lees verder - Oranje en Veere

In gesprek met Jaap Wisse
Jaap, geboren in Veere woont nu aan de Kaai. Jaap heeft op verschillende plaatsen
gewoond in Veere, aan de Oude Wacht, op de kaai “twee huizen naast Frans Sturm de
schoenmaker”. Dat zegt niet iedereen meer wat, maar dat is nu kaai 103. In 1939 namen
zijn ouders de melkhandel van de Buck over en werd de winkel aan de Markt bewoond.
Later zou zijn vader de melkhandel overdoen aan de familie Den Dikken en verhuisden
zijn ouders naar de Veerseweg “het hof van Cevaal, waar nu Gillis Poppe woont”
Eenmaal aan tafel komt Jaap gelijk met een stapel boekjes van de Oranjevereniging. Jaap
is een echte verzamelaar en weet enorm veel zich te herinneren van Veere. Hij weet
zoveel dat het voor mij haast ondoenlijk wordt alles op te beschrijven.
We beginnen aan de schooltijd in Veere; de oorlogstijd heeft veel indruk gemaakt.
Op school moest er regelmatig worden geoefend voor luchtaanvallen. Ondanks dat het
om een serieuze zaak ging, wisten de kinderen er ook een lolletje van te maken. Als er
geoefend werd moesten ze kruipend naar de gang zien te komen. Onderweg probeerde
Jaap dan de veters uit te maken van diegene die voor hem kroop, of er werd hier en daar
wat geknepen; Jaap heeft er zichtbaar lol in gehad. In die tijd werden ook alle kinderen
op de foto gezet, dat was voor het geval er iets mis zou gaan dan wist men wie er op
school zat en of er misschien kinderen ontbraken. De school werd gevorderd voor
mensen die bunkers moesten bouwen.
In de oorlog was er ook school in het huis van Cees Mol en wat nu de Rabobank is, deze
huizen stonden leeg. De onderwijzers waren toen Dhr Wey en juffrouw van Leeuwen en
later de heren C. Douw en Izebout. Regelmatig moesten naar de zolder i.p.v de kelder bij
een luchtalarm.
Op die zolder stonden allemaal kleren van mensen die Veere hadden moeten verlaten.
Als kind vond je dat mooi om daar eens in te snuffelen, wat natuurlijk niet mocht. Het
luchtalarm kwam toen de Engelsen de sluisdeuren kapot wilden bombarderen.
In die tijd was er niet veel, je speelde met wat je had, overal maakten we er wat van.
“Meester Izebout hebben we nog wel eens tuk gehad” gaat Jaap verder, “hij was zijn
broodtrommel vergeten en toen we dat doorhadden hebben we in het speelkwartier maar
wat melkwiet voor hem neergelelgd.
In de oorlog speelde de radio een belangrijke rol, je mocht er op het laast geen meer in
huis hebben. Bij Roeting en Bakker werd er wel geluisterd en dan werd aan elkaar door
gegeven wat er was gezegd.
Jan Sturm, de vader van Frans is toen weggevoerd door de cestapo, ze moesten gewoon wat
vinden om iemand op te pakken. Hij is later wel weer teruggekomen.
Wat ook mooi en spannend was, was de trein die door Veere reed. Deze trein ging van het
kanaal (sluis) tot aan Domburg… Jaap loopt weg en komt met een landkaart van die tijd
met daarop de aangegeven spoorlijn. Deze spoorlijn was om cement, zand en grind te
vervoeren voor het bouwen van bunkers. Als de trein de weg overstak reed hij zachtjes en
dan klommen we erop. Als hij dan bij de Langedam was sprongen wij er weer af… dat was
altijd heel spannend.
Ook waren er bij zijn ouders, zijn vader was kolenboer, commando’s ingekwartierd.
Jaap herinnert zich ene Alex , hij moest met een rubberboot naar Schouwen om bunkers
op te gaan blazen. Zij namen de Duitsers mee naar Veere en werden op de dijk bij het
Oranjeplein neergezet. Wat er uiteindelijk met ze gedaan is weet Jaap niet meer.
