Keynote nieuwe examen - Geschiedenis en Didactiek

Het nieuwe examen
geschiedenis havo-vwo
Hanneke Tuithof
“Ik vind die thema’s heel fijn. Maar dat is ook
misschien puur persoonlijk. Ik vind het heel
leuk om met die kinderen de diepte in te gaan.
Ik heb ook het idee dat het werkt. Ik vind het
voor mezelf heel leuk. Ik ben door twaalf jaar
examens geven een stuk beter geworden,
omdat je heel veel thema’s uitdiept.”
Mieke Kers
Geschiedenisdocent Lek en Linge
Wordle
Een wordle
http://www.wordle.net
Opbouw van de lezing
• Hoe is het tot stand gekomen?
• Wat verandert er eigenlijk?
• Het belang van de sectie
• Wat weten we uit onderzoek over leren van
leerlingen en docenten?
• Trends en praktische suggesties
Hoe is het tot stand gekomen?
• Hoe is het tot stand gekomen?
• Wat verandert er eigenlijk?
• Het belang van de sectie
• Wat weten we uit onderzoek over leren van
leerlingen en docenten?
• Trends en praktische suggesties
De tien tijdvakken van cie De Rooij
• De cie De Rooij was het vervolg op de cie
de Wit die meer chronologie adviseerde.
• In 2001 was het advies van de cie De
Rooij om de tien tijdvakken als didactisch
referentiekader in te voeren.
Pilot
• Vanaf 2004 een pilot op acht havo-scholen
met tijdvakken en kenmerkende aspecten
zonder specificatie.
• Vanaf 2007 een pilot op een aantal vwoscholen.
Examenprogramma sinds 2007
• Domein A historisch besef, vaardigheden
• Domein B oriëntatiekennis, 10 tijdvakken
• Domein C zelf te kiezen thema’s
• Domein D rechtsstaat en parlementaire
democratie
Tijdelijke afwijking
Zo lang er nog geen examen over de
tijdvakken en kenmerkende aspecten was,
bestond het CSE uit twee thema’s en werd
domein B getoetst in het SE.
Nadere specificatie
Uit de pilot kwam de conclusie dat er
behoefte was aan een nadere specificatie
van de kenmerkende aspecten.
Tussencommissie VGN, CITO, CvE
en SLO
• Het advies om bij een deel van de
kenmerkende aspecten historische context
en voorbeelden te geven.
• Maar alle kenmerkende aspecten moeten
ook herkend worden en uitgelegd worden
aan de hand van niet beschreven
voorbeelden of contexten.
Nieuwe syllabus in maart 2013
• Bij domein A is een toelichting gekomen met
speciale aandacht voor de samenhang tussen
de verschillende onderdelen van domein A.
• De helft van de kenmerkende aspecten heeft
een omschrijving gekregen door de opname
van de Historische Contexten (3 voor havo en
4 voor vwo).
• Op het CSE worden vragen gesteld over alle
kenmerkende aspecten!
Wat verandert er eigenlijk?
• Hoe is het tot stand gekomen?
• Wat verandert er eigenlijk?
• Het belang van de sectie
• Wat weten we uit onderzoek over leren van
leerlingen en docenten?
• Trends en praktische suggesties
Domein A
• Nadere toelichting op domein A historisch
denken en redeneren.
• Leerlingen moeten weten dat ordening
van de geschiedenis een interpretatie is en
dat geschiedverhalen een constructie zijn.
Domein B voorheen
De nieuwe historische contexten
1) Republiek 1515-1648
2) Duitsland 1871-1945
3) Koude Oorlog 1945-1991
4) Verlichting en Revoluties 1650-1789
(alleen vwo)
Domein B met historische
contexten
Democratische
revoluties
Duitsland
Republiek
Koude
Oorlog
Historische Context
De historische context verbindt een aantal
kenmerkende aspecten met elkaar.
Leidende vraag
De leidende vraag geeft richting aan de te kennen
voorbeelden en begrenst de leerstof.
Kenmerkende aspecten
31, 33, 36, 40 en 43
Beschrijvende tekst
Deze tekst heeft tot doel de voorbeelden die
genoemd worden in te bedden in de historische
context en dient gekend te worden.
NB. De jaartallen in de tekst moeten worden
gekend, die van de gebeurtenissen niet.
