Vitale noordelijke dorpen en steden

Juni 2016
Vitale noordelijke dorpen
en steden
Voorwoord
De kwaliteit van winkelgebieden, van de retail in dorpen en steden, is meer dan ooit onderwerp van
debat in Nederland én in onze regio. Winkelgebieden hebben het lastig, het publiek bezoekt de binnensteden minder vanzelfsprekend en internet maakt het mogelijk te winkelen vanuit huis. Ook demografische ontwikkelingen als ontvolking en vergrijzing spelen in onze regio daarbij een grote rol.
En dan is er nog de economische crisis, die de laatste jaren zijn sporen heeft nagelaten.
Maar het verhaal kent niet alleen een sombere kant. De behoefte aan fysieke winkelomgevingen
is er nog steeds, de economie trekt weer aan en ook dat is nadrukkelijk waarneembaar. Het is van
belang om na te denken over wat de noordelijke retail in de toekomst nodig heeft om de goede ontwikkelingen in stand te houden én uit te breiden en de ongunstige ontwikkelingen op te vangen.
Dat was ook de vraag die MKB Noord in september 2015 voorlegde aan de Taskforce Retail
Noord-Nederland, met daarin achttien regionale ondernemers uit retail, horeca, vastgoed en online.
Al snel werd duidelijk dat deze vraag veel dieper ging dan alleen de toekomst van de retail. Niet
alleen de retail staat onder druk, ook de vitaliteit in noordelijke dorpen en steden staat onder spanning.
De Taskforce Retail Noord-Nederland heeft zich daarom niet alleen gebogen over de toekomstbestendigheid van de retailsector, maar heeft ook gezocht naar kansen voor het behoud van bruisende
dorpen en steden. Dit heeft geresulteerd in deze visie op vitale noordelijke dorpen en steden en een
Retail Navigation System, die concrete handvatten biedt om op lokaal niveau een herpositionering
van de retail op gang te brengen.
Nieuwe tijden vragen om nieuw beleid. Dat geldt ook voor de retailsector. Deze visie is een levend
document, waarvan ik hoop dat het omarmd wordt door alle betrokken stakeholders. De Taskforce
Retail Noord-Nederland wil richting geven aan de discussie over een toekomstbestendige retailsector
en we gaan dan ook graag in gesprek met alle betrokkenen. De uitkomsten van deze gesprekken
zullen wij in deze visie steeds meenemen.
Ik hoop dat dit document een beweging op gang brengt die de transitie van de noordelijke retailsector bevordert en zo bijdraagt aan vitale dorpen en steden. Het is de
hoogste tijd om met elkaar te werken aan bruisende dorpen en steden. Ik zie er
naar uit om samen met u aan de slag te gaan!
Gerard Kremer
Voorzitter MKB Noord
2
3
Inhoudsopgave
4
Visie:
vitale noordelijke dorpen en steden
Visie: vitale noordelijke dorpen en steden
5
Retail Navigation System
7
8
Retail Navigation System
Toelichting acties en instrumentarium
9
9
Lokale overkoepelende stuurgroep
Fysiek
11
Ondernemerschap
13
Marketing
15
Bovenregionale afstemming en omgevingsvariabelen
16
Rol in het proces van de diverse stakeholders
17
Deelnemers Taskforce Retail Noord-Nederland
18
De noordelijke retailsector verandert ingrijpend.
Onder invloed van de economische crisis en snelle
digitalisering, maar ook van specifiek Noord-Nederlandse ontwikkelingen als vergrijzing, ontgroening en
krimp, transformeert het landschap waarin de retailer zich beweegt fundamenteel. Deze transformatie
heeft daarnaast alles te maken met veranderende
behoeften en winkelgedrag van de consument. De
veranderingen hebben mogelijk grote gevolgen voor
de toekomstbestendigheid van en de levendigheid in
onze noordelijke binnensteden en dorpen. Een stevige herpositionering van de retail, als motor van die
levendigheid in dorp en stad, is nodig om de sector
in de toekomst gezond te houden. Ook horeca, vastgoed en de culturele sector worden geraakt door de
geschetste problematiek. Daarmee delen zij met de
retail een gezamenlijk belang en een gezamenlijke
verantwoordelijkheid. Lokale en regionale overheden
hebben tevens een verantwoordelijkheid als het gaat
om de continuïteit van noordelijke centrumgebieden.
Kortom, voor de toekomst van centrumgebieden én
de retail is het belangrijk dat al deze partijen meebewegen richting een nieuw evenwicht en samenwerken aan een integrale aanpak.
Wat hebben alle stakeholders met elkaar gemeen?
