Landelijke kennistoets voor de tweedegraads

Landelijke kennistoets voor de tweedegraads lerarenopleiding
Handreiking Gezondheidszorg en Welzijn
studiejaar 2016-2017 | september 2016 | Versie 2016/2017-1A
Handreiking landelijke kennistoets voor de tweedegraads lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn - Versie 2016/2017-1A
Inleiding
Deze handreiking is opgesteld door vakdocenten van de lerarenopleidingen en
biedt opleiders en studenten een houvast voor de selectie van leerstof en de
voorbereiding op de landelijke kennistoets Gezondheidszorg en Welzijn. De
handreiking is een hulpmiddel voor een (niet limitatieve) oriëntatie op wat de
reikwijdte van de toets is. De kennisbasis Gezondheidszorg en Welzijn bachelor
blijft leidend voor de landelijke kennistoets.
2
Handreiking landelijke kennistoets voor de tweedegraads lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn - Versie 2016/2017-1A
2. Dagelijkse werkelijkheid van het werkveld Zorg en Welzijn en organisatie van de
gezondheidszorg
2.1Gezondheidszorg en welzijn
in Nederland
Effecten van demografische ontwikkelingen op de organisatie van de
gezondheidszorg en welzijnssector in Nederland:
geboortecijfer
sterftecijfer
vergrijzing
ontgroening
levensverwachting
●●
●●
●●
●●
●●
Beroepen in de gezondheidszorg:
medische beroepen
paramedische beroepen
verpleegkundige en verzorgende beroepen
●●
●●
●●
Vormen van zorgsettings:
intramurale zorg
extramurale zorg
semimurale zorg
cure
care
geestelijke gezondheidszorg
maatschappelijke zorg
eerstelijns zorg
tweedelijns zorg
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
Professioneel handelen:
beroepsgeheim
evidence based practice
PDCA cyclus
Normen Verantwoorde Zorg
●●
●●
●●
●●
4. Doelgroepen
4.1
Zuigeling 0-1.5 jaar
Motorische ontwikkeling:
fundamentele reflexen
groeirichtingen
grove motoriek: mijlpalen zoals zonder steun zitten, lopen
fijne motoriek: pincetgreep, oog-handcoördinatie
●●
●●
●●
●●
Taalontwikkeling:
voortalige periode
passieve taalverwerving
brabbelen, één en tweewoordzinnen
●●
●●
●●
Sociale ontwikkeling:
responsief ouderschap
hechtingsstijlen
ik-besef, egocentrisme
eenkennigheid
separatieangst
symbiose
●●
●●
●●
●●
●●
●●
Spel:
intentioneel handelen
spelen is leren
solitair spel
exploratiedrang
●●
●●
●●
●●
Cognitieve ontwikkeling:
piaget: fasen van cognitieve ontwikkeling
behaviorisme: operante conditionering, klassieke conditionering
●●
●●
Ontwikkelingspsychologen:
Freud: stadia van psychoseksuele ontwikkeling
Erikson: fasen persoonlijkheidsontwikkeling
Kohlberg: fasen morele ontwikkeling
●●
●●
●●
3
Handreiking landelijke kennistoets voor de tweedegraads lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn - Versie 2016/2017-1A
vervolg
4. Doelgroepen
Voorzieningen:
consultatiebureau
Centra voor Jeugd en Gezin
peuterspeelzaal
vroegsignalering / vroeghulp
kinderopvang 0-4 jaar
gastouderopvang
informele opvang
buitenschoolse opvang (BSO)
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
4.2 Peuter 1.5 tot 3 jaar
Motorische ontwikkeling:
uitgebreid en verfijnd lopen: rennen, klauteren, huppelen
fijne motoriek: van bewegen met hele lichaam naar lichaamsdelen
afzonderlijk kunnen bewegen
oog-handcoördinatie
zindelijkheid/spiercontrole
●●
●●
●●
●●
Taalontwikkeling:
tweewoordszinnen
meerwoordszinnen
praten over dingen in directe context
vragen stellen (is-dat-periode)
●●
