Academische vorming

algemeen: academische vorming en schrijven
Academische vorming
In het begrip academische vorming ontmoeten verschillende universitaire tradities elkaar.
De klassieke vormingstraditie, gericht op brede vorming.
De Humboldt-traditie, gericht op vorming door wetenschap.
De research-traditie, gericht op disciplinaire vorming.
De humanistische traditie, gericht op intellectuele vorming.
De pragmatische traditie, gericht op beroepsmatige vorming.
De ontmoeting van universitaire tradities heeft haar sporen achtergelaten in het moderne
concept van de academicus. Daarin wordt academische vorming voorgesteld als (een
combinatie van):
intellectuele vorming
wetenschappelijke vorming
professionele vorming
Kenmerkend voor academische vorming is het (leren) werken met visies op de werkelijkheid.
Met visies op de werkelijkheid worden beschrijvingen, verklaringen of interpretaties van een
empirische of formele werkelijkheid bedoeld (al dan niet gepresenteerd in de vorm van een
model of theorie). Niet alleen het besef dat het hier gaat om een visie op de werkelijkheid die
(intellectueel, onderzoeksmatig, of professioneel) tegemoet getreden wordt, is kenmerkend
voor een academicus, maar ook - en misschien wel: juist - de betekenis die hieraan verleend
wordt.
Door het onderwijs zo te organiseren dat de student zowel actief als reflectief aan de slag gaat
met, voor de opleiding relevante, visies op de werkelijkheid, verwerft de student kennis,
inzichten, vaardigheden en houdingen die van een academicus worden verlangd.
Het gaat daarbij om een uitgebalanceerde verhouding tussen:
breedte en diepte
theorie en praktijk.
Diepte wordt in de literatuur doorgaans verbonden met de onderzoeksdimensie van
academische vorming die haar fundament vindt in disciplinair leren. De klassieke
researchprogramma’s zijn hiervan de meest uitgesproken voorbeelden.
Breedte wordt – ook als het over onderzoek (met een brede blik) gaat – vaak in verband
gebracht met de intellectuele dimensie van academische vorming en die zou met name
bevorderd worden door interdisciplinair leren. Voorbeelden van deze benadering vindt men
in het University College en de nieuwe Liberal Arts & Sciences.
De verhouding tussen theorie en praktijk, tenslotte, wordt in de literatuur eerst en vooral
gerelateerd aan de beroepsdimensie van academische vorming. Deze heeft in het duaal leren
haar meest geprononceerde onderwijskundige vorm gevonden. Voorbeelden van deze
benadering treft men bijvoorbeeld aan in de medische specialisatieprogramma’s en de
universitaire lerarenopleiding.
Schrijven
Schriftelijke producten spelen een centrale rol in de academische wereld. De belangrijkste
schriftelijke producten zijn:
het essay
het onderzoeksverslag
het beleidsrapport
Het essay is een tekst die nadrukkelijk in de academische traditie van de intellectuele vorming
past. Kenmerkend is het argumentatieve en beschouwende karakter ervan. Nadruk ligt op het
oordeel en het leggen van dwarsverbanden. De schrijver heeft de rol van intellectueel:
belezen, rationeel, onafhankelijk, reflectief en taalvaardig.
Omdat het essay een betoog is waarin de schrijver tot een oordeel komt, of een oordeel
onderzoekt, wordt vaak gekozen voor een evaluatieve structuur:
1.
2.
3.
4.
5.
Evaluatievraag
Beschrijving evaluatieobject
Beschrijving evaluatiecriteria
Toetsing van evaluatieobject aan evaluatiecriteria
Oordeel
Het onderzoeksverslag is een tekst die past in de researchtraditie van de universiteiten.
Kenmerkend is het descriptieve en methodische karakter ervan. Nadruk ligt op verslaglegging
en verantwoording. De schrijver heeft de rol van onderzoeker: objectief, precies, logisch,
zorgvuldig en helder.
Een onderzoeksverslag volgt de formele tekststructuur die in (peer reviewed)
onderzoekstijdschriften wordt gebruikt:
1.
2.
3.
4.
5.
Probleemstelling
Methode
Resultaten
Discussie
Conclusie
Het beleidsrapport is een tekst die past in de academische traditie van de professionele
vorming. Kenmerkend is het adviserende en pragmatische karakter ervan. Nadruk ligt op de
oplossing van een praktijkprobleem. De schrijver heeft de rol van adviseur: praktisch,
betrokken, verantwoordelijk, oplossingsgericht en realistisch.
Een beleidsrapport is een tekst waarin de stappen van de beleidscyclus worden gevolgd:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Probleemstelling
Beschrijving huidige situatie
Beschrijving gewenste situatie
Inventarisatie positieve en negatieve aspecten huidige situatie
Verklaring positieve en negatieve aspecten huidige situatie
Voorstel voor verbetering huidige situatie