Ze hebben allen behoefte aan en belang bij een levendige kern met een eigen DNA. Een gezellig en
gastvrij centrumgebied is goed voor de handel én de
leefbaarheid van een stad of dorp. Alle partijen vinden
elkaar op dit punt. Gezien de recente ontwikkelingen
(lagere omzetten, leegstand, faillissementen) is er
inmiddels een gedeeld besef ontstaan dat er snel iets
moet gebeuren als we de toekomst van noordelijke
winkelgebieden veilig willen stellen. Tegelijkertijd blijkt
het lastig om overeenstemming te bereiken over de
route die gevolgd moet worden. De Taskforce Retail
Noord-Nederland, waarin ondernemers uit retail, horeca, vastgoed en online zitting hebben, heeft zich op
verzoek van MKB-Noord gebogen over dit vraagstuk
en is ervan overtuigd dat we succesvol kunnen zijn op
basis van het volgende uitgangspunt:
“Elke binnenstad/dorpskern functioneert als
een coöperatie met een eigen waarde propositie,
visie, missie en strategie.”
Vanuit de overtuiging dat vooruitgang ondernemerschap vraagt, is de visie ontstaan om winkelgebieden
als een coöperatie te beschouwen. Tal van problemen
en uitdagingen in noordelijke winkelgebieden kunnen
vanuit dit samenwerkingsconcept doeltreffend het
hoofd geboden worden. Een coöperatie kan immers
niet overleven zonder in gezamenlijkheid duidelijke
keuzes te maken. Hoe onderscheid je je van de concurrentie? Geven de resultaten aanleiding tot groei
of is het nodig om te reorganiseren? En hoe dragen
de talenten van verschillende spelers bij aan het resultaat van de gehele coöperatie? Kortom, hoe kan de
coöperatie effectief en succesvol inspelen op een snel
veranderende wereld?
Waarom is het in onze ogen zinvol om een coöperatieve aanpak van binnensteden en dorpskernen
als instrument te overwegen? Allereerst omdat de
geschetste problematiek niet door partijen afzonderlijk opgelost kan worden. Alleen door de krachten te
bundelen, vergroot je de impact van je activiteiten en
kun je doelen bereiken die anders onbereikbaar zouden blijven. Huidige vormen van samenwerking hebben vaak een te vrijblijvend karakter. Een coöperatie
gaat een stap verder; alle betrokken stakeholders zijn
vertegenwoordigd en zij committeren zich aan het gemeenschappelijke doel. Een coöperatie kan daarnaast
een instrument zijn om de intrinsieke betrokkenheid
van stakeholders bij de toekomst van het winkelgebied te vergroten. Een coöperatie bestaat immers uit
leden, die een bijdrage leveren aan het collectief en
daar vervolgens ook weer van profiteren.
5
Retail Navigation System
De sleutel tot een toekomstbestendige retailsector
en daarmee bruisende, vitale dorpen en steden is
een lokaal gestuurde integrale aanpak, waarbij alle
stakeholders intensief betrokken zijn. Tevens is bovenregionale afstemming essentieel. Het proces, dat
doorlopen moet worden, is echter complex en er
zijn verschillende factoren die bepalend zijn voor het
succes. Daarom heeft de Taskforce Retail Noord-Nederland een Retail Navigation System opgesteld met
daarin een aantal concrete acties die als ‘bewegwijzering’ in dit proces kunnen dienen. Hiermee bieden
we de stakeholders handvatten om toe te werken
naar een coöperatieve benadering van winkelgebieden.
Een verregaande vorm van samenwerking is cruciaal voor de toekomstbestendigheid en levendigheid
van dorpen en steden. In gezamenlijkheid dienen de
stakeholders scherpe keuzes te maken. Zo moet de
positionering van elk winkelgebied kraakhelder zijn
om uitdrukking te kunnen geven aan het eigen DNA
en aan de specifieke beleving die wordt nagestreefd.
Om leegstand tegen te gaan, is het belangrijk om
het winkelhart en de belangrijkste aanloopstraten
te definiëren en te kijken wat je moet/kunt vullen
uitgaande van de vraag van de klant. Dat betekent
uitbreiden als het kan en reorganiseren/saneren als
het nodig is. En als het gaat om de ondernemers; stimuleer ondernemerschap, maak gebruik van elkaars
kracht en vul elkaar daarin aan. Ook is het belangrijk
om een onafhankelijke trekker aan te stellen, die
het collectief belang bewaakt. Maar bovenal, stel de
klant centraal!
