De Universiteit voor de 3e Leeftijd heet u welkom
advertisement
De Universiteit voor de 3e Leeftijd heet u welkom U3L (voorheen HOVO Overijssel) verzorgt een breed scala aan colleges en lezingen op het niveau van beginnend hoger onderwijs, speciaal voor een publiek van veertigplussers. Voor menigeen is een cursus een plezierige manier om kennis te verwerven, nieuwe inzichten op te doen, of juist kennis bij te spijkeren. Daarnaast is het ook een plek voor boeiende ontmoetingen en nieuwe ontdekkingen. Voor u ligt de gids voor het jaar 2017-2018. U3L streeft naar een veelzijdig aanbod, waaruit u ruime keus heeft. U kunt hiervoor terecht op locaties in Zwolle, Deventer, Zutphen, Lochem, Hengelo en Enschede. De gids is ook digitaal te raadplegen op onze website: www.U3L.nl waar u ook de verwijzing vindt naar de webwinkel. Aanbod 2017-2018 Het aanbod is ten opzichte van het voorgaande jaar enigszins beperkt. We hopen daarmee te bereiken dat vrijwel alle cursussen kunnen doorgaan en dat er zo weinig mogelijk of geen mensen worden teleurgesteld. Blijf op de hoogte Meld u aan voor de digitale nieuwsbrief Wilt u op de hoogte blijven van speciale lezingen of een tussentijds aanbod, meldt u zich dan op de website aan voor de digitale nieuwsbrief, dat kan via www.U3L.nl in de loop van het jaar kan er nog nieuw aanbod volgen. Inschrijven bij voorkeur via website Inschrijven voor een of meer colleges doet u bij voorkeur via de website. U vult uw gegevens in, u betaalt met behulp van iDEAL en u bent ingeschreven. De betalingsbevestiging is tevens bewijs van aanmelding. Als de lessen al vol zitten kunt u niet meer inschrijven. Als u niet kunt of wilt telebankieren meld u dan bij voorkeur via e-mail aan ([email protected]) met uw naam, adres en telefoonnummer en de gewenste colleges. U ontvangt dan binnen enkele dagen een bevestiging per mail. Beschikt u niet over een mogelijkheid om te e-mailen, meld u dan schriftelijk aan (zie pagina 79 voor het inschrijf- formulier). U krijgt u te zijner tijd een factuur toegestuurd. Gaat een cursus niet door, dan wordt uw inschrijfgeld volledig teruggestort. Plaatsing voor een cursus gebeurt op volgorde van binnenkomst van de inschrijvingen. Tweede keus of reserve-aanmelding Het komt voor dat lessen niet doorgaan wegens te weinig belangstelling. Daarom kunt u een tweede keus opgeven. In geval de colleges van uw voorkeur niet doorgaan wordt u automatisch bijgeschreven voor uw tweede keus. Uw cursusbijdrage wordt later verrekend. Wachtlijst Is een cursus overtekend dan kunt u zich per e-mail opgeven voor de wachtlijst ([email protected]). Groepsgrootte Soms kunnen cursussen door onvoldoende inschrijvingen niet door gaan. De minimale groepsgrootte is per cursus aangegeven. Digitale communicatie Alle door U3L te verrichten activiteiten worden betaald uit uw cursusbijdragen. U3L ontvangt geen subsidie en gaat bewust om met de beschikbare middelen. Vandaar ook dat we zoveel mogelijk gebruik maken van het internet omdat we daarmee de kosten van aanmelding en inschrijving en de daarvoor te verrichten werkzaamheden tot een minimum kunnen beperken. Wijzigingen voorbehouden Deze gids is met zorg samengesteld. Het is echter denkbaar dat er door omstandigheden wijzigingen optreden. Mocht u een verschil constateren tussen informatie in deze gids en de gegevens die u op de website vindt, dan mag u ervan uitgaan dat de gegevens op de website actueel en juist zijn. Ook nieuw aanbod zult u alleen op de website aantreffen. Wilt u van wijzigingen op de hoogte blijven, meld u dan aan voor de digitale nieuwsbrief via www.U3L.nl Tarieven Vrienden van U3L Per september 2017 is U3L btw-plichtig. Dat heeft gevolgen coor de deelnemersbijdrage. De financiële bijdrage van de deelnemers trachten we over de gehele linie gelijk te houden. Voor het komend jaar is dat € 8,50 per lesuur (inclusief koffie/ thee in de pauze) vermeerderd met € 15,- administratiekosten. Pauzetijd wordt gerekend als lestijd. Dit bedrag moeten wij verhogen met 21% btw In een enkel geval, als er sprake is van intensieve begeleiding door de docent waardoor de groepsgrootte beperkt moet zijn, kan het tarief overeenkomstig worden aangepast. Daarnaast kan een vergoeding gevraagd worden voor een reader. In sommige gevallen zal de docent de reader rechtstreeks tegen betaling aan de cursist beschikbaar stellen. Vrienden van U3L te Zwolle, ondersteunt U3L onder meer met het vergroten van de bekendheid en biedt, waar nodig, hand- en spandiendiensten. Achterin deze gids (pagina 66) leest u meer over de Vrienden van U3L. Geen gereduceerd tarief U3L kent geen gereduceerd tarief. Opzet colleges en lezingen De colleges van U3L vinden in het algemeen overdag plaats op doordeweekse werkdagen (maandag t/m vrijdag) en tellen meestal 4 tot 6 bijeenkomsten. Daarnaast wordt er zo nu en dan een lezing georganiseerd. In het algemeen streven we naar een attractieve inhoud en een actieve deelname van de cursist. Dat houdt in dat er voor de meeste bijeenkomsten een maximum aan deelnemers geldt, meestal 22. Bewijs van deelname In sommige gevallen kan het voor een cursist van belang zijn dat hij/ zij de beschikking heeft over een bewijs van deelname, bijvoorbeeld in verband met een sollicitatie, het verkrijgen van een EVC of toelating tot een beroepsopleiding. In dat geval kan de cursist dit bewijs per mail opvragen: [email protected] U3L U3L stelt het cursusprogramma samen, huurt locaties en waar nodig hulpmiddelen en catering. De docent is hoofdverantwoordelijk voor inhoud en presentatie van de cursus, de verhuurder levert en is verantwoordelijk voor de aan U3L toegezegde diensten. Bij deze gids ontvangt u enkele flyers. Daarmee kunt u vrienden en bekenden attenderen op het studiegramma van U3L. Sturen zij de kaart in, dan krijgen zij van U3L een gids op hun postadres. Een Leven Lang Leren voor iedereen! Inhoudsopgave Algemene voorwaarden ZOMERACADEMIE filosofie Over de rol van emoties bij morele beslissingen drs. Corrie Haverkort kunst en cultuur Flevoland=landart drs. Sophie vaan Steenderen kunst en cultuur Vier musea nader bekeken drs. Lisette le Blanc mens en maatschappij Een korte reis naar de kern van de macro-economie Hemmo Plas Programma 2017 filosofie Staatsmacht en rechtsstaat mr. dr. Jaap Gruppelaar Deventer Democratie onder druk 1 drs. Edward van der Tuuk Hengelo Levensfilosofie oost-west 1 drs. Edward van der Tuuk Hengelo Gnosis: naar het hart van de filosofie dr. ir. Johan van der Cammen e.a. Zutphen Michel de Montaigne mr. dr. Jaap Gruppelaar Zwolle Democratie onder druk 1 drs. Edward van der Tuuk Zwolle Levensfilosofie oost-west 1 drs. Edward van der Tuuk Zwolle Het leven blijft een kunst drs. Heiko Roelfsema Zwolle geschiedenis/ archeologie Landschap en bewoningsgeschiedenis van Twente drs. G. Bekkering/ dr. J. Schukkink Enschede Canterbury Tales drs. Gregor Dijkhuis Hengelo Canterbury Tales drs. Gregor Dijkhuis Zutphen Machtige koningen drs. Gregor Dijkhuis Zwolle Het IJzeren Gordijn Nicolaas Kraft van Ermel, MA Zwolle gezondheidswetenschappen Omgaan met ernstige ziekte, sterven en rouw drs. Etje Verhagen-Krikke, MA Zwolle kunst en cultuur Indië verbeeld(t) ir. Joep Walter Arnhem Bijzondere culturele vrouwen drs. Lisette le Blanc Deventer Hoe komt de kameel aan zijn bult drs. Jeanne van der Stappen Enschede Orkestmuziek en haar ontstaan Jan Bijkerk, componist Enschede Kunstgeschiedenis in het kort drs. Azarja Fransen Hengelo Stof tot bespiegeling Jan Bijkerk componist Hengelo Voor geletterden en ongeletterden drs. Jeanne van der Stappen Zutphen De grondlegger van de orkestratiekunst Hector Berlioz dr. Marcel Zwitser Zwolle Nederlandse stedenbouw in de 20e eeuw ing. AvB. Paul Kurstjens Zwolle Bijzondere culturele vrouwen drs Lisette le Blanc Zwolle De weg naar een nieuwe beeldtaal (De Stijl) H. de Man Zwolle Moderne kunst (1) 1900 - 1950 drs. Sophie van Steenderen Zwolle Muziek en beeld in de kerk drs. Saskia van Lier Zwolle Orkestmuziek en haar ontstaan Jan Bijkerk, componist Zwolle mens en maatschappij Macro-economie: wat u beslist moet weten Hemmo Plas Deventer Internationale economische ontwikkelingen Hemmo Plas Hengelo Generaties: wat geef je door? Anne-Maeike Jorritsma, MCH Zwolle Internationale economische ontwikkelingen Hemmo Plas Zwolle pagina 5 6 7 8 9 11 17 18 23 26 27 28 29 14 19 24 30 31 32 10 12 15 16 20 21 25 33 34 35 36 47 38 39 13 22 40 41 theologie en religies Maarten Luther: rebel, ketter, reformator dr. Karel Blei Zwolle Leven in verantwoordelijkheid - een visie vanuit het jodendom dr. Karel Blei Zwolle Programma 2018 filosofie Democratie onder druk 2 drs. Edward van der Tuuk Hengelo Levensfilosofie oost-west 2 drs. Edward van der Tuuk Hengelo Religie, geweld en tolerantie mr. dr. Jaap Gruppelaar Lochem De ongrijpbare mens drs. Heiko Roelfsema Zwolle Democratie onder druk 2 drs. Edward van der Tuuk Zwolle Levensfilosofie oost-west 2 drs. Edward van der Tuuk Zwolle geschiedenis/ archeologie Sicilië in de Middeleeuwen drs. Gregor Dijkhuis Hengelo Grote Middeleeuwers drs. Gregor Dijkhuis Zutphen De geboorte van Amerika drs,. Bouke de Vos Zwolle Canterbury Tales drs. Gregor Dijkhuis Zwolle Het einde van de Sovjet-Unie prof. dr. Hans van Koningsbrugge Zwolle Gezondheidswetenschappen Omgaan met ernstige ziekte, sterven en rouw drs. Etje Verhagen-Krikke, MA Zwolle kunst en cultuur Muziek in de reanaissance dr. Marcel Zwitser Zwolle Negen culturen op de ontleedtafel drs. Theo van de Vliet Zwolle Moderne kunst (2) 1950-heden drs. Sophie vaan Steenderen Zwolle Architectuur van de nieuwe mensch H. de Man Zwolle taal en letteren Dichter bij dichters dr. Jan Peter Schouten Zwolle theologie en religies Joden, christenen en moslims - samen op weg? dr. Karel Blei Zwolle Locaties, routes, parkeren Vrienden van U3L U3L - organisatie Aanmeldingsformulier 42 43 44 45 47 49 50 51 46 48 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 66 67 68 Algemene voorwaarden 1 Aanmelding 1.1 De aanmelding voor een cursus bij U3L is strikt persoonlijk. 1.2 Na ontvangst van het digitale aanmeldingsformulier inclusief betaling of het volledig ingevulde en ondertekende schriftelijke aanmeldingsformulier is een overeenkomst tot stand gekomen met U3L welke overeenkomst hierna de studieovereenkomst wordt genoemd. 1.3 De studieovereenkomst heeft betrekking op de op het aanmeldingsformulier vermelde cursus, alsmede op de inhoud van beschikbare cursusinformatie. 1.4 Deze algemene voorwaarden maken deel uit van de studieovereenkomst 2 Bewijs van inschrijving 2.1 Na ontvangst van het aanmeldingsformulier door U3L wordt aan degene die zich heeft aangemeld, hierna te noemen de deelnemer, ca. 10 dagen voor aanvang van de cursus een uitnodiging voor de cursus gestuurd. Deze uitnodiging geldt als bewijs van inschrijving voor de cursus en kan tijdens de eerste bijeenkomst worden opgevraagd. Voor cursussen met een uiterste aanmeldingstermijn ontvangen deel-nemers binnen een week na verloop van die termijn bericht. 3 Betaling cursusgeld 3.1 Met aanmelding en betaling via de website U3L.nl is in beginsel aan alle verplichtingen voldaan. 3.2 Meldt u zich schriftelijk aan, dan wordt u over de wijze van betalen geïnformeerd als er voldoende belangstelling is voor de cursus en deze doorgaat. 3.3 De cursist is aansprakelijk voor het niet nakomen van de betalingsverplichting, ook als het factuuradres anders luidt dan het huisadres. 3.4 In het geval van niet tijdige of onvolledige betaling van het cursusgeld kan U3L de deelnemer de verdere deelname aan de cursus ontzeggen. 3.5 Bij blijvende niet (volledige) nakoming van de betalingsverplichting wordt de studieovereenkomst ontbonden met instandhouding van de (volledige) betalingsverplichting van de deelnemer. 4 Annulering aanmelding, annulering cursus 4.1 Kosteloze annulering van de aanmelding is tot uiterlijk 14 dagen voor aanvang van de cursus mogelijk mits dit schriftelijk en onder opgave van de reden gebeurt. 4.2 In het geval van annulering van de aanmelding binnen 14 dagen voor de aanvang van de cursus is 10% van het cursusgeld aan inschrijvingskosten verschuldigd. In het geval het cursusgeld reeds is betaald, wordt door U3L het cursusgeld teruggestort onder inhouding van 10% van het cursusgeld aan administratiekosten. 4.3 U3L behoudt zich het recht voor een cursus bij onvoldoende aanmeldingen te annuleren. De deelnemers worden hiervan tijdig, doch uiterlijk één week voor de geplande aanvang van de cursus, op de hoogte gesteld. Reeds betaalde cursusgelden worden gerestitueerd. Voor cursussen waarvoor een uiterste datum van aanmelding geldt, wordt op die datum beslist of de cursus doorgang zal vinden. Wie zich heeft aangemeld, wordt binnen een week na de betreffende datum geïnformeerd. Inschrijving op cursussen die doorgaan blijft mogelijk tot enkele dagen voor aanvang van de cursus. 5 Tussentijds beëindigen van de cursus 5.1 Tussentijdse beëindiging van de cursus leidt in beginsel niet tot restitutie van het cursusgeld. 5.2 Indien de tussentijdse beëindiging het gevolg is van zwaarwegende persoonlijke en/of familieomstandigheden van de deelnemer, kan het betaalde cursusgeld of een evenredig deel daarvan -zulks ter beoordeling van U3Laan de deelnemer c.q. rechthebbende worden gerestitueerd, mits de beëindiging schriftelijk en onder opgave van redenen is geschied. 5.3 Tussentijds beëindigen van de cursus leidt in alle gevallen tot ontbinding van de studieovereenkomst. 6 Verzuim 6.1 Het verzuim van bijeenkomsten geeft geen recht op gedeeltelijke of gehele terugbetaling van het cursusgeld. 7 Plaatsing voor de cursus 7.1 De datum waarop U3L uw aanmeldingsformulier ontvangt, is bepalend voor plaatsing in de cursus. Met dien verstande dat aanmeldingen in volgorde van binnenkomst (digitaal dan wel schriftelijk) worden behandeld. 8 Cursusinformatie 8.1 U3L heeft het recht wegens dringende organisatorisch omstandigheden (tussentijds) de cursusplaats, -data en/ of tijdstippen te wijzigen. Hierbij wordt naar vermogen rekening gehouden met belangen van de deelnemers. 8.2 Vallen er lessen uit, dan heeft U3L geen andere verplichting dan het (doen) organiseren van inhaal- c.q. vervangende lessen. 9 Overige cursuskosten 9.1 Reis- en verblijfkosten, de kosten van aanschaf van de voorgeschreven literatuur komen voor rekening van de deelnemer. 10 Auteursrecht en eigendomsrecht 10.1 De deelnemer verkrijgt de eigendom van het cursusmateriaal na volledig betaling ervan. 10.2 Op het cursusmateriaal rust auteursrecht. Niets uit dit cursusmateriaal mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur of rechthebbende. 11 Overige bepalingen 11.1 Door U3L aan deelnemers verstrekte gegevens van medecursisten mogen op geen enkele wijze door de deelnemers verspreid worden. 11.2 U3L is nimmer aansprakelijk voor diefstal van eigendommen dan wel schade aan eigendommen van deelnemers toegebracht gedurende hun aanwezigheid op het terrein of in de gebouwen waar de cursus door U3L wordt verzorgd. Over de rol van emoties bij morele beslissingen Op veel momenten in ons leven wordt van ons een beslissing gevraagd. Hoe gaan we om met onze ouders, met de buren, met de gemeente? Hoe verhouden we ons tot de landelijke politiek, tot het vluchtelingen- en waardenvraagstuk? Welke beslissingen nemen we en waarom? Beslissen is volgens de filosoof Martha Nussbaum niet enkel een cognitief gebeuren. ‘Emoties geven vorm aan het landschap van ons geestelijke en sociale leven’ schrijft ze in Oplevingen van het denken. Als we heftige emoties ervaren, bijvoorbeeld bij het (dreigende) verlies van een geliefde, bij de komst van vreemden, bij vreugde, onrecht of dreiging weten we dat het gaat om iets dat heel belangrijk is voor ons. Emoties zijn in die zin intelligente reacties op de inschatting dat iets waardevol is. Dit is een veelomvattend inzicht. Als we emoties inderdaad beschouwen als intelligent, als vermogen om te onderscheiden, dan kunnen we er niet om heen in analyses van ethische oordelen. We kunnen dan niet langer, zoals Kant deed, ons morele handelen enkel baseren op een rationeel inzicht. Dan moeten emoties een essentieel onderdeel worden van onze ethische redenaties. Zoals Nussbaum schrijft: We zullen ons moeten verdiepen in de verwarde gevoelens van verdriet en liefde, woede en angst om te achterhalen welke rol deze emoties spelen in ons denken over wat goed en rechtvaardig is. --------------Tijdens deze dag staat het werk van Martha Nussbaum centraal: Oplevingen van het denken, over de menselijke emoties, Ambo 2001. Woede en vergeving, wrok, ruimhartigheid en gerechtigheid, Ambo Anthos, 2016 Niet voor de winst, Ambo 2010 een Leven Lang Leren 10.00 10.30 11.30 12.30 13.30 14.30 15.30 16.30 Welkom Emotie als intelligente reactie op dat wat waardevol is. Emoties en het nemen van morele beslissingen: Nussbaum in relatie tot de Stoïcijnen, Kant en Aristoteles. Lunch Zelfreflectie: Mededogen als grondslag voor cognitieve afwegingen: Wat heeft deze emotie ons te bieden in ons eigen leven? Wandeling in de beeldentuin en bezinning: Bij welk beeld word ik geraakt/ ervaar ik een sterke emotie? Welke emotie speelt in mijn leven de boventoon? Waar verwijst deze emotie naar? Op welke wijze kan ik mijn emoties zien als richtlijn voor mijn handelen? Plenaire uitwisseling: Over persoonlijke emoties en ons morele handelen: Het gaat NIET om privé verhalen maar om een filosofische benadering van het persoonlijke, herkenbaar voor iedereen. Afsluiting: met Nussbaum gesproken…. 6 actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies zomerACADEMIE 2017 ZWOLLE docent [email protected] drs. Corrie Haverkort duur 1 dag locatie Landgoed Anningahof Hessenweg 9, 8028 PA Zwolle collegedag vrijdag 7 juli 2017 collegetijden 10:00 - 17:00 uur uw bijdrage € 60,-. inclusief koffie/ thee U neemt zelf een lunchpakket mee. huiswerk geen deelnemers 18-30 cursusnummer ZW-17-27 Flevoland = landart Bijzondere kunst op de voormalige zeebodem Flevoland is een bijzonder openluchtmuseum: nergens ter wereld vind je zoveel landschapskunstwerken bij elkaar. Juist Flevoland, met haar uitzonderlijke geschiedenis en uitgestrekte landschap, heeft beroemde kunstenaars geïnspireerd tot het maken van unieke, indrukwekkende kunstwerken waarin natuur en sculptuur samensmelten. Observatorium van Richard Morris was in 1977 het eerste landschapskunstwerk dat in Flevoland gerealiseerd werd. Bijna veertig jaar later, in oktober 2016, werd het zevende kunstwerk geopend: PIER + HORIZON, van Paul de Kort. Tijdens deze excursie neemt kunsthistorica Sophie van Steenderen u mee naar een aantal van deze fenomenale kunstwerken. U krijgt uitleg over de werken, hun makers, en de kunsthistorische context. Bovendien vertelt Sophie u onderweg in de bus van alles over Flevoland vroeger en nu. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies zomerACADEMIE 2017 ZWOLLE docent [email protected] drs. Sophie van Steenderen duur 1 dag van 10:00 - 16:00 uur Uw (hernieuwde) kennismaking met Flevoland zal onvergetelijk zijn. locatie Opstappen in Zwolle, ws. omgeving station, u stapt daar ook weer uit. Flevopolder per touringcar collegedagen dinsdag 22 augustus uw bijdrage € 45,- exclusief lunch huiswerk een Leven Lang Leren n.v.t. deelnemers 17-28 cursusnummer ZW-17-28 7 actueel Vier musea nader bekeken Hoogtepunten van diverse collecties filosofie De zomer zet menigeen aan tot museumbezoek. En wie een museum binnenstapt, is gebaat bij wat voorkennis. Deze cursus geeft u een goede inleiding op een bezoek aan een of meer van de behandelde musea/ tentoonstellingen. cursusoverzicht in titels per dagdeel Beeldengalerij Het Depot in Wageningen Stichting Het depot is een museaal podium voor hedendaagse beeldhouwkunst en is gevestigd op 3 locaties die met elkaar verbonden zijn. In Villa Hinkeloord is een permanente tentoonstelling te zien van het werk van Eja Siepman van den Berg met in de benedenzaal wisselende exposities. De galerij is verbonden met het Arboretum. geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies zomerACADEMIE 2017 ZWOLLE Dordrechts Museum Ontdek de collectie van zes eeuwen schilderkunst. Ook aandacht voor Aert Schouman (1710-192), wiens complete kamerbeschildering uit Huis ten Bosch nog eenmaal te bewonderen is voordat het naar het woonpaleis gaat van Willem Alexander en Maxima (expositie tot en met 17 september). locatie Catharijneconvent te Utrecht Het rijksmuseum voor religieuze kunst is gevestigd in het voormalige klooster. We bekijken enkele hoogtepunten. Ook wordt aandacht besteed aan de expositie over het bijzondere levensverhaal van Maria (tentoonstelling tot 20 augustus) 10:00 - 12:00 uur een Leven Lang Leren Het Rijksmuseum te Amsterdam Een aantal werken wordt uitgelicht maar ook is er aandacht voor de bijzondere expositie Small Wonders ( van 17 juni-17 september), over beeldsnijkunst op miniatuurformaat zoals gebedsnoten en miniatuuraltaartjes. docent [email protected] drs. Lisette le Blanc duur 4 colleges van twee uur Langhenkel, Noordzeelaan 62 collegedagen 25 en 28 juli, 1 en 4 augustus collegetijden uw bijdrage € 90,huiswerk geen deelnemers 15-23 cursusnummer ZW-17-29 8 Een korte ”reis” naar de kern van de macro-economie Vrijwel dagelijks bieden de media (inter) nationaal economisch nieuws en confronteren economen, journalisten en politici u met tegenstrijdige meningen. Maar wat is precies de inhoud van de gebruikte vaktermen? En wat betekenen al die onpeilbare bedragen? In een dagdeel krijgt u een samenhangend inzicht in de belangrijkste economische verschijnselen en indicatoren, zodat u het macro-economisch nieuws in de media beter kunt doorgronden. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies Thema’s die de revue passeren zijn o.a.: * Wat bepaalt ons nationaal inkomen en hoe komt het tot stand? * Is economische groei onmisbaar voor behoud van onze welstand, welvaart en welzijn? * Komen de tijden van hoge economische groei wel weer terug? * Hoe krijgen we de onevenwichtigheden weer uit de Nederlandse economie? * Wat is precies de relatie tussen ons nationaal spaaroverschot, het overheidstekort en het overschot op de lopende rekening van de betalingsbalans? * Wat moet de rol zijn van de overheid/overheden in het economisch proces en de economische ordening? * De rol van geld. Wie is/zijn er eigenlijk verantwoordelijk voor het in omloop brengen van chartaal en giraal geld. Waarom kunnen systeembanken niet failliet gaan? een Leven Lang Leren * Hoe is de kwantitatieve verruiming van de Europese Centrale Bank te plaatsen (monetair beleid) tegen de achtergrond van de geringe groeiperspectieven van de eurolanden? Literatuur: u krijgt tijdens de les literatuursuggesties van de docent en/of er wordt verwezen naar websites waar literatuur (vrijwel) gratis te downloaden is. zomerACADEMIE 2017 ZWOLLE docent [email protected] Hemmo B. Plas publiceerde en doceerde economie op hbo- en mba-niveau duur 1 les van 4 uur incl. pauzes locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1A collegedagen maandag 26 juni collegetijden maandag 13:00 - 17:00 uur uw bijdrage € 35,- deelnemers 12-25 huiswerk geen type cursus hoorcollege met ruimte voor vragen en discussie cursusnummer ZW-17-30 9 Indië verbeeld(t) Op deze studiedag maakt u kennis met allerlei facetten van de onbekende beeldende kunst en kunstnijverheid in Indië: de tekenen schilderkunst, de grafische vormgeving, de beeldhouwkunst, tegeltableaux en glas in lood. De eerste tekenaars en schilders trokken altijd op eigen gelegenheid naar de Oost. Dat was een kostbare reis, voor sommigen slechts haalbaar door aan te monsteren als soldaat en na de contracttijd pas echt als tekenaar te gaan werken. We zien het documentaire karakter van de schilderkunst, eerst van het Europese leven, maar na 1816 ook van het land zelf met zijn vele volkeren. We ontmoeten de Mooi-Indië schilders, en zien de rol van de Bataviase Kunstkring in de aansluiting bij de moderne Westerse stromingen. De Duitser Walter Spies en de Nederlander Rudolf Bonnet stichten de Balische School en de Pita Maha-beweging, die de traditionele Balinese kunst moet beschermen tegen het massa-toerisme. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ARNHEM docent [email protected] ir. Joep Walter duur De beeldhouwkunst heeft zich nooit zelfstandig ontwikkeld en hield altijd een sterke band met de architectuur. Alleen de overheid wilde wel eens opdrachten verstrekken voor monumenten en standbeelden. Niettemin komen wij grote namen tegen als Joseph Mendes da Costa en Hendrik van den Eijnde (Amsterdamse School). 2 lessen van 1,5 uur incl. een echte Indische maaltijd locatie Bronbeek, Arnhem Velperweg 147 We besteden zeker aandacht aan het bijzonder fraaie glas-in-lood en gebrandschilderd glas, dat nog steeds op verscheidene plekken in het moderne Indonesië te vinden is. Fik Abbing (ook schilder) levert hier zijn meesterwerk. collegedag 23 november collegetijden een Leven Lang Leren De grafische vormgeving krijgt in de jaren 1920 een Indisch gezicht. Nu beschouwen we dat als vanzelfsprekend, maar het was toch een volstrekt nieuw verschijnsel, dat omgeven was met veel discussie. donderdag 11:00 - 15:30 uur uw bijdrage € 50,-- + € 10,50 btw De 2 colleges van 1,5 uur worden onderbroken door een voortreffelijke Indische maaltijd. En u wordt ontvangen met koffie met spekkoek. dit is inclusief maaltijd huiswerk college met ruimte voor vragen geen deelnemers 12-30 cursusnummer AR-17-40 10 Staatsmacht en rechtsstaat: een klassiek leerstuk met actualiteitswaarde In de moderne politieke filosofie is het staatsrecht niet langer gebaseerd op de idee van ‘eigendom’: een land is niet van iemand (een vorst) die ermee kan doen wat hij wil, burgers zijn niet slechts gehoorzaamheid verschuldigde onderdanen. Politieke macht is gebonden aan de regels van het staatsrecht. Dat staatsrecht regelt ook de verandering van die regels. Burgers zijn betrokken bij het spel van de macht, dat als doel heeft de bevordering van het algemeen belang en ieders vrijheid of recht. Deze (werk-)definitie is zeker niet onproblematisch. Vraag is bijvoorbeeld wát het ‘algemeen belang’ eigenlijk is. Kritiek: het algemeen belang is een ander woord voor het eigenbelang van sommigen (de economische of culturele elite). Vraag is ook of het wel mogelijk is ‘ieders vrijheid’ gelijkmatig te bevorderen. Kritiek: samenleven is niet denkbaar zonder strijd en winnen betekent meer macht. In deze cursus gaan wij in op dit soort vragen. Daartoe bespreken wij hoe er vanwege de godsdienstoorlogen in de 16de en 17de eeuw behoefte is aan ‘onafhankelijke’ (‘onpartijdige’, ‘soevereine’) staatsmacht: politiek moet tegenwicht kunnen bieden aan elkaar in de samenleving bestrijdende partijen, die elk voor zich uitzijn op controle van de staatsmacht. Het pleidooi voor ‘onafhankelijke’ staatsmacht zet echter de deur open voor de (‘absolute’) machtsstaat. Vervolgens moet deze machtsstaat omgedacht worden tot een rechtsstaat waarbij ook de machthebbers, en zij die dat willen worden, aan regels zijn gebonden en burgerlijke vrijheid voorop staat. Dit traject voert ons van Machiavelli naar Hobbes en vervolgens naar Locke en Spinoza. De analyse ervan zal licht werpen op actuele politieke vraagstukken. een Leven Lang Leren mr. dr. Jaap Gruppelaar studeerde Filosofie en Geschiedenis in Nijmegen en Leuven en Nederlands Recht aan de Open Universiteit. Hij promoveerde in de filosofie met een kritische analyse van Heideggers techniekopvatting. Hij werkt sedert 2006 zelfstandig als jurist (bestuursrecht), als privé-docent (www.weetendurf.nl) en voor de Coornhert Stichting (www.coornhertstichting.nl). actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies DEVENTER docent mr. dr. Jaap Gruppelaar duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Lebuinuskerk, Kleine Poot 7, op 16 nov. in het EHC, Roggestraat 3 collegedagen 21, 28 sept., 5, 12, 26 okt. 2, 9 en 16 nov. collegetijden donderdag van 10:00 tot 12:30 uur uw bijdrage incl. uit te reiken kopieën € 186,- + € 39,06 btw huiswerk naar eigen inzicht deelnemers 15-22 cursusnummer DE-17 41 11 [email protected] Bijzondere culturele vrouwen Na twee eerdere succesvolle cursussen over culturele vrouwen een cyclus over 8 andere vrouwen. Sara de Swart (1861–1951) was een Nederlandse beeldhouwster die les kreeg van August Rodin en Lambertus Zijl. Schrijver Jan Engelman noemde haar de muze van de Tachtigers. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies Elizabeth Adela Armstrong Forbes (1859-1912), een Canadese kunstenares. Haar werken sluiten aan bij het realisme. Mata Hari (1876-1917): het Fries Museum organiseert een grote expositie over haar leven van 14 oktober 2017 tot en met 2 april 2018. Alice Neel (1900–1984), een Amerikaanse kunstenares die vooral portretten schilderde of zoals ze zelf noemde “een verzamelaar van zielen”. Evelyn De Morgan (1855–1919), bevriend met William Morris. Ze behoorde tot de groep van Prerafaelieten. Helene Kröller-Müller (1869-1939), een van de eerste vrouwen die een grote kunstcollectie bij elkaar bracht. Dolores Olmedo (1908–2002), een Mexicaanse zakenvrouw die o.a. veel werken kocht van Diego Rivera en Frida Kahlo met wie ze bevriend was. Fré Cohen (1903–1943), een Nederlandse graficus. Zij werkte onder andere voor de Wereldbibliotheek. DEVENTER docent [email protected] drs. Lisette le Blanc duur 8 colleges van 2 uur incl. pauze locatie Lebuinuskerk, Kleine Poot 7 collegedagen 6, 13, 20 okt., 3, en 10 nov. en 1, 8 en 15 dec. 2017 collegetijden vrijdagmiddag 14:00 - 16:00 uur uw bijdrage een Leven Lang Leren € 151,- + 31,71 btw huiswerk geen deelnemers 13-22 cursusnummer DE-17-42 12 Macro-economie Wat u beslist moet weten Vrijwel dagelijks bieden de media (inter) nationaal economisch nieuws en confronteren economen, journalisten en politici u met tegenstrijdige meningen. Maar wat is precies de inhoud van de gebruikte vaktermen? En wat betekenen al die onpeilbare bedragen? In zes colleges krijgt u de samenhang gepresenteerd tussen economische grootheden die u regelmatig tegenkomt in de pers, zoals het (bruto) nationaal inkomen/product, staatsschuld, economische groei, betalingsbalans, spaaroverschot etc. Met duidelijke voorbeelden, grafieken/schema’s en krantenartikelen zal de docent de economische ontwikkelingen schetsen. Aan de orde komen ook thema’s die bepalend zijn voor onze toekomst. Is robotisering een bedreiging of heeft het ook voordelen? Hoe komen we af van onze schulden in Europees verband? Zijn onze pensioenen veilig en wat gaan de banken doen? Welke rol gaat de overheid spelen? Is economische groei onmisbaar voor behoud van welstand, welvaart en welzijn? Blijft de euro een sterke munt? Welke limieten zijn er aan marktwerking en het democratisch mechanisme? In de colleges worden (inter)nationale studies besproken van o.a. de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), het Centraal Planbureau (CPB), OESO, IMF en van bekende auteurs als Sedlácek De economie van goed en kwaad-2012 en Piketty Le capital au XXIe siècle-2013. Ook wordt ingegaan op nieuwe inzichten in de economische wetenschap zoals de theorie van Nobelprijswinnaar Kahneman over besluitvorming en menselijk (ir)rationeel gedrag. een Leven Lang Leren College 1 Belangrijke begrippen; samenhang economisch processen, structuur en ordening. Welstand, welvaart en welzijn. College 2 Het economisch proces; Wat bepaalt ons nationaal inkomen, hoe komt het tot stand? Wat is de relatie tussen nationaal spaaroverschot, overheidstekort en het overschot op de lopende rekening van de betalingsbalans. College 3 De overheid en het economisch beleid. Welke zijn de grondvormen van economische ordening en hoe herkent u ze? Grenzen aan het marktmechanisme en het democratisch mechanisme. College 4 Nederland internationaal gezien; hoe is de betalingsbalans samengesteld. Revaluaties/ devaluaties, de externe waarde van valuta’s; voor- en nadelen van de euro. Wordt Nederland afhankelijk van “grootmachten” als Brazilië, Rusland, India en China (BRIC-landen)? College 5 Wie is/zijn verantwoordelijk voor het in omloop brengen van geld. Wat is de rol van de internationale geld- en kapitaalmarkt? College 6 Hoe houdt Nederland het verdienvermogen in stand? Productie gaat naar gefragmenteerde ketens die internationaal opereren. Nederland en de innovatie van deze waardeketens. Hoe moeten onze onderwijs- en onderzoeksinstellingen zich opstellen? 13 actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies DEVENTER docent [email protected] H.B. Plas duur 6 lessen van 2 uur incl. pauze locatie Lebuinuskerk, Kleine Poot 7 collegedagen 2, 9, 16 en 30 okt. en 6 en 13 nov. collegetijden maandag 14:00 - 16:00 uur uw bijdrage € 117,- + € 24,57 btw huiswerk geen deelnemers 12-22 cursusnummer DE-17-43 Landschap en bewoningsgeschiedenis van Twente Het landschap van Twente heeft grote invloed gehad op hoe mensen hier gingen jagen, wonen en werken. De mens veranderde ook zelf het landschap. Die wisselwerking leidde tot ontbossingen en ontginningen. Beeklopen werden veranderd, vaak meerdere keren. Dorpen werden gebouwd en groeiden uit of verdwenen. Wegen ontstonden, veranderden en verdwenen. Ondertussen veranderde het klimaat en daarmee de omstandigheden die menselijke activiteiten mede bepaalden. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies cursusoverzicht in titels per dagdeel Prehistorie, jagers/verzamelaars De Neanderthalers leefden anders dan de mensen in de Nieuwe Steentijd. Ze gebruikten het landschap ook anders. Dat landschap was ook heel anders dan nu. Sinds 45.000 jaar v.Chr. is er erg veel veranderd. Prehistorie, boeren Waar vestigden de eerste boeren zich en waarom daar? Hoe leefden ze, bouwden ze woningen en jaagden ze? Hoe veranderden ze zelf het landschap? Middeleeuwen In de Middeleeuwen vond dorp- en stadsvorming plaats. Specialisatie van beroepen beïnvloedde het landschap. Het geloof veranderde. Oorlogsvoering veranderde het landschap. Beken werden verlegd voor bevloeiing of voor watermolens. ENSCHEDE docenten & [email protected] drs. Geert Bekkering, dr. Jan Schukkink duur 6 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Prismare, Roomweg 167d, lokaal: Atelier 2, eerste verdieping collegedagen Water en ijzeroer Vanaf de vroegste productie van vuursteen, ijzeren- en benen voorwerpen, tot de huidige industrie- en dienstenmaatschappij, heeft het landschap een rol gespeeld. Het voorkomen van ijzeroer bepaalde de plaats van smelterijen. Waar textielhandelaren waren neergestreken ontstonden fabrieken, als er ook schoon water beschikbaar was. uw bijdrage een Leven Lang Leren Twente geen eiland Twente is nooit een “eiland” geweest. Er zijn altijd veel mensen doorheen getrokken en blijven hangen. Culturele beïnvloeding is archeologisch aantoonbaar, maar dat gaat door tot nu. Welke handelswegen, vaarwegen, (trein en vliegtuig) hebben het landschap en de maatschappij veranderd? 26 sept., 3, 10, 17, 31 okt. en 7 nov. collegetijden dinsdag 14:00 - 16:30 uur € 142,50 + btw € 29,93 huiswerk geen deelnemers 13-25 Vliegveld Twenthe De vele gedaanteveranderingen van het landschap culmineerden rond 1930 in de aanleg van een vliegveld. Dit was cursusnummer onderdeel van de modernisering van de infrastructuur die nodig was ES-17-44 om aansluiting te vinden bij internationale economische ontwikkelingen. De eerste burgerluchthaven kreeg er ruim baan. Tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog werd een ‘Fliegerhorst’ aangelegd, gevolgd door de Koude Oorlog waarin een rol was weggelegd voor de Vliegbasis Twenthe. De burgerluchtvaart kwam er nadien niet meer van de grond. Momenteel is het aantal vliegbewegingen als onderdeel van luchtvaartgerelateerde bedrijven zeer beperkt. 14 [email protected] Hoe komt de kameel aan zijn bult? Wonderlijke kijk van de middeleeuwer op de hem omringende wereld We beginnen de cursus met Der naturen bloeme van Jacob van Maerlant (ca. 1270 in Vlaanderen vervaardigd) aan de hand van miniaturen uit de onlangs gedigitaliseerde versie van het manuscript in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. De dertiende eeuw wordt de eeuw van de encyclopedieën genoemd – middeleeuwse Wikipedia – waarvan talrijke prachtige exemplaren zich in de British Library in Londen bevinden. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies Een groot deel van de miniaturen in Tegenvoeters en andere rare wezens is afkomstig uit de digitale bibliotheek van de British Library. Een zeer invloedrijk geschrift was Tacuinum sanitatis, een uit het Arabisch in het Latijn vertaald ‘handboek der gezondheid waarin staat wat men doen en laten moet, en wel door van allerlei soorten voedsel, drank en kleding, zowel de heilzame als de schadelijke werking te vermelden, evenals de afweermiddelen tegen deze gevaren.’ ENSCHEDE docent [email protected] drs. Jeanne van der Stappen, cultuurwetenschapper duur Hoe tijd in de middeleeuwen beleefd werd, zal ik toelichten aan de hand van kalenderminiaturen in getijdenboeken. Als in kronieken vermeld wordt dat een gebeurtenis had plaatsgevonden op de eerste dag van het nieuwe jaar, dan moeten we er rekening mee houden dat het nieuwe jaar begon op 25 maart, het feest van de Boodschap aan Maria. 5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Rijksmuseum Twenthe collegedagen 11, 18, 25 okt. en 1 en 8 nov. 2017 De laatste bijeenkomst is gewijd aan het curieuze verschijnsel van Drôlerieën in de marge, gekke, vaak obscene scènes in Bijbels, getijdenboeken en andere vrome geschriften. een Leven Lang Leren Overzicht van de cursus in dagdelen 1. Middeleeuwse Wikipedia 2. Tegenvoeters en andere rare wezens 3. Menselijk lichaam en de geneeskunde 4. Tijd in de middeleeuwen 5. Op het randje: drôlerieën in de marge collegetijden woensdag 10:00 - 12:30 uur uw bijdrage € 121,25 + 25,46 btw huiswerk geen deelnemers Deelnemers ontvangen een digitale reader (tekst + afbeeldingen). 22-40 cursusnummer ES-17-45 15 Orkestmuziek en haar ontstaan Haal meer profijt uit uw bezoek aan een concert van een klassiek orkest. In samenwerking met het Orkest van het Oosten organiseert U3L (Universiteit voor de 3e Leeftijd) een cursus muziekkennis voor liefhebbers van en mensen die belangstelling hebben voor symfonische muziek. In deze cursus zal componist Jan Bijkerk u meenemen in de wondere wereld van de orkestmuziek en met u antwoorden formuleren op vragen als: - Wat is een orkest en wat is een symfonieorkest? - Waarom kiest een componist voor een orkest ensemble? - Hoe waren de eerste orkesten samengesteld en hoe is deze samenstelling in de loop der tijd uitgegroeid tot het moderne symfonieorkest? - Wat is de muzikale functie van de diverse instrumentgroepen nu en in het verleden? - Welke oorzaken zijn hiervoor aan te wijzen? - Welke zijn de belangrijkste symfonische muziekvormen? Te denken valt aan: symfonie, soloconcert, operabegeleiding en programmatische vormen als het symfonisch gedicht. - Waarom is een dirigent nodig en wat is zijn taak? een Leven Lang Leren De cursus bestaat uit 6 colleges en bezoek aan enkele concerten en aan een korte repetitie van het Orkest van het Oosten. Voor het volgen van de cursus is geen theoretische kennis van muziek noodzakelijk. In de cursus zal een verscheidenheid aan muziekstijlen, in de vorm van luistervoorbeelden, te horen zijn. Tevens worden er opdrachten gegeven om thuis, als voorbereiding op de colleges, uit te werken. De cursus begint in november met 2 colleges - dagdelen - en daarna loopt hij min of meer synchroon op met de volgende concerten: vr. 8 december: Messiaen L’ascension Liszt Eine Faust Symphonie vr. 19 januari: Janácek Het sluwe vosje (suite) Prokofjev Pianoconcert nr. 3 Dvorák Symfonie nr. 7 vr. 16 maart: Mozart Lucio Silla ouverture Tsjaikovski Rococo-variaties Van Beethoven Symfonie nr. 3 vr. 13 april: Bulsink ‘wereldpremière’ Tsjaikovsky Vioolconcert Sjostakovitsj Symfonie nr. 9 actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ENSCHEDE docent Jan Bijkerk duur 6 lessen van 2 uur incl. pauze locatie Concordia, Aan de Markt, Enschede collegedagen 21 en 28 november 2017 20 februari, 20 maart, 10 en 17 april 2018 collegetijden dinsdag van 10 - 12 uur uw bijdrage € 117,- + 24,57 btw excl. concertbezoek huiswerk geen deelnemers 13-25 cursusnummer Bij de concerten krijgt u een korting op de toegangsprijs. 16 [email protected] ES-17-46 Democratie onder druk 1 Politieke filosofie voor nu Vanuit alle politieke windrichtingen horen we dat onze democratie onder druk staat. “Moslim-extremisten plegen een aanval op onze waarden”. “Populisten zaaien verdeelheid onder de bevolking en keren democratische instituties de rug toe”. “Autocraten als Putin, Erdogan en misschien zelfs Trump vormen een bedreiging voor het voortbestaan van de EU”. “De op neo-liberale leest geschoeide globalisering ondermijnt de soevereiniteit van democratische rechtstaten”. “Elitaire aristocraten nemen de stem van het volk niet serieus”. “Wetenschap & techniek krijgen ongemerkt een steeds grotere greep op ons leven en vormen een gevaar voor onze privacy en democratische controle”. “Het politieke proces wordt gegijzeld door de (social) media waardoor de waan van de dag regeert; we leven eerder in een emocratie of mediacratie dan in een democratie”. Al deze beweringen maken duidelijk dat ‘de democratische samenleving’ niet bestaat als realisatie van een ideaal, maar altijd gepaard gaat met strijd, spanning en verschil van inzicht. Zolang het politieke bestel deze verschillen en spanningen kan huisvesten staat de democratie niet onder druk; het is juist een wezenlijk kenmerk van wat we onder democratie verstaan dat er in de publieke arena politiek bedreven wordt. Toch is er meer aan de hand: blijkbaar heerst er onvrede en wantrouwen, en achten veel burgers het huidige politieke bestel niet in staat om de wil van het volk te laten spreken. Zou een directere vorm van democratie de kloof tussen burger en politiek verkleinen? een Leven Lang Leren 21 sept 2017 28 sept 2017 5 okt 2017 12 okt 2017 19 okt 2017 - ontstaan van de democratie: Athene vrijheid & het sociaal contract de republiek: democratie, volk & elite weerbare democratie: cultuur & constitutie het einde van de geschiedenis?: depolitisering en repolitisering actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies HENGELO HEINO docent [email protected] drs. Edward van der Tuuk duur 5 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Bibliotheek Hengelo, Beursstraat collegedagen 21, 28 sept., 5, 12 en 19 okt. 2017 collegetijden donderdag van 14:30 tot 16:30 uur uw bijdrage € 100,- + € 21,- btw huiswerk enige voorbereiding wordt aanbevolen deelnemers 13 - 23 cursusnummer HE-17-47 17 Levensfilosofie oost-west 1 Oosterse wijsheid voor nu Terwijl China en India zich in hoog tempo ontwikkelen tot moderne economieën, zoeken veel westerlingen juist inspiratie in de oosterse filosofie. Deze filosofie lijkt een levenswijze te propageren die ons westerlingen vreemd is. Maar als we de geschiedenis van de westerse filosofie induiken blijkt ook dat een rijke bron voor inspiratie als het gaat om bezinning en zingeving. Sterker nog: er zijn interessante dwarsverbanden te vinden tussen oosterse en westerse denk-tradities. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies Onze samenleving mag dan in rap tempo veranderen, wij doen dat niet: we kampen nog steeds met dezelfde soort levensvragen als mensen uit het verleden. ‘Maar’, luidt al snel de vraag, ‘is oosterse filosofie niet heel zweverig, en levert de moderne wetenschap niet veel concretere antwoorden op onze vragen dan levenswijsheden uit een ver verleden?’ De wetenschap is niet ontworpen om antwoord te geven op levensvragen. De filosofie daarentegen, zowel oosterse als westerse, heeft zich vanaf haar prille begin beziggehouden met de vraag: “hoe vorm en inhoud te geven aan ons leven?” En elementen uit die oude filosofie zien we vandaag terug in bijvoorbeeld mindfulness, positieve psychologie en cognitieve gedragstherapieën als ACT (acceptance and commitment therapy). Deze benaderingen blijken bovendien ondersteund door psychologisch en neurologisch onderzoek. docent In deze cursus zullen we te rade gaan bij de filosofie van het oude India (boeddhisme, hinduisme), China (confucianisme, taoisme), en Japan (zen). collegedagen een Leven Lang Leren 2 nov 2017- India: brahmanisme & hindoeïsme 9 nov 2017- India: boeddhisme 16 nov 2017- China: confucianisme 23 nov 2017- China: daoisme 30 nov 2017- China & Japan: ch’an- & zen-boeddhisme HENGELO HEINO [email protected] drs. Edward van der Tuuk duur 5 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Bibliotheek Hengelo, Beursstraat 2, 9, 16, 23 en 30 nov. 2017 collegetijden donderdag van 14:30 tot 16:30 uur uw bijdrage € 100,- + € 21,- btw huiswerk enige voorbereiding wordt aanbevolen deelnemers 13 - 23 cursusnummer HE-17-48 18 De Canterbury Tales Engeland in de Middeleeuwen In de Canterbury Tales vertelt de schrijver Geoffrey Chaucer over een groep pelgrims op weg naar Canterbury. Voordat zij op pad gaan, wordt afgesproken dat iedereen in het gezelschap twee verhalen zal vertellen: één op de heenweg, één op de terugweg. Wie het beste verhaal vertelt, wint een gratis maaltijd. Dan vertrekken ze. Een bonte stoet pelgrims, allemaal met hun eigen achtergrond en hun eigen verhalen. Een unieke dwarsdoorsnee van de feodale Middeleeuwse samenleving. Handwerkslieden, monniken, kooplieden, vrouwen, nonnen en ridders. Hun verhalen zijn als het leven zelf. Nu eens uitbundig, dan weer ingetogen, vroom, geestig, deugdzaam of ondeugend. De Canterbury Tales vormen een raamvertelling: het verhaal gaat over een gezelschap dat elkaar verhalen vertelt. Het is een meesterlijke vondst van Chaucer om als kader daarvoor een pelgrimstocht te kiezen. De Middeleeuwse samenleving kent immers een strakke sociale indeling. Een pelgrimstocht is haast de enige gelegenheid waarbij mensen van verschillende rangen en standen samen optrekken. Dat resulteert in een grote verscheidenheid aan personen en verhalen. De cursus bestaat uit vijf bijeenkomsten van 2,5 uur. In het eerste deel van iedere bijeenkomst staat steeds één van de verhalen centraal. De teksten zijn hoofdzakelijk in het Nederlands, soms in combinatie met de Engelse versie en zelfs met fragmenten van de oorspronkelijke Middelengelse tekst. een Leven Lang Leren Thema’s die daarbij naar voren komen, worden nader uitgewerkt in het tweede deel. U maakt zodoende kennis met allerlei historische, sociologische en literaire achtergronden, die de Canterbury Tales tot zo’n een rijkgeschakeerd panorama van de Middeleeuwen maken. Bij de bijeenkomst wordt begeleidend materiaal aangeboden in de vorm van readers. De kosten hiervan (€ 10,-) zijn inbegrepen in uw bijdrage. * Deze cursus is een uitstekende voorbereiding op een cultureleculinaire reis naar Zuid-Engeland in de vroege zomer van 2018. Deze reis wordt door Gregor Dijkhuis georganiseerd en begeleid. Informatie vindt u op www.stupormundi.net. Deelname aan de cursus vormt geen verplichting tot deelname aan de studiereis of omgekeerd. 19 actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies HENGELO HEINO docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis duur 5 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie Hengelo’s Museum, Beekstraat collegedagen 20 en 27 sept., 4, 11 en 18 okt. 2017 collegetijden woensdag van 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage € 129,50 + € 27,20 btw huiswerk geen deelnemers 15-40 cursusnummer HE-17-49 een Leven Lang Leren Kunstgeschiedenis in het kort De belangrijkste stijlperiodes van de beeldende kunst. De klassieke oudheid. De Griekse en Romeinse architectuur en beeldhouwkunst staan centraal. Van de Griekse kunst rest slechts een fractie. De Romeinse kunst weerspiegelt in veel opzichten de Hellenistische kunst. De Etruskische kunst is sterk beïnvloed van de oud-Griekse kunst, maar heeft haar eigen karakter. Renaissance. De wedergeboorte van de klassieke oudheid begon met Giotto in Toscane. De Renaissance in West Europa (tot ca. 1600) ging gepaard met ontwikkelingen op het gebied van kunst, wetenschap en leven. Een tijd ook van primeurs waaronder het gebruik van olieverf en de regels van het lineair perspectief. Extra aandacht is er voor Leonardo da Vinci, Michelangelo en Rafaël. Maniërisme. Eind 16e eeuw ontstond er crisis in de kunst. Volmaaktheid, harmonie en rust maken paats voor disharmonie en onrust. Het Maniërisme onderscheidt twee belangrijke fasen: de antiklassieke en de elegante fase. Barok. De visualisering van nieuwe ideeën en gevoelens van de Contrareformatie. Tegenover de luisterrijke, uitbundige, materiële pracht en praal staat een diepe geloofsernst. Hollandse Gouden Eeuw. 1580-1680. De Vlaamse kunstenaars werkten voor kerk en staat, rijke adel en kooplui. Holland was het land van kooplui, boeren en zeevaarders, de kunstenaars werkten voor de markt. Er ontstonden lokale schilderscholen en er was een hiërarchie in genres. Deze genres komen voorbij in de werken van onze grote schilders uit de zeventiende eeuw: Rembrandt, Vermeer, Frans Hals, Jan Steen en Ruisdael. Impressionisme. Manet volgt de schilders van Barbizon en schildert ‘en plein air’. Buiten schilderen betekende: afmaken waarmee je begonnen bent. Alles in rasse streken op het doek, het totale effect is belangrijker dan het detail. Veel jonge schilders sloten zich bij hem aan, o.a. Monet, Degas, Renoir en Berthe Morisot. Doorbraak naar het Modernisme. De Moderne kunst en haar verschijningsvormen zijn complex. Expressionisme, Fauvisme, Kubisme en Surrealisme volgen elkaar in de eerste helft van de 20e eeuw in rap tempo op. Kandinsky (Rusland) toont werk zonder enig herkenbaar object. Mondriaan werkt met het meest eenvoudige: rechte lijnen en zuivere kleuren. Met Malevitsj is hij stichter en voorvechter van de abstracte schilderkunst. Na de Tweede Wereldoorlog wordt het artistieke centrum verlegd van Parijs naar New York. Nieuw is het gebruik van verf zonder bijbedoeling of oogmerk. De Amerikaan Jackson Pollock druppelt, giet en smijt de verf op het doek en wordt de wegbereider voor het Abstract Expressionisme. Colorfield Painting en Minimal Art komen op. In de jaren 60 en 70 begint het Modernistische idee van het vooruitgangsdenken, dat kunst een continue ontwikkeling doormaakt naar steeds platter, vlakker, strakker, scheurtjes te vertonen. Warhol en Lichtenstein brengen Pop-art. Weer later verschijnen Conceptuele kunst, Performances, Land Art en New Media. 20 actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies HENGELO HEINO docent [email protected] drs. Azarja Fransen duur 3 lessen van 2 uur incl. pauze locatie HeArt Gallery, Drienerstraat 35 collegedagen 18 okt., 1 en 15 nov. 2017 collegetijden woensdag van 14:00 - 16:00 uur uw bijdrage € 66,- + € 13,86 btw huiswerk geen deelnemers 15-25 cursusnummer HE-17-50 Stof tot bespiegeling. Een cursus muziek, geïnspireerd door vier bijzondere concerten In het voorjaar 2018 organiseert Kamermuziek Hengelo een 4 tal bijzondere concerten waar, zowel gebruikelijke - als niet gebruikelijke concertmuziek naast elkaar in één programma zullen klinken. Onder het motto “wegens succes geprolongeerd” organiseert U3L dit seizoen weer een cursus, geïnspireerd op deze concerten. Bij deze programmering heeft componist Jan Bijkerk een cursus ontwikkeld. De programmering draagt als het ware de onderwerpen voor de cursus aan. NB.: de cursus is niet opgezet als concerttoelichting! Onder andere komen de volgende onderwerpen aan de orde: - Franse muziek - Dansmuziek in de klassieke muziek - De ontwikkeling van vocale muziek - Het lied in de 20e eeuw - Hanns Eisler, de onbekende evenknie van Kurt Weil - Amerikanen en klassieke muziek Voor het volgen van de cursus is geen theoretische kennis van muziek noodzakelijk. In de cursus zal een verscheidenheid aan muziekstijlen, in de vorm van luistervoorbeelden, te horen zijn. Tevens worden er opdrachten gegeven om thuis, als voorbereiding van de colleges, uit te werken. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies HENGELO HEINO docent [email protected] Jan Bijkerk, componist duur 6 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Hengelo’s Museum, Beekstraat collegedagen 7 en 14 dec., 11 jan, 8 feb, 8 mrt en 5 april De cursus begint in december met 2 lessen - dagdelen - en daarna loopt hij synchroon op met de concerten. collegetijden donderdag van 10:00 tot 12:00 uur Deelnemers aan de cursus kunnen met korting voor ieder concert 2 kaartjes kopen (12,50 euro per stuk). uw bijdrage een Leven Lang Leren € 117,- + € 24,57 btw www.kamermuziek-hengelo.nl huiswerk deelnemers 14 - 30 cursusnummer HE-17-51 21 Internationale economische ontwikkelingen De internationale economische ontwikkelingen volgen elkaar razendsnel op. Op alle continenten/landen – Europa, USA, Rusland, China, Afrika, Zuid-Amerika, Japan – doen zich vele veranderingen voor. Vrijwel dagelijks wordt in de media melding gemaakt van breukvlakken met het verleden. Globalisering krijgt steeds meer vorm en de belangen tegenstellingen lijken toe te nemen. Niet alleen binnen Europa (Brexit), maar ook Europa ten opzichte van andere continenten zoals de USA, Rusland en China. Sommige landen/continenten zijn voorstanders van vrijhandel en andere continenten van protectionisme. Daar doorheen spelen ook thema’s als klimaatveranderingen en vluchtelingenstromen. In de lessen wordt uitgebreid stilgestaan bij een belangrijk thema binnen de economie, het zogenoemde “prisoner’s dilemma’, waarmee bovengenoemde belangentegenstellingen in kaart kunnen worden gebracht. College 1 In dit college worden de economische ontwikkelingen binnen Europa besproken. Aan de orde komen o.a. de positie van de noordelijke versus de zuidelijke landen; ontwikkelingen in landen met én zonder de euro; de rol van de Europese centrale Bank; de fiscale concurrentie tussen Europese landen. College 2 In dit college komen de betrekkingen tussen Europa en andere continenten (Rusland, China, USA) aan de orde. Behandeld worden o.a. begrippen als de betalingsbalans van de continenten, de schuldposities, valutamarkten en de verschillen tussen de reële en de financiële economie. een Leven Lang Leren College 3 Vrijhandel en protectionisme zijn verschijnselen die in de historie ook al met enige regelmaat zijn toegepast. In dit college bespreken we de voor-/nadelen van deze mix van handelspolitieke keuzes en hoe de continenten (o.a. Europa, USA, China) dit toepassen. College 4 Ook de economische ontwikkelingen in het Midden-Oosten (olie), Afrika, Zuid Amerika en Japan zullen waarschijnlijk in de toekomst een belangrijke rol gaan spelen, niet alleen vanwege immigratie/emigratie, maar ook vanwege demografische factoren. Tevens bespreken we interessante ontwikkelingen op de internationale energiemarkt (olie) in relatie tot nieuwe energiebronnen. Literatuur: bij meerdere lessen neemt de docent literatuur mee ter inzage of verwijst naar websites resp. publicaties in de media waar veel informatie (vrijwel) gratis te downloaden is. Tijdens de lessen zullen ook – kortere – YouTube filmpjes worden getoond ter ondersteuning van de colleges. 