De laatste weken voor de bevrijding zaten er veel soldaten in Veere (er wordt gezegd
wel 2000 man). In Veere zaten veel “petroliummannetjes”… die noemde men zo omdat
zij een zwart uniform hadden en dat leek op dat van Geldof de petroleumman van Veere.
Het waren, volgens Jaap soldaten met een zwakke medische achtergrond . Zij verbleven
in de scholen in Veere. De marine zat op het vliegkamp, daar had men niet zoveel last
van, zij moesten 3 mijl uit de kust varen om te kijken of er vliegtuigen aan kwamen…
een soort voorpost.
Bij de bevrijding heeft men niet echt lopen feesten, wél toen Indië bevrijd werd. Er werd
toen spontaan een kinderoptocht met versierde fietsen gehouden.
Jaap is in 1955 op de Kaai gaan wonen vanwege zijn werk voor de Gasmaatschappij
Midden Zeeland. Jaap moest zorgen voor de meteropname, afrekenen en zorgen voor
onderhoud van de hoofdleiding. En niet te vergeten: het aansteken van de gaslantaarns
in Veere. In de tuin van Jaap’s huis stond een tank(gashouder) vol mat gas. Deze tank
stond soms heel hoog en dan weer laag. (Als klein ventje begreep ik daar niet zoveel
van) Jaap vertelde dat de maatschappij een hoeveelheid m3 leverde per uur aan Veere.
Het overschot werd dan opgeslagen in die tank, als er dan ‘s avond gekookt werd en de
kachel gestookt, werd er meer gebruikt dan men kon leveren en dat werd dan uit de
opslag tank gebruikt en dan zag je de tank zakken. Er werd dan meer gebruikt dan er
geleverd werd en zo werd dan de reservehoeveelheid aangesproken. Deze tank is in
1966 verdwenen toen er aardgas is gekomen.
KONINGINNEDAG
De boekjes uit het archief worden erbij gehaald. Als Jaap niet meer weet… komen we het
wel in de boekjes tegen, en anders raadpleegt hij het muziekarchief. Zo konden we zien
dat in 1946 “de muziek vereniging Veeres genoegen” al meewerkte aan de
koninginnedag. Dat was toen met Wilhelmina als koningin, in augustus. In 1948 heeft de
muziek samen met de drumband van de padvinderij uit Middelburg de rondgang
verzorgt.
Zo maar wat muziek data
1950 muziek met een opwachting verzorgt voor koningin en prins in Veere.
1952 rondgang van Veere’s Genoegen
1954 muziek in de muziektent op de Markt
1957 Medewerking aan het Oranjefeest
1959 rondgang met optocht en in de avond een lampionoptocht
1960 daar kan ik een leuk verhaal over geven. Die koninginnedag was het de bedoeling
dat er “varken vangen” georganiseerd zou gaan worden. Het varken werd dan met groene
zeep ingesmeerd, wie hem met blote handen kon vangen, zou het speenvarken winnen.
Mevrouw Abeleven kwam hiertegen in opstand. De muziek kreeg het varken, Joost Breel
heeft toen het varken opgefokt en Slagerij van Strien heeft hem voor niets geslacht. De
opbrengst van het varken was voor de muziek. Jaap weet dat het varken veel geld heeft
opgebracht.
1962 muziek is voor het eerst aanwezig is bij de voetbalwedstrijd tussen Jong ambon
en Veere. Dat was in die tijd een bijzondere en spannende gebeurtenis. En heeft vele
jaren achtereen kunnen plaats vinden.
1966 De muziek koopt een demontabelemuziek tent voor in de Grote Kerk. De muziek
oefende in de Grote Kerk en als ze dan aan het spelen waren vlogen de vleermuizen door
de kerk, de poep vloog overal. Door de muziektent te plaatsen was dat probleem
verleden tijd en het kon deze gelijk dienen als podium.
In 1967 was koninginnedag op 1 mei van wege de zondag.
