Depressievestoornis

Depressieve
stoornis
2
Inhoudsopgave
Diagnoseenbehandeling 4
Depressiviteitbegrijpen
4
Dediagnose 4
Verschillendedepressievestoornissen 6
Hetontstaanvaneendepressievestoornis
8
Onzebehandeling AnderebehandelmogelijkhedenbinnenHSK
13
BehandelmogelijkhedenbuitenHSK
13
WerkenaanuwontwikkelingmetHSKCoaching
16
Bronnen
8
17
Diagnoseenbehandeling
Uit de onderzoeksgesprekken bij HSK is naar voren
gekomen dat u last heeft van een depressieve stoornis. Voor
de behandeling van uw klachten krijgt u een behandeling bij
HSK. U bent bij ons in goede handen. Deze brochure geeft
uitleg over de diagnose en de behandelmogelijkheden van
een depressieve stoornis. Samen zorgen we dat u snel
weer klachtenvrij bent.
Depressiviteitbegrijpen
Emoties, zoals u depressief voelen, zijn normale zaken
in een mensenleven. Emoties dienen een duidelijk doel.
Het zijn op de eerste plaats signalen die aangeven wat u
van iets vindt. Daarnaast stellen ze u ook in staat om met
situaties en omstandigheden om te gaan. De functie van u
depressief voelen is een reactie op een ‘verlieservaring’.
Dat verlies kan heel letterlijk zijn, zoals het verlies van
personen of dingen die u dierbaar zijn. Maar het kan ook
het gevolg zijn van de beleving dat u de controle bent
verloren over bepaalde situaties of omstandigheden.
4
In al deze gevallen zorgt de emotie depressie ervoor dat
u het rustiger aan doet en dat u wat afstand kunt nemen.
U stopt met waar u mee bezig was. Daarmee bewaart u
energie en krijgt u de kans om de realiteit van het verlies
op u in te laten werken. Vervolgens kunt u nagaan wat er
gebeurd is en wat uw volgende stappen kunnen zijn. Het is
een time-out, zou u kunnen zeggen. Wanneer deze time-out
echter te lang duurt of niet meer helemaal passend is, kan
een depressieve stoornis ontstaan. In dat geval ontstaat er
een situatie waarin iemand tot weinig of niets meer komt.
Dediagnose
Mensen met een depressieve stoornis voelen zich
langere tijd gedurende het grootste deel van de dag
somber. Zij beleven veel minder plezier aan activiteiten
waar zij voorheen wel van konden genieten. Ook zijn ze
minder geïnteresseerd in zaken die hen voorheen wel
boeiden. Dit heeft tot gevolg dat zij minder ondernemen
en daardoor nog minder voldoening en plezier ervaren.
De lusteloosheid en depressieve gevoelens nemen dan
verder toe. Een depressieve stoornis is dus iets anders dan
een sombere bui die vanzelf weer wegtrekt. Bij mensen
met een depressieve stoornis blijft de sombere stemming
aanhouden en interesse en plezier in activiteiten zijn vrijwel
geheel verdwenen.
Naast somberheid en interesseverlies, de twee
hoofdkenmerken van een depressieve stoornis, zijn er
meer klachten en symptomen die kunnen voorkomen bij
een depressie:
Afgenomen of toegenomen eetlust / duidelijke
gewichtsverandering;
Slaapproblemen: te weinig of juist te veel slapen;
Traagheid in denken, praten en handelen of juist
lichamelijke onrust;
Vermoeidheid of verlies van energie;
Gevoelens van waardeloosheid of schuld;
Concentratieproblemen, vergeetachtigheid en
besluiteloosheid;
Terugkerende gedachten aan de dood of zelfdoding;
Onder jongeren en ouderen komt
depressie minder vaak voor; één
op de 22 jongeren en één op de
18 ouderen heeft hier jaarlijks
mee te maken.