22 actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies HENGELO HEINO docent [email protected] Hemmo B. Plas duur 4 lessen van 2 uur incl. pauze locatie Museum Hengelo, Beekstraat collegedagen 27 sept., 4, 11, 18 oktober collegetijden woensdag 10:00 - 12:15 uur uw bijdrage € 91,50 + € 19,21 deelnemers 12-30 huiswerk geen type cursus hoorcollege met ruimte voor vragen en discussie cursusnummer HE-17-52 Gnosis: naar het hart van de filosofie Deze cursus bestaat uit 12 lessen die om de week gegeven worden. Aan de hand van bronmateriaal worden de kenmerken en tijdloze zeggingskracht van de Gnosis verkend. Gilles Quispel noemt de Gnosis van Alexandrië de derde component van de Europese cultuurgeschiedenis, naast de Filosofie van Athene en de Religie van Jeruzalem. Zij is vaak verdrongen en verketterd, maar declareert zich in onze tijd weer in haar volle glorie. In de cursus komen drie wijsheidsstromingen aan de orde: de gnosis van Hermes Trismegistos, de gnosis van Nag Hammadi en de gnosis van de Katharen. Hermes Trismegistos wordt behandeld aan de hand van de Tabula Smaragdina en enkele hoofdstukken uit het Corpus Hermeticum. De Gnosis van Nag Hammadi wordt ingeleid met de scheppingsmythe van Valentinus. Daarna zullen besproken worden het Evangelie van de Waarheid, het Evangelie van Thomas en het Evangelie van Filippus. Ook van de Katharen is de scheppingsmythe bewaard gebleven - “Het Geheime Boek” - evenals enkele ritualen. Informatie die gevonden is in inquisitieverslagen, vult deze bronteksten aan. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZUTPHEN docent [email protected] dr. ir. Johan van der Cammen, coörd. duur 12 lessen van ca. 2 uur incl. pauze locatie Odensehuis, Tengnagelshoek 6 cursusoverzicht in titels per dagdeel 28/9 Inleiding - algemene kenmerken van de gnostiek 12/10 Tabula Smaragdina - zo boven, zo beneden 26/10 Corpus Hermeticum boek 1: Pymander 9/11 Corpus Hermeticum boek 14 : de geheime rede op de berg 23/11 De Castigatione Animae: vermaning van de ziel 7/12 De scheppingsmythe van Valentinus 21/12 Het Evangelie van de Waarheid 18 jan., 1, 15 feb., 1, 15 mrt 2018 - kerstvakantie naar eigen inzicht 18/1 1/2 15/2 1/3 15/3 deelnemers een Leven Lang Leren Een cursusmap, voor het opbergen van de hand-outs die per les worden verstrekt, kan tegen kostprijs worden aangeschaft. Deze cursus is ontwikkeld binnen het Lectorium Rosicrucianum, zie rozenkruis.nl en stichtingrozenkruis.nl. Het Evangelie van Thomas Het Evangelie van Filippus De Kathaarse scheppingsmythe Het getuigenis van Peire Garcias De inquisitie en het bloeien van de laurier na 700 jaar 23 collegedagen 28 sept., 12, 26 okt.,9, 23 nov. 7, 21 dec. 2017 collegetijden donderdag van 13:45 tot 15:45 uur uw bijdrage € 219,- + € 45,99 btw huiswerk 11-20 cursusnummer ZU-17-53 De Canterbury Tales Engeland in de Middeleeuwen In de Canterbury Tales vertelt de schrijver Geoffrey Chaucer over een groep pelgrims op weg naar Canterbury. Voordat zij op pad gaan, wordt afgesproken dat iedereen in het gezelschap twee verhalen zal vertellen: één op de heenweg, één op de terugweg. Wie het beste verhaal vertelt, wint een gratis maaltijd. Dan vertrekken ze. Een bonte stoet pelgrims, allemaal met hun eigen achtergrond en hun eigen verhalen. Een unieke dwarsdoorsnee van de feodale Middeleeuwse samenleving. Handwerkslieden, monniken, kooplieden, vrouwen, nonnen en ridders. Hun verhalen zijn als het leven zelf. Nu eens uitbundig, dan weer ingetogen, vroom, geestig, deugdzaam of ondeugend. De Canterbury Tales vormen een raamvertelling: het verhaal gaat over een gezelschap dat elkaar verhalen vertelt. Het is een meesterlijke vondst van Chaucer om als kader daarvoor een pelgrimstocht te kiezen. De Middeleeuwse samenleving kent immers een strakke sociale indeling. Een pelgrimstocht is haast de enige gelegenheid waarbij mensen van verschillende rangen en standen samen optrekken. Dat resulteert in een grote verscheidenheid aan personen en verhalen. De cursus bestaat uit vijf bijeenkomsten van 2,5 uur. In het eerste deel van iedere bijeenkomst staat steeds één van de verhalen centraal. De teksten zijn hoofdzakelijk in het Nederlands, soms in combinatie met de Engelse versie en zelfs met fragmenten van de oorspronkelijke Middelengelse tekst. een Leven Lang Leren Thema’s die daarbij naar voren komen, worden nader uitgewerkt in het tweede deel. U maakt zodoende kennis met allerlei historische, sociologische en literaire achtergronden, die de Canterbury Tales tot zo’n een rijkgeschakeerd panorama van de Middeleeuwen maken. Bij de bijeenkomst wordt begeleidend materiaal aangeboden in de vorm van readers. De kosten hiervan (€ 10,-) zijn inbegrepen in uw bijdrage. * Deze cursus is een uitstekende voorbereiding op een cultureleculinaire reis naar Zuid-Engeland in de vroege zomer van 2018. Deze reis wordt door Gregor Dijkhuis georganiseerd en begeleid. Informatie vindt u op www.stupormundi.net. Deelname aan de cursus vormt geen verplichting tot deelname aan de studiereis of omgekeerd. 24 actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZUTPHEN docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis duur 5 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie Odensehuis, Tengnagelstraat 6 collegedagen 9, 16, 23, 30 nov en 7 dec. 2017 collegetijden donderdag van 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage € 129,50 + € 27,20 btwhuiswerk geen deelnemers 15-22 cursusnummer ZU-17-54 ‘Voor geletterden en ongeletterden’ Bijbelverhalen en geloofswaarheden in de schilder- en miniatuurkunst van de middeleeuwen en de vroegmoderne tijd Generaties christenen zijn, vaak zonder zich dat te realiseren, niet alleen opgegroeid met de ‘grote verhalen’ uit de oudtestamentische Bijbel – Scheppingsverhalen, het Vloedverhaal, de Toren van Babel en het boek Job maar ook met de zeer populaire apocriefe en legendarische vertelstof daaromheen. Middeleeuwse schilders hebben uit beide bronnen geput toen zij de heilsgeschiedenis aanschouwelijk maakten in geïllustreerde Bijbels en getijdenboeken, op wanden van kerken en kapellen en op olieverfschilderingen op paneel. In de vijfde bijeenkomst staan wij stil bij de wijze waarop de christenmens van voor de Reformatie omging met de zogenaamde ‘vier uitersten van de mens’: dood, oordeel, hemel en hel. De middeleeuwse kerk stonden allerlei middelen ter beschikking om de gelovige in staat te stellen het hemelrijk te verdienen. Een van de middelen daartoe, bijdrage aan de eredienst, heeft prachtige kunstwerken opgeleverd, die ons ook vandaag de dag nog als voorbeeld kunnen dienen, of die ons op zijn minst esthetisch genoegen verschaffen. In de zesde bijeenkomst wordt duidelijk hoe tegen het einde van de twaalfde eeuw de voorstelling van het Laatste Oordeel verandert: Christus de leraar wordt Christus de oordelende rechter: ‘Hij zal komen oordelen de levenden en de doden’. een Leven Lang Leren Het motto van de cursus heb ik ontleend aan een uitspraak van Guillelmus Durandus uit 1286: Voor geletterden en ongeletterden: Want de geest wordt, zo schijnt het, meer beroerd door schilderingen dan door iets geschrevens. 1. 2. 3. 4. 5. 6. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZUTPHEN docent drs. Jeanne van der Stappen, cultuurwetenschapper duur 6 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie ‘t Atrium, Martinetsingel, hoek Pelikaanstraat - parkeren aan Houtwal collegedagen 12, 19, 26 okt. en 2, 9, 16 nov. 2017 collegetijden donderdag 14 tot 16:30 uur uw bijdrage € 127,50 + 26,77 btw huiswerk Scheppingsverhalen Het vloedverhaal Babel en Pinksteren: Spraakverwarring en talenwonder Job: Als het kwaad goede mensen treft Memento mori: Gedenk o mens dat gij van stof en as zijt Hij zal komen oordelen de levenden en de doden Type cursus: Hoorcollege met ruimte voor vragen Deelnemers ontvangen een digitale reader (tekst + afbeeldingen) 25 [email protected] geen deelnemers 13-20 cursusnummer ZU-17-55 Michel de Montaigne (1533-1592): actueel filosofie waren zijn Essais ‘probeersels’? Montaigne leeft in een eeuw van voortdurende oorlog en burgeroorlog: onzekere tijden. Opgeleid als jurist, bekleedt hij hoge publieke ambten. Vanaf 1571 leidt hij, naar eigen zeggen, een teruggetrokken leven zonder ambitie. Hij houdt zich onledig met ‘geschrijf’, dat in 1580 onder de titel Essais wordt gepubliceerd, of beter, gedrukt, want hij wil het - grote - publiek allerminst lastig vallen met zijn ‘ratjetoe’ aan observaties en meningen. Het boek betreft slechts ‘hemzelf’. Toch publiceert hij nadien nieuwe, steeds uitgebreidere edities van de Essais. De Essais - een genoegen om te lezen! - zijn zeker geen standaard filosofie. De vorm is impressionistisch: allerlei onderwerpen komen, kort of lang, aan bod; de argumentatie is rommelig, harde conclusies ontbreken. Soms is het de vraag wat eigenlijk het onderwerp is. Duidelijk is wel dat de ‘eigen ervaringen’ in het gewone leven centraal staan: ‘vriendschap’, ‘goed sterven’, ‘opvoeding’, etc. De Essais zijn een vindplaats van ‘levenskunst’. Uitgangspunt van deze cursus is echter dat Montaigne, ondanks zijn beweringen van het tegendeel, wel degelijk filosofisch-systematische ambities heeft: een ‘filosofie van de menselijke geest’ gefascineerd, maar niet onmogelijk gemaakt door het toeval. Deze systematiek laat zich, na enig gepuzzel, goed ontwarren. Resultaat is een filosofie geconcentreerd op het ‘zelf’ met zijn ‘eigen ervaringen’, een ‘zelf’ echter dat niet in zichzelf is opgesloten, maar gevoelig is voor anderen, de wereld. Een kwetsbaar ‘zelf’, maar toch tot levensvreugde in staat. Montaigne beoogt immers ‘vrolijke wetenschap’. Overigens, ook ter sprake komt de nieuwe, verbluffende Montaigne-biografie (Philippe Desan) waarin de Essais voor sollicitatiebrief doorgaan! een Leven Lang Leren Bij aanvang van de cursus ontvangt u enkele teksten van en over Montaigne. geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] mr. dr. Jaap Gruppelaar duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Oosterkerk, Koewegje 2 collegedagen 12, 19, sept.3, 10, 31 okt.,7, 14 en 21 nov. 2017 collegetijden dinsdag van 10:00 tot 12:30 uur uw bijdrage incl. uit te reiken kopieën € 186,- + € 39,06 btw huiswerk naar eigen inzicht mr. dr. Jaap Gruppelaar studeerde Filosofie en Geschiedenis in Nijmegen en Leuven en Nederlands Recht aan de Open Universiteit. Hij promoveerde in de filosofie met een kritische analyse van Heideggers techniekopvatting. Hij werkt sedert 2006 zelfstandig als jurist (bestuursrecht), als privé-docent (www.weetendurf.nl) en voor de Coornhert Stichting (www.coornhertstichting.nl). . 26 deelnemers 15-22 cursusnummer ZW-17-56 Democratie onder druk 1 Politieke filosofie voor nu Vanuit alle politieke windrichtingen horen we dat onze democratie onder druk staat. “Moslim-extremisten plegen een aanval op onze waarden”. “Populisten zaaien verdeelheid onder de bevolking en keren democratische instituties de rug toe”. “Autocraten als Putin, Erdogan en misschien zelfs Trump vormen een bedreiging voor het voortbestaan van de EU”. “De op neo-liberale leest geschoeide globalisering ondermijnt de soevereiniteit van democratische rechtstaten”. “Elitaire aristocraten nemen de stem van het volk niet serieus”. “Wetenschap & techniek krijgen ongemerkt een steeds grotere greep op ons leven en vormen een gevaar voor onze privacy en democratische controle”. “Het politieke proces wordt gegijzeld door de (social) media waardoor de waan van de dag regeert; we leven eerder in een emocratie of mediacratie dan in een democratie”. Al deze beweringen maken duidelijk dat ‘de democratische samenleving’ niet bestaat als realisatie van een ideaal, maar altijd gepaard gaat met strijd, spanning en verschil van inzicht. Zolang het politieke bestel deze verschillen en spanningen kan huisvesten staat de democratie niet onder druk; het is juist een wezenlijk kenmerk van wat we onder democratie verstaan dat er in de publieke arena politiek bedreven wordt. Toch is er meer aan de hand: blijkbaar heerst er onvrede en wantrouwen, en achten veel burgers het huidige politieke bestel niet in staat om de wil van het volk te laten spreken. Zou een directere vorm van democratie de kloof tussen burger en politiek verkleinen? een Leven Lang Leren 21 sept 2017 28 sept 2017 5 okt 2017 12 okt 2017 19 okt 2017 - ontstaan van de democratie: Athene vrijheid & het sociaal contract de republiek: democratie, volk & elite weerbare democratie: cultuur & constitutie het einde van de geschiedenis?: depolitisering en repolitisering actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] drs. Edward van der Tuuk duur 5 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Oosterkerk, Koewegje 2 collegedagen 21, 28 sept., 5, 12 en 19 okt. 2017 collegetijden donderdag van 10:45 tot 12:45 uur uw bijdrage € 100,- + € 21,- btw huiswerk enige voorbereiding wordt aanbevolen deelnemers 13 - 23 cursusnummer ZW-17-57 27 Levensfilosofie oost-west 1 Oosterse wijsheid voor nu Terwijl China en India zich in hoog tempo ontwikkelen tot moderne economieën, zoeken veel westerlingen juist inspiratie in de oosterse filosofie. Deze filosofie lijkt een levenswijze te propageren die ons westerlingen vreemd is. Maar als we de geschiedenis van de westerse filosofie induiken blijkt ook dat een rijke bron voor inspiratie als het gaat om bezinning en zingeving. Sterker nog: er zijn interessante dwarsverbanden te vinden tussen oosterse en westerse denk-tradities. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies Onze samenleving mag dan in rap tempo veranderen, wij doen dat niet: we kampen nog steeds met dezelfde soort levensvragen als mensen uit het verleden. ‘Maar’, luidt al snel de vraag, ‘is oosterse filosofie niet heel zweverig, en levert de moderne wetenschap niet veel concretere antwoorden op onze vragen dan levenswijsheden uit een ver verleden?’ De wetenschap is niet ontworpen om antwoord te geven op levensvragen. De filosofie daarentegen, zowel oosterse als westerse, heeft zich vanaf haar prille begin beziggehouden met de vraag: “hoe vorm en inhoud te geven aan ons leven?” En elementen uit die oude filosofie zien we vandaag terug in bijvoorbeeld mindfulness, positieve psychologie en cognitieve gedragstherapieën als ACT (acceptance and commitment therapy). Deze benaderingen blijken bovendien ondersteund door psychologisch en neurologisch onderzoek. docent In deze cursus zullen we te rade gaan bij de filosofie van het oude India (boeddhisme, hinduisme), China (confucianisme, taoisme), en Japan (zen). collegedagen een Leven Lang Leren 2 nov 2017- India: brahmanisme & hindoeïsme 9 nov 2017- India: boeddhisme 16 nov 2017- China: confucianisme 23 nov 2017- China: daoisme 30 nov 2017- China & Japan: ch’an- & zen-boeddhisme ZWOLLE [email protected] drs. Edward van der Tuuk duur 5 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Oosterkerk, Koewegje 2 2, 9, 16, 23 en 30 nov. 2017 collegetijden donderdag van 10:45 tot 12:45 uur uw bijdrage € 100,- + € 21,- btw huiswerk enige voorbereiding wordt aanbevolen deelnemers 13 - 23 cursusnummer ZW-17-58 28 Het leven blijft een kunst Vervolg op ‘de ongrijpbare mens’ Ook nu staat de mens weer centraal vanuit de neurofilosofische visie dat hij/ zij eerder een proces is dan een toestand; eerder een worden dan een zijn. Neurofilosofie, een relatief nieuwe combinatie van filosofisch denken en wetenschappelijke kennis uit de levenswetenschappen als biologie, psychologie en genetica. In deze tweede reeks van zes colleges zal bioloog en life-coach drs. Heiko Roelfsema op inspirerende wijze laten zien dat wij niet alleen onszelf uitvinden, maar ons hele leven. Vanuit het geschetste mensbeeld van een narratief, wordend wezen zal gekeken worden hoe de mens in het dagelijkse leven handelt. Niet het wie en wat, maar het hoe staat centraal. Die eigen levensstijl uitvinden valt niet mee: het wordt met recht een kunst, een reis genoemd. Handelen wij bewust of onbewust? Hoe maken wij keuzes? Hoe bouwen we een persoonlijke moraal op? Wat maakt ons empathisch en altruïstisch? Hoe gaan we om met geluk, waarden, kwetsbaarheid en vriendschap? Een filosofie vol uitdagende thema’s, gelijk het leven zelf. Kennis van de inhoud van de basiscursus De (On)grijpbare Mens is wenselijk. Deze basiscursus wordt in het voorjaar van 2018 opnieuw aangeboden. een Leven Lang Leren Drs. Heiko Roelfsema (1955) studeerde biologie/ biochemie en specialiseerde zich tot geneticus. Twintig jaar bedrijfsleven, waaronder tien jaar geneesmiddelenonderzoek bij neurologische en psychiatrische patiënten, brachten hem op het pad van zijn huidige vak: oplossingsgerichte coaching en counseling dat hij nauw laat aansluiten bij zijn passie, de filosofie. Sinds 1998 begeleidt hij in zijn praktijk in het Gelderse Ellecom mensen die een wending willen geven aan hun persoonlijk leven, hun werk of hun relatie. Parttime doceert hij psychopathologie, neuro- en biofilosofie en levenskunst. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent drs. Heiko Roelfsema duur 6 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Langhenkel, Noordzeelaan 62 collegedagen 10, 17, 24 nov. en 1, 8, 15 dec. 2017 collegetijden vrijdag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage € 142,50 + 29,92 btw huiswerk geen deelnemers 15-25 cursusnummer ZW-17-59 29 [email protected] Machtige koningen De dynastie van de Hohenstaufen Als dank voor zijn trouwe diensten aan Hendrik IV (“de gang naar Canossa”), krijgt paltsgraaf Frederik van Zwaben in 1079 de dochter van de keizer tot vrouw, en wordt hij verheven tot hertog van Zwaben. Daarmee begint de opkomst van het vorstenhuis van de Hohenstaufen. Na de Karolingen, Ottonen en Saliërs is dit het vierde en meest glorieuze van de grote Duitse vorstenhuizen. In vier bijeenkomsten van 2,5 uur maakt u kennis met de lotgevallen van de zeven generaties Staufers: van Frederik I (“de Oude”) tot en met Konradin, de tragische kleinzoon van Frederik II (“Stupor Mundi”). Alle hoogte- en dieptepunten van deze roemruchte dynastie passeren de revue. U leert ze allemaal kennen: de verschillende Frederiken, Filips, Hendrik. Een cursus als een familiealbum met een bonte reeks vreugdevolle en tragische belevenissen. Hun vrouwen, hun kinderen, hun opkomst en neergang…. Het begeleidend materiaal bij de cursus wordt aangeboden in de vorm van readers. De kosten hiervan (€ 8,-) zijn inbegrepen in uw bijdrage. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis duur 4 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie Deze cursus is een uitstekende voorbereiding op de culturele-culinaire reis naar Duitsland (augustus 2018), die door Gregor Dijkhuis georganiseerd en begeleid wordt. Informatie vindt u op www.stupormundi.net. Deelname aan de cursus vormt geen verplichting tot deelname aan de reis of omgekeerd. Jeruzalemkerk, Assendorperdijk collegedagen 12, 19, 26 sept. en 3 okt. 2017 collegetijden dinsdag van 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage een Leven Lang Leren € 106,61 + € 22,39 btw huiswerk geen deelnemers 14 - 22 cursusnummer ZW-17-60 30 Het IJzeren Gordijn Het ontstaan van de Koude Oorlog herbezien Vandaag de dag wordt maar al te vaak gesproken over een ‘Nieuwe Koude Oorlog’. Onze geopolitieke situatie is in ieder geval danig in verandering. Zo´n 70 jaar geleden begon de ´oorspronkelijke Koude Oorlog´. Vanuit westers perspectief begon die in het oosten van Europa, met het optrekken van het ´IJzeren Gordijn´ door Jozef Stalin. In het licht van de huidige situatie is het uitermate relevant dat fenomeen verder te onderzoeken. De Koude Oorlog overheerste de tweede helft van de twintigste eeuw. De kern van het conflict waren de ideologische twisten tussen het kapitalistische westen en het communistische oosten. Het communistische oosten was de creatie van Jozef Stalin. In deze cursus staat de creatie van het Oostblok centraal: hoe heeft Stalin van een zeer veelzijdige regio een sterk totalitair blok kunnen smeden? Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is hier steeds meer duidelijk over geworden: de archieven zijn geopend en het is voor onderzoekers mogelijk geworden om interviews af te nemen met zowel leden van het communistische regime als voormalige dissidenten. Tijdens de cursus zal blijken dat Stalin voor het controleren van zijn nieuwe invloedssfeer onder meer de lokale communistische partijen, het politieapparaat en de lokale jeugdbewegingen en, in enkele gevallen, zelfs een etnische zuivering moest gebruiken. Uiteraard zal in de cursus ook worden stilgestaan bij de dilemma’s inwoners kwamen te staan: werk je mee aan het nieuwe regime, of werk je het tegen? En is niet actief tegenwerken niet hetzelfde als collaboreren met het regime? Ten slotte zal een parallel worden gelegd met de dag van vandaag: zitten wij nu opnieuw in een Koude oorlog? Of zijn de overeenkomsten met het verleden slechts schijn? een Leven Lang Leren cursusoverzicht in titels per dagdeel College 1 Inleiding cursus, Midden- & Oost-Europa aan het einde van de Tweede Wereldoorlog College 2 Lokale politiekorpsen, het gebruik van geweld en etnische zuivering College 3 Jeugdbewegingen, de radio, het politieke speelveld en economie College 4 Vijandsbeelden, de homo sovieticus, socialistisch realisme & de ideale stad College 5 Over collaborateurs en tegenstanders, de Hongaarse opstand College 6 Een nieuwe Koude Oorlog? Overeenkomsten en verschillen tussen toen en nu. type cursus: college met ruimte voor vragen 31 actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] Nicolaas Kraft van Ermel, MA duur 6 lessen van 2 uur incl. pauze locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1A collegedagen 4, 11, 18 okt., 1, 8, 15 nov. 2017 collegetijden woensdag 14:00 - 16:00 uur uw bijdrage € 117,- + € 24,57 btw huiswerk geen deelnemers 12-24 cursusnummer ZW-17-61 Omgaan met ernstig ziek zijn, sterven en rouw - lezing Hoe gaan we er mee om wanneer we zelf of een van onze naasten ernstig ziek worden en we ons misschien zelfs moeten voorbereiden op een definitief afscheid? We zullen deze vraag benaderen vanuit de invalshoek van emoties en bestaansvragen die hier vaak mee gepaard gaan. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] drs. Etje Verhagen-Krikke, MA duur 1 lezing van ca 2,5 uur locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1A collegedagen 22 november collegetijden woensdag 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage exclusief reader een Leven Lang Leren € 14,- + € 2,94 btw huiswerk geen deelnemers 15-30 cursusnummer ZW-17-62 32 De grondlegger van de orkestratiekunst Leven en werk van Hector Berlioz (1803-1869) De even revolutionaire als briljante Symphonie fantastique (op.14; 1830) van de Franse componist Hector Berlioz (1803-1869) behoort tot de meest gespeelde symfonieën over de hele wereld. De Symphonie fantastique is de eerste programmasymfonie in de nauwe zin van het woord en is hierom een mijlpaal in de geschiedenis van de symfonie. De première van deze symfonie in Parijs op 5 december 1830 betekende de doorbraak van Berlioz. Het succes van het werk was voor een groot deel te danken aan Berlioz’ baanbrekende ideeën over orkestratie; Berlioz was de eerste componist die de psychologische effecten van klankkleuren onderkende en ontdekte dat er klankcombinaties mogelijk waren die meer behelsden dan de som van de delen. Zijn inzichten in de orkestratiekunst legde hij vast in het eerste leerboek orkestratie uit de muziekgeschiedenis. Kenmerkend voor Berlioz’ hele oeuvre is de indrukwekkende zeggingskracht van suggestieve klankkleuren. Hierom mag het opmerkelijk heten dat andere werken dan de Symphonie fantastique nooit eenzelfde bekendheid hebben bereikt, zoals de symfonie met altvioolsolo Harold en Italie (op.16) voor Nicolo Paganini, de hoogst originele vocale symfonie Roméo et Juliette (op.17), het spectaculaire Requiem (op.5), de overrompelende La Damnation de Faust (op.24) en het verrassende kerstoratorium L’Enfance du Christ (op.25). Deze cursus biedt een overzicht over het leven en het werk van de eerste grote orkestrator uit de Westerse muziekgeschiedenis. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] dr. Marcel Zwitser duur 10 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Gebouw Brink 13 collegedagen 25 sept., 2, 9, 16, 30 okt., 6, 13, 20, 27 nov. en 4 dec collegetijden maandag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage inclusief syllabus een Leven Lang Leren € 230,- + € 48,30 btw huiswerk luisteropdrachten van variabele lengte, vermeld in syllabus. deelnemers 15-27 cursusnummer ZW-17-63 33 Nederlandse stedenbouw in de 20e eeuw Van fabriek tot supermarkt Na een lange periode van stilstand en verval beginnen tijdens de industriële revolutie in Europa de steden aan een ongekende groei. Dat gaat er niet zachtzinnig aan toe. Machthebbers en ontwerpers vinden elkaar in het scheppen van orde in vieze bedompte en chaotische middeleeuwse steden. In Nederland gaat dat er anders aan toe dan in de Europese hoofdsteden die in de cursus Europese Stedenbouw in de 19e en 20e eeuw worden behandeld. We behandelen grote maatschappelijke thema’s met elk een eigen ruimtelijke neerslag, zoals de fabriek en de tuindorpen, over de architect, en het ontwerp, over de maakbaarheid van de samenleving en gemeenschapszin, over de wederopbouw, de auto en de binnenstad, wonen in het groen en zelfs over de supermarkt. Het is een verrassingstocht die je anders naar steden leert kijken. We beginnen met een introductie over de stedenbouwkundige geschiedschrijving - toegepast op Zwolle - en gaan dan voor het thema van de fabriek naar Delft, Rotterdam, Eindhoven en Enschede. We belichten de stedenbouw van Berlage in Den Haag en Amsterdam en gaan vervolgens naar de Wieringermeer, Nagele en Rotterdam voor de gemeenschapszin. De wederopbouw in heel het land komt aan de orde in een gastcollege van Anita Blom van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Daarna belichten we de invloed van de auto op centrumplannen in onder andere Tilburg, Eindhoven en Utrecht. Elke stad blijkt uiteindelijk een collage te zijn van verhalen en ruimtelijke ingrepen die de moeite waard zijn om te begrijpen en zelf te beleven. In het voorjaar van 2018 zal een dagexcursie naar een voorkeurslocatie aangeboden worden. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent duur 8 lessen van 2 uur incl. pauze locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1A collegedagen 26 sept., 3, 10, 17, 31 okt., 7, 14, 21 nov. 2017 collegetijden cursusoverzicht in titels per dagdeel Les 1: Introductie met Zwolle als voorbeeld Les 2: De fabriek voorbij Les 3: De stedenbouw van Berlage Les 4: De maakbare samenleving Les 5: Gastcollege over de Wederopbouw Les 6: Het nieuwe stadscentrum Les 7: De groene woonstad Les 8: Supermarktstad dinsdag 11:00 - 13:00 uur samenvatting en hand out worden digitaal verstrekt type cursus een Leven Lang Leren [email protected] Ing. AvB. Paul Kurstjens uw bijdrage € 151,- + € 31,71 btw excl. excursie deelnemers 15-23 huiswerk nee hoorcollege met ruimte voor vragen cursusnummer ZW-17-64 34 Bijzondere culturele vrouwen Na twee eerdere succesvolle cursussen over culturele vrouwen een cyclus over 8 andere vrouwen. Sara de Swart (1861–1951) was een Nederlandse beeldhouwster. Ze kreeg les van August Rodin en Lambertus Zijl. Schrijver Jan Engelman noemde haar de muze van de Tachtigers. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies Elizabeth Adela Armstrong Forbes (1859-1912), een Canadese kunstenares. Haar werken sluiten aan bij het realisme. Mata Hari (1876-1917): het Fries Museum organiseert een grote expositie over haar leven van 14 oktober 2017 tot en met 2 april 2018. Alice Neel (1900–1984), een Amerikaanse kunstenares die vooral portretten schilderde of zoals ze zelf noemde “een verzamelaar van zielen”. Evelyn De Morgan (1855–1919), bevriend met William Morris. Ze behoorde tot de groep van Prerafaelieten. Helene Kröller-Müller (1869-1939), een van de eerste vrouwen die een grote kunstcollectie bij elkaar bracht. Dolores Olmedo (1908–2002), een Mexicaanse zakenvrouw die o.a. veel werken kocht van Diego Rivera en Frida Kahlo met wie ze bevriend was. Fré Cohen (1903–1943), een Nederlandse graficus. Zij werkte onder andere voor de Wereldbibliotheek. ZWOLLE docent [email protected] drs. Lisette le Blanc duur 8 colleges van 2 uur incl. pauze locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1A collegedagen 6, 13, 20 okt., 3 en 10 nov. en 1, 8 en 15 dec. 2017 collegetijden 10:00- 12:00 uur uw bijdrage een Leven Lang Leren € 151,- + 31,71 btw huiswerk geen deelnemers 13-22 cursusnummer ZW-17-65 35 De weg naar een nieuwe beeldtaal De invloed van De Stijl is buitengewoon groot geweest, maar wat waren nu precies de achterliggende gedachten en ideeën? Waarom brak men zo radicaal met het verleden en waarom zien we uitsluitend rechte lijnen en primaire kleuren? Hoewel de inzichten van de verschillende leden van De Stijl soms sterk uiteenliepen, kan een deel worden teruggevoerd op het theosofische gedachtengoed dat in het begin van de 20e eeuw sterk in opkomst was. Ook de architectuur van Frank Lloyd Wright en de Italiaanse Futuristen zijn zonder meer van betekenis geweest in de zoektocht naar een universele beeldtaal. Publicitair haalde voorman Van Doesburg alles uit de kast om De Stijl op de kaart te zetten. Hij verhuisde zelfs naar Weimar om naar eigen zeggen het Bauhaus met de Stijl-ideeën te ‘vergiftigen’. De cursus staat uitvoerig stil bij de successen en mislukkingen waar de groepsleden mee te maken kregen en laat tevens zien hoe latere generaties vormgevers en kunstenaars zich lieten inspireren door dit typisch Nederlandse fenomeen. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] H. de Man duur 4 lessen van 2 uur incl. pauze locatie Oosterkerk, Koewegje 2 collegedagen 11, 18 okt. en 1, 8 nov. 2017 collegetijden woensdag 10:00 - 12:00 uur uw bijdrage een Leven Lang Leren € 83,- + € 17,43 btw huiswerk geen deelnemers 14-22 cursusnummer ZW-17-66 36 Cursus Moderne Kunst I 1900-1950 Moderne kunst lijkt soms behoorlijk ingewikkeld. Niet alleen volgen allerlei stromingen en stijlen elkaar in rap tempo op, ook worden de grenzen van wat kunst is steeds verder opgerekt en soms zelfs overschreden. Moderne kunst kan mooi en ontroerend zijn, maar ook onbegrijpelijk of zelfs lelijk…. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies In deze korte cursus krijgt u een overzicht van de belangrijkste kunststromingen en kunstenaars uit de eerste helft van de 20e eeuw. U maakt kennis met de achterliggende ideeën en theorieën en de kunst wordt geplaatst in de maatschappelijke context. Zo krijgt u meer grip op- en begrip van de moderne kunst en zult u er met (nog) meer plezier naar kijken! Programma: Les 1: Art Nouveau en Art Deco Les 2: Expressionisme en Futurisme Les 3: Dada en Surrealisme Les 4: Abstractie Les 5: Nieuwe Zakelijkheid en Propagandakunst in de Sovjet-Unie en Nazi-Duitsland ZWOLLE docent [email protected] drs. Sophie van Steenderen duur 5 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Oosterkerk, Koewegje 2 collegedagen 31 okt., 7, 14, 21 en 28 nov. collegetijden dinsdag van 10:00 tot 12:00 uur uw bijdrage een Leven Lang Leren € 100,- + € 21,- btw huiswerk geen deelnemers 15 - 25 cursusnummer ZW-17-67 37 Muziek en beeld in de kerk Muziek beweegt het gemoed, beeld geeft richting aan devotie. Muziek en beeld samen kunnen de inhoud niet alleen overbrengen, maar ook laten voelen. De kerk heeft dan ook al vroeg beide middelen ingezet om de gelovigen te bereiken. In deze reeks van vijf colleges kunt u zien hoe christelijke thema’s zowel in muziek als in beeld naar voren komen. De cursus is thematisch ingedeeld. Uit het leven van Christus kijken en luisteren we naar zijn geboorte, lijden en opstanding. Veel werken van Bach (Weihnachtsoratorium, Osteroratorium, cantates) zullen klinken, maar ook Telemann, Pergolesi, Buxtehude, Charpentier en Händel komen langs. Ook Maria is veel bezongen en afgebeeld. Het Magnificat, Stabat Mater en Salve William-Adolphe Bouguereau, Regina vormen standaard onderdelen van Compassie, 1897 de liturgie, op muziek gezet door vele componisten. Het laatste thema is de dood; er bestaat veel ‘begrafenismuziek’, van het requiem tot aan treurcantates en motetten. Telkens wordt daarin weer een ander beeld bij de dood opgeroepen: een afschrikwekkend of juist lieflijk beeld van het hiernamaals, de dood als een eeuwige slaap of de rouw van de achterblijvers. een Leven Lang Leren ZWOLLE docent [email protected] drs. Saskia van Lier duur 5 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Jeruzalemkerk, Assendorperdijk collegedagen 21, 28 nov., 5, 12 en 19 dec. 2017 collegetijden cursusoverzicht in titels per dagdeel - actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies dinsdag van 10:00 tot 12:00 uur De geboorte: beeld en muziek rond kerst Het lijden en sterven: beeld en muziek in de Goede Week De opstanding: beeld en muziek rond Pasen Maria in al haar gedaanten De dood: een inspiratiebron voor kunstenaars uw bijdrage inclusief hand outs € 100,- + € 21,- btw huiswerk geen deelnemers 14 - 22 cursusnummer ZW-17-68 38 Orkestmuziek en haar ontstaan Haal meer profijt uit uw bezoek aan een concert van een klassiek orkest. In samenwerking met het Orkest van het Oosten organiseert U3L (Universiteit voor de 3e Leeftijd) een cursus muziekkennis voor liefhebbers van - en mensen die belangstelling hebben voor - symfonische muziek. In deze cursus zal componist Jan Bijkerk u meenemen in de wondere wereld van de orkestmuziek en met u antwoorden formuleren op vragen als: Wat is een orkest en wat is een symfonieorkest? Waarom kiest een componist voor een orkest ensemble? Hoe waren de eerste orkesten samengesteld en hoe is deze samenstelling in de loop der tijd uitgegroeid tot het moderne symfonieorkest? Wat is de muzikale functie van de diverse instrumentgroepen nu en in het verleden? Welke oorzaken zijn hiervoor aan te wijzen? Welke zijn de belangrijkste symfonische muziekvormen? Te denken valt aan: symfonie, soloconcert, operabegeleiding en programmatische vormen als het symfonisch gedicht. Waarom is een dirigent nodig en wat is zijn taak? De cursus bestaat uit 6 colleges en bezoek aan enkele concerten. Voor het volgen van de cursus is geen theoretische kennis van muziek noodzakelijk. In de cursus zal een verscheidenheid aan muziekstijlen, in de vorm van luistervoorbeelden, te horen zijn. Tevens worden er opdrachten gegeven om thuis, als voorbereiding op de colleges, uit te werken. De cursus begint in november met 2 colleges - dagdelen - en daarna loopt hij min of meer synchroon op met de volgende concerten: actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] Jan Bijkerk duur 6 lessen van 2 uur incl. pauze locatie De Groote Sociëteit, Koestraat collegedagen 23 en 30 november 2017 22 februari, 22 maart, 12 en 19 april 2018 collegetijden donderdag van 10:30 - 12:30 uur een Leven Lang Leren uw bijdrage do. 7 december: Messiaen L’ascension Liszt Eine Faust Symphonie zo. 18 maart: Mozart Lucio Silla ouverture Tsjaikovski Rococo-variaties Van Beethoven Symfonie nr. 3 do. 12 april: Bulsink ‘wereldpremière’ Tsjaikovsky Vioolconcert Sjostakovitsj Symfonie nr. 9 € 117,- + 24,57 exclusief concertbezoek huiswerk geen deelnemers Bij de concerten krijgt u een korting op de toegangsprijs. 13-25 cursusnummer ZW-17-69 39 Generaties: wat geef je door? Denken over generaties: wat verbindt families en familieleden? Hoe bepaalt ons dit individueel? Kunnen we nog spreken van ‘dat is er een van de familie die-en-die’? Die woonden toch altijd daar-en–daar?’ In de hedendaagse postmoderne ego-gerichte samenleving lijkt lid zijn van een familie geen sociologisch herkenningspunt meer. Ivan Boszormenyi-Nagy Doet familie er dan nog toe of is dit fenomeen achterhaald? De slimme list van de biologie is dat ieder mens geboren wordt uit ouders die weer geboren zijn uit hun ouders. Zo kan er worden doorgeredeneerd naar vroegere tijden. Ieder mens sterft een keer en wellicht laat u nageslacht achter, dat op zijn beurt weer kinderen krijgt; die... De biologie heeft zichzelf voorwaarts in de tijd (voort)levend uitgevonden, post-modern of niet! De vraag is wat er in de tussentijd gebeurt, wat geven mensen binnen een familie aan elkaar door, tussen start en einde? Hoe bepalen ouders uw leven? Of gebeurtenissen die grote indruk maakten? Hoe bepaalt u het leven van uw kinderen door hoe u bent (geworden) en hoe u zich gedraagt? Zijn er verbindende begrippen te herkennen die helpend zijn het intergenerationele van families te doordenken? Begrippen als loyaal-zijn, rechtvaardigheid in relaties of vertrouwen worden onderzocht tijdens de module. Evenals hun tegenhangers onrecht en wantrouwen. Wat geven we als legaat door en wat hadden we zo graag willen voorkomen als het kon? Zijn de kinderen te belast geraakt zonder dat iemand dit gewild heeft? Hoe kunnen we met onze familieleden over dit alles in gesprek gaan? een Leven Lang Leren Voorgaande begrippen en noties over generaties zijn beschreven door Prof. Dr. Ivan Boszormenyi-Nagy (1920-2007). Zijn gedachtengoed kent ingang bij hulpverlening en pastoraat. De docent heeft bij Nagy gestudeerd en is ervaren contextueel (leer)therapeut, supervisor en docent. De module is informatief en niet therapeutisch van aard, er is ruimte voor uitwisseling van eigen gedachten. In 8 bijeenkomsten van 2 uur verkennen we gezinnen en families door de eeuwen heen, hoe zit een familierelatie in elkaar, vier dimensies van relaties, relationele ethiek, loyaliteit, rechtvaardigheid, vertrouwen, verantwoordelijkheid en zorg, erkenning en dialoog. Daaromheen voorbeelden uit literatuur en film. Een reader behoort tot het lesmateriaal. Als boek wordt aangeraden: ‘Balans in Beweging’ van Ammy van Heusden en ElseMarie van den Eerenbeemt, De Toorts 906020 6508, verkrijgbaar via bol.com. 40 actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] Anne-Maeike Jorritsma, MCH duur 8 colleges van 2 uur locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1A collegedagen 18, 25 sept., 2, 9, 16, 30 okt., 6 en 13 nov. collegetijden maandag 10:00 - 12:00 uur uw bijdrage € 151,- + 31,71 btw huiswerk geen deelnemers 13-22 cursusnummer ZW-17-70 Internationale economische ontwikkelingen De internationale economische ontwikkelingen volgen elkaar razendsnel op. Op alle continenten/landen – Europa, USA, Rusland, China, Afrika, Zuid-Amerika, Japan – doen zich vele veranderingen voor. Vrijwel dagelijks wordt in de media melding gemaakt van breukvlakken met het verleden. Globalisering krijgt steeds meer vorm en de belangen tegenstellingen lijken toe te nemen. Niet alleen binnen Europa (Brexit), maar ook Europa ten opzichte van andere continenten zoals de USA, Rusland en China. Sommige landen/continenten zijn voorstanders van vrijhandel en andere continenten van protectionisme. Daar doorheen spelen ook thema’s als klimaatveranderingen en vluchtelingenstromen. In de lessen wordt uitgebreid stilgestaan bij een belangrijk thema binnen de economie, het zogenoemde “prisoner’s dilemma’, waarmee bovengenoemde belangentegenstellingen in kaart kunnen worden gebracht. College 1 In dit college worden de economische ontwikkelingen binnen Europa besproken. Aan de orde komen o.a. de positie van de noordelijke versus de zuidelijke landen; ontwikkelingen in landen met én zonder de euro; de rol van de Europese centrale Bank; de fiscale concurrentie tussen Europese landen. College 2 In dit college komen de betrekkingen tussen Europa en andere continenten (Rusland, China, USA) aan de orde. Behandeld worden o.a. begrippen als de betalingsbalans van de continenten, de schuldposities, valutamarkten en de verschillen tussen de reële en de financiële economie. een Leven Lang Leren College 3 Vrijhandel en protectionisme zijn verschijnselen die in de historie ook al met enige regelmaat zijn toegepast. In dit college bespreken we de voor-/nadelen van deze mix van handelspolitieke keuzes en hoe de continenten (o.a. Europa, USA, China) dit toepassen. College 4 Ook de economische ontwikkelingen in het Midden-Oosten (olie), Afrika, Zuid Amerika en Japan zullen waarschijnlijk in de toekomst een belangrijke rol gaan spelen, niet alleen vanwege immigratie/emigratie, maar ook vanwege demografische factoren. Tevens bespreken we interessante ontwikkelingen op de internationale energiemarkt (olie) in relatie tot nieuwe energiebronnen. Literatuur: bij meerdere lessen neemt de docent literatuur mee ter inzage of verwijst naar websites resp. publicaties in de media waar veel informatie (vrijwel) gratis te downloaden is. Tijdens de lessen zullen ook – kortere – YouTube filmpjes worden getoond ter ondersteuning van de colleges. 41 actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] Hemmo B. Plas duur 4 lessen van 2 uur incl. pauze locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1A collegedagen 1, 8, 15 en 22 nov collegetijden woensdag 10:00 - 12:15 uur uw bijdrage € 91,50 + € 19,21 btw deelnemers 12-30 huiswerk geen type cursus hoorcollege met ruimte voor vragen en discussie cursusnummer ZW-17-71 Maarten Luther: rebel, ketter, reformator Op 31 oktober 2017 is het precies 500 jaar geleden dat Maarten Luther, in het Duitse Wittenberg, 95 stellingen tegen de roomskatholieke aflaathandel van zijn dagen publiek maakte. Dat leidde onbedoeld tot een enorme publiciteit en uiteindelijk tot het ontstaan van protestantse kerken naast de ene Rooms-Katholieke Kerk. Van Rome uit werd uiterst scherp gereageerd. Uiteindelijk werd Luther in de ban gedaan en kerkelijk veroordeeld. Luther, van zijn kant, aanvaardde dat niet en kwam er zelfs toe, de paus ‘de antichrist’ te noemen. Luthers optreden geldt als het begin van de Reformatie. De gevolgen zijn tot op vandaag merkbaar. Wat waren eigenlijk Luthers bezwaren? Wat zat daar achter? En waarom werd er van Rome uit zo scherp veroordelend op gereageerd? Was men ten prooi aan een misverstand? Of waren (zijn) hier wezenlijke, principiële verschillen aan de orde? De Duitse theoloog Volker Leppin schreef over Luther een beknopte, heldere biografie, die onlangs ook in Nederlandse vertaling verscheen. Mede aan de hand van dit boek overzien wij in deze cursus Luthers levensloop en betekenis. Wij lezen en bespreken een aantal van Luthers belangrijkste teksten. Daaronder: die van zijn 95 stellingen en van zijn geschrift Over de vrijheid van een christen. Tegen het einde van zijn leven uitte Luther zich zeer kritisch over ‘de Joden en hun leugens’. Er is wel gezegd dat er een lijn loopt van Luther naar de Jodenvervolging van Hitler. Ook aan die kwalijke anti-Joodse uitlatingen geven wij aandacht. Betekenen zij dat heel de Reformatie als antisemitisch of anti-Joods zou moeten worden gediskwalificeerd? Tenslotte bespreken wij welke perspectieven er vandaag zijn op oecumenische toenadering tussen Rome en de Reformatie. een Leven Lang Leren Aan te schaffen literatuur: Volker Leppin, Maarten Luther. Biografie van een hervormer: denker, monnik, rebel, Ned.vertaling, Meulenhoff, Amsterdam 2017. Prijs: 17,99 euro. Een reader met teksten wordt aan de cursisten ter hand gesteld. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent duur 4 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1A collegedagen 5, 12, 19 okt., en 2 nov. collegetijden donderdag 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage inclusief reader € 100,- + € 21,- btw huiswerk geen deelnemers 12-22 cursusnummer ZW-17-72 42 [email protected] dr. Karel Blei Leven in verantwoordelijkheid actueel - een visie vanuit het jodendom filosofie In een tijd van crisis, zoals de onze, komt het er op aan, verantwoordelijk te leven en als mens goede keuzes te maken. Wat zijn de normen en waarden, waardoor wij ons zouden moeten laten leiden? Hoe en waar vinden wij een ethiek die ons de weg wijst? Van ouds kregen wij de richtlijnen aangereikt vanuit de religie, maar die heeft haar traditionele plaats in onze samenleving allang verloren. Of hebben wij daarmee te vlug afgerekend? Jonathan Sacks, voormalig opperrabbijn van Groot-Brittannië, schreef een boek waarin hij de vraag wat vandaag verantwoordelijk leven betekent beantwoordt vanuit het jodendom. Het heet: Een gebroken wereld heel maken, en verscheen onlangs ook in Nederlandse vertaling. Sacks ontsluit hier de Joodse denkwereld op een manier die ook in de moderne samenleving te denken geeft. De bronnen van het Joodse denken: Bijbel, Talmoed, worden in gesprek gebracht met filosofen en theologen van allerlei richtingen. Het ‘Oude Testament’ (zoals christenen dat plegen te noemen) blijkt verrassende inzichten op te leveren. Hier wordt een ethiek geboden die even relevant is voor politici als voor zakenmensen, evenzeer voor mensen in het onderwijs als voor wie werkzaam is in de zorg; trouwens: voor ieder, in welke omstandigheid ook. De vraag hoe goed leven en geloof in God zich tot elkaar verhouden krijgt hier een verrassend antwoord. In deze cursus gaan wij gedeelten uit dit boek bespreken. We maken dan meteen kennis met de leefwereld van het jodendom. De vraag hoe jodendom en christendom zich tot elkaar verhouden zal daarbij ook zeker aan de orde komen. een Leven Lang Leren Voor deelnemers is het van belang dat zij naast het boek een bijbel meebrengen. Aan te schaffen literatuur: Jonathan Sacks, Een gebroken wereld heel maken. Verantwoordelijk leven in tijden van crisis, Ned.vertaling, Skandalon, Vught 2016, prijs 29,95 euro. geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent duur 4 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1A collegedagen 9, 16, 23 en 30 nov. collegetijden donderdag 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage inclusief reader € 100,- + € 21,- btw huiswerk geen deelnemers 12-22 cursusnummer ZW-17-73 43 [email protected] dr. Karel Blei Democratie onder druk 2 Politieke filosofie voor nu Vanuit alle politieke windrichtingen horen we dat onze democratie onder druk staat. “Moslim-extremisten plegen een aanval op onze waarden”. “Populisten zaaien verdeelheid onder de bevolking en keren democratische instituties de rug toe”. “Autocraten als Putin, Erdogan en misschien zelfs Trump vormen een bedreiging voor het voortbestaan van de EU”. “De op neo-liberale leest geschoeide globalisering ondermijnt de soevereiniteit van democratische rechtstaten”. “Elitaire aristocraten nemen de stem van het volk niet serieus”. “Wetenschap & techniek krijgen ongemerkt een steeds grotere greep op ons leven en vormen een gevaar voor onze privacy en democratische controle”. “Het politieke proces wordt gegijzeld door de (social) media waardoor de waan van de dag regeert; we leven eerder in een emocratie of mediacratie dan in een democratie”. Al deze beweringen maken duidelijk dat ‘de democratische samenleving’ niet bestaat als realisatie van een ideaal, maar altijd gepaard gaat met strijd, spanning en verschil van inzicht. Zolang het politieke bestel deze verschillen en spanningen kan huisvesten staat de democratie niet onder druk; het is juist een wezenlijk kenmerk van wat we onder democratie verstaan dat er in de publieke arena politiek bedreven wordt. Toch is er meer aan de hand: blijkbaar heerst er onvrede en wantrouwen, en achten veel burgers het huidige politieke bestel niet in staat om de wil van het volk te laten spreken. Zou een directere vorm van democratie de kloof tussen burger en politiek verkleinen? een Leven Lang Leren 25 jan 2018 1 febr 2018 8 febr 2018 15 febr 2018 22 febr 2018 - identiteit, polarisering en democratie: populisme vs. elitisme - waarheid in het post-truth tijdperk: framing & fact free politics - technocratie: wetenschap, technologie en nieuwe media - directe democratie: referendum & deliberatieve democratie - toekomst van de democratie: representatie & participatie actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies HENGELO HEINO docent drs. Edward van der Tuuk duur 5 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Bibliotheek Hengelo, Beursstraat collegedagen 25 jan., 1, 8, 15, 22 febr. 2018 collegetijden donderdag van 14:30 tot 16:30 uur uw bijdrage € 100,- + € 21,- btw huiswerk enige voorbereiding wordt aanbevolen deelnemers 13 - 23 cursusnummer HE-18-01 44 [email protected] Levensfilosofie oost-west 2 Antieke wijsheid voor nu Terwijl China en India zich in hoog tempo ontwikkelen tot moderne economieën, zoeken veel westerlingen juist inspiratie in de oosterse filosofie. Deze filosofie lijkt een levenswijze te propageren die ons westerlingen vreemd is. Maar als we de geschiedenis van de westerse filosofie induiken blijkt ook dat een rijke bron voor inspiratie als het gaat om bezinning en zingeving. Sterker nog: er zijn interessante dwarsverbanden te vinden tussen oosterse en westerse denk-tradities. Onze samenleving mag dan in rap tempo veranderen, wij doen dat niet: we kampen nog steeds met dezelfde soort levensvragen als mensen uit het verleden. ‘Maar’, luidt al snel de vraag, ‘is oosterse filosofie niet heel zweverig, en levert de moderne wetenschap niet veel concretere antwoorden op onze vragen dan levenswijsheden uit een ver verleden?’ De wetenschap is niet ontworpen om antwoord te geven op levensvragen. De filosofie daarentegen, zowel oosterse als westerse, heeft zich vanaf haar prille begin beziggehouden met de vraag: “hoe vorm en inhoud te geven aan ons leven?” En elementen uit die oude filosofie zien we vandaag terug in bijvoorbeeld mindfulness, positieve psychologie en cognitieve gedragstherapieën als ACT (acceptance and commitment therapy). Deze benaderingen blijken bovendien ondersteund door psychologisch en neurologisch onderzoek. In deze cursus zullen we te rade gaan bij de antieke filosofie van de Grieken en Romeinen (o.a. stoicisme), de mystiek, en het existentialisme, stilstaan bij de prominente rol van de wetenschap in de moderne cultuur, en een vergelijking maken met de oosterse levensfilosofie. een Leven Lang Leren 8 maart 2018- Zoeken naar zin 15 maart 2018- Grieken: Plato & Aristoteles 22 maart 2018- Epicurus & de Stoa 29 maart 2018- Mystiek, wetenschap & ervaring 5 april 2018- Existentialisme actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies HENGELO HEINO docent [email protected] drs. Edward van der Tuuk duur 5 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Bibliotheek Hengelo, Beursstraat collegedagen 8, 15, 22, 29 mrt en 5 apr. 2018 collegetijden donderdag van 14:30 tot 16:30 uur uw bijdrage € 100,- + € 21,- btw huiswerk enige voorbereiding wordt aanbevolen deelnemers 13 - 23 cursusnummer HE-18-02 45 Sicilië in de Middeleeuwen In de voetsporen van Normandiërs en Staufers Als omstreeks 1020 de Normandiërs zich meester maken van Sicilië en Zuid-Italië, groeit hun vorstendom uit tot een van de rijkste en machtigste koninkrijken van Europa. Wetenschap en cultuur, politiek en macht gaan er hand in hand. Dat Sicilië eerder werd overheerst door de Grieken en de Arabieren, speelt daarbij een belangrijke rol. Deze smeltkroes van culturen breekt definitief door als Sicilië onder de Staufers wordt verenigd met het Heilige, Roomse Rijk en ook politiek gezien grote invloed krijgt. Onze ontdekkingstocht begint rond het jaar 1000. We volgen de voetsporen van de Normandiërs naar het zuiden, waar zij een opmerkelijke heerschappij vestigen. De acht vorsten van Sicilië vormen het uitgangspunt voor een reis door de hoge Middeleeuwen (1000-1250). We komen uit bij keizer Frederik II van Hohenstaufen (1194-1250), een van de meest fascinerende vorsten uit de geschiedenis. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies HENGELO HEINO docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis heeft zich gespecialiseerd in de geschiedenis van de Hoge In 6 bijeenkomsten van 2,5 uur komt o.a. aan de orde: Middeleeuwen. * * * * duur Sicilië, schoonheid en tragiek – inleiding – Sicilië tot het jaar 1000 – Grieken - Byzantijnen Arabieren en Normandiërs – nieuwe veroveraars Smeltkroes Sicilië - Rogier II en de verspreiding van kennis en cultuur – Palermo - Capella Palatina - Cefalù – Monreale Sicilië en de Staufers – Hendrik VI en Frederik II “Stupor Mundi” – Sicilië, centrum van macht en cultuur Het begeleidend materiaal bij de cursus wordt aangeboden in de vorm van readers. De kosten hiervan (€ 12,- voor vijf readers) zijn inbegrepen in uw bijdrage. een Leven Lang Leren Deze cursus is een uitstekende voorbereiding op een culturele-culinaire rondreis Sicilië in april 2018. Deze reis wordt mede door Gregor Dijkhuis georganiseerd en begeleid. Informatie vindt u op www. stupormundi.net. Deelname aan de cursus vormt geen verplichting tot deelname aan de reis of omgekeerd. 6 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie Museum Hengelo, Beekstraat collegedagen 16, 23, 30 jan., 6, 13 en 20 feb. 2018 collegetijden dinsdag 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage € 152,42 + € 32,- btw huiswerk geen deelnemers 12-22 cursusnummer ZW-18-03 46 Religie, geweld en tolerantie Religieus-christelijk geweld teistert Europa eeuwenlang. Dat uit zich in antisemitisme en kruistochten enerzijds en kettervervolging en godsdienstoorlogen anderzijds. In de 16de en 17de eeuw leidt de christelijke geloofsverdeeldheid tot een aaneenschakeling van oorlogen en burgeroorlogen in heel Europa. Strijdende partijen doen zich voor als voorvechter van het ‘ware geloof’ en de ‘ware kerk’. Intolerantie lijkt inherent aan het ‘ware geloof’. Te midden van de geloofsstrijd gaan echter stemmen op van ‘onpartijdigen’ die deze strijd zonder meer afwijzen en wel op grond van principieel-religieuze redenen: geloof en dwang gaan niet samen. Tolerantie heet een christelijke deugd bij uitstek! Religie kan kennelijk (ook) tolerantie bevorderen! De geschiedenis en complexiteit van het begrip tolerantie vormen het onderwerp van deze cursus. Vraag is welke rol het christendom aan beide zijden van het debat speelt. Vraag is vervolgens in hoeverre juist seculiere argumenten tellen en hoe de politiek (de staatsmacht) zich - met veel moeite - emancipeert van de religie. Speciale aandacht gaat uit naar de godsdienststrijd in de 16de en 17de eeuw en de situatie in de Nederlanden: podium bij uitstek van zowel geloofsstrijd als experimenten met tolerantie. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies LOCHEM docent [email protected] mr. dr. Jaap Gruppelaar duur 6 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Tegen een historische achtergrond biedt de cursus een filosofische analyse van de complexiteit van het begrip tolerantie. Niet alleen het gebrek aan, ook het gebrek van tolerantie komt aan de orde: tolerantie als omstreden deugd. Voor deze analyse volgen wij het spoor dat van Erasmus naar Castellio, Coornhert, Grotius, Locke en Spinoza leidt: een goeddeels ‘Hollands Spoor’. Tenslotte is het de vraag wat dit denkspoor ons leert voor actuele discussies over tolerantie. De Hooiplukker, Achterstraat 5 collegedagen 10, 17 , 31 jan., 7, 21 en 28 feb. 2018 collegetijden woensdag van 10:00 tot 12:30 uur uw bijdrage incl. uit te reiken kopieën een Leven Lang Leren mr. dr. Jaap Gruppelaar studeerde Filosofie en Geschiedenis in Nijmegen en Leuven en Nederlands Recht aan de Open Universiteit. Hij promoveerde in de filosofie met een kritische analyse van Heideggers techniekopvatting. Hij werkt sedert 2006 zelfstandig als jurist (bestuursrecht), als privé-docent (www.weetendurf.nl) en voor de Coornhert Stichting (www.coornhertstichting.nl). € 143,- + € 30,03 btw huiswerk naar eigen inzicht deelnemers 15-22 cursusnummer LO-18-04 47 Grote Middeleeuwers Wanneer het zich laat aanzien dat de wereld toch niet zal vergaan, slaat de stemming in Europa na het jaar 1000 radicaal om. De lethargie rond de millenniumwisseling maakt plaats voor nieuw elan. Lang opgekropte spanning ontlaadt zich op allerlei manieren. Veranderde omstandigheden scheppen een vruchtbaar klimaat voor een andere tijdgeest, een nieuw bewustzijn met felle overtuigingen en onstuimige gebeurtenissen. De geschiedenis van de Hoge Middeleeuwen (1000-1250) is er een van grote heftigheid. In deze cursus worden tien grote Middeleeuwers ten tonele gevoerd die een stempel hebben gedrukt op hun tijd, en op de onze. Mannen en vrouwen die samen een afspiegeling vormen van hun tijd. In zes bijeenkomsten van 2,5 uur staan telkens twee van hen centraal. Hun persoonlijke verhalen vormen de invalshoeken van waaruit we de fascinerende geschiedenis van de Hoge Middeleeuwen nader bekijken. Kruistochten, culturele bloei, geleerdheid, ridders en kastelen, kloosterleven, machtsstrijd, sociaaleconomische veranderingen, voorboden van een nieuwe tijd. Het begeleidend materiaal bij de cursus wordt aangeboden in de vorm van readers. De kosten hiervan (€ 12,-) zijn inbegrepen in uw bijdrage. ZUTPHEN docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis duur 6 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie Odensehuis, Tengnagelshoek 6 collegedagen In zes bijeenkomsten maakt u kennis met: 6, 13, 20, 27 mrt en 3 en 10 apr. 2018 Zelfstandigheid in Duitsland Hildegard van Bingen / Elisabeth van Thüringen Dominantie in Italië Gregorius VII / Gregorius IX Koningschap in Frankrijk en Engeland Eleonore van Aquitanië / Richard Leeuwenhart Geleerdheid in Andalusië Maimonides / Averroes Tolerantie in Sicilië Rogier II / Frederik II Koningsstrijd in Duitsland Otto IV / Filips IV een Leven Lang Leren actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies 48 collegetijden dinsdag van 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage € 152,42 + € 32,- btw huiswerk geen deelnemers 10-22 cursusnummer ZU-18-05 De ongrijpbare mens Van neurofilosofie naar biofilosofie ‘Ken u zelve’, zeiden de Oude Grieken al, maar waar zoeken wij naar als wij onszelf willen kennen? Het woord ‘zelf’ klinkt zo alledaags, zo grijpbaar, maar leidt al duizenden jaren tot lange zoektochten en is net als ziel, geest, bewustzijn en (vrije) wil ongrijpbaar. De filosofie vraagt zich nog steeds af: ‘wie is de mens?’ en vooral ‘wie ben ik?’, ook al omdat de antwoorden meer en meer beïnvloed worden door verrassende, vaak verwarrende, inzichten uit de biologie, psychologie en neurowetenschappen. Er is zelfs een nieuw vak ontstaan: neurofilosofie, of nog breder, biofilosofie, met als doel zoveel mogelijk kennis over de mens te integreren in één modern mens- en zelfbeeld. Ingrediënten als erfelijkheid, opvoeding, cultuur en (brein)rijping spelen hierbij een grote rol. Nieuwe kennis leidt tot nieuwe prikkelende theorieën. Moeten we die ongrijpbare fenomenen misschien niet zo zeer zien als te vinden entiteiten maar als te herkennen processen die ons doen functioneren en gedragen als mens. Maken we ons als mens misschien grijpbaar door al onze ervaringen in één coherent verhaal “onder woorden” te brengen? Is er dus niet een te kennen zelf, maar rijpen we een leven lang uit, onder invloed van onze omgeving binnen de mogelijkheden van onze erfelijkheid? Is de juiste vraag niet ‘wie ben ik?’ maar ‘wie ben ik aan het worden?’ In acht hoorcolleges zal bioloog en life-coach Heiko Roelfsema op basis van de laatste inzichten uit wetenschap en filosofie een modern mens- en zelfbeeld schetsen. Geen saaie filosofie over nieuwe weetjes, maar een sprankelend, spannend verhaal, rijk geïllustreerd met honderden beelden. Kennisoverdracht vol humor en verbeelding, omdat filosofie naast interessant ook leuk kan zijn! een Leven Lang Leren Er is geen collegedictaat. Wél wordt u na elk college per mail een beknopte hand-out met uitgebreide literatuurlijst toegezonden. Drs. Heiko Roelfsema (1955) studeerde biologie/ biochemie en specialiseerde zich tot geneticus. Twintig jaar bedrijfsleven, waaronder tien jaar geneesmiddelenonderzoek bij neurologische en psychiatrische patiënten, brachten hem op het pad van zijn huidige vak: oplossingsgerichte coaching en counseling dat hij nauw laat aansluiten bij zijn passie, de filosofie. Sinds 1998 begeleidt hij in zijn praktijk in het Gelderse Ellecom mensen die een wending willen geven aan hun persoonlijk leven, hun werk of hun relatie. Parttime doceert hij psychopathologie, neuro- en biofilosofie en levenskunst. 49 actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] drs. Heiko Roelfsema duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Langhenkel, Noordzeelaan 62 collegedagen 19, 26 jan., 2, 9, 16, 23 feb. en 9, 16 mrt 2018 collegetijden vrijdag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage € 185,00 + 38,85 btw huiswerk geen deelnemers 14-24 cursusnummer ZW-18-06 Democratie onder druk 2 Politieke filosofie voor nu Vanuit alle politieke windrichtingen horen we dat onze democratie onder druk staat. “Moslim-extremisten plegen een aanval op onze waarden”. “Populisten zaaien verdeelheid onder de bevolking en keren democratische instituties de rug toe”. “Autocraten als Putin, Erdogan en misschien zelfs Trump vormen een bedreiging voor het voortbestaan van de EU”. “De op neo-liberale leest geschoeide globalisering ondermijnt de soevereiniteit van democratische rechtstaten”. “Elitaire aristocraten nemen de stem van het volk niet serieus”. “Wetenschap & techniek krijgen ongemerkt een steeds grotere greep op ons leven en vormen een gevaar voor onze privacy en democratische controle”. “Het politieke proces wordt gegijzeld door de (social) media waardoor de waan van de dag regeert; we leven eerder in een emocratie of mediacratie dan in een democratie”. Al deze beweringen maken duidelijk dat ‘de democratische samenleving’ niet bestaat als realisatie van een ideaal, maar altijd gepaard gaat met strijd, spanning en verschil van inzicht. Zolang het politieke bestel deze verschillen en spanningen kan huisvesten staat de democratie niet onder druk; het is juist een wezenlijk kenmerk van wat we onder democratie verstaan dat er in de publieke arena politiek bedreven wordt. Toch is er meer aan de hand: blijkbaar heerst er onvrede en wantrouwen, en achten veel burgers het huidige politieke bestel niet in staat om de wil van het volk te laten spreken. Zou een directere vorm van democratie de kloof tussen burger en politiek verkleinen? een Leven Lang Leren 25 jan 2018 1 febr 2018 8 febr 2018 15 febr 2018 22 febr 2018 - identiteit, polarisering en democratie: populisme vs. elitisme - waarheid in het post-truth tijdperk: framing & fact free politics - technocratie: wetenschap, technologie en nieuwe media - directe democratie: referendum & deliberatieve democratie - toekomst van de democratie: representatie & participatie actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent drs. Edward van der Tuuk duur 5 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Oosterkerk, Koewegje 2 collegedagen 25 jan., 1, 8, 15, 22 febr. 2018 collegetijden donderdag van 10:45 tot 12:45 uur uw bijdrage € 100,- + € 21,- btw huiswerk enige voorbereiding wordt aanbevolen deelnemers 13 - 23 cursusnummer ZW-18-07 50 [email protected] Levensfilosofie oost-west 2 Antieke wijsheid voor nu Terwijl China en India zich in hoog tempo ontwikkelen tot moderne economieën, zoeken veel westerlingen juist inspiratie in de oosterse filosofie. Deze filosofie lijkt een levenswijze te propageren die ons westerlingen vreemd is. Maar als we de geschiedenis van de westerse filosofie induiken blijkt ook dat een rijke bron voor inspiratie als het gaat om bezinning en zingeving. Sterker nog: er zijn interessante dwarsverbanden te vinden tussen oosterse en westerse denk-tradities. Onze samenleving mag dan in rap tempo veranderen, wij doen dat niet: we kampen nog steeds met dezelfde soort levensvragen als mensen uit het verleden. ‘Maar’, luidt al snel de vraag, ‘is oosterse filosofie niet heel zweverig, en levert de moderne wetenschap niet veel concretere antwoorden op onze vragen dan levenswijsheden uit een ver verleden?’ De wetenschap is niet ontworpen om antwoord te geven op levensvragen. De filosofie daarentegen, zowel oosterse als westerse, heeft zich vanaf haar prille begin beziggehouden met de vraag: “hoe vorm en inhoud te geven aan ons leven?” En elementen uit die oude filosofie zien we vandaag terug in bijvoorbeeld mindfulness, positieve psychologie en cognitieve gedragstherapieën als ACT (acceptance and commitment therapy). Deze benaderingen blijken bovendien ondersteund door psychologisch en neurologisch onderzoek. In deze cursus zullen we te rade gaan bij de antieke filosofie van de Grieken en Romeinen (o.a. stoicisme), de mystiek, en het existentialisme, stilstaan bij de prominente rol van de wetenschap in de moderne cultuur, en een vergelijking maken met de oosterse levensfilosofie. een Leven Lang Leren 8 maart 2018- Zoeken naar zin 15 maart 2018- Grieken: Plato & Aristoteles 22 maart 2018- Epicurus & de Stoa 29 maart 2018- Mystiek, wetenschap & ervaring 5 april 2018- Existentialisme actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] drs. Edward van der Tuuk duur 5 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Oosterkerk, Koewegje 2 collegedagen 8, 15, 22, 29 mrt en 5 apr. 2018 collegetijden donderdag van 10:45 tot 12:45 uur uw bijdrage € 100,- + € 21,- btw huiswerk enige voorbereiding wordt aanbevolen deelnemers 13 - 23 cursusnummer ZW-18-08 51 De geboorte van Amerika , het land van vrijheid, gelijkheid en het najagen van geluk Nog vóór de Franse revolutie voltrekt zich een minstens even gedenkwaardige en succesvolle omwenteling aan de overkant van de Atlantische Oceaan. Dertien Amerikaanse kolonies verklaren zich onafhankelijk van Groot-Brittannië en gaan een, op dat moment in de wereld uniek, experiment aan: de oprichting van een democratische republiek, de Verenigde Staten van Amerika, onder leiding van mannen van uitzonderlijke klasse, de Founding Fathers. Plechtig geformuleerde grondrechten en waarden en hooggestemde ambities, die hun oorsprong vinden in die tijd, bepalen nog steeds in hoge mate het politieke discours, het geloof in het eigen land en in het eigen kunnen. In zes lessen doorlopen we de eerste zeven decennia (1776-1848) van de geboorte en het met vallen en opstaan volwassen worden van het jonge land, hoe het de Onafhankelijkheidsoorlog wint; hoe bij het schrijven van de Grondwet diepgaande politieke en maatschappelijke discussies bepalen hoe het bestuur van het land en het politieke bestel - op grond van de gedachte dat alle macht gebaseerd is op de wil van het volk - er uit gaat zien; hoe het land zijn grondgebied enorm uitbreidt; hoe onverwoestbaar optimisme, innovatie- en expansiedrang de basis leggen voor de economische en politieke wereldmacht die de VS later worden. Maar we gaan ook in op het schisma tussen Noord en Zuid dat het land binnen sluipt en uiteindelijk leidt tot de Amerikaanse Burgeroorlog, op de gruwelijke schaduwkanten die alle vooruitgang met zich brengt, zoals de zwarte slavernij en de teloorgang van de Native Americans, de Indianen. een Leven Lang Leren literatuurlijst / overzicht URL’s Diverse relevante lemma in Wikipedia, zoals: - American Revolution, en: American Revolutionary War; - History of the United States (1776–89) en: Declaration of Independence; - History of the United States (1789–1849), en: History of the United States Constitution; - Slavery in the United States; - Indian removal. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent drs. Bouke de Vos duur 6 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Jeruzalemkerk, Windesheimstraat 1, hoek Assendorperdijk collegedagen 16, 23, 30 jan., 6, 13 en 20 feb. 2018 collegetijden dinsdag van 10:00 tot 12:30 uur uw bijdrage € 145,- + € 30,45 btwhuiswerk ca. 1 uur per bijeenkomst deelnemers Drs. Bouke de Vos (1950) studeerde politicologie (VU Amsterdam). Hij was persvoorlichter bij Wageningen Universiteit. Hij bestudeert de geschiedenis van de VS in de 19e eeuw en vooral de Amerikaanse Burgeroorlog. 52 [email protected] 15-22 cursusnumm ZW-18-09 De Canterbury Tales Engeland in de Middeleeuwen In de Canterbury Tales vertelt de schrijver Geoffrey Chaucer over een groep pelgrims op weg naar Canterbury. Voordat zij op pad gaan, wordt afgesproken dat iedereen in het gezelschap twee verhalen zal vertellen: één op de heenweg, één op de terugweg. Wie het beste verhaal vertelt, wint een gratis maaltijd. Dan vertrekken ze. Een bonte stoet pelgrims, allemaal met hun eigen achtergrond en hun eigen verhalen. Een unieke dwarsdoorsnee van de feodale Middeleeuwse samenleving. Handwerkslieden, monniken, kooplieden, vrouwen, nonnen en ridders. Hun verhalen zijn als het leven zelf. Nu eens uitbundig, dan weer ingetogen, vroom, geestig, deugdzaam of ondeugend. De Canterbury Tales vormen een raamvertelling: het verhaal gaat over een gezelschap dat elkaar verhalen vertelt. Het is een meesterlijke vondst van Chaucer om als kader daarvoor een pelgrimstocht te kiezen. De Middeleeuwse samenleving kent immers een strakke sociale indeling. Een pelgrimstocht is haast de enige gelegenheid waarbij mensen van verschillende rangen en standen samen optrekken. Dat resulteert in een grote verscheidenheid aan personen en verhalen. De cursus bestaat uit vijf bijeenkomsten van 2,5 uur. In het eerste deel van iedere bijeenkomst staat steeds één van de verhalen centraal. De teksten zijn hoofdzakelijk in het Nederlands, soms in combinatie met de Engelse versie en zelfs met fragmenten van de oorspronkelijke Middelengelse tekst. een Leven Lang Leren Thema’s die daarbij naar voren komen, worden nader uitgewerkt in het tweede deel. U maakt zodoende kennis met allerlei historische, sociologische en literaire achtergronden, die de Canterbury Tales tot zo’n een rijkgeschakeerd panorama van de Middeleeuwen maken. Bij de bijeenkomst wordt begeleidend materiaal aangeboden in de vorm van readers. De kosten hiervan (€ 10,-) zijn inbegrepen in uw bijdrage. * Deze cursus is een uitstekende voorbereiding op een cultureleculinaire reis naar Zuid-Engeland in de vroege zomer van 2018. Deze reis wordt door Gregor Dijkhuis georganiseerd en begeleid. Informatie vindt u op www.stupormundi.net. Deelname aan de cursus vormt geen verplichting tot deelname aan de studiereis of omgekeerd. 53 actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis duur 5 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie Jeruzalemkerk, Assendorperdijk collegedagen 25 jan,, 1, 8, 15, 22 feb. 2018 collegetijden donderdag van 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage € 129,50 + € 27,20 btwhuiswerk geen deelnemers 14 - 22 cursusnummer ZW-18-10 actueel Het einde van de Sovjet-Unie Goedbedoelde hervormingen met filosofie geschiedenis/ archeologie catastrofale gevolgen Het einde van de Sovjet-Unie (1991) markeert het einde van de Koude Oorlog. De val van de Muur staat in het geheugen van velen gegrift. Wie kent niet Michaïl Sergeevitsj Gorbatsjov? Vraag is echter hoe het zover heeft kunnen komen. Waardoor implodeerde deze supermogendheid? En wat is de relevantie van die gebeurtenissen in het heden? Poetin omschreef het immers als de historisch grootste Russische ramp in de 20ste eeuw. Het wordt ook veelvuldig gebruikt als argument in hedendaagse politieke conflicten. Daarom is een nadere bestudering van de val van de Sovjet-Unie onontbeerlijk. In de literatuur zijn veel verklaringen gegeven voor de Sovjetineenstorting. Er zijn echter in de periode 1985-1991 zoveel belangrijke gebeurtenissen geweest dat het zicht op dieper liggende oorzaken vaak moeilijk is. In deze collegecyclus zullen de oorzaken van het einde van de Rode Droom nadrukkelijk worden geanalyseerd. Waarom was het Sovjetbestel inherent zwak? Iedere Sovjet – maar ook Russische – hervormer heeft in essentie hetzelfde geprobeerd, namelijk de Russische samenleving dynamiseren zonder het politieke bestel ingrijpend te willen veranderen. Waarom paste Gorbatsjov in deze traditie en waarom mislukten zijn plannen? Uiteraard kan deze thematiek niet besproken worden zonder uitgebreid stil te staan bij de Sovjeteconomie en bij de buitenlandse politiek. Wat is bijvoorbeeld de invloed geweest van de vriendschap tussen Reagan en Gorbatsjov én het heersende onbehagen binnen de Sovjetelite? Het doel van deze cursus is de mozaïek van goede bedoelingen, hervormingen én mislukkingen in kaart te brengen die uiteindelijk hebben geleid tot de implosie van 1991. een Leven Lang Leren cursusoverzicht in titels per dagdeel College 1 De Sovjet-Unie van Brezjnev: stagnatie en verval College 2 Gorbatsjov aan de macht: verjonging en hervorming College 3 1986: Van grote zuiveringen en dissidenten die terugkomen College 4 Reagan en Gorbatsjov: love on first sight? College 5 1988 en 1989: de Jaren van militaire terugtrekkingen, zuiveringen en schuldbekentenissen College 6 Waarom valt de Muur? College 7 Van economisch pleisterplakken en voortschrijdende chaos; nationalistische woelingen en crisis binnen de Unie College 8 De coup van augustus 1991; het definitieve einde; het begin van een nieuw Rusland type cursus: college met ruimte voor vragen 54 gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent Prof. dr. J.S.A.M. (Hans) van Koningsbrugge duur 8 lessen van 2 uur incl. pauze locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1A collegedagen 5, 12, 19 feb., 5, 12, 19, 26 mrt en 2 apr. 2018 collegetijden maandag 14:00 - 16:00 uur uw bijdrage € 151,- + € 31,71 btw huiswerk niet verplicht deelnemers 10-22 cursusnummer ZW-18-11 Omgaan met ernstig ziek zijn, sterven en rouw In twee bijeenkomsten zullen we ons bezighouden met het verschijnsel rouw: hoe wordt in andere culturen gerouwd? Waar kunnen we in ons eigen situatie tegen aan lopen bij het rouwen? Wanneer is een rouwreactie ‘normaal’ en wat kan het complex maken? Hoe rouwen mensen in verschillende levensfasen? Hoe kunnen we elkaar steunen in een rouwproces? actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] drs. Etje Verhagen-Krikke, MA duur 2 colleges van ca 2,5 uur locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1A collegedagen 4 en 11 april 2018 collegetijden woensdag 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage een Leven Lang Leren € 57,50+ € 12,07 btw huiswerk geen deelnemers 15-25 cursusnummer ZW-18-12 55 Muziek in de renaissance 1400 - 1600 De periode 1400-1600, die in het muziekgeschiedenisboek wordt aangeduid als de periode van de renaissance, behoort tot de meest fascinerende perioden uit de Europese muziekgeschiedenis. Onder invloed van de Engelse kerkmuziek treedt er aan het begin van de 15e eeuw een ingrijpende versobering op in de muzikale stijl op het Europese vasteland. Het is tevens de periode waarin componisten beginnen missen als cycli te componeren. Maar het is ook de tijd waarin andere toonsoorten in zwang zijn dan in de muziek uit de 18e en de 19e eeuw. Door de val van Constantinopel in 1453 kwam West Europa opnieuw in contact met de byzantijnse muziektheorie, wat mede tot gevolg heeft dat het humanisme nu ook een muzikale pendant kreeg. In deze cursus zal de ontwikkelingsgang van de West Europese muziek in de 15e en 16e eeuw worden nagegaan. Hierbij zal ook aandacht worden geschonken aan het toonsysteem (de zg. modaliteit) en aan compositietechnieken. Hierdoor zullen colleges incidenteel een wat technisch karakter hebben ten behoeve van degenen die goed noten kunnen lezen. Wie niet over deze vaardigheid beschikt, kan echter op de andere momenten in de colleges van de muziek genieten en het cultuurhistorische betoog tot zich nemen. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] dr. Marcel Zwitser duur 10 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze locatie Gebouw Brink 13 collegedagen 29 jan., 5, 12, 19 feb. 5, 12, 19 en 26 mrt., 2 en 9 april 2018 collegetijden maandag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage inclusief syllabus een Leven Lang Leren € 230,- + € 48,30 btw huiswerk luisteropdrachten van variabele lengte, vermeld in syllabus. deelnemers 15-27 cursusnummer ZW-18-13 56 Negen culturen op de ontleedtafel Negen verschillende manieren van leven, denken en omgaan met de natuur De wereld verandert. Oude zekerheden verdwijnen. Klimaat, natuur, politiek en samenleving zijn niet meer stabiel. Hoe moet je je houding daartegenover bepalen? Van belang is in elk geval naar het verleden te kijken. Kennis van het verleden geeft inzicht in het heden. Wij willen daartoe bijdragen door 9 grote perioden uit de geschiedenis te bespreken en hun invloed te bepalen op onze tijd: positief of negatief. Op het eind maken we de balans op. Het gaat om de volgende perioden: - de Griekse Oudheid, - het Romeinse Rijk, - de Christelijke Middeleeuwen, - de Islamitische Gouden Eeuw, - de Vroegmoderne Tijd, - de Moderne Tijd, - de Afrikaanse cultuur, - de Chinese cultuur en tenslotte - de Postmoderne Tijd. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] Theo van de Vliet en Jacob Versteegh duur 7 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1A Wij willen deze 9 perioden in 7 bijeenkomsten bespreken. Elke periode wordt ingeleid met een toneelstukje, dat u meteen in het hart van de periode brengt. Vervolgens zal Theo van de Vliet de geschiedenis en het mensbeeld schetsen en Jacob Versteegh de natuurwetenschappelijke en technologische prestaties. collegedagen 7, 14, 21 febr en 7, 14, 21, 28 mrt 2018 collegetijden woensdag 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage een Leven Lang Leren € 148,75 + € 31,24 btw huiswerk geen deelnemers 12-22 cursusnummer ZW-18-14 57 Cursus Moderne Kunst II 1950-heden Deze cursus over Moderne kunst vanaf 1950 tot heden is een vervolg op de cursus Moderne Kunst I: 1900-1950. Maar u kunt deze cursus ook los volgen. In vijf lessen duiken we in het woud van kunststromingen en –uitingen die na de Tweede Wereldoorlog in Europa en Amerika opkwamen. De wereld veranderde ingrijpend en de kunst veranderde mee. De grenzen van de kunst werden nog verder opgerekt. Sommige kunstenaars klommen in hun ivoren toren, anderen brachten de kunst letterlijk op straat. Het traditionele schilderen en beeldhouwen kreeg concurrentie van totaal andere vormen van kunst: bijvoorbeeld conceptuele kunst, performance, landschapskunst en videokunst. Dit zijn doorgaans misschien niet de meest toegankelijke vormen van kunst, maar juist daarom is het de moeite waard om je te verdiepen in het hoe en waarom. Er zal een wereld voor u opengaan! actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] drs. Sophie van Steenderen duur 5 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1A collegedagen 6, 13, 20 en 27 mrt en 3 april 2018 collegetijden dinsdag van 10:00 tot 12:00 uur uw bijdrage een Leven Lang Leren € 100,- + € 21,- btw huiswerk geen deelnemers 15 - 25 cursusnummer ZW-18-15 58 Architectuur van de nieuwe mensch Deze zesdelige serie geeft een glashelder beeld van de belangrijkste ontwikkelingen die vanaf de 19e eeuw hebben plaatsgevonden en hebben geleid tot de opkomst van het modernisme. In de eerste drie colleges wordt dit verhaal vanuit een steeds wisselend perspectief verteld. Zo is veel te verklaren vanuit de ontwikkeling van de techniek, maar ook sociale omstandigheden en veranderende hygiënische inzichten speelden een belangrijke rol. We gaan ook in op de merkwaardige rol van architecten als Cuypers en Berlage en waarom zij vaak ten onrechte als wegbereiders van de moderne architectuur worden gezien. In de laatste drie colleges gaan we aan de hand van architecten als Rietveld, Le Corbusier en Jan Duiker na, hoe de architectuur voor de nieuwe mensch er nu daadwerkelijk uitzag en in hoeverre deze aansloot bij de maatschappij van het interbellum. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] H. de Man duur 6 lessen van 2 uur incl. pauze locatie Oosterkerk, Koewegje 2 collegedagen 7, 14, 21, 28 mrt en 4 en 11 apr. 2018 collegetijden woensdag 10:00 - 12:00 uur uw bijdrage een Leven Lang Leren € 117,- + € 24,57 btw huiswerk geen deelnemers 14-22 cursusnummer ZW-18-16 59 Dichter bij dichters ‘Speelse verzen’ Nergens wordt de taal indringender gebruikt dan in gedichten. En wat wordt er in gedichten niet al uitgedrukt: liefde, verlangen, vertwijfeling, ontroering, geloof… In deze poëziecursus lezen wij werk van vier verschillende Nederlandse dichters uit de laatste honderd jaar. Per middag staat het oeuvre van één dichter centraal. Eerst wordt een inleiding gegeven over leven en werk van de betreffende dichter. Vervolgens wordt een aantal typerende gedichten uitvoerig besproken. Hiervoor wordt per keer een tekstboekje ter beschikking gesteld. Geluidsopnamen maken daarbij sommige verzen nog op een bijzondere wijze hoorbaar. Het poëzieprogramma van dit jaar heeft als thema ‘Speelse verzen’. Vier dichters komen aan de orde, met gedichten waarin de speelsheid overheerst. In de eerste plaats geldt dat voor de verzen die Pierre Kemp jarenlang als forens in de trein naar zijn werk schreef: korte, lichtvoetige impressies, veelal over vrouwen en over schoonheid. Uit de beweging van de Vijftigers komt dit keer Remco Campert aan de orde. Meer nog dan de andere experimentelen verrast hij met zijn onverwachte beeldspraak en zijn lichte toon. Later in de twintigste eeuw was het vooral Willem Wilmink die een bestaan als serieuze literatuurwetenschapper paarde aan een productie van verzen, liedjes en cabaretteksten waarin de lichtvoetigheid overheerst. Tot slot behandelen wij Anne Vegter, van 2013 tot 2017 ‘Dichter des Vaderlands’. In haar gedichten vallen zeker de originele beeldspraak en de verrassende formuleringen op. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent [email protected] dr. Jan Peter Schouten duur 4 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1A collegedagen 9, 16, 23 en 30 jan. 2018. collegetijden dinsdag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage incl. teksten € 100,- + € 21,- btw een Leven Lang Leren cursusoverzicht in titels per dagdeel: 1. Pierre Kemp 2. Remco Campert 3. Willem Wilmink 4. Anne Vegter huiswerk nee deelnemers 10-35 cursusnummer ZW-18-17 60 Joden, christenen en moslims samen op weg? Eeuwenlang hebben Joden in ons Europa discriminatie en vervolging te duchten gehad. Vandaag lijkt aan moslims hetzelfde lot beschoren te zijn. De islam wordt beschouwd als wezensvreemd aan ‘onze Westerse normen en waarden’ en wordt soms zelfs een gevaar voor onze samenleving genoemd. Ondanks het officieel geldende principe van vrijheid van godsdienst wordt er gepleit voor een verbod op de Koran en voor het sluiten van moskeeën. In zo’n situatie lijkt een pleidooi voor het samen lezen van Bijbel en Koran buiten de orde. Toch zou het kunnen zijn dat die beide ‘heilige boeken’ meer gemeenschappelijk hebben dan meestal wordt verondersteld. Dat dat zo is, dat is de overtuiging van Anton Wessels, oud-hoogleraar godsdienstwetenschap in Amsterdam. Hij publiceerde onlangs zijn boek ’t Is een vreemdeling zeker. Hij stelt daarin zelfs dat Bijbel én Koran in wezen dezelfde taal spreken, dezelfde boodschap verkondigen: een boodschap van bevrijding uit onderdrukking. actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies ZWOLLE docent duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie In deze cursus bespreken wij dit boek. Wij leggen een aantal van de door Wessels besproken verhalen uit Bijbel én Koran naast elkaar en bezien of wij Wessels’ conclusies kunnen delen. Is er inderdaad die vergaande overeenkomst, zoals Wessels betoogt, of gaat hij in zijn betoog te gemakkelijk voorbij aan het unieke, specifieke van de bijbelse verkondiging? Kent de islam (de Koran) bijvoorbeeld een scheiding van kerk en staat, zoals het christendom die (althans tegenwoordig!) kent en zoals die in de Bijbel wordt verondersteld? collegetijden Aan te schaffen literatuur: Anton Wessels, ’t Is een vreemdeling zeker. Gastvriendschap tussen joden, christenen en moslims, Kok, Utrecht 2015. Prijs: 19,99 euro. deelnemers Cursisten dienen een bijbel mee te brengen. Koranteksten worden beschikbaar gesteld. ZW-18-18 een Leven Lang Leren In afzonderlijke hoofdstukken bespreekt Wessels een aantal verhalen die zowel in de Bijbel (voornamelijk in het Oude Testament) als in de Koran voorkomen. Hij laat zien waar ze verschillen, maar haalt ook en vooral frappante overeenkomsten naar voren. Zo pleit hij met kracht voor gastvriendschap tussen joden, christenen en moslims. 61 [email protected] dr. Karel Blei Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1A collegedagen 1, 8, 15, 22 febr., 8, 15, 22, 29 mrt 2018 donderdag 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage inclusief reader € 185,- + € 35,70 btw huiswerk geen 13-22 cursusnummer Locaties en routebeschrijvingen - zie ook kaartjes op volgende pagina’s Deventer, Etty Hillesumcentrum Roggestraat 3, tel. (0570) 641003 De Roggestraat is een zijstraat van De Brink. Soms wordt ook de ingang van de synagoge gebruikt: Golstraat 21, vanaf de Brink gezien links van de Roggestraat. De Brink ligt op ca. 750 m van het station. Deventer, Lebuinuskerk Kleine Poot 7, Parkeren betaald op Grote Kerkhof of Nieuwe Markt. Of gratis bij De Worp en met de veerpont over (1,75 retour) de IJssel Enschede, Muziekcentrum, Noorderhagen 27 Op korte afstand van het station. Gratis parkeren bijv. bij Prismare (ca. 15 min. lopen) Enschede, Rijksmuseum Twenthe Lasondersingel hoek H.B. Blijdensteinlaan. ca. 10 min. lopen vanaf station, parkeren in omgeving of bij Prismare (ca. 7 min. lopen) Enschede, Prismare Roomweg 167d - gratis parkeren Zwolle, De Groote Sociëteit Koestraat 8 Parkeren achter op eigen terrein voor zover plaats Zwolle, Jeruzalemkerk Assendorperdijk hoek Windesheimstraat tel. (038) 420 01 70 Parkeren (gratis) op het terrein van de Jeruzalemkerk Zwolle, Langhenkel Noordzeelaan 62, tel. (038) 467 72 00 Vlakbij station (10 min. lopen). Beperkte parkeermogelijkheden bij gebouw Zwolle, Oosterkerk Koewegje 2 Parkeren op Turfmarkt Zwolle, De Oude Ambachtsschool Mimosastraat 1A, hoek Hortensialaan Parkeren (gratis) in de naaste omgeving, Mimosastraat. Lokaal meteen links ‘Tango Alegria’ Enschede, Concordia Markt Hengelo, Bibliotheek Beursstraat 34, tel. (074) 2452565 De bibliotheek ligt vlak bij het station. Per auto is de bibliotheel goed te bereiken via de Enschedesestraat, parkeren in de parkeergarage achter de biliotheek of aan de Enschedesestraat. Hengelo, Museum Hengelo, Beekstraat 51, tel. 074-2594216 Betaald parkeren in de omgeving, vanaf station ca. 5 minuten lopen Gratis parkeren aan Somerset, Algoquin en Candian Grenadier een Leven Lang Leren Zwolle, Gebouw Brink 13 Brink 13, Gemakkelijkst per auto te bereiken (nabij Diezerkade), parkeerplaatsen in de omgeving, Turfmarkt Lochem, de Hooiplukker Achterstraat 5, tel. (0573) 250102 Het best per auto, fiets of lopend te bereiken Zutphen, ‘t Atrium Martinetsingel hoek Pelikaanstraat Parkeren op Houtwal, ca. 10 min. lopen Zutphen, PCM Tengnagelshoek 6 Parkeren gratis achter het hek; vanaf het station ca. 5 minuten lopen 62 Zwolle, Windesheim Campus 2-6, tel. (088) 469 99 11 Bereikbaar per trein (station Zwolle), gelegen aan zijstraat van de de IJsselallee. Betaald parkeren € 2,- Locaties DEVENTER station E Etty Hillesumcentrum Roggestraat 3 of ingang Golstraat afh. van cursus L Lebuinuskerk Kleine Poot 7 E L Gratis parkeren bij De Worp en met pont over of parkeren op Grote Kerkhof De Worp ENSCHEDE R Rijksmuseum Twenthe Lasondersingel parkeren aan singel of zijstraat of bij Prismare (gratis) een Leven Lang Leren P station R P Prismare, Roomweg M Muziekcentrum C Concordia M C 63 HENGELO M M B Museum Hengelo, Beekstraat, Hengelo Gratis parkeren aan Somerset B Bibliotheek Beursstraat, Hengelo LOCHEM H de Hooiplukker Achterstraat 5 Parkeren aan Zuiderwal H ZUTPHEN station Lievevro u we s t raat P Odensehuis Tengnagelshoek 6 P een Leven Lang Leren A ‘t Atrium Martinetsingel/ Pelikaan straat H Houtwal A H 64 ZWOLLE B O B Gebouw Brink 13 Brink 13 station O Oosterkerk Koewegje 2 L Langhenkel. Noordzeelaan 62 S G Gebouw G Windesheim L station J Jeruzalemkerk J A Oude Ambachtsschool S De Groote Sociëteit G A Vrienden van U3L Sinds 1992 is in Zwolle een vriendenkring van het hoger onderwijs voor ouderen actief actief. Deze vriendenkring bestaat als zelfstandige stichting met een eigen bestuur. De belangrijkste missie voor de Vrienden is het voortbestaan van succesvol hoger onderwijs voor ouderen met een goed en gevarieerd cursusprogramma. Het bestuur van de Vrienden werken hieraan mee door: - mee te denken met de coördinator van U3L - mee te denken in de programma-adviescommissie (PAC) - het organiseren van een jaarlijkse vriendenmiddag met een aantrekkelijk programma - het organiseren van tweemaal per jaar een excursie naar een interessant doel - tweemaal per jaar het Vriendennieuws uit te geven U steunt deze activiteiten door donateur te worden. De donatie bedraagt € 12,-- p.p. of € 20,-- voor twee donateurs die op hetzelfde adres wonen. De Vrienden zien u graag als nieuwe Vriend / Vriendin; u kunt dan tegen kostprijs deelnemen aan de activiteiten en u ontvangt het Vriendennieuws. U kunt zich daarover opgeven door onderstaand strookje ingevuld te zenden aan: Vrienden U3L, dhr. A.G.F. Kip, Biesbosch 129, 8032 VC Zwolle. U ontvangt dan een welkomstbrief en een factuur. U kunt zich ook opgeven per e-mail: [email protected]. Graag alle gegevens vermelden. Als u nog vragen heeft, kunt u bellen met de voorzitter van de Vrienden, tel. 038-4535968. een Leven Lang Leren Arnold Kip Voorzitter Ik meld mij / wij melden ons aan als donateur van de Vrienden U3L Naam: Partner: Adres: PC plaats: Tel nr. 66 U3L, Universiteit voor de 3e Leeftijd U3L is de opvolgster van Stichting HOVO Overijssel die in 2010 is ontstaan uit een samengaan van de activiteiten van de stichting HOVO Twente en HOVO Windesheim (Zwolle). Het doel van U3L is: het initiëren van cursussen en activiteiten in het kader van het hoger onderwijs voor ouderen en voorts al wat met een en ander rechtstreeks of zijdelings verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin des woords. De stichting tracht haar doel te verwezenlijken door onder meer * het (doen) organiseren en/of onderbrengen bij derden van cursussen * samen te werken met organisaties die hetzelfde of een aanverwant doel nastreven. Het algemeen bestuur van de Stichting U3L bestaat uit: Ir. Ton van Ulden, voorzitter Fieke van ‘t Riet, MA, secretaris Harry Frantzen, penningmeester Wies Brinkhof Ir. Han Paus Adres: Bestuur U3L Van Pallandtmarke 101 8016 CV Zwolle web: http://www.u3l.nl e: [email protected] t. 06-814 95 887 (werkdagen van 10:00 - 12:00 uur) K.v.K. nr. 08115921 Btw-nr. 8119.97.327.B.01 De ProgrammaAdviesCommissie bewaakt de kwaliteit van de aangeboden cursussen en levert ideeën, suggesties en andere bijdragen voor de totstandkoming van het programma. een Leven Lang Leren In de programma-adviescommissie Zwolle hebben zitting: Anja Bouwmeester-Dekker, voorz. Andries Oosterkamp Henk Kooiker Toos Woltjer-Rippen (Teo Dunning) (Theo Keur) Programmacoördinatie en administratie Teo Dunning (Zwolle e.o.) Theo Keur Han Paus 67 Aanmeldingsformulier U3L 2017 - 2018 N.B. Kunt u zich niet aanmelden via de website incl. betaling met iDEAL, geeft u zich dan op met een mail aan [email protected] vermeld daarbij uw naam en voorletter(s), uw adres incl. postcode en het telefoonnummer waarop u bereikaar bent. Kan ook dat niet, maak dan gebruik van dit formulier. naam + voorl. straat postcode woonplaats tel. e-mail voornaam huisnr. m / v meldt zich aan voor: cursusnr titel 1 2 3 In geval een van bovengenoemde cursussen niet doorgaat wil ik graag meedoen met cursusnr titel a b Ik verklaar dat ik bekend ben met de algemene voorwaarden van de Stichting U3L. Voor mijn cursusbijdrage krijg ik voor aanvang van de cursus een factuur toegestuurd. datum handtekening Stuur dit formulier met postzegel!! naar U3L Jacob Catsstraat 41 7551 BD HENGELO Opmerking(en) Gebruik per persoon een formulier Aanmeldingsformulieren kunt u naar behoefte kopiëren.