●●
●●
●●
Sociale ontwikkeling:
koppigheidsfase/nee-fase
autonomie
exploratiedrang
●●
●●
●●
Spel:
solitair
parallel
samenspel
imiteren
●●
●●
●●
●●
Cognitieve ontwikkeling:
Piaget: fasen van cognitieve ontwikkeling
behaviorisme: operante conditionering, klassieke conditionering
●●
●●
Ontwikkelingspsychologen:
Freud: stadia van psychoseksuele ontwikkeling
Erikson: fasen persoonlijkheidsontwikkeling
Kohlberg: fasen morele ontwikkeling
●●
●●
●●
Voorzieningen:
zie ook zuigeling
jeugdzorg: ambulante hulpverlening, dagbehandeling, residentieel verblijf
●●
●●
4.3 Kleuter 4-6 jaar
Motorische ontwikkeling:
grove motoriek: hinkelen, zwemmen, fietsen, lateralisatie
lichaamsbewustzijn
evenwichtsgevoel
fijne motoriek: knippen, strikken
●●
●●
●●
●●
Taalontwikkeling:
praten over dingen buiten directe context
spelenderwijs oefenen met correct taalgebruik
waarom-vraagperiode
symboliseren van de werkelijkheid
●●
●●
●●
●●
Sociale ontwikkeling:
conformisme
inlevingsvermogen (perspectief nemen)
kunnen reguleren van gedrag
delen
prosociaal gedrag
●●
●●
●●
●●
●●
4
Handreiking landelijke kennistoets voor de tweedegraads lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn - Versie 2016/2017-1A
4. Doelgroepen
vervolg
Spel:
samenspel
●●
Cognitieve ontwikkeling:
Piaget: fasen van cognitieve ontwikkeling
behaviorisme: operante conditionering, klassieke conditionering
●●
●●
Ontwikkelingspsychologen:
Freud: stadia van psychoseksuele ontwikkeling
Erikson: fasen persoonlijkheidsontwikkeling
Kohlberg: fasen morele ontwikkeling
●●
●●
●●
Voorzieningen:
zie peuter
●●
4.4 Basisschool 6-12 jaar
Motorische ontwikkeling:
grove motoriek: hinkelen, zwemmen, fietsen, lateralisatie
lichaamsbewustzijn
evenwichtsgevoel
fijne motoriek: knippen, strikken
●●
●●
●●
●●
Taalontwikkeling:
praten over dingen buiten directe context
spelenderwijs oefenen met correct taalgebruik
waarom-vraagperiode
symboliseren van de werkelijkheid
●●
●●
●●
●●
Sociale ontwikkeling:
conformisme
inlevingsvermogen (perspectief nemen)
kunnen reguleren van gedrag
delen
prosociaal gedrag
●●
●●
●●
●●
●●
Spel:
samenspel
●●
Cognitieve ontwikkeling:
Piaget: fasen van cognitieve ontwikkeling
behaviorisme: operante conditionering, klassieke conditionering
●●
●●
Ontwikkelingspsychologen:
Freud: stadia van psychoseksuele ontwikkeling
Erikson: fasen persoonlijkheidsontwikkeling
Kohlberg: fasen morele ontwikkeling
●●
●●
●●
Voorzieningen:
zie peuter
●●
4.5 Adolescent 12-18
Fysieke ontwikkeling:
fysieke groei, groeispurt
geslachtskenmerken, primair en secundair
groei en slaapproblemen
●●
●●
●●
Cognitieve ontwikkeling:
Piaget: fasen van cognitieve ontwikkeling
behaviorisme: operante conditionering, klassieke conditionering
●●
●●
Ontwikkelingspsychologen:
Freud: stadia van psychoseksuele ontwikkeling
Erikson: fasen persoonlijkheidsontwikkeling
Kohlberg: fasen morele ontwikkeling
●●
●●
●●
Opvoedingsstijlen:
laisser faire
autoritair
verwaarlozend
democratisch
●●
●●
●●
●●
5
Handreiking landelijke kennistoets voor de tweedegraads lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn - Versie 2016/2017-1A
4. Doelgroepen
4.6 Vroeg volwassene 18-35 jaar
vervolg
Fysieke ontwikkeling:
lichamelijke ontwikkeling en de zintuigen
stress en coping
gevaar van overgewicht
●●
●●
●●
Sociale ontwikkeling:
belang van intieme relaties, beïnvloeding van hechtingsstijl op relaties
huwelijk, kinderen en echtscheiding
