Top margin 1

IP/04/650
Brussel, 17 mei 2004
De Commissie krijgt garanties voor de bescherming
van de persoonsgegevens van passagiers op
Transatlantische vluchten
De Europese Commissie heeft een formeel besluit goedgekeurd dat binnen
afzienbare tijd zal leiden tot nieuwe verbintenissen van de regering van de
Verenigde Staten om een bescherming van de persoonsgegevens van
passagiers op Transatlantische vluchten in de VS te garanderen. Het besluit
stelt vast dat de Commissie van oordeel is dat voor persoonsgegevens van
passagiers die aan de Amerikaanse autoriteiten worden doorgegeven een
“passende bescherming” wordt gewaarborgd als vereist overeenkomstig de
gegevensbeschermingsrichtlijn van de EU voor gegevens die aan derde
landen worden doorgegeven. De verbintenissen van de VS, waarover het
afgelopen jaar tussen de Commissie en het Amerikaanse “Department of
Homeland
Security”
is
onderhandeld,
impliceren
dat
minder
persoonsgegevens uit de PNR (Passenger Name Records)-lijsten van
luchtvaartmaatschappijen door de Amerikaanse autoriteiten worden
verzameld, dat deze gegevens voor een veel kortere periode worden
bijgehouden, en voor meer beperkte doeleinden worden gebruikt, met name
voor het gezamenlijke doel van de strijd tegen het terrorisme. Het besluit
wordt van kracht zodra de Verenigde Staten hun verbintenissen hebben
ondertekend en de internationale overeenkomst ter aanvulling van het besluit
van “gepastheid” door de Raad en de VS is ondertekend.
De voor de interne markt bevoegde Commissaris Frits Bolkestein, die namens de
Commissie de onderhandelingen leidde, verklaarde het volgende: “Een
onderhandelde oplossing is nooit ideaal, vooral wanneer je moet optornen tegen een
wet die door het Amerikaanse Congres is gestemd in de begrijpelijke overtuiging dat
het vitaal is de VS tegen terrorisme te beschermen. Maar “Homeland Security
Secretary” Tom Ridge was erg constructief en wij zijn tot een evenwichtige oplossing
kunnen komen, waarmee ook de lidstaten het eens waren. Het Europees Parlement
denkt er weliswaar anders over, maar de Commissie is van oordeel dat de nu
onderhandelde oplossing een verbetering inhoudt van de situatie van de EU-burgers
en de luchtvaartmaatschappijen door het aannemen van belangrijke garanties door
de VS voor de bescherming van persoonsgegevens en een grotere rechtszekerheid.
Wij zoeken geen confrontatie met het Parlement dat ons door de sterke politieke
druk die het sinds maart 2003 heeft uitgeoefend immers geholpen heeft van de
Verenigde Staten verbeteringen te bedingen. We geloven echter dat wat wij doen
het meest kan bijdragen tot de verwezenlijking van de doelstellingen van het
afgelopen jaar, nl. een betere gegevensbescherming en een grotere rechtszekerheid
voor luchtvaartmaatschappijen, die door de wetgeving van de Verenigde Staten tot
het ter beschikking stellen van deze gegevens worden verplicht, en het vermijden
van onaanvaardbare vertragingen voor de passagiers.
In het andere geval zouden geen verdere toegevingen van de Verenigde Staten
kunnen worden verwacht, maar eerder rechtsonzekerheid en de mogelijke intrekking
van de verbintenissen van de Verenigde Staten om de doorgegeven gegevens te
beschermen - met andere woorden: chaos voor de EU-passagiers en
luchtvaartmaatschappijen.”
Na de gebeurtenissen van 11 september 2001 heeft het Amerikaanse Congres een
wet gestemd die alle luchtvaartmaatschappijen die van, naar of door de Verenigde
Staten vliegen ertoe verplicht elektronische toegang te verlenen tot hun PNR-lijsten.