Jaap’s zijn vebondenheid met de Oranjevereniging is groot geweest, niet alleen vanwege
de muziek, maar hij is zeker 12 jaar actief geweest. In 1981 is hij vice voorzitter en naast
de bemoeienissen met de activiteiten was hij de man achter het programmaboekje.
In 1980 kwam er een verzoek van Albert Caljouw en Henk van Cranenburgh een nieuwe
Oranevereniging op te richten. De festiviteiten werden in die tijd, (1971-1980)door de
Jeugdsoos georganiseerd, al dan niet samen met de wijkvereniging. De Jeugdsoos was de
meest actieve en men voorzag met de komst van onze nieuwe koningin dat dit niet door
de jonge mensen georganiseerd kon gaan worden. Er is toen een nieuwe
Oranjevereniging opgericht waarin alle verenigingen zitting hadden. De Jeugdsoos, de
Wijkvereniging, de Voetbal, de Muziek en de Middenstand. Dit heeft maar enkele jaren
stand gehouden en de vereniging werd weer een zelfstandige vereniging.
De eerste koninginnedag nieuwe stijl, waarop de jonge koningin Beatrix het land introk,
werd door ZKH Veere en Breda aangedaan. Wessel Deerns was voorzitter en Jaap vice
voorzitter Jaap heeft de koningin mogen begroeten en de hand mogen schudden “dat is
nog altijd heel bijzonder” vind Jaap. Jaap weet ook te vertellen dat de koningin eerst in
Arnemuiden wilde landen met de helicopter. In een voorbespreking heeft het bestuur
van de Oranjevereniging zich hard gemaakt voor een landing in Veere op het Bastion.
Deze buitengewone vraag vond niet iedereen kunnen, maar uiteindelijk kwam het toch
voor elkaar dat de koningin midden in het feestgedruis kon landen. Die dag was er ook
enige beroering en commotie vanwege de aanwezigheid van een nep koningin. De
beveiliging heeft haar opgepakt en in het café neer gezet. Zij is later mee genomen aan
boord van de mijnenveger de Giethoorn, zodat ze niet de aandacht zou afleiden van het
officiële bezoek.
Jaap heeft veel meegemaakt binnen de oranjevereniging, een vereniging die het een
tijdje het moeilijk heeft gehad om bestuurders te vinden. Jaap heeft een grote rol
gespeeld bij de totstandkoming van de samenwerking met Gapinge en Vrouwenpolder.
Deze samenwerking resulteerde in overleg over activiteiten en vooral een gezamenlijk
programmaboekje. Deze programmaboekjes liggen op tafel: 1987 t/m 1991 is dit
gezamenlijk uitgegeven. Dat betekende veel bedrijven langs voor het verkopen van
advertenties én aanleveren van teksten, wat altijd een haastklus was.
In ’90 ’91 ‘92 werden de kinderspelen bij Nieuw Sandenburgh gehouden met
Oudhollandse spelen. De familiepuzzeltochten die werden georganiseerd waren altijd in
goede handen bij Jaap, dat vond hij erg leuk om te doen.
Jaap heeft veel met Henk Tax, (ons erelid) te maken gehad. Hij was de drijvende kracht
achter de zeskamp, welke hij startte in ‘93 op de Markt in Veere. De zeskamp vormt nu
nog steeds de basis van een gezellige en actieve middag in Veere.
Na zijn actieve rol in het bestuur heeft Jaap nog vele jaren het geluid verzorgt voor de
activiteiten van de oranjevereniging. Wie kent niet de rode auto met opgeslagen klep
met daarin alle apparatuur om de sfeer te kunnen verhogen en Jaap altijd hoed en
stekkers in de buurt. Jaap kijkt terug op een mooie tijd in Veere en is trots op wat je voor
de gemeenschap op zo’n dag kan betekenen.
Ik neem afscheid van Jaap en krijg nog even en boekje uit ,93 (dat hij toch dubbelheeft)
en een videoband met beelden van het bezoek van onze koningin.
Langs deze weg wil ik Jaap bedanken voor het leuke gesprek dat ons weer even terug
laat kijken in de tijd.