identiteit en de rol van het werk
●●
●●
●●
Cognitieve ontwikkeling:
Piaget: fasen van cognitieve ontwikkeling
behaviorisme: operante conditionering, klassieke conditionering
●●
●●
Ontwikkelingspsychologen:
Freud: stadia van psychoseksuele ontwikkeling
Erikson: fasen persoonlijkheidsontwikkeling
Kohlberg: fasen morele ontwikkeling
●●
●●
●●
4.7 Middelbaar volwassene 35-65 Fysieke ontwikkeling:
jaar
lichamelijke ontwikkeling
lengte, gewicht en kracht – osteoporose
zintuigen
seksualiteit, menopauze
stress, lichamelijke risico’s (hartfalen, kanker)
●●
●●
●●
●●
●●
Cognitieve ontwikkeling:
Piaget: fasen van cognitieve ontwikkeling
behaviorisme: operante conditionering, klassieke conditionering
●●
●●
Ontwikkelingspsychologen:
Freud: stadia van psychoseksuele ontwikkeling
Erikson: fasen persoonlijkheidsontwikkeling
Kohlberg: fasen morele ontwikkeling
●●
●●
●●
Voorzieningen:
maatschappelijk werk
●●
4.8 Ouderen > 65 jaar
Lichamelijke/ Fysieke ontwikkeling:
primaire en secundaire veroudering
uiterlijke kenmerken veroudering
verouderingsprocessen binnen in het lichaam
gezondheidsproblemen bij ouderen (fysiek, psychisch, zintuigen)
●●
●●
●●
●●
Ontwikkelingsfasen:
cognitieve veranderingen
vaardigheden
geheugen
●●
●●
●●
Sociale ontwikkeling:
life review
pensionering
relaties (oude en nieuwe)
seksualiteit
status, rol van ouderen
andere culturen in een tehuis
bejegening ouderen
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
Verwerkingsprocessen t.a.v. ziekte dood en rouw:
omgaan met verlies
rouwfasen kubler-ross
stervensproces
vormen opzettelijke levensbeëindiging (niet reanimeren, wilsverklaring,
euthanasie, hulp bij zelfdoding)
palliatieve zorg
●●
●●
●●
●●
●●
6
Handreiking landelijke kennistoets voor de tweedegraads lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn - Versie 2016/2017-1A
4. Doelgroepen
vervolg
Ontwikkelingspsychologen:
Freud: stadia van psychoseksuele ontwikkeling
Erikson: fasen persoonlijkheidsontwikkeling
Kohlberg: fasen morele ontwikkeling
●●
●●
●●
Voorzieningen:
verpleeg- en verzorgingshuizen
maatschappelijk werk
woonvormen (thuis, levensloopwoningen, groepswoningen, kleinschalige
voorzieningen, seniorenwoningen, aanleunwoningen, verzorgginshuis,
verpleeghuis, dagopvang,)
hospice
●●
●●
●●
●●
4.9 Hoog bejaard > 80
Zie ouderen 65+
4.10 Mensen met een beperking
●●
Woonvormen voor verschillende doelgroepen
ICF:
stoornis
beperking
handicap
ontwikkelingsstoornissen: fysiek, cognitief, sociaal
●●
●●
●●
●●
Hulpverleningsmogelijkheden
Woonvormen en Voorzieningen
5. Gezondheid en ziekte
5.2 Anatomie en fysiologie:
Cellen, weefsel en organen:
bouw, werking en functie van de cel: celmembraan, celkern
weefsels: epitheel-, steun-, spier- en zenuwweefsel
●●
●●
Houding en beweging:
bouw, functie en werking van botten en gewrichten en spieren
spieren (dwarsgestreept, glad en hartspierweefsel, spiervezels, spierbundels,
samentrekken: agonisten en antagonisten)
●●
●●
Huid:
bouw, werking en functie van de huid
huidlagen (opperhuid, lederhuid, onderhuids bindweefsel, poriën,
zweetklieren, haarzakjes, talgproduktie)
haren en nagels
●●
●●
●●
Zintuigen:
oog: bouw, functie en werking: lens, netvlies
oor: bouw, functie en werking oor: buitenoor, middenoor, buis van eustachius,
trommelvlies
neus: bouw en werking neus, slijmvlies, samenwerking van reuk met smaak