De benodigde herpositionering van winkelgebieden
brengt financieel pijnlijke beslissingen met zich mee
en de gevolgen hiervan zullen door alle stakeholders
6
gedragen moeten worden. Daarvoor zal steeds op
lokale schaal naar passende vormen van gezamenlijke financiering gekeken moeten worden. Naast
financiële middelen is in onze ogen ook een zekere
bovenregionale regierol nodig om de transitie in winkelgebieden te laten slagen. Om je als winkelgebied
goed te kunnen positioneren is het immers belangrijk
om gemaakte keuzes af te stemmen met omliggende
kernen. Ook keuzes die verregaande consequenties
hebben, zoals een Factory Outlet Centrum, zouden
bovenregionaal afgestemd moeten worden.
In de voorgestelde coöperatieve aanpak dragen de
stakeholders gezamenlijk de verantwoordelijkheid
voor het succes van hun winkelgebied. Door de belanghebbenden aan te spreken op hun eigen belang
maak je het collectief sterker. Er is sprake van een
gedeeld eigenaarschap, waarbij stakeholders samen
nadenken over en werken aan de vitaliteit van hun
winkelgebied. Het samenwerken in een coöperatie
leunt, net als elke andere vorm van verregaande samenwerking, zwaar op het besef dat het algemene
belang voorop moet staan en dat individuen soms
ook zullen moeten inleveren.
Het Retail Navigation System biedt een mix van
ideeën en initiatieven, die kunnen bijdragen aan de
toekomstbestendigheid van centrumgebieden. Daarnaast is ervoor gezorgd dat er voor alle stakeholders
wat ‘in het vat’ zit. Het opzetten van een hechte
samenwerking, zoals een coöperatie, is geen eenvoudig proces. Het Retail Navigation System is bedoeld
om de stakeholders in dit proces op weg te helpen.
De eerste stap geven we alvast weg: identificeer de
lokale belanghebbenden en start met het inrichten
van een lokale stuurgroep met een onafhankelijke
trekker. De overige acties in het Retail Navigation System zijn gericht op de drie belangrijke componenten
van retailbeleid: ruimtelijke ordening/planologie, ondernemerschap en marketing. Deze drie sporen voor
de aanpak in de binnenstad vormen samen één geheel. Dit betekent dat sommige stappen een onderlinge samenhang hebben en daarom is een integrale
aanpak cruciaal. Het gaat om het totaalplaatje.
MKB Noord en de Taskforce Retail Noord-Nederland
willen een beweging op gang brengen die de transitie van de noordelijke retailsector bevordert en zo
bijdraagt aan vitale dorpen en steden. De noodzaak
is glashelder en de urgentie om aan de slag te gaan
wordt door alle betrokkenen gevoeld. Het is de
hoogste tijd om met elkaar te werken aan bruisende
dorpen en steden. Vooruitgang vraagt ondernemerschap, ook in de binnenstad!
7
Toelichting
acties en instrumentarium
Retail Navigation System
Lokale overkoepelende stuurgroep
Met een vertegenwoordiging vanuit alle stakeholders
Lokale overkoepelende stuurgroep
➤➤ De ontwikkeling naar een coöperatieve aanpak begeleiden
➤➤ Algemene voortgang van het lokale proces bewaken
➤➤ Commitment en betrokkenheid aanjagen en waarborgen
➤➤ Verbinden van de drie sporen fysiek, ondernemerschap en marketing
➤➤ Detailhandelsvisie opstellen/actualiseren
➤➤ Benodigde/beschikbare financiële middelen in kaart brengen
en proberen te mobiliseren
Binnenstadsburgemeester
als onafhankelijke trekker
van het proces
Instrumentarium:
➤➤ Scan ‘De Nieuwe Winkelstraat’
Fysiek
➤➤ Definiëren kernwinkelgebied
➤➤ Leegstand inventariseren
➤➤ Saneren vastgoed
➤➤ Nieuwe concepten in leegstaande panden
➤➤ Brede functiewijziging
vastgoed
Ondernemerschap
➤➤ Aanjagen/versterken samenwerking
➤➤ Organiserend vermogen
versterken
➤➤ Vernieuwen/verbeteren
retailpropositie
➤➤ Professionaliseren ondernemerschap
➤➤ Vergroten ruimte voor
ondernemerschap
➤➤ Begeleiding bedrijfsbeëin-
Marketing
opstellen
➤➤ Uniformiteit in reclame
➤➤ Organisatie events passend
bij DNA
➤➤ Goede bewegwijzering
➤➤ Stimuleringsregeling vast-
➤➤ Bedrijfsprofileringsscan
➤➤ Consumentenpanel
➤➤ Project ‘meer ondernemer-
➤➤ Centrummanager
➤➤ Alternatieve financieringsvormen
een geleidelijk proces en vergt zorgvuldigheid en daadkracht. De
stuurgroep houdt zich bezig met de begeleiding naar een coöperatieve aanpak en verwerft het hiervoor benodigde draagvlak bij de
stakeholders.
