De generalist - Sociaal Werk in de Wijk

De generalist
de sociale professional aan de basis
De generalist in het sociaal werk is geen alleskunner maar heeft vanuit zijn
eigen professionaliteit wel een brede blik. Een professional die van vele
markten thuis is en die vroegtijdig en integraal een grote verscheidenheid
aan problemen kan aanpakken. Dit leaflet biedt een korte introductie op 'de
generalist' in het sociaal werk en is gebaseerd op 'De generalist. De sociale
professional aan de basis'.
Transities
Sociaal werkers in de frontlinie pakken vroegtijdig een grote verscheidenheid
aan problemen aan, op een breed terrein: armoede, schulden, opvoeding en
bijvoorbeeld sociaal isolement. Sociale professionals moeten daarbij van
steeds meer markten thuis zijn. Ook door de transities in de jeugdzorg, de
AWBZ, de Participatiewet en de herinrichting van de Wmo, heeft sociaal
werk een steeds bredere opdracht, met een steeds groter maatschappelijk
belang, dat rechtstreeks de kwaliteit van leven van kwetsbare burgers raakt
Het programma
Sociaal Werk in de Wijk
Sociaal Werk in de Wijk is een
initiatief van het lectoraat
Maatschappelijk Werk van
Hogeschool Inholland en
MOVISIE.
Sociaal Werk in de Wijk is een
programma dat gedragen wordt
door het werkveld, en dat de
komende jaren inspiratie, goede
praktijken en concrete methoden
zal bieden voor deelnemende
organisaties en professionals.
De veranderingen in de verzorgingsstaat voltrekken zich in hoog tempo. De
visies op de zorg van burgers voor elkaar en de rol van de staat daarbij zijn
sterk veranderd. Eigen verantwoordelijkheid van burgers en ‘participatie naar
vermogen’ spelen een steeds grotere rol bij hulp- en dienstverlening.
Bovendien gaan de veranderingen samen met ingrijpende bezuinigingen en
verschuivingen in geldstromen in de zorg. Dat betekent ook dat gemeenten,
maatschappelijke organisaties, vrijwilligers en professionals op zoek moeten
naar een andere inrichting van het sociale domein en een andere invulling
van het professioneel handelen.
Wat is een generalist?
De nieuwe sociale professional die bij deze veranderingen een cruciale rol
speelt, wordt vaak aangeduid als ‘generalist’. Ook zijn er termen en
functieomschrijvingen in omloop als wijkcoach, frontlijnwerker of
krachtwerker. Deze nieuwe sociaal werker legt meer nadruk op lichte zorg en
ondersteuning, dicht op het dagelijks leven om mensen zelf de regie te
geven. Hij of zij bevordert een samenleving die verbindt en ruimte geeft voor
participatie. Hij legt daarbij de verbinding tussen de leefwereld van burgers
en de institutionele wereld, maar ook verbindingen tussen professionals
onderling en tussen de botsende werelden van burgers onderling. Een
professional die van vele markten thuis is en die vroegtijdig een grote
verscheidenheid aan problemen kan aanpakken.
Een generalist is dus iemand die:


kennis heeft van meerdere kennisterreinen;
zich integraal richt op het functioneren van personen op (bijna) alle
Basiscompetenties in de
Wmo
Om de maatschappelijke
opdracht van het sociaal werk
goed op te kunnen pakken is
het essentieel dat juiste
professionals met de juiste
competenties beschikbaar
zijn. Daarvoor heeft de
branche Welzijn en
Maatschappelijke
Dienstverlening (MOgroep,
HBO-raad, vakbonden,
kennisinstituut MOVISIE) en
een aantal
werkveldorganisaties, een set
van basiscompetenties
ontwikkeld waarover de
professional die onder de
Wmo werkt moet beschikken.
Een sociaal werker in de
Wmo:
 spreekt burgers en hun
omgeving aan op hun
eigen kracht;
 inspireert en is creatief;
 is zichtbaar,
aanspreekbaar en gaat op
mensen af;
 luistert actief;
 beweegt zich in
uiteenlopende leef- en
systeemwerelden;
 versterkt netwerken en
samenwerking;
 verbindt burgers en
netwerken;
 weet zijn professionele
ruimte te gebruiken;
 doorziet verhoudingen en
anticipeert op
veranderingen;
 brengt burgers in
beweging.




