Waren de Romeinse wegen echt zo goed? Waarom is 13 een

PRODUCTIE: MARYSA VAN DEN BERG
Waren de Romeinse wegen echt zo goed?
– Zanger Roel van Velzen –
‘Alle wegen leiden naar Rome’ – het spreekwoord geeft aan hoe beroemd de Romeinse wegen
waren. Het Romeinse wegennet strekte zich uit over een groot deel van Europa, vanaf de Muur van
Hadrianus (de grens met het huidige Schotland) tot diep in het huidige Turkije, ongeveer tot aan de
oostzijde van de Zwarte Zee, en tot in Noord-Afrika. In totaal bouwden de Romeinen zo’n 80.000
kilometer aan verharde wegen en paden, voornamelijk om legers te verplaatsen. De bekendste
Romeinse weg is waarschijnlijk de Via Appia, die liep van Rome naar het zuidoosten, eerst naar
Capua (ten noorden van Napels) en later naar Brindisium (Brindisi) aan de Adriatische kust.
De Romeinse wegen stonden erom bekend dat ze kaarsrecht liepen en enigszins bol van vorm
waren, waardoor er een natuurlijke afwatering ontstond. Ze werden gebouwd van sterk materiaal,
namelijk beton dat bestond uit een mengel van vulkanisch materiaal en kalksteen. Veel van de
wegen waren dan ook tot ver in de middeleeuwen in gebruik. Sterker nog: tot op de dag van
vandaag kun je op verschillende plekken fragmenten ervan terugvinden. Dus inderdaad, de wegen
van de Romeinen waren keigoed.
Waarom is 13 een ongeluksgetal?
– Know How-lezer Tim Kalkman –
De angst voor dit getal stamt al uit de Babylonische en Egyptische cultuur. Daar hanteerden mensen
het twaalftallige stelsel; er werd geteld van nul tot en met negen, tien werd geschreven als A, voor
elf werd B gebruikt en twaalf werd ‘tien’. Het getal twaalf was bovendien perfect; het is deelbaar
door één, twee, drie, vier én zes. En dertien? Dat kan nergens door gedeeld worden. Verder staat
dertien ook voor ongeluk doordat de perfectie (12 + 1) wordt overschreden. Meer dan perfect moet
wel rampspoed betekenen, is de gedachte. Ook in het christendom is twaalf volmaakt: er waren
twaalf apostelen die samen met Jezus aan het laatste avondmaal zaten. De dertiende man, Judas,
verraadde Jezus. De vrees voor het getal dertien wordt ook wel triskaidekafobie genoemd. En als je
goed kijkt, zie je overal terug: in gebouwen ontbreekt soms de dertiende verdieping, vliegtuigen
hebben vaak geen rij 13 en sommige sporters dragen geen nummer 13. Overigens is in veel
Aziatische landen behalve dertien ook vier een ongeluksgetal.
Waarom hik je?
– Know How-lezer Luc Damen –
Waarom we de hik hebben, weet eigenlijk niemand. Wel is bekend wie de boosdoener is: het
middenrif, de spierplaat die de scheidingslijn vormt tussen je borst en je buik. Wanneer je inademt,
ontspant het middenrif en gaat het naar beneden. Zo krijgen je longen de ruimte zich te vullen. Bij
een uitademing spant het middenrif zich aan, beweegt het naar boven en duwt het als het ware de
lucht weer uit je longen.
De hik ontstaat door een prikkeling van de zenuwen in je middenrif, met als gevolg dat de spierplaat
zich hevig samentrekt. Tegelijkertijd sluiten de stembanden zich, waardoor het kenmerkend
hikgeluid ontstaat. Dit fenomeen doet zich voor wanneer je erg emotioneel bent, je te veel of te snel
eet of de omgevingstemperatuur plotseling verandert. Er zijn verschillende verklaringen voor: het
zou een bescherming kunnen zijn tegen het te snel of te veel willen eten of het kan een manier zijn
om overtollige lucht uit je maag te krijgen. Een derde verklaring is dat ongeboren baby’s door het
hikken hun ademhalingsspieren alvast oefenen en dat de hik na de geboorte nooit echt weggaat.
Krijg je van neuspeuteren grotere neusgaten?
– Q-Music-luisteraar Ruth de Jong –
Iedereen vindt het vies, maar toch zitten negen op de tien Nederlanders geregeld met hun vinger in
hun neus. De helft doet dat zelfs meerdere keren per dag. Als afschrikmiddel krijgen kinderen vaak
te horen dat neuspeuteren je neusgaten groter maakt. Maar is dat wel zo? Nou, het is theoretisch
mogelijk – als je tenminste maandenlang van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat in je neus zit te
‘boren’. Dat kan ertoe leiden dat je neuskraakbeen oprekt, waardoor je neusgaten inderdaad een
maatje groter lijken. Je lijdt dan aan rinotillexomanie: dwangmatig neuspeuteren. Bij normaal
peutergedrag blijft de buitenkant bespaart, maar riskeer je wel bloedneuzen. En je verspreidt zo
infecties, vooral als je bij de 10 procent van de Nederlanders hoort die zijn ‘buit’ opeet. Smakelijk
…
Hoe slapen dolfijnen?
– Know How-lezer Ward Vercauteren –
“Dolfijnen kunnen hun adem maar voor bepaalde tijd inhouden, maar hoe slapen ze dan?”, vraagt
Ward Vercauteren. Dolfijnen houden er inderdaad een bijzondere manier van slapen op na: ze laten
hun hersenhelften om de beurten een dutje doen. De hersenhelft die aan de beurt is om wakker te
zijn, zorgt ervoor dat de dolfijn regelmatig boven water komt om adem te halen. Bovendien is het
dier zo ook meteen alert op mogelijke gevaren. Met dit trucje slaapt een dolfijn ongeveer acht uur
per dag.
