MULTIDISCIPLINAIRE TEAMS: EEN UTOPIE OF OOK IN

Versie 17-11-2015
MULTIDISCIPLINAIRE CENTRA IN NEDERLAND: VAN UTOPIE NAAR
WERKELIJKHEID
F. Lamers-Winkelman
Lezing gehouden tgv de officiele opening van het MDCK Hoofddorp op 18-112015
Koninklijke Hoogheid, Dames en Heren,
Ruim 60 jaar terug was Henry Kempe de eerste kinderarts die durfde
onderkennen dat veel botbreuken en andere verwondingen van kinderen
mogelijk veroorzaakt waren door kindermishandeling. Hij stelde ook dat
kindermishandeling een bijster ingewikkeld probleem is dat, per definitie,
vraagt om een multidisciplinaire aanpak vanaf het eerste vermoeden, via
onderzoek en hulpverlening, tot en met de follow-up.
In 1958 starte Kempe het eerste ‘hospital based’ MultiDisciplinaire Team
Kindermishandeling in Denver, Colorado. Dat eerste team was nog klein, en
bestond uit
Dia 1
1958: 1e Multi Disciplinair Team
Kindermishandeling, Denver (Col.)
Een kinderarts
Een maatschappelijk werker
Een (kinder)verpleegkundige
Al snel werd dit uitgebreid met een psychiater, een psycholoog, een
orthopedagoog, en iemand van de politie, de kinderbescherming, en de
jeugdzorg.
Dia 2
kinderarts
maatschappelijk werker
verpleegkundige
+
psychiater
psycholoog
1
orthopedagoog/ontwikkelings specialist
politie
kinderbescherming
jeugdzorg
Daarna nam het aantal Multi Disciplinaire Teams Kindermishandeling snel toe,
en werden het Multi Disciplinaire Centra Kindermishandeling. Naast de
‘hospital-based’ centra kwamen er ook ‘community-based’ centra. In 1985
opende, in Huntsville Alabama, het eerste community based multi disciplinaire
centrum, onder de naam Children’s Advocy Center. Nu, in 2015, zijn er 785,
verspreid over de Verenigde Staten.
Januari 1987 ging ik voor het eerst naar de International Conference on Child
Maltreatment in San Diego. Ik kwam juichend terug, MDCK’s, dat zou ook in
Nederland moeten. Samen met Rob Bilo, toen nog Vertrouwensarts, Pieter van
Wijk, Hoofdinspecteur van Politie, en collega’s van het Medisch Centrum
Twente, het Diagnostisch Centrum in Groningen, en van Transact (nu Movisie),
werd een werkgroep gevormd met als doel het opzetten van MDCK’s in
Nederland. Aanvankelijk waren we zeer optimistisch. Immers, er was, op
departementaal niveau interesse, en er volgden vele gesprekken op het
Ministerie van Justitie. Eind 1991 gaat er een brief van het Directoraat-Generaal
Rechtshandhaving van dit Ministerie naar de voorzitter van de 2de kamer.
Daarin staat: “Wat nodig is zijn structurele voorzieningen voor gespecialiseerde
diagnostiek en behandeling, die multidisciplinair van karakter zijn.”
Dia 3
December 1991
brief van het Directoraat-Generaal
Rechtshandhaving van het Ministerie van
Justitie naar de voorzitter van de 2de kamer.
“Wat nodig is zijn structurele
voorzieningen voor gespecialiseerde
diagnostiek en behandeling, die
multidisciplinair van karakter zijn.”
En daarna is het oorverdovend stil. Het ministerie laat niets meer van zich
horen. Toch blijft de werkgroep proberen om multidisciplinaire centra op te
zetten. Misschien was de tijd er nog niet rijp voor, er kwam niets van de grond.
2
Eind 1997 hield ik, ter gelegenheid van het 25 jarig bestaan van het BVA
Rotterdam, een lezing met de titel “Multi Disciplinaire Centra
Kindermishandeling: Een Utopie of ook in Nederland haalbaar?”
Dia 4
November 1997
Multi Disciplinaire Centra
Kindermishandeling: Een Utopie of ook in
Nederland haalbaar?