De Verenigde Staten stemden herhaaldelijk in met een uitstel van de toepassing van
deze bepalingen voor luchtvaartmaatschappijen die in de Europese Unie zijn
gevestigd, zulks in het licht van de door deze luchtvaartmaatschappijen met
instemming van de Europese Commissie geuite bezorgdheid als zouden deze
bepalingen in strijd zijn met de EU-wetgeving inzake gegevensbescherming. De
douanediensten van de Verenigde Staten hebben echter laten verstaan dat met
ingang van 5 maart 2003 luchtvaartmaatschappijen die geen PNR-gegevens
doorgeven een sanctie zouden krijgen. Daarop is de Commissie intensieve
onderhandelingen aangegaan met het Amerikaanse “Department of Homeland
Security (DHS)” om te garanderen dat de PNR-gegevens die aan de VS zouden
worden doorgegeven een passende bescherming zouden krijgen, zoals vereist bij de
gegevensbeschermingsrichtlijn van de EU. Ondertussen zijn de meeste EUluchtvaartmaatschappijen ermee begonnen de VS zoals gevraagd van PNRgegevens te voorzien.
De Commissie kondigde in december 2003 aan dat zij in haar onderhandelingen met
de VS tot een bevredigende oplossing was gekomen en dat zij bereid was de
formele procedure te starten voor de goedkeuring van een besluit van de Commissie
waarin wordt bepaald dat het Amerikaanse “Bureau of Customs and Border
Protection (CBP)” passende bescherming waarborgt (zie SPEECH/03/613).
Vergeleken met de situatie die tot dusver bestond, impliceren de verbintenissen van
het CBP een aanzienlijke verbetering van de gegevensbescherming. Meer bepaald:




Er zullen door de VS-autoriteiten minder gegevens worden verzameld en
bijgehouden. Er is een lijst van 34 categorieën overeengekomen (sommige
PNR-lijsten van luchtvaartmaatschappijen hebben meer dan 60 velden) en in
de meeste individuele fiches zullen slechts een beperkt aantal van deze velden
worden ingevuld.
Gevoelige gegevens, zoals dieetwensen of speciale passagiersvereisten, die
informatie over ras, godsdienst of de persoonlijke gezondheid kunnen
openbaren, worden ofwel niet doorgegeven, of indien dit toch gebeurt, worden
de gegevens gefilterd en door het CBP vernietigd.
PNR-gegevens worden alleen gebruikt voor de strijd tegen en het voorkomen
van terrorisme, met terrorisme verband houdende misdaden en ernstige
misdrijven, m.i.v. de georganiseerde misdaad, of misdaad van
grensoverschrijdende aard, in plaats van het veel bredere spectrum van
rechtshandhavingsmaatregelen dat door de VS werd nagestreefd.
Er zal geen sprake zijn van een globale terbeschikkingstelling van de PNRgegevens. Hierbij wordt tegemoetgekomen aan de bezorgdheid dat de PNRgegevens zouden worden gebruikt in veralgemeende bewakingssystemen
waarvan vermoed wordt dat ze in de VS worden voorbereid. De CBP zal de
verzamelde PNR-gegevens alleen in zeer specifieke gevallen en uitsluitend
geval per geval en enkel voor de overeengekomen doelstellingen ter
beschikking stellen; indien gegevens die uit de EU afkomstig zijn onder deze
strenge voorwaarden worden doorgegeven aan autoriteiten voor
rechtshandhaving in derde landen, wordt een aan te wijzen autoriteit in de EU
hiervan systematisch in kennis gesteld.
2


De meeste PNR-gegevens zullen na drie en een half jaar worden vernietigd
(vergeleken met de vijftig jaar als initieel voorgesteld door de Verenigde
Staten). Geconsulteerde gegevens worden dan met het oog op controle voor
nog eens acht jaar bewaard in een bestand met gewiste gegevens (vergeleken
met voor onbepaalde tijd zoals initieel voorgesteld).
De EU-autoriteiten voor gegevensbescherming zullen in de gelegenheid
worden gesteld om door het DHS niet voldoende behandelde klachten van
passagiers, bv. over mogelijk misbruik van hun gegevens of de weigering om
onjuistheden te verbeteren, aan te kaarten bij de “Chief Privacy Officer” van het
DHS.