smaak: proeven, tong, smaakpapillen, relatie smaak met reuk
●●
●●
●●
●●
Zenuwstelsel:
bouw, werking en functie van verschillende soorten zenuwstelsels: centraal
en perifeer, animaal en vegetatief, sympathisch en parasympatische
zenuwstelsel
bouw en werking van een zenuw: dendrieten, zenuwcel, myelineschede, axon,
synaps, transmitterstoffen, prikkeloverdracht
bouw, werking en functie van hersendelen: grijze en witte stof
●●
●●
●●
Hormoonstelsel:
bouw, werking en functie hormoonstelsel (samenhang met zenuwstelsel,
negatieve terugkoppeling), geslachtsklieren, weefselhormonen
werking en functie van hormoonproducerende organen en weefsel en
hormonen (hypothalamus, hypofyse, epifyse, schildklier, bijschildklieren,
bijnieren (schors en merg), alvleesklier (eilandjes van Langerhans),
●●
●●
Ademhaling:
bouw, werking en functie van het ademhalingsstelsel (diafragma, longvlies,
borstvlies, pleuraholte), buikademhaling, borstademhaling, gaswisseling,
regulatie van de ademhaling
●●
7
Handreiking landelijke kennistoets voor de tweedegraads lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn - Versie 2016/2017-1A
vervolg
5. Gezondheid en ziekte
Hart- en bloedvatenstelsel:
bouw, werking en functie van het circulatiestelsel (boezems, kamers,
hartkleppen, prikkelgeleiding, diastole, systole
bloedvaten: arteriën, arteriolen, capillairen, venen
bloeddruk: bloeddrukregulatie, onderdruk en bovendruk
lymfevaten en lymfeklieren
de samenstelling en functies van het bloed (bloedcellen (erytrocyten,
leukocyten en trombocyten), bloedplasma , bloedstolling, bloedgroepen,
bloedsomloop: kleine en grote bloedsomloop
●●
●●
●●
●●
●●
Spijsverteringsstelsel en stofwisseling:
bouw, werking en functie van het spijsverteringstelsel: mondholte, keelholte,
slokdarm, maag, 12-vingerige darm, dunne darm, dikke darm, anus,
kringspieren
de lever en het poortadersysteem
vertering van voedingsstoffen: koolhydraten, vetten en eiwitten, inclusief
spijsverteringsenzymen en ontstane verteringsproducten, absorptie,
resorptie, metabolisme, anabolisme, katabolisme
●●
●●
●●
Urinewegstelsel:
bouw, werking en functie van het urinewegstelsel: de nieren (nefronen,
nierkelken, nierbekken) en de urinewegen (urineleider, urineblaas, urinebuis),
uitscheiding, regulatie, ADH, absorptie, resorptie
●●
Erfelijkheid:
DNA, RNA, chromosomen en genen (dominante en recessieve genen),
autosomaal en geslachtsgebonden chromosomen, overerving en dragers
chromosoomafwijkingen (Syndroom van Down/trisomie 21)
●●
●●
5.2 Anatomie en fysiologie:
Bouw, functie en werking van het voortplantingsstelsel:
primaire en secundaire geslachtskenmerken
voortplanting, zwangerschap en bevalling
de bevruchte eicel, celdeling, de ontwikkeling van het embryo
hormonen en zwangerschap: lichamelijke veranderingen bij de vrouw tijdens
de zwangerschap
bevalling (fases) en geboorte
bloedcirculatie bij kind voor en na geboorte
●●
●●
●●
●●
●●
●●
5.3Pathologie
Ziekte en gezondheid:
overeenkomsten en verschillen reguliere geneeskunde en complementaire
geneeskunde
complementaire geneeskunde: homeopathie, acupunctuur
onderzoek: anamnese, lichamelijk onderzoek, aanvullend onderzoek
behandeling: conservatief, medicamenteus, chirurgisch, curatief,
symptomatisch, palliatief
ziekte, draagkracht, draaglast
endogene, exogene factoren
●●
●●
●●
●●
●●
●●
Kanker (oorzaken, risicofactoren, verschijnselen, onderzoek, behandeling,
