen, tenminste indien ze van toepassing zijn voor de betrokken ziekenhuisapotheek. De domeinen zijn voornamelijk gebaseerd op het KB van 4 maart 1991 dat de functie van de ziekenhuisapotheek beschrijft: - Bereidingen - 'de novo' bereidingen - gepersonaliseerde bereidingen - voorraadbereidingen - klaar voor toediening maken van geneesmiddelen - cytostatica (al of niet uitvoeren) - parenterale voeding - andere inspuitbare geneesmiddelen - Ter beschikking stellen - aankoop en voorraadbeheer - levering aan de verpleegafdelingen - aanvulling van noodvoorraden op verpleegafdelingen - aflevering op naam van patiënt - Toedieningsregistratie, tarificatie, facturatie - Informatieverstrekking - Overlegcomités binnen het ziekenhuis met betrekking tot geneesmiddelen en medische hulpmiddelen Deze taken hebben betrekking op geneesmiddelen, antiseptica, medische monsters, producten voor klinische studies, steriel verpleegkundig en medisch materiaal en implantaten. 1 De kennismaking en opleiding zal afhankelijk, van het onderwerp en de mogelijkheden op de stageplaats, bestaan uit toezien of meevolgen, zelf uitvoeren en volgen van voordrachten of lessen en zullen gespreid zijn over de vier weken. In bijlage (Bijlage 1) is een voorstel van programma gevoegd dat de stagemeester kan helpen bij het opstellen van het stageprogramma. Voor het domein 'Bereidingen' zal het opleidingsprogramma van die aard zijn dat de student geleidelijk aan ervaring kan opbouwen. 2.2 Eindwerk (stageverslag) Het doel van het eindwerk is de student vertrouwd te maken met het opstellen van abstracts en posters zoals gebruikelijk is voor congressen en symposia. Er wordt verwacht dat de stagiair problemen leert zien en deze gestructureerd kan oplossen. De opdracht is dus een weergave van een probleem of een klein onderzoek in de praktijk of in de literatuur met daaraan verbonden de resultaten van het onderzoek en een conclusie maar geen opsomming van feiten of een beschrijving van een bestaande situatie, dienst of overlegstructuur in het ziekenhuis. Het werk moet het beantwoorden van een bepaalde onderzoeksvraag inhouden en het resultaat kan een bijdrage leveren bij de beoefening van de farmacie op de stageplaats. De student zal met een onderwerp, eigen aan de betrokken ziekenhuisapotheek, op een persoonlijke wijze een abstract en een poster, b.v. in PowerPoint, maken. De abstract beslaat maximum 2 pagina's en bevat de volgende onderdelen: Objectief: noodzaak voor dit onderwerp of project, het waarom van het onderzoek. Methode: wijze waarop de vraag of het probleem zal worden aangepakt. Resultaten: weergave van de meetresultaten, bevindingen, ... Bespreking en conclusie: wat kan worden afgeleid van de data en in welke mate beantwoorden de data aan het objectief. Referenties: literatuurweergave. De titel van het onderwerp wordt in overleg met de stagemeester opgesteld en heeft betrekking op de farmaceutische zorgenverstrekking door ziekenhuisapothekers in de stageplaats. Met de gegevens en de indeling van de abstract maakt de student in PowerPoint een poster van één pagina. Hiervoor worden een aantal voorbeelden in PowerPoint ter beschikking gesteld. Bij het maken van de poster kunnen alle mogelijkheden van lay-out van PowerPoint worden toegepast maar de student dient er zich wel van bewust te zijn dat de inhoud, de vlotte leesbaarheid en de boodschap van primordiaal belang zijn. De student moet met dit medium een bepaalde boodschap kunnen overbrengen. De abstract en poster zijn voorzien van de naam van de student, datum en stageplaats en worden in principe tijdens de stageperiode gemaakt. De documenten hebben als omschrijving respectievelijk Naam Voornaam 200X 200X+1 Abstract en Naam Voornaam 200X 200X+1 Poster waarbij X het laatste cijfer van het jaar is, bijvoorbeeld Naam Voornaam 2007 2008 Abstract. Enkele voorbeelden van onderwerpen zijn opgenomen in bijlage (Bijlage 2). 