In 1999 vroegen de 2de kamer leden Borris Ditrich en Khadija Arib de
werkgroep een knelpunten nota over de aanpak van seksueel misbruik en
kindermishandeling te schrijven, dit naar aanleiding van het wereldcongres
tegen commerciële seksuele exploitatie van kinderen in Stockholm in 1996.
Delen van die nota werden gebruikt in het Nationaal Actieplan aanpak seksueel
misbruik van kinderen (NAPS) dat in 2000 aan de Tweede Kamer is
aangeboden.
Dia 5
2000 Nationaal Actieplan aanpak seksueel
misbruik van kinderen (NAPS)
Blz. 25
Daarvoor is het noodzakelijk om te komen tot
de oprichting van een voorziening voor
Diagnostiek en Behandeling inzake
Kindermishandeling
Op bladzijde 25 van dit actieplan stond dat het noodzakelijk was om te komen
tot de oprichting van een voorziening voor Diagnostiek en Behandeling inzake
Kindermishandeling. Ėn dat het bedoeld was om de samenhang in het beleid te
bevorderen en de samenwerking tussen de verschillende instellingen te
verbeteren. Vervolgens slaan de Ministeries van Justitie en VWS de handen
ineen en ontstaat het plan om pilots uit te zetten. Eind 2001 bezoeken drie
vertegenwoordigers van de genoemde ministeries het Kinder- en
Jeugdtraumacentrum in Haarlem om te praten over zo’n pilot in die regio. De
start van de pilot zou begin 2002 zijn. Dit is niet van de grond gekomen, en
opnieuw is het diep droevig stil op de Ministeries rondom de MDCK’s. Die
stilte kan ik nu gebruiken om te benadrukken waarom dergelijke centra nodig
zijn.
3
Kindermishandeling is een uitermate complex probleem. Het is een
opvoedingsprobleem, een gezinsprobleem, een ontwikkelingsprobleem, een
gezondheidsprobleem, een maatschappelijk probleem, en een delict
Dia 6
Kindermishandeling is:
Een opvoedingsprobleem
Een gezinsprobleem
Een ontwikkelingsprobleem
Een gezondheidsprobleem
Een maatschappelijk probleem
En een delict
Het is een complex probleem dat vele verschillende sectoren op de been brengt,
en dus:
- samenwerking vereist tussen verschillende professionals en instituties
- kennis vereist van en vertrouwdheid met andere disciplines en instituties
- kennis vereist over het ontstaan, de vormen die het kan aannemen, en de
gevolgen die het heeft
- En een complex probleem waarin professionals vaak verstrikt raken in
hun loyaliteiten jegens kind, ouders, instituut en collega’s.
Kindermishandeling snijdt diep in in het leven van een kind en zijn ouders.
Daarom moeten er hoge eisen gesteld worden aan inhoud en vorm van
diagnostiek en interventie.
Dia 7
Kindermishandeling beïnvloedt de
neurologische
lichamelijke
emotionele
cognitieve
sociale
morele
gedragsmatige
ontwikkeling van een kind negatief
Kindermishandeling en seksueel misbruik zijn traumatische ervaringen die de
neurologische, lichamelijke, emotionele, cognitieve, sociale, morele en
gedragsmatige ontwikkeling van een kind negatief beïnvloeden.
4
Kindermishandeling heeft gevolgen voor het leven van een kind, nu en in de
toekomst. Nu omdat het kind niet krijgt wat het toekomt. Straks omdat het kind
zijn of haar potentieel niet waar kan maken. Nu omdat een kind verdriet heeft,
angstig is, geen aansluiting heeft bij klasgenoten. Straks omdat het kind niet
weet hoe om te gaan met relaties, niet weet hoe de eigen kinderen op te voeden.
Dat is, denk ik, de drijfveer voor al diegenen die, ondanks de departementale
stiltes, toch zijn doorgegaan om te komen tot Multi Disciplinaire Centra
Kindermishandeling.