complicaties, metastasering, epidemiologie van veel voorkomende kankers):
dikke darmkanker
longkanker
borstkanker
leukemie
goedaardige en kwaadaardige tumoren
●●
●●
●●
●●
●●
Diabetes mellitus:
oorzaken (verschil tussen type 1 en type 2), risicofactoren, verschijnselen,
onderzoek, behandeling, prognose, epidemiologie
bloedglucosespiegel, hypoglykemie en hyperglykemie
zwangerschapsdiabetes
complicaties op de langere termijn o.a. diabetische voet, retinopathie,
atherosclerose, hart- en vaatziekten, neuropathie
●●
●●
●●
●●
Hart- en vaatziekten (oorzaken, risicofactoren, verschijnselen, onderzoek,
behandeling, complicaties, prognose en epidemiologie van):
angina pectoris en hartinfarct
hartfalen
hartritmestoornissen
atherosclerose en CVA
trombose, embolie
●●
●●
●●
●●
●●
8
Handreiking landelijke kennistoets voor de tweedegraads lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn - Versie 2016/2017-1A
vervolg
5. Gezondheid en ziekte
Onvruchtbaarheid:
baarmoeder(hals)kanker
eierstokkanker
prostaatvergroting en –kanker
●●
●●
●●
Neurologische aandoeningen (oorzaken, risicofactoren, verschijnselen,
onderzoek, behandeling, complicaties, prognose en epidemiologie van) :
ziekte van Parkinson
multiple sclerose
dwarslaesie
epilepsie
●●
●●
●●
●●
Huidaandoeningen (oorzaken, risicofactoren, verschijnselen, onderzoek,
behandeling, complicaties, prognose en epidemiologie van):
eczeem, psoriasis
allergische (huid)reacties
acne
huidkanker
●●
●●
●●
●●
Gewrichtsaandoeningen en osteoporose (oorzaken, verschijnselen,
behandeling, complicaties van):
osteoporose
artrose
reumatoïde artritis
●●
●●
●●
5.4Psychopathologie
Psychiatrische stoornissen:
angststoornissen: oorzaken, risicofactoren, verschijnselen, onderzoek,
behandeling, complicaties, prognose en epidemiologie, fobie,
paniekaanvallen, dwanggedachten
psychotische stoornissen: wanen en hallucinaties, schizofrenie
suïcide
persoonlijkheidsstoornissen: paranoïde persoonlijkheidsstoornis, borderline,
compulsieve-obsessieve persoonlijkheidsstoornis
stemmingsstoornissen: unipolaire stoornis, bipolaire stoornis
dementie: ziekte van Alzheimer
●●
●●
●●
●●
●●
●●
5.5Farmacologie
Geneesmiddelen:
stofnaam/ merknaam
generieke en specifieke middelen, zelfzorgmedicatie
werking van het geneesmiddel: curatief, preventief, symptomatisch,
additioneel, placebo-effect
verkrijgbaarheid: vrij verkrijgbaar, op recept
●●
●●
●●
●●
Farmacologie:
opname, transport en verdeling van een geneesmiddel in het lichaam:
leverpassage, depot, halfwaardetijd, minimale effectieve concentratie,
therapeutische breedte
cumulatie, toxische spiegel, letale spiegel
afbraak en uitscheiding van geneesmiddelen, eliminatie
●●
●●
●●
Gebruik van medicijnen:
toedieningsvormen (droog, nat, vet, gas-of nevelvorming) en
toedieningswegen (enteraal, parenteraal), per os, rectaal, vaginaal, huid, ogen,
oren, per injectie (intracutaan, subcutaan, intramusculair, intraveneus)
dosering, hoofdwerking, nevenwerking, bijwerking, overgevoeligheid,
bijsluiter
contra-indicatie, interactie, geneesmiddelenintoxicatie, iatrogene schade
rebound, resistentie, gewenning, uitsluipen, kuur afmaken, therapietrouw
afhankelijkheid, verslaving, onthouding
●●
●●
●●
●●
●●
Werking, bijwerking en toedieningsvormen van specifieke medicatie:
pijnstillers (analgetica)
niet-opioïden, niet-narcotische analgetica (paracetamol, aspirine, Voltaren,
Aleve e.d.)