Weinig of geen zin in vrijen;
Lichamelijke klachten zoals verstopping, een droge
mond, onverklaarbare pijn, duizeligheid, hartkloppingen,
trillende handen, druk op de borst, hoofd- en rugpijn;
Sterke neiging tot piekeren.
Depressieve stoornissen kunnen variëren van licht tot
ernstig. Hoe meer klachten, hoe langer aanwezig en
hoe meer beperkingen iemand ervaart, hoe ernstiger de
depressie. De ernst van de depressie wordt bepaald met
een vragenlijst die door de behandelaar wordt afgenomen.
Wanneer er depressieve klachten aanwezig zijn, wil dat niet
altijd zeggen dat de diagnose depressie ook gesteld wordt.
Het kan dus zijn dat een andere diagnose wordt gesteld,
omdat andere klachten op de voorgrond staan. Eén op
de 16 volwassen Nederlanders tussen 18 en 65 jaar lijdt
jaarlijks aan een depressieve stoornis.
Verschillende depressieve
stoornissen
Een depressie kan eenmalig zijn, maar het komt ook voor
dat mensen er in hun leven vaker mee te maken krijgen.
6
We onderscheiden verschillende vormen van depressie:
Dysthyme stoornis
Mensen met een dysthyme stoornis hebben een
depressieve stemming die minimaal twee jaar aanhoudt.
Er zijn minder bijkomende klachten en men kan meestal
redelijk functioneren.
Bipolaire stoornis
Een bipolaire stoornis werd in het verleden ook wel
een manisch-depressieve stoornis genoemd en wordt
gekenmerkt door wisselende perioden van grote
somberheid en passiviteit, perioden van extreme activiteit
en een overdreven uitgelaten stemming.
Postpartum depressie
Een postpartum depressie kan zich ontwikkelen bij vrouwen
na een bevalling, miskraam of abortus.
Seizoensgebonden depressie
Mensen met een seizoensgebonden depressie hebben
vooral in de herfst- en wintermaanden last van depressieve
klachten. Het ontstaan van deze depressie wordt in verband
gebracht met gebrek aan zonlicht.
Hetontstaanvaneen
depressievestoornis
Het ontstaan van een depressieve stoornis is voor een
deel genetisch bepaald. Mensen worden dus geboren
met een bepaalde kwetsbaarheid. Of een depressie ook
daadwerkelijk ontstaat, hangt af van andere factoren
zoals blootstelling aan stressvolle gebeurtenissen of
belastende
omstandigheden.
Voorbeelden
hiervan
zijn verlieservaringen, traumatische gebeurtenissen,
relatieproblemen, sommige lichamelijke ziektes, medicijnen
en middelen als alcohol. Desondanks kunnen mensen de
ervaring hebben dat de depressieve stoornis uit de lucht
komt vallen.
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat een depressieve
stoornis vaker voorkomt bij mensen met een lagere
opleiding, mensen zonder betaald of vast werk en inwoners
van grote steden. Ook komt depressie meer voor bij
alleenstaanden, gescheiden mannen, gedetineerden
en vluchtelingen. Onder volwassenen en ouderen komt
depressie tweemaal zo vaak voor bij vrouwen als bij
mannen. Bij jongeren tussen 13 en 17 jaar zelfs driemaal
zo vaak.
8
Onzebehandeling
Een groep vooraanstaande deskundigen op het gebied
van stemmingsstoornissen in Nederland heeft een richtlijn
ontwikkeld die beschrijft hoe depressieve klachten snel
en duurzaam te verhelpen zijn. Voor de behandeling van
depressie zijn grofweg drie mogelijkheden: psychologische
behandeling, behandeling met medicijnen en een
combinatie van beide. Het is aangetoond dat cognitieve
gedragstherapie even goede resultaten geeft als
behandeling met medicijnen. Cognitieve gedragstherapie
blijkt op langere termijn effectiever dan behandeling met
medicijnen. Wanneer er sprake is van terugkerende ernstige
depressieve periodes blijkt de combinatie van cognitieve
gedragstherapie en medicijnen het meest effectief te zijn om
terugval te voorkomen. Bij ernstige depressieve klachten of
een dysthyme stoornis kan de psychologische behandeling
ondersteund worden met medicatie. In beide gevallen kan
een psychiater hierover advies geven. Bij het maken van
een keuze voor behandeling wordt rekening gehouden met
uw voorkeur.
