Sa m en va ttin g en | A b stra cts

Samenvattingen | Abstracts
64
E m b r yo t r a n s p l a n tat i e
Peter Daels | DVM PhD DECAR DACT | Keros Inseminatie en Embryo Transplantatie
Station, Passendale, België | Embryo transplantatie | [email protected]
Opmerking: De diapresentatie voor deze lezing
is beschikbaar op het Internet www.ivis.org/
lectures/daels/ .
In de voorbije jaren is de toepassing van
embryo transplantatie in Nederland, Duitsland en Belgie opmerkelijk toegenomen.
Meerdere dierenartsen praktijken in deze
landen hebben embryo transplantatie
geïntegreerd in hun activiteiten. De
hoofdreden voor deze recente populariteit is
tweevoudig. Zonder twijfel heeft een betere
kennis van deze techniek er toe bijgedragen
dat meer dierenartsen en hun klanten berijdx
zijn deze voortplantingstechniek een kans te
geven. Anderzijds is de beschikbaarheid van
een goed functionerend transport systeem
voor embryos en het bestaan van embryo
transplantatie centra waar drager merries
ter beschikking staan van onafhankelijke
dierenartsen ook een belangrijke factor.
Welke plaats heeft ET in de fokkerij? Het is
onze ervaring dat fokkers gebruik maken van
ET voor de volgende reden (in volgorde van
aantal):
1 merries die in de sport lopen en waarvan
men de sport carriere niet wil onderbreken,
2 meerdere embryos in eenzelfde seizoen
produceren,
3 2-jarige merries die nog niet rijp zijn om zelf
een vrucht te dragen of die men op 3-jarige
leeftijd in de sport wil brengen,
4 fokmerries die laat in het seizoen geveulend
hebben en die men gust wil laten tot volgen
jaar en
5 merries die om medische reden zelf geen
veulen kunnen dragen (oude merries,
anatomische afwijkingen).
Het is vooral de sportpaarden die in de laatste
jaren sterk zijn toegenomen. Dit is vooral te
danken aan het feit dat men deze merries thuis
of in de trainingsstal kan laten opvolgen en
insemineren door de dierenarts van zijn eigen
keuze onder toezicht van de eigenaar en/of
ruiter. Het inwinnen van het embryo kan ook
ter plaatse gebeuren zonder onderbreking van
de training van de merrie en zonder nadelige
gevolgen op haar sport prestatie. Het embryo
wordt dan gekoeld (niet ingevroren) en binnen
de 24 uur naar een embryotransplantatie
station gebracht waar het in een aangepaste
drager merrie wordt ingeplant. Bij het
gebruik van getransporteerde embryos en
transplantatie in een gespecialiseerd ET
station is er geen noodzaak meer om drager
merries aan te schaffen, te huisvesten en
deze gynaecologisch te volgen, een activiteit
die voor vele sport ruiters en eigenaars een
ongewone en bijkomende activiteit betekent
die vaak niet past in bestaande activiteiten en
installaties.
Embryo transplantatie is een relatief simpele
ingreep die uit twee delen bestaat: het winnen
van het embryo vaak “spoelen” genoemd
en het overplanten. Het spoelen van het
embryo houdt in dat de merrie op het juiste
tijdstip is geïnsemineerd (belangrijk voor het
bevruchten van het eicel en de ontwikkeling
van een embryo) en dat het juiste tijdstip
van de ovulatie (eisprong) gekend is. Na de
eisprong blijft het jonge embryo 6,5 dagen in
de eileider en het is pas na die tijd men het
embryo uit de baarmoeder kan “spoelen”. Voor
die tijd is het embryo beschermd in de eileider
en blijft het onbereikbaar. Daarenboven kan
de tijdsduur, nodig voor het embryo om tot
in de baarmoeder te migreren, langer zijn in
oudere merries (meer dan 18 jaar). In deze
merries wordt vaak later gespoeld om meer
kans te geven dat het embryo aanwezig is in
de baarmoeder. Zolang het nieuwe embryo in
de eileider verblijft groeit het heel traag en de
diameter is nauwelijks groter dan dat van de
eicel. Eenmaal in de baarmoeder, groeit het
embryo heel snel en verdubbelt de diameter
bijna dagelijks. Dit betekent dat men vóór
Voorjaarsdagen 2007
18-68.indd 64
12-04-2007 10:11:45
De spoel techniek bestaat erin een steriele
Bivona catheter op steriele wijze door de
vagina en baarmoederhals in de baarmoeder
te plaatsen. De donor merrie wordt in een
hoefstal geplaatst om haar beweging te
beperken. De staart wordt in een verband of
rectale handschoen ingepakt, de vulva wordt
heel zorgvuldig gewassen met ontsmettende
zeep (Betadine zeep of povidone-iodine zeep)
en daarna goed gespoeld met schoon water
en gedroogd met wegwerp materiaal. De
dierenarts met een steriele lange handschoen
neemt het einde van de Bivona catheter en
vult deze met spoelvloeistof om te vermijden
dat te veel lucht in de baarmoeder terecht
komt.