opioïden, narcotische analgetica (morfine)
antibiotica (smalspectrum, breed spectrum)
bloeddrukregulerende medicatie (antihypertensiva)
ontstekingsremmers (NSAID’s, corticosteroïden)
●●
●●
●●
●●
●●
●●
9
Handreiking landelijke kennistoets voor de tweedegraads lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn - Versie 2016/2017-1A
6. Zorgen voor jezelf en voor specifieke doelgroepen
6.2 Hygiëne
Hygiëne:
belang van goede hygiëne
de infectiecyclus
de verschijnselen van een infectieziekte
ziekteverwekkers: micro-organismen, pathogene ziekteverwekkers,
commensalen, virussen, bacteriën, schimmels, gisten, macro-organismen
zoals luizen, teken, schurftmijt etc. en parasieten
infectiepreventie en persoonlijke hygiëne (sieraden en kunstnagels)
handhygiëne: handen wassen, handen desinfecteren, gebruik van
handschoenen (steriel/niet-steriel)
steriel werken (wondzorg, overige verpleegtechnisch, septisch en aseptisch
handelen)
schoon en veilig werken in de huishouding, hygiënische bedverzorging
specifieke aandachtspunten in de ouderenzorg, ziekenhuiszorg, thuiszorg,
kinderopvang en uiterlijke verzorging
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
6.4EHBO
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
de vijf aandachtspunten bij het verlenen van Eerste Hulp
stoornissen in de vitale functies/vitale organen:
ABC (airway/luchtweg, breath/ademhaling, circulation/circulatie)
bewustzijn
EHBO bij beroerte/CVA
ernstige bloedingen en shock
vergiftiging
BLS / reanimeren/gebruik AED
noodvervoersgreep van Rautek
stabiele zijligging
kneuzing, verstuiking, ontwrichting
verbandmiddelen: drukverband, dekverband, zwachtel, snelverband, pleister,
driekantendoek
7. Eigen voeding en het voedingsgedrag van specifieke doelgroepen
7.1Basis Natuurwetenschappen
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
7.2Basisprincipes microbiologie
scheiden en mengen van stoffen
atoommodel: atomen, moleculen en verbindingen, periodiek systeem
aggregatietoestanden, mengsels en zuivere stoffen
chemische reacties: kenmerken, ontledingsreacties, verbindingsreacties,
verbrandingsreacties
eigenschappen van metalen en ionaire stoffen
zouten: formules, namen, gedrag van zouten in water (hardheid van water)
zuren en basen: zure, basische en neutrale oplossingen,sterke en zwakke
zuren en basen, pH-waarden, buffersystemen
koolstofchemie: alkanen, alkenen, alcoholen, ketonen, carbonzuren,
polycyclische koolwaterstoffen
biochemie: koolhydraten, vetten en vetachtige stoffen, eiwitten
(colloïd)osmotische druk, osmose, diffusie
polaire en apolaire stoffen, hydrofobe en hydrofiele eigenschappen, werking
van zeep, werking van gal
wat is warmte; warmteoverdracht door straling, stroming en geleiding
metrisch stelsel: inhoudsmaten en gewichtsmaten
Microbiologie:
indeling en eigenschappen van bacteriën, schimmels en virussen
inactiveren blancheren, pasteuriseren, steriliseren, doorstralen
remmen: temperatuurdaling: koelen, diepvriezen, Ph veranderen: zuur
