160128 Epigenetica

Epigenetica
Onze genetische code zit vervat in onze genen en dus in de DNA sequentie, dit wil zeggen de
opeenvolging van de baseparen, die op hun beurt coderen voor eiwitten. Opdat genen ook
daadwerkeleijk kunnen afgeschreven worden en tot eiwitproductie aanleiding geven, dient de
DNA streng toegankelijk worden gemaakt voor het afschrijf mechanisme.. De epigenetica
omhelst al de mechanismen die specifieke genen al dan niet tot expressie (= afschrijving)
brengen. De best bestudeerde mechanismen tot hiertoe is een chemische reactie methylatie
genoemd die bepaalde baseparen op specifieke plaatsen gaat “methyleren” en aldus
interfereren met de expressie van deze genen. Door deze epigenetische mechanismen kunnen
cellen hun eigen identiteit opbouwen. Elke lichaamscel bevat immers hetzelfde genetische
materiaal, maar de genexpressie verschilt zodat differentiatie tot verschillende celtypes
mogelijk wordt. Door deze gedifferentieerde genexpressie wordt één cel bijvoorbeeld een
rode bloedcel, en een andere cel een levercel. Omgevingsfactoren kunnen ook inwerken op de
genexpressie en dit via dezelfde epigenetische mechanismen. Zo zullen cellen die onderhevig
zijn aan bepaalde omgevingsfactoren in een gevoelige fase, bijvoorbeeld tijdens de
embryonale ontwikkeling, deze invloed meedragen tot het einde van het leven. De epigenetica
zorgt dus in zekere zin voor het geheugen van de cel. Schadelijke omgevingsfactoren zoals
roken kunnen ook via dezelfde epigenetische veranderingen aanleiding geven tot
ontwikkeling van bepaalde ziektebeelden. Deze schadelijke omgevingsfactoren hoeven niet
noodzakelijk organisch van oorsprong te zijn. Ook trauma en stress kunnen de genexpressie
beïnvloeden via meetbare epigenetische mechanismen. Tot slot is er toenemende evidentie dat
deze epigenetische modificaties ook over de generaties kunnen doorgegeen worden. Dit
impliceert dat er niet alleen op zeer lange termijn een blijvend effect van omgevingsfactoren
via de “klassieke” evolutietheorie kan doorgegeven worden, maar er daarenboven ook van de
ene generatie op de andere reeds een aanpassing mogelijk is aan de omgeving.
Chris Van Geet
28 januari 2016