BasisGGZofSpecialistischeGGZ
Bij de keuze voor een behandeling binnen de Basis GGZ
(zorgzwaarteproduct) wordt er rekening gehouden met
de ernst van de klachten en andere problemen die van
invloed kunnen zijn op de klachten. Al onze behandelingen
worden uitgevoerd volgens de principes van de cognitieve
gedragstherapie, maar afhankelijk van het gekozen
zorgzwaarteproduct kan de focus en inhoud van de
behandeling variëren. Wat betreft de zorgzwaarteproducten
betekent dit dat binnen product ‘Kort’ door HSK gewerkt wordt
met een door een behandelaar begeleide vorm van internet
zelfhulptraining (eHealth). Binnen het product ‘Middel’ werkt
HSK met een kortdurende oplossingsgerichte behandeling.
Het product ‘Intensief’ bestaat uit een kortdurende
behandeling volgens klachtspecifieke behandelprotocollen
voor depressie. Binnen de Specialistische GGZ, waar
gebruikgemaakt wordt van de zogenaamde Diagnose
Behandel Combinaties (DBC), wordt door HSK eveneens
gewerkt met klachtspecifieke behandelprotocollen voor
depressie. Binnen de Specialistische GGZ zijn deze
behandelprotocollen uitgebreider dan binnen de Basis
GGZ ‘Intensief’.
Cognitievegedragstherapie
De psychologische behandeling van depressieve klachten
bestaat uit cognitieve gedragstherapie. Gedragstherapie
houdt in dat u activiteiten weer opnieuw gaat oppakken.
Hierbij kunt u denken aan hobby’s, sociale activiteiten, het
verbeteren van uw leefstijl zoals dagstructuur, gezonde
voeding en lichaamsbeweging. Het gevolg is dat u weer
positieve ervaringen opdoet die er toe bijdragen dat uw
stemming verbetert. De cognitieve therapie leert u hoe uw
gedachten van invloed zijn op uw stemming en gedrag.
Door anders te denken en anders te doen, merkt u dat u
zich anders gaat voelen.
Behandelverloop
De therapiegesprekken bij HSK duren drie kwartier en
vinden binnen de Specialistische GGZ in het begin één
of twee maal per week plaats. Tijdens deze gesprekken
krijgt u meer inzicht in uzelf, het ontstaan en voortbestaan
van de klachten. In de behandeling wordt tevens gebruik
gemaakt van telefonische- en e-mailconsulten. De mate
waarin deze consulten worden ingezet is afhankelijk
van de gekozen behandeling (zorgzwaarteproduct). De
daadwerkelijke verandering moet in uw dagelijks leven
plaatsvinden. Dat is thuis, in de werksituatie en daar waar
mensen hun vrije tijd doorbrengen. Daarom krijgt u elke
10
sessie registratieopdrachten en praktische oefeningen mee
waarmee u dagelijks aan de slag gaat.
Omdat de omgeving het herstel in sterke mate kan
ondersteunen, zal de behandelaar in overleg met u uw partner
één of meerdere malen uitnodigen voor de gesprekken
bij HSK. Indien u tijdelijk niet of slechts gedeeltelijk
deelneemt aan het arbeidsproces is werkhervatting ook
een belangrijk doel van de behandeling. Wanneer u door
de bedrijfsarts of uw werkgever verwezen bent, is het
mogelijk om de leidinggevende een keer uit te nodigen voor
een voortgangsoverleg. Dit is een gesprek tussen u, uw
leidinggevende en uw behandelaar. Het doel van dit gesprek
is te praten over wat er in de werksituatie gedaan kan worden
om het herstel te bevorderen en mogelijke knelpunten voor
opbouw van de werkbelasting te bespreken. In alle gevallen
zal uw behandelaar samen met u vooraf bespreken welke
zaken relevant zijn voor gesprekken met derden en welke
informatie vertrouwelijk blijft.