Dia 8
Aanpak van KM vraagt om:
Duidelijkheid
Zorgvuldigheid
specifieke vaardigheden op het gebied van
diagnostiek, gesprekvoering en interdisciplinaire
samenwerking
specifieke vaardigheden op het gebied van
behandeling van getraumatiseerde kinderen
specifieke vaardigheden op het gebied van
behandeling van ouders die vaak ook in hun jeugd te
kort zijn gekomen
Het is de drijfveer voor al diegenen die er diep van overtuigd zijn dat de aanpak
van kindermishandeling vraagt om:
- Duidelijkheid
- Zorgvuldigheid
- specifieke vaardigheden op het gebied van diagnostiek, gesprekvoering
en interdisciplinaire samenwerking
- specifieke vaardigheden op het gebied van behandeling van
getraumatiseerde kinderen
- specifieke vaardigheden op het gebied van behandeling van ouders die
vaak ook in hun jeugd te kort zijn gekomen.
In de regio’s Kennemerland, Leeuwarden, en Den Haag is tussen 2002 en 2011
hard gewerkt om de MDCK’s mogelijk te maken. November 2011 geven de
staatsecretarissen van VWS en Justitie in respectievelijk Haarlem en
Leeuwarden het startschot voor de eerste Multi Disciplinaire Expert Teams in
Nederland.
Januari 2012 vertrok een ploeg van 18 mensen uit Haarlem, 2 uit Friesland en 1
uit Den Haag, naar San Diego. Doel was om door Charles Wilson, directeur van
5
het Hospital Based Children’s Advocacy Center, en Donna Pence voormalig
politie officier/special agent en forensisch interviewer, getraind te worden in het
opzetten van, het werken in, en het in stand houden van een MDCK. Uiteraard
was die ploeg Multi Disciplinair samengesteld, zoals u op de dia kunt zien.
Dia 9
Deelnemers training
trauma therapeuten van het Kinder- en Jeugdtrauma
Centrum:
onderzoekers en coordinator van het Advies en
Meldpunt Kindermishandeling
onderzoekers en coördinator van het Steunpunt
Huiselijk Geweld
de kinderarts van het Kennemergasthuis Zuid
onderzoekers en directeur van het Bureau Jeugdzorg
onderzoekers van de Raad voor de
kinderbescherming
therapeuten uit de Forensische psychiatrie (De
Waag)
MEE
OM
Vertegenwoordigers van de Gemeente Haarlem
+ 2 pp. Van Fier Fryslan
+ 1 p van de Gemeente den Haag
Na terugkomst werd in de Veiligheidsregio Kennemerland (Zuid
Kennemerland, IJmond, de Haarlemmermeer), met hernieuwd enthousiasme
gewerkt aan het doel, een MDCK in de regio, en in de toekomst, MDCK’s in
heel Nederland. Er is heel veel gepraat, gedacht, geschreven, georganiseerd, en
gelobbyed. Grote hobbels, zoals het al of niet delen van privacy gevoelige
informatie, werden met tact en zorg genomen. Een privacy protocol werd
ontwikkeld dat goedgekeurd is door de ministeries. De werkprocessen van de
deelnemende organisaties moesten op elkaar worden afgestemd, en zo
vervlochten worden dat er één werkproces beschrijving kwam voor het MDCK.
Wetenschappelijk onderzoek werd en wordt opgezet met de VU en het Verwey
Jonker Instituut en enkele weken terug was de start van een Europees onderzoek
naar de implementatie van MDCK’s in Europa, samen met enkele
Skandinavische collega’s.
Janet van Bavel was de grote trekker, uitwerker, motivator en initiator van al
deze processen.
6
In 1997 stelde ik de vraag “Multi Disciplinaire Centra Kindermishandeling in
Nederland: Een utopie of haalbaar”. Vandaag, 18 jaar later, wordt het MDCK
officieel geopend. Met als doel: effectieve diagnostiek bij en behandeling van
kindermishandeling en seksueel misbruik, en coördinatie van het handelen van
alle betrokken instellingen. Maar eveneens, follow-up van kind en gezin als de
behandeling is beëindigd, omdat terugval in mishandeling of misbruik niet
ondenkbaar is. Het antwoord op de vraag uit 1997 is daarmee gegeven “Multi
Disicplinaire Centra Kindermishandeling zijn ook in Nederland haalbaar.”
Dia 10
In het MDCK Kennemerland werkt een groot
aantal disciplines samen, met één doel:
Snelle, effectieve en efficiënte hulpverlening
starten, na een onderzoek dat zo min mogelijk
belastend is voor kind en gezin
7