Algemene voortgang van het lokale
De stuurgroep monitort de ontwikkeling van het lokale proces en
proces bewaken
stuurt hierin bij indien nodig.
Commitment en betrokkenheid
Een integrale aanpak is cruciaal voor succes en daarbij is het van be-
aanjagen en waarborgen
lang dat er gedurende het proces voor alle betrokken partijen iets ‘in
het vat zit.’ De stuurgroep stimuleert de betrokkenheid en het commitment van de stakeholders en bewaakt het brede draagvlak.
ven in centrum
Instrumentarium
➤➤ Vastgoedsaneringsfonds
De overgang naar een coöperatieve aanpak van winkelgebieden is
tieve aanpak begeleiden
➤➤ Kunst en cultuur plek ge-
Instrumentarium
➤➤ Leegstandsverordening
De ontwikkeling naar een coöpera-
➤➤ Positionering kiezen
Instrumentarium
➤➤ Verhuissubsidies
Toelichting
kaart brengen
➤➤ Strategisch marketingplan
schap per m²’
➤➤ Ondernemer coacht
Ondernemer
Verbinden van de drie sporen waar
Projecten uit de verschillende sporen kunnen veelal afzonderlijk van
nodig
elkaar uitgevoerd worden. Er bestaat echter ook onderlinge samenhang. De stuurgroep bewaakt het totaalplaatje en verbindt de drie
sporen waar nodig om zo het maximale resultaat te behalen.
Detailhandelsvisie opstellen/actua-
In de detailhandelsvisie wordt het actuele beleid m.b.t. detailhandel
liseren
in een gemeente beschreven. In deze visie wordt ingegaan op de
omvang, functie (funshoppen of alleen boodschappen), aantrekke-
➤➤ Cross-over project
lijkheid en bereikbaarheid van elk winkelgebied in de gemeente.
➤➤ Co-creatie met
Daarnaast worden specifieke aandachtspunten hierin opgenomen.
kennisinstellingen
In the lead:
➤➤ Gemeente
➤➤ Vastgoed
In the lead:
➤➤ Ondernemers
(verenigingen)
te stellen, een zogenaamde binnenstadsburgemeester. Een binnenstadsburgemeester is hét gezicht en
de ambassadeur van de binnenstad. Deze persoon
gaat actief op zoek naar mogelijkheden voor de ontwikkeling van de binnenstad, is aanjager van nieuwe
ontwikkelingen en is een bruggenbouwer tussen de
verschillende stakeholders.
Wat:
➤➤ Consumentenbehoefte in
diging
goed
Een overkoepelende stuurgroep, waarin alle lokale
stakeholders vertegenwoordigd zijn, wordt ingesteld
om de ontwikkeling naar een coöperatieve aanpak te
begeleiden. Daarnaast zal de stuurgroep het lokale
proces aanjagen en bewaken. De stuurgroep staat
‘boven’ de drie sporen en waarborgt de voortgang.
Het is van groot belang om binnen de lokale stuurgroep een onafhankelijke trekker van het proces aan
In the lead:
➤➤ Ondernemers
Benodigde/beschikbare financiële
De stuurgroep kijkt welke financiële middelen er nodig zijn in het
middelen in kaart brengen en pro-
lokale proces en hoe deze bijeengebracht kunnen worden. Van alle
beren te mobiliseren
stakeholders zal hierin een bijdrage verwacht en gevraagd worden.
(verenigingen)
➤➤ Gemeente
➤➤ Vastgoed
8
9
Fysiek
Instrumentarium:
Toelichting
Scan ‘De Nieuwe Winkelstraat’
De gebiedsscan van Platform de Nieuwe Winkelstraat is een instrument dat lokaal wordt aangeboden in samenwerking met de Rabobank. De Scan DNWS is bedoeld voor winkelgebieden en helpt lokale
partijen de juiste stappen in de juiste volgorde te zetten voor een
toekomstvast winkelgebied. Het doorlopen van de scan gaat in zes
Binnen het spoor ‘fysiek’ wordt gewerkt aan het
planologisch compacter maken van kernwinkelgebieden. Belangrijk onderdeel daarvan is het saneren
van overtollige winkelmeters en de functiewijziging/
aanpassing van vastgoed.
Wat:
Toelichting
Definiëren kernwinkelgebied(en)
Vaststellen welke straten en aanloopstraten behoren tot het centrum
stappen die samen met stakeholders worden gezet en brengt concre-
waar retail en horeca zich concentreren.
te aandachtspunten in kaart.
