Kracht en steun voor ouderschap van ouders met psychische

Samenvatting van het onderzoeksrapport: van P.C. van der Ende,
E.L. Korevaar en H. Oosterbaan (2012). Kracht en steun voor
ouderschap van ouders met psychische aandoeningen.
Lectoraat Rehabilitatie, Sociale Studies, Hanzehogeschool
Groningen.
In het afgelopen jaar heeft Peter van der Ende een onderzoek uitgevoerd dat is
gesubsidieerd door het Fonds Psychische Gezondheid
Hier volgen de conclusies.
Op grond van dit rapport zal hij een Engelstalig artikel schrijven voor een peerreviewed tijdschrift. Dit vormt een onderdeel van zijn promotie.
Onderzoek
Ouders die (ernstige) psychische aandoeningen hebben én voor kinderen moeten
zorgen, hebben een verhoogde kwetsbaarheid. Daarom hebben we het afgelopen jaar
onderzocht of deze ouders vanuit hun eigen kracht voldoende inhoud aan hun
ouderschap konden geven. Of dat zij steun nodig hadden van hulpverleners.
Onder 27 (ex-) cliënten van geestelijke gezondheidszorginstellingen en onder vier
ouders zonder psychische problematiek zijn interviews gehouden met open vragen.
Hierin kwamen onder meer de problemen en de oplossingen rondom het ouderschap
aan de orde. Deze teksten hebben we uitgetypt en geanalyseerd. Het betreft hier een
kwalitatief onderzoek , met name de methode van grounded theory. en voor de
analyses is gebruik gemaakt van het computerprogramma Atlas-Ti.
Conclusies
Alle ouders met problemen op psychisch gebied, hadden ook problemen op het gebied
van ouderschap. Bij enkele ouders die geen last hadden van psychische problematiek
kwamen ook ouderschapsproblemen naar voren.
De eerste onderzoeksvraag luidt:
Hoe ervaren ouders met psychische aandoeningen hun ouderschap, hoe geven ze er
inhoud aan en welke rol spelen hun psychische aandoeningen daarin?
Het feit dat bijna de helft van de mensen met ernstige psychische aandoeningen
kinderen hebben maakt duidelijk dat er een kwetsbare groep is, die bijzondere
aandacht verdient. Het behoud van het ouderschap geeft veelal betekenis aan het
leven van de ouders en in deze groep geldt dit ook nadrukkelijk. Een geïnterviewde
vertelde hierover: “Het moederschap geeft ook heel veel voldoening en eigenlijk is het
ook sinds ik moeder ben dat ik zo stevig op mijn pootjes sta als nu. Het heeft mij wel
heel erg veranderd”.
De volgende punten zijn universeel en gelden voor alle ouders. Voor ouders met
psychische aandoeningen zijn ze nog eens extra van belang. Ze zijn gebaseerd op dit
onderzoek.
1
1. Ouders met psychische aandoeningen komen in hun kracht door het
kind omdat ze bij de les moeten blijven.
2. Het opgroeien met een eigen kind biedt de ouder een basis voor
participatie via school en via vriendschappen van het kind.
3. Samenzijn en activiteiten ontplooien die zowel ouder als kind boeien
geven beiden levenskracht.
4. Loyaliteit en solidariteit met een eigen kind geven kracht om door te
gaan
5. Een nieuwe generatie en zo mogelijk een daaropvolgende generatie
geeft perspectief in het leven van de ouder
Deze punten zijn samen te vatten onder de noemer “kracht voor ouderschap van
mensen met psychische aandoeningen”.
De kwetsbaarheid van deze ouders zit in beperkte energie, structuur, contacten en
levenslust. Dit uit zich in beperkingen in recreatie,in het aangeven van grenzen en
structuur en in het organiseren van activiteiten.
De tweede onderzoeksvraag luidt:
Welke veranderingen zouden zij t.a.v. de ouderrol willen bewerkstellingen en welke
ondersteuning kunnen zij daarbij gebruiken?
In dit onderzoek is aangetoond dat door deze groep vele oplossingen voor
ouderschapsproblemen zijn aangedragen. Daarnaast zijn er vele hulp- en
ondersteuningsmogelijkheden, waardoor voor iedereen en op ieder niveau
ondersteuning van het ouderschap mogelijk is.
Enkelen zijn in aanraking gekomen met ontwikkelingen vanuit de herstelbenadering en
hebben gewerkt met ouderschap vanuit herstel en empowerment. Zij hebben hiermee
positieve ervaringen opgedaan.
Er is vaak een ruim netwerk van informele en professionele steun aanwezig. Dit
netwerk kan beter worden benut door vanuit professionele zijde minder nadruk te
leggen op praktische steun en het bieden van een sociaal contact. In plaats daarvan
kan de hulpverlener de cliënt begeleiden bij het opstellen en verder werken aan een
zelf gekozen doel. Daarnaast kan men de cliënt coachen om steun voor de ouderrol te
organiseren in het netwerk.
De meeste geïnterviewde ouders hebben een manier gevonden om met hun kinderen
te leven. Men heeft veelal een netwerk vanuit buren, vrienden en familieleden en
professionele hulp om dit mogelijk te maken. Er zijn geen duidelijke problemen
geconstateerd waarvoor men geen oplossing had.
Ook vanuit professionele hulp is veel steun gegeven. In een aantal gevallen was de
hulp ook specifiek gericht op ouderschap en dat heeft een goede bijdrage gegeven in
de ontwikkeling.
Van de hier geïnterviewde respondenten heeft een aantal negatieve ervaringen met
Jeugdzorg. Sommige ervaringen zijn lang geleden maar het heeft bij deze ouders
ernstige schade van hun vertrouwen toegebracht.
Het onderzoek heeft twee dingen uitgewezen:
1. Dat het voor ouders met psychische problemen belangrijk is om in een vroege
fase in eigen omgeving of bij hulpverleningsinstellingen steun te vragen. Dit kan
veel ernstige problemen voorkomen. Het gaat niet alleen om praktische steun,
maar ook om emotionele steun.
2. Dat het voor hulpverleners belangrijk is dat zij in de behandeling aandacht
besteden aan het ouderschap. Dit kunnen zij onder meer doen door de
ontwikkelde behandelmethode Ouderschap met Succes en Tevredenheid (OST).
2