Eenmaal de katheter tip in de baarmoeder
aanwezig vult men de “cuff” (een ballontje
dat zich rond het einde van de katheter
bevindt) met 60-90 ml lucht. Vervolgens trekt
men voorzichtig de opgeblazen cuff tegen
het interne gedeelte van de baarmoederhals
om een waterdichte afsluiting te bekomen.
Vervolgens wordt de baarmoeder gevuld met
1 tot 2 liter warm spoelvloeistof. Via rectale
massage van de baarmoeder wordt de vloeistof
bewogen in alle delen van de baarmoeder ten
einde een optimaal spoeleffect te bekomen.
De vloeistof wordt vervolgens gerecupereerd
(afvloei onder zwaartekracht) in steriele
flessen. Deze spoeling wordt 3 tot 4 maal
herhaald. Bij de aanvang van de laatste
spoeling dient men 20 eenheden oxytocine
intraveneus toe aan de merrie en laat men de
vloeistof 3 minuten in de baarmoeder staan.
Vervolgens wordt de baarmoeder opnieuw
gemasseerd om de vloeistof zoveel mogelijk
beweging te geven en de resterende vloeistof
wordt zorgvuldig teruggewonnen.
Om de spoelvloeistof te controleren op de
aanwezigheid van een (of meerdere) embryo
worden de flessen door een steriele embryo
filter gegoten. Na zorgvuldig spoelen van de
filter membraan en de wanden van de filter
doos, wordt de filter onder de microscoop
geplaatst en systematisch doorzocht.
Het embryo moet nu “gewassen” worden.
Deze stap is noodzakelijk om het risico op
besmetting verder te verminderen (echter deze
stap mag geenszins beschouwd worden als
vervanging voor een steriele spoel techniek).
Het wassen van het embryo gebeurt door het
herhaaldelijk vernieuwen van de omringende
vloeistof. In praktijk wordt het embryo met
behulp van een steriel rietje uit de filterdoos
naar een bekertje met “embryo vloeistof”
(embryo holding medium) overgebracht. Het
embryo wordt vervolgens van een bekertje
naar een volgend overgebracht en komt
zodoende telkens in een (relatief) groot
volume embryo medium terecht. Zodoende
wordt het omringende (besmette) milieu
afkomstig van de baarmoeder meer en meer
verdund.
Na het wassen is het embryo klaar om in een
drager merrie getransplanteerd te worden of
om ingepakt te worden voor gekoeld transport
naar een ET station. Embryo transplantatie
gebeurd bij voorkeur transcervicaal met behulp
van een Cassou gun. De Cassou gun is een
variatie van een runder inseminatie pipette
met dewelke de inhoud van één rietje in de
baarmoeder wordt geplaatst. Het bijzondere
van de Cassou gun is dat er meerdere steriele
beschermingen zijn ingebouwd zijn om te
garanderen dat de pipette op steriele wijze in
de baarmoeder binnengebracht kan worden.
Samenvattingen | Abstracts
dag 9 na de eisprong moet spoelen om te
vermijden dat het embryo te groot en vooral
te fragiel is om over te planten. In conclusie,
kan embryo spoelen gebeuren op dag 7 of 8
ná de eisprong (dag 7 voor de jonge merries
en dag 8 voor de oudere merries).
De techniek van embryo spoelen bestaat
erin een groot volume spoelvloeistof in de
baarmoeder in te brengen en af te hevelen.
Deze procedure wordt meerdere malen
herhaald in de hoop dat het embryo zich in
de opgevangen vloeistof bevindt. Deze procedure moet uiteraard op volledig steriele
manier gebeuren alsof het om de overplanting
van een lichaamsorgaan gaat. Elke besmetting van het embryo of omringende spoelvloeistof zal onvermijdelijk tot een mislukte
overplanting leiden. Antibiotica zijn niet in
staat om de besmetting te annuleren of te
verminderen zoals dat eventueel bij wondheling het geval is. Om deze reden is er
een welbepaalde methode en aangepast
materiaal ontwikkeld om het embryo de
beste overlevingskansen te geven na transplantatie.