2 Binnen de TIEN DAGEN na het verstrijken van de stage worden ze elektronisch verstuurd naar de coördinator van deze stage: [email protected]. 3. Beoordeling van de stage (stagerapport) Op het einde van de ziekenhuisapotheekstage zal de stagemeester het evaluatieformulier invullen. Naast een gedetailleerde beoordeling zal de stagemeester ook een globale beoordeling, uitgedrukt in een cijfer, weergeven. Dit formulier bevindt zich op het einde van dit document (Bijlage 3). Gelieve dit document aan de stagemeester te overhandigen om te laten invullen na de stage. 4. Examenvorm Het examenpunt wordt toegekend op basis van de beoordeling van de abstract, de poster en de beoordeling door de stagemeester. 5. Praktische informatie Attest voor openbaar vervoer Deze attesten worden afgeleverd door het secretariaat van de Faculteit Farmaceutische Wetenschappen. Hiervoor moet het vertrekadres (kot of thuis) en het adres van de stageplaats van de student gekend zijn op het secretariaat. Verzekering van en naar de stageplaats De student is door de KU Leuven verzekerd op weg (kot of thuis) van en naar lessen en alles wat met het lessenpakket te maken heeft, dus ook verplaatsing naar stageplaats. Verzekering in het ziekenhuis De stagiair is door de KU Leuven verzekerd tegen schade aan zichzelf en aan derden. 3 Bijlage 1 Voorstel van programma van de officinale stage in een ziekenhuisapotheek Week 1 Onderwerp: kennismaking met bereidingen en distributie Onthaal Kennismaking met de ziekenhuisapotheek Werking van de ziekenhuisapotheek Situering van de ziekenhuisapotheek in het ziekenhuis Informatie over het ziekenhuis Bereiding klassieke magistrale bereidingen (niet steriel) onder toezicht Geneesmiddelen afkomstig van leveranciers in rekken plaatsen in apotheek Afleveren van geneesmiddelen op basis van afleverlijsten Keuze van titel van het eindwerk Week 2 Onderwerp: aseptisch en steriel werken Uitleg over aseptische werken, over bereiding cytostatica, over parenterale voeding Steriele bereidingen Cytostatica Parenterale voeding Klaar voor toediening maken van inspuitbare geneesmiddelen Ampullen, infusen, oogpreparaten, ... Week 3 Onderwerp: distributie Aflevering van geneesmiddelen op basis van voorschriften Kennismaking met distributie van steriel medisch en verpleegkundig materiaal en implantaten Informatie over toedieningsregistratie, tarificatieregels en facturatie Informatie over aankoop- en voorraadbeheer Meewerken aan informatieverstrekking Week 4 Onderwerp: vervolmaking Meewerken aan de distributie en de bereidingen Uitwerken van het eindwerk Uitleg over de verschillende comités in het ziekenhuis waaraan de ziekenhuisapotheker deelneemt en het belang van deze comités voor de farmaceutische zorgenverstrekking Bezoek aan enkele ziekenhuisafdelingen zoals een verpleegeenheid, de centrale sterilisatie, ... 4 Bijlage 2 Voorbeelden van onderwerpen in het domein van bijvoorbeeld: Bereidingen: - Een slecht smakende siroop voor kinderen Probleem: siroop 'sss' smaakt slecht waardoor de geneesmiddelentherapie bij patiënt 'xxx' in gevaar komt. Onderzoek: verschillende smaakcorrigentia worden geprobeerd en de verenigbaarheid met de inhoud wordt geverifieerd. Resultaat: nieuw formulering. Conclusie - Toediening van Losec bij slikproblemen Probleem: Losec toedienen via een maagsonde maar de farmaceutische specialiteit kan niet worden geplet omwille van een onverenigbaarheid met het maagzuur. Onderzoek: literatuuronderzoek; verschillende mogelijkheden uittesten van een geschikte bereidingsmethode voor de eigen ziekenhuisapotheek; stabiliteitsgegevens. Resultaat: nieuwe bereidingsmethode voor Losec voor toediening via een maagsonde. Conclusie - Choralhydraatsuppo's Probleem: rectale toediening van een vetoplosbaar geneesmiddel gebeurt bij vookeur d.m.v. een suppo met een wateroplosbare massa. Onderzoek: literatuuronderzoek; bereidingsmethode voor enkele doseringen met b.v. PEG-basis. Resultaat: bereidingsprotocol voor choralhydraat suppo's met een bepaalde dosering in een aangepaste massa met een chargegrootte van b.v. 20. Conclusie Distributie - Urgentietroussen op verpleegafdelingen Probleem: er is een grote diversiteit aan urgentietroussen in het ziekenhuis; de geneesmiddelen vervallen gemakkelijk. Onderzoek: inventarisatie van de bestaande urgentietroussen; hoe is het gesteld met de houdbaarheid van de aanwezige geneesmiddelen; welke geneesmiddelen zijn er in de urgentie essentieel nodig; interview met b.v. urgentiearts. Voorstel of conclusie: samenstelling van een standaard urgentietrousse en modus operandi voor de opvolging ervan. - Retourmedicatie in de ziekenhuisapotheek Probleem: heel wat geneesmiddelen komen dagelijks terug naar de ziekenhuisapotheek; dit komt over als nutteloos werk. Onderzoek: selectie van een bepaalde afdeling en gedetailleerd onderzoek van de redenen voor de teruggave. Conclusie: voorstel voor een effectievere distributie of retourmedicatie is onvermijdbaar of in een aantal gevallen kan retourmedicatie worden vermeden. 5 - Aflevering van geneesmiddelen waarvan de vergoedbaarheid is gekoppeld aan bepaalde voorwaarden (RIZIV Hoofdstuk IV Attestmedicatie) Probleem: na aflevering en registratie in computer wordt geconstateerd dat er voor een bepaald geneesmiddel een attest nodig is; op dat ogenblik bestaat het gevaar dat de patiënt niet in aanmerking komt voor vergoedbaarheid. Onderzoek: wat is de omvang van het probleem; over welke geneesmiddelen gaat het; navraag in andere ziekenhuisapotheken waar ook studenten voor hun officinale stage aanwezig zijn. Conclusie: voorstel voor een andere wijze van distribueren. Toediening - Pletten van een bepaalde medicatie - Verenigbaarheid van bepaalde geneesmiddelen aan de hand van een concrete vraag vanuit een verpleegafdeling. Centrale sterilisatie - Validatie van een bepaald sterilisatie - Steriliseren van bepaalde materialen - Kwaliteit van een bepaalde reinigingsmethode voor bepaalde materialen ... 6 Bijlage 3 Evaluatieformulier Officinale stage in een ziekenhuisapotheek Stagiair: ....................................................... Stageplaats: Ziekenhuis: .......................................... Adres: ...................................................................................................... Stagemeester: .............................................................. Geef een kwotering van +2 (beste) tot –2 (minst goede) +2 +1 0 -1 -2 1. Algemeen Stiptheid Samenwerking met personeel apotheek Houding tegenover personeel van andere diensten Toewijding en belangstelling Verantwoordelijkheidszin en beroepsgeweten 2. Terbeschikkingstelling Inzicht in aankoop- en voorraadbeheer Afleveren van geneesmiddelen op basis van voorschrift Juistheid van aflevering Geneesmiddelenkennis Kennis van steriel verpleegkundig materiaal 3. Bereidingen Nauwkeurigheid Theoretische kennis galenica Praktische kennis galenica Semi-industriële bereidingen Inzicht in kwaliteitsverzekering 4. Aseptisch werk Nauwkeurigheid Theoretische kennis Praktische uitvoering Globale beoordeling op 20 punten: .... Bijkomende opmerkingen: Datum en handtekening van de stagemeester .................................................................. Gelieve terug te sturen binnen 10 dagen na de stage naar UZ Leuven Apotheek t.a.v. Ludo Willems, Herestraat 49 3000 Leuven of via email [email protected] 7