Richtlijn verwijzing fysiotherapie bij oncologische

Richtlijn verwijzing fysiotherapie bij oncologische
aandoeningen.
(versie 2008 Coevorden.)
1
-
Wanneer de patiënt doorverwijzen?
behandeling
preventie
A
Bij functiebeperkingen in het bewegen.
Bij radiotherapie met kans op bewegingsbeperkingen.
Bij Lymfklierverwijdering / bestraling met kans op
Bij littekenweefsel / verkleving.
oedeemvorming.
Bij oedeemvorming / stuwingklachten
Bij pijn.
Bij ernstige vermoeidheid.
2
-
behandeling
Begeleiding en advies.
Wat zijn de fysiotherapeutische interventies?
preventie
C
Eenmalig fysiotherapeutisch consult / voorlichting.
Bepaling nulsituatie in verband met kans op
functiebeperkingen in het bewegen.
Bepaling nulsituatie in verband met kans op
oedeemvorming.
B
Oedeemfysiotherapie.
-
Oefentherapie.
D
-
Littekenbehandeling.
Reconditionering.
3
Naar wie doorverwijzen?
behandeling
preventie
E
Naar een gespecialiseerde fysiotherapeut.
Naar een gespecialiseerde fysiotherapeut.
Oncologie- en / of Oedeemfysiotherapeut (zie netwerklijst of
http://www.fysiotherapie.nl/index.html?menuID=1&subID=8&cntID=8 )
-
-
E
Toelichting bij richtlijn:
A
Radiotherapie veroorzaakt, naast bedoelde schade aan tumorcellen, ook schade aan gezond weefsel, te weten
fibrosering van bijvoorbeeld spierweefsel, bindweefsel, zenuw- en vaatweefsel. Fibrosering van genoemde weefsels
kan tot bewegingbeperkingen leiden indien niet tijdig en adequaat behandeld (CBO richtlijn “weke delen tumoren”
2003, pag. 87-88; www.cbo.nl). In de literatuur met betrekking tot borstkanker wordt aangegeven dat adjuvante
radiotherapie van de axilla de kans op bewegingsbeperking van de schouder en lymfoedeem vergroot (Hojris et al.,
2000; Haid et al., 2002; Whelan et al., 2000). Tevens wordt melding gemaakt van neurogene pijn (plexus brachialis
neuralgieën intercostaalneuralgie) na okselklierdissectie en radiotherapie (Jung et al, 2003). Beperking van mobiliteit
en spierkracht hebben een negatief effect op neurogene pijn (Le Vu et al., 1997)
B
Zie CBO richtlijn “lymfoedeem” 2004 ( www.cbo.nl ).
C
D
E
De patiënt wordt ingestuurd voor een eenmalig consult fysiotherapie. Dit omvat voorlichting over de gevolgen van
radiotherapie voor gezond weefsel en / of over de gevolgen van een eventuele lymfklierdissectie. De fysiotherapeut
legt de nulsituatie vast wat betreft de mobiliteit van betrokken gewrichten en / of de omvang van arm of been. De
patiënt krijgt een huiswerkprogramma met oefeningen en leefregels mee teneinde de mobiliteit van betrokken
gewrichten te behouden en / of lymfoedeem te voorkomen. De patiënt controleert op deze manier zijn eigen situatie
en komt na 1 maand, na 3 maanden, na 12 maanden en na 24 maanden ter controle of eerder bij verandering (zie
punt 1 behandeling) (R. Box, 2002).
Tijdens adjuvante behandeling komt vermoeidheid zeer frequent voor. Vooral bij jonge patiënten lijkt adjuvante
therapie veel impact te hebben op de kwaliteit van leven (Ganz et al., 2002). Vijf keer per week matig intensief
oefenen is een effectieve manier om in deze periode de fysieke conditie te onderhouden (Segal et al., 2003; Lucia et
al., 2003). Na jaren klaagt een substantieel deel van de patiënten nog steeds over vermoeidheid. Trainingsarbeid kan
helpen de vermoeidheidsklachten onder controle te krijgen en verbetert de kwaliteit van leven (Lucia et al., 2003;
Dimeo et al., 2003). Bij vermoeidheid en gebrek aan conditie kan de fysiotherapeut een oefenprogramma aanbieden
volgens de principes van ‘Graded Activity’. Dit principe gaat uit van ‘positive reinforcement’: de patiënt oefent in eerste
instantie onder zijn niveau om positieve ervaring op te bouwen, later wordt de belasting opgevoerd. Deze manier van
trainen wordt onder andere gebruikt in ‘Herstel en Balans’, een fysiek en psychosociaal revalidatieprogramma voor
kankerpatiënten gericht op het verbeteren van kwaliteit van leven en bevorderen van herstel. Bij zowel fysieke als
psychosociale problematiek bij kanker bestaat de mogelijkheid deel te nemen aan dit revalidatieprogramma. Voor
inclusiecriteria zie www.herstelenbalans.nl .
In de netwerklijst zijn oncologie fysiotherapeuten en oedeemfysiotherapeuten opgenomen die specifieke
belangstelling hebben voor de begeleiding en behandeling van de oncologische patiënt. Zij hebben zich
gespecialiseerd in de preventie en/of behandeling van lymfoedeem, vermoeidheid, functiebeperking in het bewegen
en andere gevolgen van chirurgie, chemotherapie en/of radiotherapie bij kanker.
Pagina 1 van 1