Radiotherapie voor Gynaecologische tumoren

Radiotherapie voor
Gynaecologische tumoren
Dr. Remi A. Nout
Radiotherapeut – oncoloog LUMC
[email protected]
Overzicht
•  Inleiding radiotherapie •  Update ontwikkelingen •  Lopende studies •  (Na)zorg •  Focus op cervixcarcinoom Inleiding radiotherapie
•  55% van de oncologische patienten wordt met
radiotherapie behandeld
•  60% curatieve intentie, 40% palliatieve intentie
•  Gynaecologische tumoren:
•  Endometrium carcinoom: oudere leeftijd,
postoperatief
•  Cervix carcinoom: ook jongere leeftijd, primair en
postoperatief
•  Vulva carcinoom: zeldzamer, primair en
postoperatief
•  Ovarium carcinoom: grootste rol chemotherapie
Inleiding: wat is radiotherapie?
•  Plaatselijke behandeling met ioniserende
straling
•  Uitwendig (tele-) vs. inwendig (brachytherapie)
•  Lineaire versneller: electrisch opgewekte hoogenergetische ioniserende straling
•  Brachytherapie: isotopen (kluis) – Ir-192
•  Vloeibare isotopen: nucleaire geneeskunde
Inleiding: werking radiotherapie
•  DNA schade: enkel- en dubbelstrengsbreuken, clustered
damage
•  Indien DNA schade niet hersteld: cel deelt niet meer en
gaat ten gronde
•  Tumor cellen gevoeliger; normaal weefsel beter herstel
Inleiding: werking radiotherapie
Versterkend / Sensitiser
Beschermend / Protectief
•  Hogere dosis
•  Lagere dosis
•  Chemotherapie
•  Amifostine
•  Cisplatin & 5-FU
•  Hyperthermie
•  Risicofactoren:
•  Eerdere operaties
•  Roken
•  Vaatlijden, DM
•  Hypoxie
Bijwerkingen uitwendige radiotherapie (acuut)
• 
• 
• 
• 
Meerderheid van de patienten
Epitheel depletie, ontstekingsreactie
Self-limiting, herstelt binnen 6 wk
Symptomatische behandeling
•  frequentere ontlasting; diarrhee; krampen;
urge(-incontinentie)
•  frequentere mictie; licht branderig
•  vermoeidheid
Bijwerkingen radiotherapie (laat)
•  ontstaan littekenweefsel, schade microvasculatuur
•  radiatie enteritis (diarrhee, krampen, evt. ileus)
•  radiatie proctitis (frequente drang, rectaal
bloedverlies, soiling)
•  fibrose / stenose prox. vagina
•  menopauze, infertiliteit
•  radiatie cystitis (frequentie, infecties, bloedverlies)
•  zeer zeldzaam necrose
Inleiding: uitdaging radiotherapie
‘zo nauwkeurig mogelijk de tumor
bestralen en het omgevende gezonde
weefsel sparen’
Van 2D naar 3D: rol CT & MRI
Verbetering in dosis planning
4-velden
box
Intensity Modulated Radiation
Therapy IMRT
Mooi maar hoe zit het met….
Orgaanbeweging tijdens bestraling
Tumorregressie tijdens bestraling
Van 3D naar 4D: cone beam CT op versneller
In de toekomst
UMC Utrecht:
combinatie
versneller met MRI
Van 3D naar 4D: adaptieve radiotherapie
‘Plan of the day’:
-CT verschillende
blaasvulling
-bestralingsplan voor
verschillende
blaasvulling
Cone beam
voor keuze
plan van de
dag
Hogeman MS et al. Erasmus MC DDHK Rotterdam
Brachytherapie voor het cervixcarcinoom
Fletcher (CT/MRI)
intrauterine
Cervix
HDR -Brachy
Ir192 source
ovoid
Intra uteriene applicator: 2D naar 3D
Ontwikkeling applicatoren & addaptieve planning
‘Utrecht applicator’:
Intracavitair &
Interstitieel
Studie ontwikkelingen radiotherapie
EMBRACE I: multicenter implementatie beeldgestuurde
brachytherapie voor cervixcarcinoom, tot eind 2014
EMBRACE II: optimale adaptieve brachytherapie en
optimale uitwendige radiotherapie (IMRT – adaptief)
Start 2015
www.embracestudy.dk
Effect combinatie radiotherapie & chemotherapie
Metaanalyse, JCO 2008
Studie combinatie chemo-radiotherapie
Bijwerkingen radiotherapie: behandeling
•  radiatie enteritis
−  loperamide, questran, evt. octreotide
•  radiatie proctitis
−  sucralfaat clysma’s, APC laser
•  fibrose / stenose prox. vagina
−  voorlichting, begeleiding, preventie (pelottes)
•  menopauze - substitutie
•  radiatie cystitis – coagulatie, hyperbare O2
Studie (Na)zorg
•  A sexual rehabilitation program for women with
gynaecological cancers receiving radiotherapy’
KWF – Alpe d’HuZes UL 2011-5066
•  Ontwikkeling uitgebreide schriftelijke informatie
•  Rehabilitatie programma door hierin geschoolde
verpleegkundigen in samenwerking met seksuoloog
•  LUMC – Erasmus MC
Conclusie
•  Uitdaging radiotherapie is zo precies mogelijk
de tumor bestralen en gezond weefsel sparen
•  Verbeteringen in techniek:
• 
• 
• 
• 
CT & MRI
Combinatie versneller met CT en MRI in toekomst
IMRT & adaptieve bestraling
Brachytherapie applicatoren
•  Combinatie behandeling:
•  Sensitizers & beschermende middelen
•  Zorg:
•  Vroege en late bijwerkingen
•  Rehabilitatie
Vragen