Het embryo wordt eerste in een 1/4 ml
rietje geladen en dit rietje wordt dan in de
Cassou gun geplaatst. Over de Cassou gun
wordt vervolgens een steriele bescherm
huls (blauw) geplaatst die er voor zorgt
dat de niet steriele delen van de Cassou
gun niet in aanraking komen met de drager
merrie. De beschermhuls bevat een ronde
metalen tip met twee openingen die zich
zijdelings bevinden en er voor moeten zorgen
www.voorjaarsdagen.org
18-68.indd 65
65
12-04-2007 10:11:47
Samenvattingen | Abstracts
66
dat bij het leegdrukken van het rietje, het
embryo ongehinderd en onbeschadigd in de
baarmoeder terecht komt. Rondom de blauwe
bescherm huls zit een plastiek membraan
(“schemise”) die verdere bescherming geeft
tijdens het binnendringen van de vagina.
Deze schemise wordt meegedragen tot aan
de baarmoederhals opening en wordt daar
doorprikt om de nog steeds schone Cassou
gun met huls verder door de baarmoederhals
te schuiven. Het embryo wordt in de
baarmoeder geplaatst maar de juiste plaats
(linker of rechter hoorn) is van geen belang
(in tegenstelling tot het rund). Indien men
gebruik maakt van een gespecialiseerd ET
station waar drager merries beschikbaar zijn
dan moet het embryo gekoeld getransporteerd
worden. Speciale transport dozen (Hamilton
Equitainer of Hamilton Clipper) en specifiek
embryo holding medium (Emcare, Vigro,
IVM holding medium) zijn beschikbaar en
laten toe het embryo gekoeld te bewaren
tot 24 h zonder verlies in overlevingskansen
na transplantatie. Het embryo wordt in een
steriele 5-ml tube geplaatst die gevuld is met
embryo holding medium. Deze buis wordt
zorgvuldig en op steriele wijze gesloten
en dan in een 50-ml tube met lauw water
geplaatst (extra buffer tegen schokken en
brutale temperatuur veranderingen). Het
geheel wordt dan in een transport doos
geplaatst in dewelke het een gekontroleerde
temperatuursdaling naar 4oC ondergaat. Na
aankomst op het ET station wordt het embryo
opnieuw gewassen en dan overgeplant in een
aangepaste donor merrie.
Steriele embryo transport 5-ml buis is
individueel en steriel verpakt. De stop moet
heel zorgvuldig verwijderd worden er goed op
toeziend dat zowel de stop als de opening van
de buis steriel blijven.
De juiste keuze van drager merrie is heel
belangrijk bij embryo transplantatie en deze
moet voldoen aan twee criteria :
1 vruchtbaar en
2 Juiste stadium van haar cyclus.
De vruchtbaarheid van de drager merrie is een
heel belangrijke factor in het succes van de
transplantatie. Het is aangetoond dat merries
die minder vruchtbaar zijn (in de traditionele
fokkerij) duidelijk minder geschikt zijn en
een aanmerkelijk hoger percentage nietdrachtigen hebben na transplantatie. De
ideale merrie is jong, voldoende groot die nog
nooit gedekt is geweest of een jonge merrie
die al een of meerdere veulens heeft gehad
maar die een perfecte vruchtbaarheid heeft.
Het tijdstip van de cyclus is ook zeer belangrijk
en het is aangetoond dat merries die op dag
5 of 6 na de eisprong zijn de beste dracht
resultaten na transplantatie geven. Het is
aangetoond in de VS dat de keuze van drager
merrie die men heeft wanneer men met grote
aantallen drager merries (meer dan 100) werkt
een invloed heeft op het dracht percentage.
De selectie tussen meerdere drager merries
die allen op het juiste stadium van hun cyclus
zijn draagt bij tot een hogere kwaliteit drager
merrie en betere dracht resultaten (tussen 80
en 90% drachtig op 14 dagen).
De introductie van het gekoeld transport,
stations met groot aantal beschikbare drager
merries en de steeds grotere vraag naar top
kwaliteit maken van embryo transplantatie
een foktechniek die zich verder zal blijven
uitbreiden. Deze techniek is nu voldoende
ontwikkeld en de kennis is voldoende
voorhanden zodat embryo transplantatie zijn
plaats vind in de paarden fokkerij voor de
toekomende jaren.
Voorjaarsdagen 2007
18-68.indd 66
12-04-2007 10:11:49