Wat is het beste middel tegen muggen?
– Know How-lezer Bart Koomen –
In de zomermaanden kun je behoorlijk last hebben van muggen. Het beste middel tegen deze
prikgage beestjes is nog altijd DEET (afkorting voor N,N-di-ethyl-meta-tolueenamide). Dit goedje
is verkrijgbaar in verschillende percentages: hoe hoger, hoe meer van het werkzame ingrediënt erin
zit. DEET 50 procent is tot wel tien uur volledig muggenwerend. Helaas kan DEET giftig zijn bij
hoge percentages (hoger dan 50 procent; dit wordt niet meer in Nederland verkocht), dus enige
voorzichtigheid is geboden.
Er zijn ook andere middelen. Sommige mensen zweren bij het insmeren met citroeneucalyptusolie.
Maar dat is lang niet zo effectief en werkt een stuk korter dan DEET. Armbandjes, geurkaarsen en
geur- of zoemapparaatjes voor in het stopcontact werken al helemaal niet – dat geld kun je beter in
je zak houden. Als je niet aan de DEET wilt, kun je de volgende dingen proberen: een muggenlamp,
een klamboe boven je bed, horren in deuren en ramen, en een (elektrische) vliegenmepper.
Hoe wordt roggebrood gemaakt?
– Know How-lezer Ferdinand Konings –
Roggebrood is een typisch Oudhollands product. Het wordt vaak gegeten bij erwtensoep, het liefst
met een plak katenspek erop. Het maken van roggebrood is een tijdrovende klus; het hele proces
duurt enkele dagen. Bij roggebroodproducent Bolletje gaat dat als volgt: de ingrediënten (gebroken
roggekorrels, water, zout en melkzuur) worden gemengd en in een blik gespoten. Vervolgens moet
het deeg twee uur rusten. Daarna gaat het roggebrood-in-wording de oven in. Het wordt meestal in
zeven tot twaalf uur op lage temperatuur (ongeveer 100 graden Celsius) gebakken. Zo wordt het
hele brood, ook de binnenkant, helemaal gaar. Dan moet het brood opnieuw rusten, dit keer een hele
dag, voordat het wordt gesneden, verpakt en gepasteuriseerd om het lang houdbaar te maken.
Hiervoor worden de pakjes verhit tot 80 graden Celsius. Als die zijn afgekoeld, gaan ze in dozen en
zijn ze klaar voor transport naar de winkel.
Hoe groot is Jupiter?
– Know How-lezer Yoeri Schippers –
Jupiters doorsnede is 139.822 kilometer. Dit betekent dat er ongeveer 22 aardes op Jupiters
diameter passen. Zou je over de evenaar van Jupiter kunnen lopen, dan zou je 439.264 kilometer
onderweg zijn – dat is tien maal langer dan de wandeling over onze evenaar. Het oppervlakte van
Jupiter is 61.419.000.000 vierkante kilometer – 120 maal groter dan de aarde. En het volume dat
Jupiter inneemt in de ruimte is 1.431.281.810.739.360 kubieke kilometer. Er passen dus maar liefst
1321 aardes in Jupiter. Kortom, Jupiter is een ware reus in ons zonnestelsel.
Hoe werkt 3D-tv?
– Know How-lezer Willem van Lent –
Bijna alle nieuwe televisies zijn tegenwoordig uitgerust met 3D-technologie. Deze technolgie maakt
gebruik van ons natuurlijke 3D-zicht: we zien een object driedimensionaal doordat we er een plaatje
van krijgen via ons linkeroog én via ons rechteroog. Die plaatjes verschillen een beetje van elkaar;
doe bijvoorbeeld eerst je ene oog maar dicht en dan je andere terwijl je in deze Know How kijkt.
Dat verschil geeft ons een idee van diepte.
3D-tv’s kunnen op twee manieren gebruik maken van dit effect. Bij de zogenoemde actieve 3D-tv
worden de beelden voor het linker- en het rechteroog razendsnel om en om getoond. Je moet
hiervoor een brilletje dragen dat ook razendsnel om en om je linker- en je rechteroog afdekt. Het
nadeel van deze techniek is dat het brilletje zwaar en donker is, en dat dit soort tv’s vrij duur is.
Bij passieve 3D-tv worden de beelden voor het linker- en rechteroog samengevoegd en als één
beeld op het scherm vertoond. Het beeld voor het linkeroog trilt net wat anders dan het beeld voor
het rechteroog. Daardoor laat de linkerkant van de bril alleen het beeld voor het linkeroog binnen en
dat aan de rechterkant alleen het beeld voor het rechteroog. Het nadeel van deze techniek dat de
schermresolutie wat minder is dan die van actieve 3D-tv. Maar in de toekomst moet het mogelijk
worden om 3D-tv te kijken zonder bril.
Waarom zijn munten van 1 euro kleiner dan die
van 50 cent?
– Know-how-lezer Benjamin Tillon –
Goeie vraag! Welnu, er bestaan acht verschillende munten. Als elke munt een slag groter zou zijn
dan de vorige, dan puilt je portemonnee binnen de kortste tijd uit van het muntgeld. Daarom is
ervoor gekozen om muntgeld te verdelen in drie series: 1, 2 en 5 cent; 10, 20 en 50 cent, en 1 en 2
euro. Binnen een serie is de kleur van de munten hetzelfde en lopen de munten op in grootte. Om nu
te voorkomen dat de munten uit de tweede en derde serie te groot worden, begint een nieuwe serie
met een wat kleinere munt dan de laatste uit de vorige serie. Zodoende is een 1-euromunt kleiner
dan een munt van 50 cent.