Indicatie voor verdeling op CSE
35 procent van de
scorepunten
65 procent van de
scorepunten
Oriëntatiekennis tijdvak
1 t/m 4
Historische contexten
Oriëntatiekennis
kenmerkende aspecten
tijdvak 5 t/m 10 die niet
voorkomen in de
Historische Contexten
Oriëntatiekennis
kenmerkende aspecten
die voorkomen in de
Historische Contexten
Consequenties
• Tijdvak 1 t/m 4 zullen alleen
bevraagd worden aan de hand van
de niet gedefinieerde kenmerkende
aspecten.
• Het zwaartepunt ligt bij tijdvak 5 t/m
10.
• Het zwaartepunt bij tijdvak 5 t/m 10
ligt bij de Historische Contexten.
Centraal Schriftelijk Examen 2015
• Domein A: zal op ongeveer dezelfde
manier bevraagd worden zoals in de
huidige examens, maar er kan meer
nadruk komen op het historisch redeneren
en het besef van interpretatie/constructie.
• Domein B: 49 kenmerkende aspecten
met 3 of 4 Historische Contexten.
NB. 2014 pilotexamen Duitsland+ Koude
Oorlog
Consequenties
• Tijdvak 1 t/m 4 worden alleen getoetst
aan de hand van de niet gedefinieerde
kenmerkende aspecten.
• Het zwaartepunt ligt bij tijdvak 5 t/m 10.
• Het zwaartepunt bij tijdvak 5 t/m 10 ligt
bij de Historische Contexten.
Spotprent Marshallplan
• In het pilotexamen moest er informatie of een bron
toegevoegd worden, omdat het begrip Marshallplan
niet bekend verondersteld mocht worden.
• Door opname van dit voorbeeld in de historische
context Koude Oorlog hoeft dit in de toekomst niet
meer.
Het belang van de sectie
• Hoe is het tot stand gekomen?
• Wat verandert er eigenlijk?
• Het belang van de sectie
• Wat weten we uit onderzoek over leren van
leerlingen en docenten?
• Trends en praktische suggesties
Wat kom ik tegen bij secties in
nascholing en mijn onderzoek?
1) Secties die hebben afgewacht tot er
duidelijkheid was over het examen.
2) Secties die gestaag de tien tijdvakken
hebben ingevoerd.
3) Secties die heel hard aan de slag zijn
gegaan met de tien tijdvakken vanaf
2007.
Dilemma’s sectie korte termijn
• Historische contexten integreren in de
behandeling van tien tijdvakken/49
kenmerkende aspecten of niet?
• Hoe kom je aan een methode / materiaal
voor de Historische Contexten?
• Welke zelf in te vullen thema’s kies je voor
domein C?
Uitdagingen voor de langere
termijn
• Doorlopende leerlijn voor domein B
kenmerkende aspecten +
bijbehorende begrippen (het
zogenaamde cumulatief leren)
• Doorlopende leerlijn voor domein A,
historisch denken en redeneren
Belang van de sectie
• Jullie zijn samen verantwoordelijk
voor het PTA en de toetsing.
• In de onderbouw kun je al beginnen
met het ontwikkelen van
oriëntatiekennis en historisch
redeneren (domein A en B).
Wat weten we uit onderzoek over
leren van leerlingen en docenten?
• Hoe is het tot stand gekomen?
• Wat verandert er eigenlijk?
• Belang van de sectie
• Wat weten we uit onderzoek over leren van
leerlingen en docenten?
• Trends en praktische suggesties
Het leren van de leerlingen
• Hoe is het tot stand gekomen?
• Wat verandert er eigenlijk?
• Het belang van de sectie
• Wat weten we uit onderzoek over leren van
leerlingen en docenten?
• Trends en praktische suggesties
Componenten historisch redeneren
Van Boxtel en Van Drie (2008 en
2013)
• Gebruiken inhoudelijke begrippen
• Gebruiken methodologische begrippen
• Omgaan met bronnen
• Stellen van historische vragen
• Contextualiseren
• Argumenteren
Contextualiseren
Historische
vragen
stellen
•
•
•
Gebruiken
historische
begrippen
Beschrijven verandering
en continuïteit
Verklaren handelen van
mensen in verleden
Vergelijken historische
ontwikkelingen of
periodes
Gebruik van bronnen
Gebruik
methodologische
begrippen
Argumenteren
Vertaalde versie Van Boxtel en Van Drie in Teaching History 2013
Samenhang componenten Van
Boxtel en Van Drie
• De afzonderlijke componenten leren
leerlingen wel beheersen, maar de
samenhang is lastiger.
• En juist die samenhang is belangrijk voor
het ontwikkelen van oriëntatiekennis en
historisch denken/redeneren.
Hoe ontwikkel je oriëntatiekennis?