Behandelduur
HSK maakt maximaal gebruik van de vergoedingsmogelijkheden vanuit de zorgverzekeraar van de cliënt.
Dit is mogelijk zo lang de zorgbudgetten toereikend zijn.
Binnen de Basis GGZ worden wettelijke eisen gesteld aan de
duur van het behandeltraject: het aantal zorggefinancierde
behandelsessies is gelimiteerd. Natuurlijk kunnen
extra private sessies afgenomen worden. Binnen de
Specialistische GGZ is het aantal zorggefinancierde
behandelsessies niet gelimiteerd: we behandelen zo kort
mogelijk en zo lang als nodig is.
Gedurende dit hele proces houdt u uw klachtenniveau
nauwkeurig in de gaten. Lastige momenten en moeilijke
situaties bespreekt u met uw behandelaar. Samen bedenkt
u praktische oplossingen en strategieën om hier zelfstandig
mee om te leren gaan. In de laatste fase gaat u met uw
behandelaar na wat u allemaal kunt doen om terugval te
herkennen en te voorkomen. Indien u over een goed sociaal
netwerk beschikt, maar merkt dat u hier onvoldoende
steun van ervaart, kan sociale vaardigheidstraining een
belangrijk onderdeel vormen van de behandeling. Tijdens
de behandeling gaat uw behandelaar regelmatig na of de
behandeling voldoende effect heeft. In elke vijfde sessie
wordt het effect van de behandeling geëvalueerd en de ernst
van de klachten bepaald. U vult dan ook de vragenlijsten
opnieuw in en stelt samen met uw behandelaar de doelen
van de behandeling opnieuw vast. Zo werkt u gestructureerd
aan uw herstel en aan de voltooiing van de behandeling.
Medicatie
Wanneer de depressieve klachten zeer ernstig zijn en de
psychologische behandeling onvoldoende effect heeft, kan
het zinvol zijn om ook met medicatie te starten. Om de kans
op terugval zo klein mogelijk te houden, is het van belang dat
u naast het gebruik van medicatie ook behandelgesprekken
voert. De depressieve klachten kunt u zien als een handrem
op uw persoonlijk functioneren. Ze overschaduwen uw
sterke kanten en vaardigheden die u gebruikt in betere
tijden. De medicijnen, antidepressiva, halen de handrem
er weer vanaf zodat u uw goede eigenschappen en
kwaliteiten kunt inzetten tijdens het verdere herstel. Er
zijn verschillende soorten antidepressiva effectief bij de
behandeling van een ernstige depressieve stoornis. Deze
medicijnen worden voorgeschreven door een arts. De
psychiaters van HSK kunnen u medicatieadvies geven,
maar het voorschrijven van medicatie zal via uw huisarts
verlopen. Onze psychiaters kunnen ook een second opinion
geven als u al medicijnen gebruikt.
12
Cognitieve gedragstherapie
is een succesvolle combinatie
van cognitieve therapie en
gedragstherapie. U gaat
activiteiten opnieuw oppakken,
waardoor u positieve ervaringen
opdoet die uw stemming
verbeteren. U leert hoe uw
gedachten van invloed zijn op
uw stemming en gedrag. Door
anders te denken en anders te
doen, gaat u zich anders voelen.
Andere behandelmogelijkheden binnen HSK
Naast cognitieve gedragstherapie en medicatieadvies
biedt HSK onder andere interpersoonlijke therapie en
partnerrelatietherapie aan. Interpersoonlijke therapie is
gebaseerd op het idee dat veranderingen in het sociale
netwerk van mensen psychische klachten met zich mee
kunnen brengen of in stand kunnen houden. Uw sociale
netwerk kan veranderen na het verlies van een dierbaar
persoon, een conflict, een verandering in de rol die u vervult
of het ervaren van een persoonlijk tekort. Het doel van de
therapie is om de sociale communicatie over en weer te
verbeteren waardoor de depressieve klachten verlichten.