toevoegen, Aw verlagen: drogen, suiker toevoegen, alcohol toevoegen, zout
toevoegen, O2 verwijderen: vacuüm verpakken, gasverpakken
antimicrobe stoffen toevoegen: roken, conserveermiddelen
●●
●●
●●
●●
7.3Voedingsleer
Spijsvertering:
absorptie en transport verteringsproducten (wateroplosbaar en vetoplosbaar)
stofwisseling koolhydraten, vetten, eiwitten, spijsverteringsenzymen en
ontstane verteringsproducten inclusief samenhang
specifieke functies van voedingsstoffen: eiwit, vet, koolhydraat, alcohol en
water, vitamines: A,D,E,K,B-complex, C, mineralen en spoorelementen: Na, K,
Ca, Fe, F, I, Zn
opslag: glycogeen, vet
uitscheiding stofwisselingsproducten
●●
●●
●●
●●
●●
10
Handreiking landelijke kennistoets voor de tweedegraads lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn - Versie 2016/2017-1A
7. Eigen voeding en het voedingsgedrag van specifieke doelgroepen
vervolg
Voedingsleer:
essentiële en niet-essentiële voedingsstoffen, algemene functies
aanbevolen hoeveelheden energie en voedingsstoffen, (voedingsnormen),
optimale behoefte, minimale behoefte en toxische grens (voedingstoestand)
factoren die de behoefte aan voedingsstoffen beïnvloeden
voedingsmiddelentabellen, berekenen voedingswaarde dagmenu/maaltijd
●●
●●
●●
●●
Voorlichting:
richtlijnen Gezonde Voeding van het Voedingscentrum, schijf van vijf: 5
vakken, indeling per vak en de 5 regels.
factoren die van invloed zijn op de voedselkeuze zoals fysiologische/
biologische, sensorische, economische/sociale, psychologische, culturele
voedingspatronen: ontstaan, verschuivingen
voedingsvoorlichting vanuit Voedingscentrum, de Nederlandse Hartstichting,
de Consumentenbond
●●
●●
●●
●●
7.4 Voeding in de levenscyclus
Doelgroepen:
zwangeren en zogenden
zuigeling
peuter, kleuter, basisschoolkind
adolescent
ouderen, hoogbejaarden
●●
●●
●●
●●
●●
7.7Dieetleer
Samenstelling en indicering van de volgende diëten:
energiebeperkt, natriumbeperkt, vezelverrijkt, eiwitbeperkt, glutenvrij,
lactosevrij, koemelkeiwitvrij dieet
voeding bij diabetes mellitus
●●
●●
7.8Levensmiddelenleer
Levensmiddelen:
inkoop levensmiddelen: productieproces, milieuaspecten, soorten, bewaren
en bederf
productieproces/herkomst (van grondstof tot eindproduct)
schijf van vijf: 1: groente, fruit; vak 2: brood, graanproducten, peulvruchten,
aardappelen; vak 3: melk en –producten, kaas, vlees(vervanger), vis, ei; vak 4:
margarine, boter, oliën en vetten
●●
●●
●●
Bederf:
microbieel bederf, voedselvergiftiging en voedselinfectie, kruisbesmetting
door salmonella, campylobacter, clostridium botulinum, listeria en e.coli
chemisch bederf: oxideren, hydrolyseren
fysisch bederf: uitdrogen, opnemen vocht, zweten, bevriezen, uitkristalliseren
●●
●●
●●
Stoffen in de voeding:
additieven zoals conserveermiddelen, kleurstoffen, antioxidanten,
emulgatoren, verdikkingsmiddelen en stabilisatoren
contaminanten zoals dioxines, pcb’s, pak’s en residuen in het algemeen
natuurlijke gifstoffen zoals solanine, nitraat en aflatoxines
●●
●●
●●
8.
