Inhoud - Plantyn

Inhoud
Inleiding
DEEL 1 KRACHTEN, TRILLINGEN EN GOLVEN
Thema 1 Kracht en beweging
1
1.1
1.2
2
2.1
2.2
3
3.1
4
4.1
4.1.1
4.1.2
4.1.3
5
5.1
5.2
5.3
6
7
7.1
7.2
7.3
Het traagheidsbeginsel
Voorwerp in beweging
Traagheid en verkeer
Krachten en beweging
Wrijvingskracht, een speciale kracht
Kracht en bewegingstoestand van een voorwerp
De eenparig rechtlijnige beweging
Snelheidsberekening bij een ERB
De eenparig veranderlijke rechtlijnige beweging (EVRB)
Formule van de versnelling bij de EVRB
Aantonen van de EVRB met tijdtikker of valgeul
Grafisch bepalen van de formule van de afgelegde weg bij de EVRB
Het opstellen van een x(t)-diagram bij een versnelde beweging
Het tweede beginsel van Newton
Een resultante uitwendige kracht veroorzaakt een versnelling (of vertraging)
Stopafstand
Krachten bij een botsing
Versnelling bij een vrije valbeweging
De eenparig cirkelvormige beweging
Formule van de hoeksnelheid
Verband tussen baansnelheid en hoeksnelheid
De centripetale kracht en versnelling bij een ECB
Thema 2 Trillingen en golven
1
1.1
1.2
1.2.1
1.2.2
1.2.3
1.2.4
1.2.5
2
2.1
2.2
2.2.1
2.2.2
2.3
2.3.1
2.3.2
2.3.3
3
3.1
3.2
3.3
3.4
De harmonische trilling
Periodieke beweging
De harmonische trillingen
Een massa aan een veer
Begrippen
Voorstelling van een trilling
De vergelijking van de harmonische trilling
De harmonische trilling als projectie van een eenparige cirkelbeweging
Lopende golven
Ontstaan van golven
Soorten golven
Transversale en longitudinale golven
Mechanische en elektromagnetische golven
Geluidsgolven
De geluidssnelheid
De frequentie bepaalt de toonhoogte
De amplitude bepaalt de toonsterkte
Eigenschappen van golven
Buiging, beginsel van Huygens (1629–1695)
Weerkaatsing
Breking van golven
Resonantie
3
9
10
11
11
13
17
17
17
20
20
24
27
27
28
29
35
35
38
39
42
44
45
45
47
55
56
56
57
57
58
58
59
59
60
60
61
61
62
63
63
64
64
71
71
73
74
75
4
NATU6LW_Inner.indb 4
13/06/14 2:38 PM
DEEL 2 ERFELIJKHEID, VOORTPLANTING EN EVOLUTIE
79
Thema 1 Erfelijkheid
80
1
2
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
3
3.1
3.2
3.3
4
5
5.1
5.2
5.2.1
5.2.2
5.2.3
5.3
6
6.1
6.2
6.2.1
6.2.2
6.3
6.3.1
6.3.2
6.4
7
7.1
7.2
7.2.1
7.2.2
7.2.3
7.3
7.4
7.4.1
7.4.2
7.5
8
8.1
8.2
8.3
9
10
11
De celkern
Chromosomen
Bouw van chromosomen
Fijnstructuur van chromosomen
Gen
Genoom
Haploïd – diploïd
Autosomen – heterosomen – karyogram
Geslachtsbepaling
De DNA-structuur
Nucleotiden als bouwstenen van DNA
Polynucleotidenketens
De DNA-fijnstructuur
Replicatie van DNA
Eiwitsynthese
Inleiding
Transcriptie
Transcriptie van DNA naar pre-mRNA
Splicing
De code in mRNA
Translatie
Celdelingen
Celcyclus
Mitose of gewone celdeling
Noodzaak van de mitose of gewone celdeling
De vier fasen bij een mitose
Meiose of reductiedeling
Noodzaak van de meiose of reductiedeling
Verloop van de meiose
Vergelijking mitose-meiose
Kruisingen
Inleiding
Monohybride kruising
Experimenten
Verklaring
Voorstelling
Intermediaire overerving
Dihybride kruising
Experimenten
Mendelwetten
Stamboomonderzoek
Bloedgroepen
ABO-systeem
Bloedtransfusies
Resussysteem
Multiple allelen
Geslachtsgebonden erfelijkheid
Variabiliteit
81
81
81
82
83
83
83
83
84
84
84
85
86
87
91