Partnerrelatietherapie is zinvol wanneer het voortbestaan
van uw klachten duidelijk samenhangt met problemen
binnen uw relatie.
Behandelmogelijkheden
buiten HSK
Tijdens de behandeling kan blijken dat u meer specifieke of
intensieve zorg nodig heeft. Bijvoorbeeld omdat resultaten
uitblijven of omdat bijkomende problemen een rol gaan
spelen die het verloop van de behandeling belemmeren.
Ook kan HSK na herhaald terugkeren van de klachten
een specifiek vervolgtraject adviseren en zijn er bepaalde
vormen van depressie waar een specifieke behandeling
voor nodig is. Samen met uw behandelaar kunt u de
mogelijkheden voor verwijzing bekijken. Hierbij kunt u
denken aan behandeling binnen een andere GGZ-instelling
of psychiatrisch ziekenhuis, een behandeling Lichttherapie,
op Mindfulness gebaseerde cognitieve therapie of een
Elektroshocktherapie (ECT) door een gespecialiseerd
behandelaar.
Behandeling in deeltijd of voltijd
Deze vorm van behandeling is bedoeld voor mensen bij wie
de ambulante hulpverlening niet afdoende is. Opname vindt
plaats in een GGZ-instelling of psychiatrisch ziekenhuis.
De intensiteit van de opname kan variëren tussen een
aantal dagdelen per week tot een volledige opname.
Deze intensiteit bepaalt de inhoud en onderdelen van de
behandeling.
Lichttherapie
Lichttherapie is een behandeling voor mensen met een
seizoensgebonden depressieve stoornis. De behandeling
bestaat uit het toedienen van kunstmatig zonlicht om
daarmee een winterdag te verlengen tot een zomerdag.
Er zijn speciale lichtbakken met volspectrumlicht. Deze
hebben de intensiteit van zonlicht en zijn samengesteld uit
alle kleuren van de zon. De behandeling duurt een week
waarin u dagelijks 30 minuten blootgesteld wordt aan
het licht. Bij gemiddeld tachtig procent van de patiënten
met een winterdepressie verdwijnen de klachten geheel
of gedeeltelijk. Lichttherapie wordt gegeven bij enkele
reguliere GGZ-instellingen en in ziekenhuizen met een
afdeling Biologische psychiatrie. Ook is het mogelijk om
lichttherapie thuis toe te passen door een lichtbak te huren
of te kopen.
Op Mindfulness gebaseerde cognitieve therapie
Deze behandeling is bedoeld voor mensen die drie keer of
vaker een depressieve periode hebben gehad. Het is een
effectieve methode om terugval te voorkomen en wordt
toegepast als iemand hersteld is van de laatste depressieve
periode. De behandeling bestaat uit acht sessies en is
gericht op het vergroten van de vaardigheid om gericht
14
aandacht te geven en in het hier-en-nu te blijven zonder te
oordelen. Hierdoor wordt u zich bewust van het afdwalen
van uw aandacht en de ruimte die dit geeft voor negatieve,
sombere gedachten en gevoelens. U leert u bedacht te zijn
op stemmingwisselingen en hierop te reageren.
Elektroshocktherapie (ECT)
ECT wordt alleen toegepast bij mensen met een ernstige
depressieve stoornis waarbij andere behandelingen niet
effectief zijn gebleken. De behandeling bestaat uit het
opwekken van een soort epileptisch insult (convulsie).
Het opwekken van het insult gebeurt door het plaatsen
van twee elektroden op het hoofd die ongeveer vier à
zes seconden elektrische stroom geleiden. Ook worden
spierverslappende middelen toegediend omdat een insult
gepaard kan gaan met heftige spiertrekkingen. Een insult
duurt ongeveer 45 seconden en de gehele behandeling
neemt per keer ongeveer tien minuten in beslag. De
behandeling vindt in het algemeen plaats in een ziekenhuis
en wordt twee à drie keer per week toegepast gedurende
vier à zes weken. Een psychiater begeleidt de ECT.