Sterk aan de Scan DNWS is dat er direct iets gebeurt op lokaal ni-
Leegstand inventariseren
veau: dit kan commitment van partijen versterken. Deze tool kan
In kaart brengen van de huidige leegstand en de potentiële ruimtebehoefte in de toekomst.
zodoende dienen als ‘kick-start’ van het verdere proces.
Saneren vastgoed
Nadat het kernwinkelgebied is vastgesteld en de leegstand in kaart is
gebracht, kan gestart worden met het saneren van winkelmeters in en
rond het centrum. Hierbij worden winkelmeters uit de markt gehaald.
Nieuwe concepten/pop-up
Om op korte termijn leegstand tegen te gaan, kan gekeken worden
stores in leegstaande panden
naar tijdelijke invullingen van de leegstaande panden overeenkomstig
de bestemming van het pand. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan concept- of pop-up stores.
Brede functiewijziging vastgoed
Het gemakkelijker maken om bestemmingen van panden te wijzigen
vergemakkelijken
en deze panden geschikt te maken voor een alternatieve invulling (bv.
wonen).
Instrumentarium:
Toelichting
Stimuleringsregeling
Middels een stimuleringsregeling worden vastgoedeigenaren aan-
vastgoed
gemoedigd om panden op te knappen of om te bouwen. Als zij zelf
geen of onvoldoende middelen hebben om dit op te pakken, kunnen
zij hierin tevens ondersteund worden.
Verhuissubsidies
De verhuissubsidies zijn bedoeld om ondernemers te stimuleren om
zich in het kernwinkelgebied te vestigen.
Leegstandsverordening
Om leegstand te bestrijden, kan de gemeente een leegstandverordening afkondigen. Met dit instrument kan de gemeente actief leegstandsbeleid voeren. Hieronder kan o.a. een meldingsplicht voor eigenaren van leegstaande panden vallen en ook kan de gemeente een
gebruiker voor een leegstand pand voorstellen.
NB: aan dit instrument zijn sancties verbonden voor de eigenaar van
het leegstaande pand.
10
11
Ondernemerschap
Instrumentarium:
Toelichting
Vastgoedsaneringsfonds
Middels een vastgoedsaneringsfonds worden vastgoedeigenaren gesti-
Binnen het spoor ‘ondernemerschap’ staan het
professionaliseren van ondernemerschap, het aan-
jagen van samenwerking en het versterken van het
organisatievermogen van ondernemers centraal.
muleerd om de staat van hun panden te verbeteren of om door sloop
winkelmeters uit de markt te halen.
Alternatieve financieringsvormen
Het toegankelijk(er) maken van alternatieve financieringsvormen voor
vastgoedeigenaren en ondernemers, waardoor zij meer ruimte krijgen
Wat:
Toelichting
Aanjagen en versterken
Om een winkelgebied als coöperatie te laten functioneren, is een
samenwerking
verregaande vorm van samenwerking noodzakelijk. Een coöperatie kan immers alleen functioneren als alle partijen hun steentje
om te investeren in (winkel)panden.
bijdragen. Daarom is het van belang om onderlinge samenwerking aan te jagen en te versterken.
Organiserend vermogen van on-
Ondernemers(verenigingen) hebben een sleutelpositie in de trans-
dernemers versterken
formatie van de binnenstad. Het ontbreekt echter vaak aan tijd
en middelen om met de benodigde veranderingen aan de slag te
gaan. Om een kern daadwerkelijk toekomstbestendig te maken, is
het van belang het organiserend vermogen van ondernemers te
versterken.
Vernieuwen en verbeteren retail-
Om winkelgebieden toekomstbestendig te maken, is het nood-
propositie
zakelijk dat ondernemers hun huidige propositie onder de loep
nemen en waar nodig verbeteren. Digitalisering en veranderende
klantbehoeften vragen daarnaast om vernieuwing van de retailpropositie. Hierbij dient expliciet aandacht te zijn voor de mogelijkheden van omnichannel.
Professionaliseren
Het ondersteunen van ondernemers bij het toekomstbestendig
ondernemerschap
maken van hun bedrijfsvoering. Een professionalisering op individueel niveau versterkt ook de collectieve retailpropositie van een
winkelgebied.
Vergroten ruimte voor onderne-
Het bieden van de mogelijkheid aan ondernemers om belemme-
merschap
rende regels ter discussie te stellen. Hierdoor ontstaat meer ruimte
voor ondernemers om hun propositie te vernieuwen/verbeteren
en wordt de samenwerking tussen partijen versterkt.
Begeleiding bij
Het begeleiden van ondernemers die hun bedrijf niet langer voort
bedrijfsbeëindiging
kunnen of willen zetten. Door zwakkere ondernemers op een
goede manier uit hun onderneming te laten stappen, wordt de
collectieve retailpropositie van een winkelgebied versterkt.