91
92
92
93
93
94
98
98
99
99
99
101
101
102
105
110
110
112
112
113
113
115
117
117
118
122
123
123
125
127
129
130
133
5
NATU6LW_Inner.indb 5
13/06/14 2:38 PM
12
12.1
12.1.1
12.1.2
12.1.3
12.2
12.2.1
12.2.2
12.2.3
12.3
12.3.1
13
13.1
13.1.1
13.1.2
13.2
13.2.1
Mutaties
Soorten mutaties en aandoeningen
Genmutaties
Chromosoommutaties
Genoommutatie
Oorzaken van mutaties
Chemische invloedsfactoren
Fysische invloedsfactoren
Biologische invloedsfactoren
Mutaties en kanker
Kankerbestrijding
Biotechnologie
Genetische modificatie
Knippen en plakken van DNA
Genetische modificatie voor aanmaak medicijnen
DNA-gelektroforese
Toepassingen van DNA-gelektroforese
Thema 2 Voortplanting
1
1.1
1.2
2
2.1
3
4
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
5
5.1
5.2
5.3
5.4
5.4.1
5.4.2
5.4.3
6
7
8
9
10
11
12
12.1
12.2
12.3
13
14
15
15.1
15.2
Ongeslachtelijke voortplanting
Ongeslachtelijke voortplanting bij planten
Ongeslachtelijke voortplanting bij dieren
Geslachtelijke voortplanting
Betekenis van geslachtelijke voortplanting
De geslachtskenmerken
Het mannelijk voortplantingsstelsel
Bouw van het mannelijk voortplantingsstelsel
Functies van de mannelijke voortplantingsorganen
Bouw van de zaadcellen
Vorming en rijping van zaadcellen
Hormonale regeling van de zaadcelvorming
Het vrouwelijk voortplantingsstelsel
Bouw van het vrouwelijk voortplantingsstelsel
Functies van de vrouwelijke voortplantingsorganen
Bouw van de eicellen
De menstruele cyclus
De eierstokcyclus
De baarmoedercyclus
Overzicht menstruele cyclus
Coïtus
Bevruchting
De eerste klievingsdelingen van de zygote
Innesteling van de blastula in de baarmoederwand
Embryonale ontwikkeling
Foetale ontwikkeling
Invloed van externe factoren op de embryonale en foetale ontwikkeling
Invloed van roken
Invloed van alcohol
Invloed van drugs
De geboorte
Lactatie
Regeling van vruchtbaarheid
Kunstmatige bevruchting als oplossing voor onvruchtbaarheid
Anticonceptie
135
135
135
135
136
137
137
138
139
139
140
144
144
144
146
148
149
152
153
153
154
157
157
159
159
159
160
162
164
168
172
172
172
174
174
175
184
186
188
189
191
193
194
197
202
202
202
203
203
205
207
207
208
6
NATU6LW_Inner.indb 6
13/06/14 2:38 PM
15.2.1 Hormonale anticonceptie
15.2.2 Intra-uteriene anticonceptie
15.2.3 Barrièremiddelen
15.2.4 Sterilisatie
15.2.5 Natuurlijke (minder betrouwbare) anticonceptie
16
Seksueel overdraagbare aandoeningen
Thema 3 Evolutie
1
1.1
1.1.1
1.1.2
1.2
1.2.1
1.2.2
1.3
1.4
1.5
2
3
4
5
5.1
5.2
6
7
7.1
7.2
Argumenten voor evolutie
Argument 1: Fossielen
Evolutiereeksen
Fossiele overgangsvormen
Argument 2: Vergelijkende morfologie
Homologe organen
Analoge organen
Argument 3: Vergelijkende embryologie
Argument 4: Vergelijkende biochemie
Argument 5: Geografische verspreiding
Hypotheses rond evolutie
De evolutietheorie van Darwin
Neodarwinisme
Soortvorming
Isolatie
Verband tussen mutatie en selectie
Discussie over evolutie
De evolutie van de mens
Classificatie van de mens en de mensapen in het dierenrijk
Chronologisch overzicht fossielen van hominiden
208
213
214
215
215
218
222
223
223
224
225
225
225
226
227
227
228
229
232
234
234
234
236
237
238
239
239
7
NATU6LW_Inner.indb 7
13/06/14 2:38 PM