leefgebieden;
een scala aan lichte interventies uitvoert;
zo nodig opschaalt naar specialisten vanuit het leefwereldperspectief,
maar daarbij wel een vinger aan de pols houdt;
oog heeft voor problemen én kansen;
hulp- en dienstverlening verbindt met maatschappelijke participatie.
Expert van het gewone leven
Sociaal werkers die in de frontlinie werken, zijn in essentie generalisten. Ze
hebben kennis van uiteenlopende domeinen en werken met mensen met een
verscheidenheid aan behoeften en problemen. Hun uitgangspunt is dat ze
mensen in een kwetsbare positie en hun netwerken versterken en dat ze
'kwetsbare' met 'weerbare' mensen helpen verbinden. Deze professionals
hebben een breed perspectief dat veel vergt van hun deskundigheid op het
gebied van zingeving, participatie, huisvesting, financiën. De kracht van het
sociale werk is om mensen die het (tijdelijk) niet op eigen kracht redden, te
ondersteunen bij het ‘normale leven’, het op orde houden of het herstel
daarvan.
Generalisten zijn er in soorten en maten
In de praktijk blijkt dat niet er niet één type generalist volstaat, maar dat het
basismodel voor generalistisch werken ingekleurd moet worden met drie
prototypische generalisten: de generalist-hulpverlening, de generalistparticipatie en de generalist-zorg. In klassieke termen is te denken aan de
maatschappelijk werker, de opbouwwerker en de wijkverpleegkundige,
alhoewel deze termen niet meer volstaan om de generalistische invulling van
deze klassieke professies te duiden.
Een ervaren, vakbekwame generalist, die door ervaring en extra opleiding
veel aanvullende kennis heeft opgedaan, is ook te beschouwen als een
specialist in het generalistisch werken en kijken. Hij is daarmee
nevengeschikt aan een klassieke specialist, die diepgravende kennis en
kunde heeft op één specifiek terrein. De klassieke specialist laat zijn cliënt
ook los als zijn ingreep is voltooid. In principe onderhoudt de generalist een
blijvende relatie, hoe zwak ook, met bewoners en (potentiële) cliënten. Op
het eerste gezicht een vreemde gedachte, maar vanzelfsprekend voor wie
denkt aan de huisarts. Deze heeft ook altijd een relatie met al zijn patiënten,
maar ziet hen pas op het moment dat er iets aan de hand is. Een metafoor
die voor de generalist wel wordt gebruikt is dan ook die van ‘sociale huisarts’.
Wat opvalt bij de generalistische sociaal werkers die geportretteerd zijn in
‘De generalist’ is dat ze een enorme drive hebben om iets te betekenen voor
de ander. Daarnaast vallen ze vaak op door hun eigenzinnigheid. Ze doen
datgene wat nodig is om mensen vooruit te krijgen en gaan daarvoor creatief
om met de officiële regels en onorthodoxe aanpak. Deze speelruimte is
cruciaal om in de vaak complexe omstandigheden van de buurt of van hun
cliënten de goede oplossing op het goede moment te vinden. Er wordt dan
ook wel gesproken over ‘moeraswerk’.
Meer informatie over Sociaal
Werk in de Wijk
Op sociaalwerkindewijk.nl is
volop informatie te vinden.
Vanaf deze websites kunt ook de
nieuwe brochure ‘Samenwerken
in de wijk, actuele analyse van
sociale wijkteams’ downloaden.
Contact
Neem voor meer informatie
contact op met Hilde van Xanten,
senior adviseur bij MOVISIE en
programma coördinator van
Sociaal Werk in de Wijk via
[email protected] of 030789 2167.
Colofon
Tekst: Ard Sprinkhuizen, Margot
Scholte en Martin Zuithof
(www.martinzuithof.nl)
Generalistisch werken in een team
In de praktijk zullen veel generalistische sociaal werkers deel uitmaken van
een sociaal wijkteam. Voor de samenstelling van de teams is geen
standaardmodel voorhanden. Dit is sterk afhankelijk van lokale
omstandigheden, zoals de gebouwde omgeving, beschikbare voorzieningen,
bevolkingssamenstelling en de specifieke concentratie van problemen. Wij
willen wel waarschuwen voor een ongebreidelde vulling van teams met
allerhande professies en professionals van organisaties die ‘iets met de wijk
hebben’.
Het leidende idee bij de vorming van sociale teams is ‘de wederopbouw’ van
een sobere sociale infrastructuur. Dat pleit ervoor zoveel mogelijk te volstaan
met een basisteam dat bestaat uit (variaties op) de drie prototypische
generalistische professionals: hulpverlening, samenlevingsopbouw en zorg.
Waarbij minstens één van hen een vakvolwassen, ervaren generalist is.
Voor meer informatie over de samenstelling en het functioneren van sociale
wijkteams verwijzen we naar de brochure 'Samenwerken in de wijk' en het
boek 'De generalist. De sociale professional aan de basis.’