12
13
Marketing
Binnen het spoor ‘marketing’ staat het uitwerken én uitdragen van een gezamenlijke visie, missie,
strategie en waarde propositie centraal.
Instrumentarium:
Toelichting
Wat:
Toelichting
Bedrijfsprofileringsscan
Instrument voor de individuele ondernemer van Broekhuis Rijs Advi-
Consumentenbehoefte in kaart
Inzichtelijk maken waar en waarom consumenten winkelen en welke
sering. Aan de hand van een vast aantal beoordelingscriteria middels
brengen
behoeften ze daarbij hebben. Cruciale vraag daarbij is of ze vooral de
dagelijkse boodschappen doen of dat ze komen voor fun en beleving.
een quick-scan wordt advies gegeven ter verbetering van de uitstraling
van de winkel. Biedt concrete aanknopingspunten voor het verbeteren
van de eigen bedrijfsvoering en –huisvesting.
Positionering kiezen
Het bepalen van het onderscheidend vermogen van een winkelgebied,
waarbij o.a. helder moet zijn wat het bestaande én gewenste imago is
Project ‘meer ondernemerschap
Onder de vlag “meer ondernemerschap per m2” worden thema-avon-
per m²’
den voor ondernemers georganiseerd, gecoördineerd door MKB
Noord in samenwerking met verschillende uitvoeringspartners. Het
en welke Unique Selling Points te definiëren zijn.
Strategisch marketingplan opstellen
traject kent een basisvariant van twee trainingsavonden en kan naar
Het opstellen van een gezamenlijke visie, missie, strategie en waarde
propositie voor het winkelgebied.
gelang de vraag aangevuld worden met extra inhoudelijke modules.
Uniformiteit in reclame-uitingen
Ondernemer coacht
Ondernemer coacht Ondernemer is een project van VNO-NCW MKB
Ondernemer
Noord en biedt ondernemers de mogelijkheid om met een collega-ondernemer te sparren. Een coach kan individuele retailers een spiegel
voorhouden. In vier tot zes sessies wordt de retailer vervolgens begeleid naar een betere bedrijfsvoering.
Een winkelgebied wordt aantrekkelijker op het moment dat reclame-uitingen in de winkelstraat rust en eenheid uitstralen.
Organisatie evenementen passend
Om een levendige binnenstad te creëren, is het noodzakelijk om eve-
bij het DNA
nementen te organiseren die (extra) bezoekers naar het winkelgebied
trekken.
Cross-over project: van elkaar leren
Ondernemers in de winkelstraat kunnen veel van elkaar leren door op
in de winkelstraat
bepaalde onderwerpen (binnen de eigen branche en branche-over-
gebied. Het is van belang dat bezoekers eenvoudig parkeerplaatsen
stijgend) kennis en ervaring met elkaar te delen. In zogenaamde
kunnen vinden, maar ook dat ze in het winkelgebied een logische rou-
cross-over projecten worden kleine branche-overstijgende werkgroe-
ting kunnen volgen.
Goede bewegwijzering
Een goede bereikbaarheid is essentieel voor een aantrekkelijk winkel-
pen gevormd. Zij bezoeken elkaars bedrijven. Tijdens deze bedrijfsbezoeken legt de gastheer of –vrouw een vraag uit de praktijk voor
aan de overige groepsleden, waarover men de discussie aangaat. Van
elk bedrijfsbezoek/groepssessie wordt vervolgens één sterk punt en
Kunst en cultuur plek geven in cen-
Kunst en cultuur zijn belangrijke publiektrekkers. Door kunst en cul-
trum
tuur een prominente plaats te geven in het centrum, neemt de beleving voor de consument toe.
één verbeterpunt geformuleerd. Daarnaast worden er twee plenaire
sessies georganiseerd waarin deze sterke en minder sterke kanten per
onderneming worden besproken en waar in breder verband ervaringen, inzichten en leerpunten gedeeld worden.
Co-creatie met kennisinstellingen
Het op projectbasis bij elkaar brengen van studenten en ondernemers
Wat:
:
Consumentenpanel instellen
Toelichting
Middels een consumentenpanel kan snel en eenvoudig de mening van
rondom een vraag m.b.t. de retailpropositie, waarbij de studenten
bezoekers van een winkelgebied gepeild worden. Op deze manier kan
een haalbaarheids- of implementatieonderzoek doen. De Hanzehoge-
ook gemonitord worden wat consumenten van ingezette ontwikkelin-
school heeft hier inmiddels een succesvol format voor ontwikkeld.
gen vinden.