Om na te gaan of de verbintenissen ook worden nageleefd, zal minstens eenmaal
per jaar een gezamenlijke controle door het DHS en een team plaatsvinden dat door
de Commissie wordt geleid en vertegenwoordigers heeft van de autoriteiten voor
gegevensbescherming en rechtshandhaving uit de lidstaten.
De gezamenlijk overeengekomen maatregelen impliceren ook reciprociteit, mochten
de EU of haar lidstaten PNR-gegevens opvragen voor vluchten uit de Verenigde
Staten. De VS verbinden zich er ook toe geen onrechtmatige discriminatie in te
stellen jegens niet-VS-burgers of mensen die buiten de VS gedomicilieerd zijn. De
maatregelen hebben een looptijd van drie en een half jaar en vervallen dan tenzij
beide partijen het over een verlenging eens worden. Het gaat hier dus om een
nieuwe tijdelijke overeenkomst die hopelijk binnen afzienbare tijd kan worden
vervangen door internationale normen die binnen de “International Civil Aviation
Organisation (ICAO)” worden overeengekomen. De Europese Unie heeft onlangs
het gebruik van PNR-gegevens voor doeleinden van grens- en luchtvaartcontrole
binnen de ICAO aan de orde gebracht.
Om de verbeterde gegevensbescherming en de andere voordelen operationeel te
maken, zullen twee rechtsinstrumenten worden ingesteld: ten eerste het
goedgekeurde besluit van de Commissie onder gebruikmaking van de bij artikel 25,
lid 6, van de gegevensbeschermingsrichtlijn verleende bevoegdheid om vast te
stellen dat het CBP, ontvanger en eigenaar van de gegevens in de Verenigde
Staten, op basis van de aangegane verbintenissen, “passende bescherming” biedt.
Ten tweede een bilaterale internationale overeenkomst tussen de EU en de VS ter
aanvulling van het besluit van “gepastheid” en die kwesties bestrijkt als nietdiscriminatie, reciprociteit en de rechtstreekse toegang voor het CBP tot de
gegevensbanken van de luchtvaartmaatschappijen zolang er in de EU geen systeem
bestaat voor doorgifte van deze gegevens, alsook de overname van de VS-eis tot
terbeschikkingstelling van de PNR-gegevens door de luchtvaartmaatschappijen als
een eis van de communautaire wetgeving. De sluiting van deze internationale
overeenkomst valt onder de bevoegdheid van de Raad van ministers van de EU,
overeenkomstig artikel 300, lid 3, van het EG-Verdrag. De VS-verbintenissen en de
daarmee samenhangende verbeteringen zullen in werking treden zodra het besluit
van “gepastheid” en de internationale overeenkomst van kracht zijn.
Een grote meerderheid van de lidstaten is het eens met de aanpak van de
Commissie. Het Europees Parlement van zijn kant hechtte op 31 maart 2004 zijn
goedkeuring aan een resolutie waarin wordt gesteld dat de verbintenissen van de
Verenigde Staten niet voldoende gepaste bescherming waarborgen en waarin er bij
de Commissie op aangedrongen wordt om het besluit in te trekken en met de
Verenigde Staten opnieuw te gaan onderhandelen over een betere overeenkomst.
Het Parlement behield zich het recht voor om de zaak aanhangig te maken bij het
Europees Hof mocht de Commissie bij haar voornemen blijven.
3
Op 21 april nam het Parlement bovendien het besluit het Hof om advies te vragen
over de vraag of de internationale overeenkomst niet ter goedkeuring aan het
Parlement
had
moeten
worden
voorgelegd,
aangezien
zij
de
gegevensbeschermingsrichtlijn wijzigt.
Volgens de jurisprudentie van het Hof vervalt de vraag van het Europees Parlement
om advies zodra de overeenkomst door de Raad wordt goedgekeurd. In dat geval
kan het Parlement echter van zijn recht gebruik maken overeenkomstig artikel 230
van het EG-Verdrag en verzoeken om de intrekking van de internationale
overeenkomst of van het besluit van gepastheid of van beide.
Meer details over het besluit staan te lezen op de Europa-website:
http://europa.eu.int/comm/internal_market/privacy/adequacy_en.htm#countries
4