• Besteed veel aandacht aan de begrippen
die in de kenmerkende aspecten
voorkomen, ook al in de onderbouw.
• Geef leerlingen ankerpunten : een aantal
keerpunten en/of belangrijke
gebeurtenissen.
• Vergelijk tijdvakken met elkaar en laat
leerlingen dat ook zelf doen.
Hoe ontwikkel je historisch
redeneren?
• Besteed aandacht aan de begrippen.
• Stel evaluatieve vragen.
• Gebruik open vragen in je
onderwijsleergesprek en laat ll op elkaars
antwoorden voortbouwen.
• Laat leerlingen zelf vragen stellen bij
bronnen, spotprenten of informatie.
Het leren van de docenten
• Hoe is het zo gekomen?
• Wat verandert er eigenlijk?
• Belang van de sectie
• Wat weten we uit onderzoek over leren van
leerlingen en docenten?
• Trends en praktische suggesties
Pedagogical Content Knowledge
oftewel vakdidactische kennis
Ontwikkeling PCK voor een specifiek thema of
kenmerkend aspect
Pedagogiek
Pedagogiek
PCK
Context
Context
Inhoud
Inhoud
Beginnende docent
Ervaren docent
Kenmerken van vakdidactische
kennisontwikkeling
• Het gaat om de voorbeelden en werkvormen
waarmee je de inhoud/kennis vertaalt naar
de leerlingen, zodat zij kunnen leren.
• Ontwikkelt zich in de praktijk, door reflectie
en succeservaringen.
• Er is algemene vakdidactische kennis voor het
vak, maar ook per onderwerp of kenmerkend
aspect.
Trends en praktische suggesties
• Hoe is het tot stand gekomen?
• Wat verandert er eigenlijk?
• Het belang van de sectie
• Wat weten we uit onderzoek over leren van
leerlingen en docenten?
• Trends en praktische suggesties
Trends 1 opbouwen van kennis
• Tijdvakdossiers over kenmerkende
aspecten is men vaak na een paar jaar
moe vanwege hoge plak- en knipgehalte
en nakijk-druk.
• Docenten geschiedenis hanteren in de
bovenbouw vaak een combinatie van
uitleg en onderwijsleergesprek. Ook
worden er samen bronnen en
examenvragen besproken.
Trends 2 toetsing
• In de bovenbouw worden voornamelijk
schriftelijke toetsen gebruikt. Praktische
opdrachten en handelingsdelen komen
veel minder voor.
• Het gebruik van stapeltoetsen neemt toe.
Meestal wordt de oriëntatiekennis van
voorgaande hoofdstukken getoetst door
opdrachten uit pilotexamens te gebruiken.
Trends 3
hoeveelheid versus diepgang
• Er wordt op de havo geworsteld met de
hoeveelheid informatie (de methode).
• Op vwo is diepgang aanbrengen meer het
probleem.
Praktische suggesties 1
opbouwen van kennis
• Laat tijdvakkendossiers zoveel mogelijk de
verantwoordelijkheid van de leerlingen zijn.
• Probeer het werken met de kenmerkende
aspecten te integreren met het historisch
redeneren. Gebruik in je lessen opdrachten
uit pilotexamens en opdrachten van Actief
Historisch Denken en websites.
• Gebruik stapeltoetsen.
Praktische suggesties 2 toetsing
• Een thema uit domein C mag met een
praktische opdracht of handelingsdeel
getoetst worden.
• Toets het oefenen met tijdvakken en
historisch redeneren ook via een praktische
opdracht of handelingsdeel.
• Gebruik vragen uit de pilotexamens in je
toetsen, maar ook om in de les te oefenen.
Praktische suggesties 3
hoeveelheid
• Houd de thema’s van domein C met name
voor de havo heel klein (voor vwo bieden de
thema’s mogelijkheid tot verdieping).
• Check je methode aan de hand van de
syllabus. Vul ontbrekende kennis en
gebeurtenissen aan met opdrachten/uitleg.
• Houd het motiverend door naast het
tijdvakkenoverzicht af en toe te werken met
creatieve en/of verdiepende opdrachten.
Informatie
• http://www.slo.nl/geschiedenisexamen20
15 - alle info over nieuwe examen
geschiedenis ook syllabus en
pilotexamens
• http://histoforum.net/vakinformatie.htm voor recente informatie en tijdvaktoetsen
• Denk voor examenvragen ook aan
www.examenblad.nl en www.cito.nl
Voor vragen en informatie
• De reader, workshops en lezingen van
deze studiedag
• [email protected]
• Twitter @hanneketuithof
• www.uu.nl/geschiedenisendidactiek