Aanstellen centrummanager
Een centrummanager werkt aan de realisatie van een krachtig en
aantrekkelijk centrum. Daarbij houdt deze persoon zich bezig met het
creëren van beleving en de marketing van het winkelgebied.
14
15
Bovenregionale afstemming
en omgevingsvariabelen
Rol in het proces
van de diverse stakeholders
Het lokale proces vindt niet plaats in een vacuüm, maar in een bredere regionale en noordelijke
context. Daarnaast zijn er ook een aantal andere omgevingsvariabelen, die invloed (kunnen) hebben op het lokale proces. Hier dient bij de start en tijdens de voortgang van het proces rekening
mee gehouden te worden.
Alle stakeholders die betrokken zijn bij het lokale proces zijn vertegenwoordigd in een lokale overkoepelende stuurgroep. Daarnaast zijn per ‘spoor’ stakeholders aan te wijzen die op dit vlak in the
lead zijn. Hieronder wordt kort geschetst hoe MKB Noord idealiter de rol van de verschillende stakeholders in het proces ziet.
Bovenregionale afstemming
Ondernemers(verenigingen)
Overheid
Op het spoor ‘ondernemerschap’ zijn lokale ondernemers(verenigingen) in the lead. Hieronder vallen niet
alleen retailondernemers, maar ook ondernemers
in horeca, de culturele sector en de online sector. In
het proces is het belangrijk dat ondernemers volledig doordrongen raken van de noodzaak om zaken
anders aan te pakken. Daarbij zullen zij zich open
moeten stellen voor verandering en samen moeten
werken aan nieuwe concepten en business modellen. Daarnaast kan samenwerking alleen effectief
zijn als ondernemers zich bereid tonen om openheid
van zaken te geven en actief kennis en ervaring met
elkaar te delen. Tot slot zullen ook ondernemers een
deel van de financiële opgave moeten dragen. Door
de economische crisis is hun financiële slagkracht
weliswaar beperkt, maar een bijdrage naar vermogen
is noodzakelijk.
Het is de gemeente die in de eerste plaats verantwoordelijk is voor ruimtelijke ordening binnen haar
gemeentegrenzen. Zij dient in haar beleid in te spelen op veranderende behoeften en dat vergt soms
pijnlijke keuzes. In goed overleg met de betrokken
stakeholders zal de gemeente met name invulling en
uitvoering moeten geven aan het spoor ‘fysiek.’
Daarnaast ligt er voor gemeente en provincie een
belangrijke taak in het voeren van regie en de ‘enabling.’ Ondernemers dienen zoveel mogelijk in the
lead te zijn, maar de markt heeft ondersteuning nodig om het lokale proces succesvol te doorlopen. Het
is daarom enerzijds nodig om financiële middelen
beschikbaar te stellen om het proces te faciliteren.
Anderzijds dient met name de provincie een regierol
te pakken, waarin zij partijen stimuleert om afstemming te zoeken en afspraken te maken die passen in
het toekomstbeeld.
Op lokaal niveau moeten duidelijke keuzes gemaakt
worden over de positionering van de binnenstad
of dorpskern. Deze beslissingen hebben echter niet
alleen lokaal hun weerslag, maar kunnen ook doorwerken in omliggende kernen. Het is daarom belangrijk om te kijken hoe winkelgebieden elkaar binnen
een beperkte afzetmarkt kunnen versterken om onnodige concurrentie zoveel mogelijk te voorkomen.
Een goede bovenregionale afstemming zorgt ervoor
dat gevolgen van lokale keuzes een buurgemeente
niet onevenredig hard treffen. Daarnaast kan er op
deze manier voor gezorgd worden dat funcentra en
koopcentra strategisch over Noord-Nederland verspreid worden. Ook over besluiten die verregaande
consequenties kunnen hebben voor de regio, zoals
een Factory Outlet Centrum, moet bovenregionale
afstemming plaatsvinden.
Ook bij bovenregionale afstemming is samenwerking
het sleutelwoord. Van alle betrokken stakeholders
is commitment nodig om de samenwerking te laten
slagen.