WerkenaanuwontwikkelingmetHSKCoaching
16
Na uw behandeling kunt u er eventueel voor kiezen om
met behulp van een HSK-coach aan uw persoonlijke
ontwikkeling te werken. De performance van mensen
hangt voor een groot deel af van de persoonlijke ambitie,
daadkracht, persoonlijkheid, stress en faalangst. Een
HSK-coach geeft inzicht in het huidige functioneren,
helpt buiten kaders te denken en nieuwe mogelijkheden
te ontdekken. Er wordt inzicht gegeven in andere
manieren van reageren en handelen in praktijksituaties.
Tijdens gesprekken leert u meer zicht te krijgen op
eigen gedrag en gedrag van anderen met als focus een
duurzame positieve functionele gedragsverandering in de
werksituatie tot stand brengen.
Binnen HSK Coaching zijn twee verschillende
coachingstrajecten mogelijk:
om uw vragen over werk, werkinhoud en carrière op
langere termijn te analyseren vanuit eigen kwaliteiten,
vaardigheden, ervaringen en wensen.
PersonalCoaching
Het gaat bij Personal Coaching specifiek om leiding geven
aan uzelf en aan anderen met alle aspecten die daarbij
horen. Tevens kan Personal Coaching gebruikt worden
VoormeerinformatieoverHSKCoaching
verwijzenwijunaaruwbehandelaarenonze
website.
ExecutiveCoaching
Voor u als ondernemer, manager of bestuurder is er
een speciaal executive programma ontwikkeld. De
executive coach fungeert als sparring partner en gaat
samen met u dieper in op de onderwerpen leiderschap,
management en bestuur. Vraagstukken die aan bod
kunnen komen zijn: leiderschap binnen een complexe
omgeving, de verschillende krachtenvelden en
dilemma’s, zingevingsaspecten, opvolgings- en
verandervraagstukken, leiderschapsontwikkeling en
groei naar executive niveau en karakter en kunde.
Bronnen
Vandereycken, W., Hoogduin, C.A.L., Emmelkamp,
P.M.G. (2008). Handboek psychopathologie; Deel 1
basisbegrippen. Vierde herziene druk. Houten: Bohn
Stafleu Van Loghum.
Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire
Richtlijnontwikkeling in de GGZ (2013).
Multidisciplinaire richtlijn depressie; Richtlijn voor
de diagnostiek, behandeling en begeleiding van
volwassen cliënten met een depressie (derde revisie).
Utrecht: Trimbos-instituut.
American Psychiatric Association (2000). Diagnostic
and statistical manual of mental disorders, DSM-IV
Tekst Revision. Washington, DC: American Psychiatric
Association.
Poos MJJC (RIVM), Schoemaker C (RIVM), Spijker
J (Trimbos-instituut), Gool CH van (RIVM), Foets
M (ErasmusMC), Lucht F van der (RIVM), Penninx
BW (VU). Hoe vaak komen stemmingsstoornissen
voor en hoeveel mensen sterven er aan? In:
Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal
Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM,
<http://www.nationaalkompas.nl> Nationaal
Kompas Volksgezondheid\Gezondheidstoestand\
Ziekten en aandoeningen\Psychische stoornissen\
Stemmingsstoornissen, 25 september 2013.
HSK Groep is de toonaangevende en landelijke partner op het gebied van (arbeidsgerelateerde)
psychische gezondheid. HSK Groep is gespecialiseerd in diagnostiek en behandeling van psychische
problematiek en biedt daarnaast een breed scala aan diensten op het gebied van preventie, onderzoek,
interventie en de ontwikkeling van medewerkers en managers.
Bezoekadres
Oude Oeverstraat 120
6811 JZ Arnhem
Postadres
Postbus 134
6800 AC Arnhem
T (026) 368 77 00
F (026) 368 77 01
[email protected]
www.hsk.nl
01/14