Leefstijl en zorgzelfstandigheid
8.1Gedrag en
besluitvormingsprocessen,
strategieën van
gedragsverandering
Gezondheidsverklaringsmodellen:
model van Lalonde
VTV-model
●●
●●
Gedragsverklaringsmodellen:
ASE model
health belief model
●●
●●
Leertheorie:
behaviorisme
sociaal cognitieve theorie
●●
●●
8.2 Leefwereld jongeren
Van de leefstijlthema’s (gezonde school VO en MBO) beweging en sport:
beweegnorm
bewegingsarmoede
●●
●●
Roken - alcohol en drugs (alcohol, tabak, cannabis, xtc, opiaten):
werking: verdovend, stimulerend, tripmiddelen/hallucinerend
gewenning/tolerantie
ontwenningsverschijnselen
kenmerken afhankelijkheid
kenmerken misbruik
●●
●●
●●
●●
●●
11
Handreiking landelijke kennistoets voor de tweedegraads lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn - Versie 2016/2017-1A
8.
vervolg
Leefstijl en zorgzelfstandigheid
Relaties en seksualiteit:
seksuele gezondheid volgens de Wereldgezondheidsorganisatie
seksuele rechten volgens de Wereldgezondheidsorganisatie
seksuele geaardheid
seksuele identiteit
diversiteit
gender
oorzaken, symptomen, behandeling, complicaties, prognose en preventie van
soa’s (HIV, syfilis, herpes, gonorroe, chlamydia)
anticonceptie (werking, betrouwbaarheid, toepassing)
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
●●
8.3Leefstijlproblemen
Beschrijvende en verklarende epidemiologie:
etiologische, diagnostische en prognostische factoren
morbiditeit: Incidentie en prevalentie
mortaliteit
kwaliteit van leven: Ervaren gezondheid, lichamelijk-psychisch en sociaal
functioneren
levensverwachting: Gezonde levensverwachting, resterende
levensverwachting, DALY, QALY
●●
●●
●●
●●
●●
9. Bevorderen van gezond gedrag
9.1
GVO modellen
Visies op gezondheid en voorlichting:
salutogenese & pathogenese
medische, biologische, sociologische, humanistische, holistische benadering
integrale aanpak / De Gezonde School
●●
●●
●●
9.4Voorlichtingsmethodieken,
GVO en modellen
patiëntenvoorlichting
Vormen van preventie:
primaire, secundaire, tertiaire preventie
gezondheidsbevordering, bescherming en ziektepreventie
9.5GVO-cyclus
Modellen voor fasen van verandering:
stages of change
model van gedragsverandering door voorlichting
●●
●●
●●
●●
GVO Methodiek:
stappen van de GVO-cyclus
●●
10. Facilitaire dienstverlening
10.1Management en organisatie
●●
●●
●●
●●
10.3Textiel/linnenbeheer
●●
●●
●●
●●
10.5Voedingsdienst
●●
●●
●●
●●
10.6Schoonmaakdienst
●●
●●
●●
●●
profit- en non-profitorganisaties
hiërarchische niveaus: strategisch, tactisch en operationeel
taken en verantwoordelijkheden van de facilitair manager en facilitair
medewerker
relatie tussen visie, missie, strategie en doelen (en de functie van de facilitaire
dienst)
textielservices: logistiek betreffende inname, reinigen, uitgifte, soorten linnen,
voorraadbeheer
diverse vormen van bewassing (stomen, chemisch reinigen, nat reinigen,
nanotechnologie)
cirkel van Sinner
kwaliteitszorg: Certex
restauratieve voorzieningen binnen de zorg- en welzijnssector en
schoolkantine
diverse vormen: centraal en decentraal koken, gekoppeld en ontkoppeld
koken, satellietkeuken
efficiënte keukeninrichting: looplijnen, gastronormsysteem, routing van
goederen, afval en personeel
kwaliteitszorg: HACCP, ISO-certificering
bestek maken: relatie reinheidsgraad met schoonmaakmethode,
schoonmaakmaterialen en schoonmaakmiddelen
schoonmaakwerkprogramma en -methodieken
schoonmaakmiddelen en milieuaspecten van schoonmaakmiddelen
kwaliteitszorg: VSR kwaliteitmeetsysteem
12