Omgevingsvariabelen
Er zijn verschillende omgevingsvariabelen te definiëren, die invloed (kunnen) hebben op het lokale proces. Deze variabelen zijn vaak slechts tot op zekere
hoogte te beïnvloeden door de verschillende stakeholders. Het is echter wel van belang om rekening te
houden met deze factoren. Het gaat hierbij o.a. om:
• De aanwezigheid van filiaalhouders/franchisenemers in het winkelgebied. De filiaalmanagers
hebben vaak maar beperkt de vrijheid om mee te
gaan in lokale ontwikkelingen;
• De rol van de banken bij het investeren door
vastgoedeigenaren en ondernemers. Vastgoedeigenaren hebben niet onbeperkt de vrijheid om
huren aan te passen (bijv. naar omzet gerela16
teerde huur), omdat dit gevolgen heeft voor de
hypotheek op hun vastgoed. Daarnaast zijn banken terughoudend bij het verstrekken van kleine
leningen aan retailers, terwijl zij deze juist nodig
hebben om te kunnen investeren;
• De bereidheid van ondernemers om in de eigen
keuken te laten kijken. Niet alle ondernemers
zijn (al) bereid om volledige openheid van zaken
te geven, terwijl dit wel noodzakelijk is voor het
succes van het lokale proces;
• De beschikbaarheid van financiële middelen. De
transitie van de retail en het werken aan vitale
dorpen en steden kost geld en zal voor alle betrokken partijen (pijnlijke) financiële beslissingen
met zich meebrengen. Daarbij geldt dat de markt
de benodigde financiële middelen niet alleen op
kan hoesten en dat hiervoor dus ook een substantiële bijdrage van lokale en provinciale overheden nodig is.
N.B. De relevante omgevingsvariabelen kunnen per
winkelgebied verschillen, dus het is zaak deze per
winkelgebied in kaart te brengen.
Vastgoed
Vastgoedondernemers hebben tot nu toe vaak een
rol op de achtergrond als het gaat om de vitaliteit
van dorpen en steden. Het is echter zaak dat zij een
prominentere rol in het proces innemen, met name
op het spoor ‘fysiek.’ Het is wenselijk dat er actievere samenwerking wordt gezocht met de andere
stakeholders. Daarnaast is het belangrijk dat vastgoedondernemers, samen de andere stakeholders,
onderzoeken hoe ze de flexibiliteit van de huurmarkt
kunnen vergroten. Hierbij kan o.a. gedacht worden
aan de tijdelijke invulling van panden of het instellen
van een marktconforme huur. Voor vastgoedeigenaren is daarnaast een belangrijke rol weggelegd in het
zoeken naar een nieuwe balans tussen enerzijds de
continuïteit van bedrijven en anderzijds de bewaking
van vitaliteit en kwaliteit van het centrumgebied.
Verder zullen ook van vastgoedeigenaren gerichte
investeringen gevraagd worden om de kwaliteit van
panden, en daarmee de uitstraling van het centrumgebied, te verbeteren.
MKB NOORD
MKB Noord heeft als doel een beweging op lokaal
niveau op gang te brengen. Als ondernemersvereniging richt zij zich daarbij op het ondersteunen van
ondernemers in het doorlopen van het lokale proces.
Haar rol daarin zal vooral adviserend en verbindend
zijn. MKB Noord heeft veel ervaring in lokale ontwikkelingsprocessen en kan, indien nodig en gewenst,
vanuit haar expertise de rol van adviseur vervullen.
Daarnaast heeft MKB Noord, in samenwerking met
een aantal partners, instrumenten ontwikkeld om
met name ondernemers te ondersteunen in het
spoor ‘ondernemerschap.’ Ook is zij in staat om snel
door te verwijzen naar partners en andere experts uit
haar netwerk.
17
Deelnemers Taskforce Retail
Noord-Nederland
Karel Jan Alsem ....................................... Hanzehogeschool Groningen
Adri Doldersum .......................................Doldersum Vastgoed
Contactgevens
Tjitte Folkertsma .....................................MediaCT
Secretariaat MKB Noord
Jacques Hartog ........................................Hanzehogeschool Groningen
Koos Hensen ............................................HEMA Hoogezand-Sappemeer
Postadres:
Postbus 132
9700 AC Groningen
Agnes Holtjer...........................................Hotel Erkelens
Sietze Koetsier ........................................Coop Koetsier
Gerard Kremer .........................................MKB Noord
Jurjen van der Meer ................................De Zwarte Hond
Ad Peek ....................................................Boekhandel Van der Velde
Dorothea Piek ..........................................Opgeweckt Noord
Bezoekadres:
Leonard Springerlaan 31
9727 KB Groningen
Telefoon: 050 534 3844
Email: [email protected]
Website: www.mkbnoord.nl
Twitter: @mkbnlnoord
Anouk de Raaf .........................................Klik Company
Jos Schomaker .........................................Schomaker Mannenmode
Dolf Stelpstra ..........................................DTZ Zadelhoff
Nico Vanderveen .....................................Vanderveen Warenhuis
Hilbert Wiechers ......................................Wiechers Wonen
Corné van Willigen..................................Hificorner.nl
Berend Ziengs ..........................................De Schoenenfabriek
Lambert Zwiers........................................VNO-NCW MKB Noord
18
19