Preventie van beroepskanker

Preventie van
beroepskanker is
meer dan het
voorkomen van
domme pech.
Drs Peter van Balen
NVAB - Bedrijfsgeneeskundige dagen - LEVE(N) LANG WERKEN
26 mei 2016 - Congrescentrum Papendal
Even voorstellen
n
n
n
n
n
Peter van Balen
n Organisatiekundige
n Arbeidshygiënist/toxicoloog
n Stralingsdeskundige
n Opleider/trainer
Missie: Organisaties (en dus
mensen) helpen om veiligheid en
gezondheid te verbeteren.
Bestuurslid Stichting Preventie
Professionals Nederland
Ervaring gezondheidszorg,
nucleaire industrie,
(management)consultant.
[email protected]
Disclosure belangen spreker
(Potentiële) Belangenverstrengeling
Geen/Ziehieronder
•
Voorbijeenkomstmogelijkrelevante relaties met
bedrijven
•
Geen
•
•
•
•
Sponsoring ofonderzoeksgeld
Honorariumofandere(financiële) vergoeding
Aandeelhouder
Andererelaties
•
•
•
•
Geen
Geen
Geen
Geen
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
3
Halen en brengen
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
4
Leidraad
n
n
n
n
n
Stellingen
Aanleiding
Moderne inzichten en debat over kanker
Exposoom; kansen voor preventie
Wat kunnen wij doen om kanker te voorkomen?
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
5
Stellingen
Stelling 1
Stelling 2
Wij doen te weinig aan primaire
preventie van aan arbeid
gerelateerde aandoeningen.
De bedrijfsarts is voornamelijk
gericht op tertiaire en 4e lijns
preventie.
Jaarlijks 20.000 beroepsziekten
waaronder mensen die kanker
krijgen.
Beperkt aantal cases van
beroepskanker worden jaarlijks
gemeld.
Terugdringen verzuim en reintegratie.
Nauwelijks periodiek medisch
onderzoek (secundaire preventie).
Preventie van beroepskanker
Mensen hebben twee wensen
Om gezond oud te worden moet
je jong beginnen
Oud worden en jong blijven
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
7
Aanleiding
n
28 april 2015: (ETUC)
International Workers’ Memorial
Day.
n Vertraging in vaststellen
Europese grenswaarden voor
kankerverwekkende stoffen
vanaf eind 2013 zorgt voor
150.000 doden.
n Stand van zaken mei 2016:
250.000 doden.
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
8
Nu krijgt 1 op de 3 mensen kanker en de
verwachting is dat 1 op de 2 mensen kanker
krijgen.
Anton Berns, ex-directeur Nederlands Kanker Instituut, Radio 1 Vandaag, 23 mei 2016
Het komt ten dele omdat andere ziekten worden
teruggedrongen én dat we ouder worden.
Het idee dat als je maar flink tegen je kanker vecht
dan overleef je het wel, dat is niet zo!
Om ook nog een kankerpatiënt met een schuldgevoel
op te zadelen is volkomen ten onrechte.
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
9
In Nederland krijgen …. mensen per jaar
kanker door hun werk:
A.
B.
C.
20 - 30
3000 - 5000
> 5000
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
10
Variation in cancer risk among tissues can
be explained by the number of stem cell
divisions.
Christian Tomasetti & Bert Vogelstein. Science 2 january 2015, vol 347-6217
…The majority [of the variation in cancer risk - PvB] is
due to “bad luck,” that is, random mutations arising
during DNA replication in normal, noncancerous stem
cells. ....
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
11
Kanker door je werk?
n
NL jaarlijks diagnose kanker bij
4900 personen veroorzaakt
door het werk
(4200 mannen en 700
vrouwen).
n
n
Bron: Beroepsziekten in cijfers 2014, NCvB. IKNL
2012.
Jaarlijks worden 20-30 cases bij
het NCvB gemeld.
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
12
Recente voorbeelden
n
n
n
Defensie:
n Chroom VI problematiek ->
Nedtrain.
n PX-10 [benzeen].
Brandweer:
n Blootstelling aan o.a. PAK’s
en asbest.
n Blaas- (en andere vormen
van) kanker als
beroepsziekte.
Langdurig nachtwerk:
n Verhoging kans op
borstkanker.
n
Dupont:
n Blootstelling aan
perfluoroctaanzuur (PFOA –
C8).
n Gezondheidseffecten:
n Nierkanker,
n Zaadbalkanker,
n Schildklierafwijkingen.
n Blootstelling via lozingen in het
milieu (lucht en afvalwater).
n M$1.6 schadevergoeding
(nierkanker).
n Blootstelling aan
dimethylacetamide (DMAc ) en
mogelijk andere grondstoffen
bij Lycra productie.
n Gezondheidseffecten:
n Embryo-toxisch.
Nederland en beroepskanker
n
n
n
n
Defensie:
n Chroom VI problematiek ->
NedTrain.
n PX-10: [benzeen].
Brandweer:
n Blaas- (en andere vormen
van) kanker als
19 april 2016 FNV - symposium
beroepsziekte.
‘Kankerverwekkende stoffen op het werk’
Langdurig nachtwerk:
n Verhoging kans op
23 - 25 mei 2016
borstkanker.
Aanpak werkgerelateerde kanker
Dupont:
Ministerie van SZW
n Blootstelling aan DMAc EU-Conferentie gericht op terugdringing van
n Blootstelling aan C8
werkgerelateerde kanker en op het stellen
van meer grenswaarden aan het werken met
kankerverwekkende stoffen.
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
14
Klassiek model chemische
carcinogenese
n
GR 2010. Leidraad classificatie
carcinogene stoffen.
I.
De stof is kankerverwekkend
voor de mens.
II.
De stof moet beschouwd
worden als
kankerverwekkend voor de
mens.
n
n
n
n
De stof heeft een stochastisch
genotoxisch
werkingsmechanisme, of
De stof heeft een niet-stochastisch
genotoxisch
werkingsmechanisme, of
De stof heeft een niet-genotoxisch
werkingsmechanisme, of
De genotoxiciteit is onvoldoende
onderzocht. Het is niet bekend wat
het werkingsmechanisme is.
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
15
Mutaties - mutaties - mutaties - mutaties
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
16
Genetische defecten
Mutaties en structurele modificaties
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
17
Kankerincidentie in Nederland
Bron: Nederlandse Kankerregistratie, beheerd door IKNL © april 2016
incidentie
sterfte
Lineair (incidentie)
Lineair (sterfte)
Aantal nieuwe gevallen (diagnoses) per jaar
120000
100000
80000
60000
40000
20000
0
1990
1995
2000
2005
2010
2015
Jaartal
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
18
Demografische ontwikkelingen
bevolking en kankerdiagnoses
bronnen: CBS en Nederlandse Kankerregistratie, beheerd door IKNL © april 2016
Toename bevolking
16000
700
Mannen
Vrouwen
600
Aantal diagnoses / 100.000 mensen
18000
14000
Aantal inwoners (x 1000)
Toename incidentie 1990 - 2015
12000
10000
8000
6000
4000
500
400
300
200
100
2000
0
0
1990
1995
Jaartal
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
2000
2005
2010
2015
Jaartal
19
Toeval of omgevingsfactoren?
Toevallige mutaties
n
Variation in cancer risk among
tissues can be explained by the
number of stem cell divisions.
n
n
n
n
n
Christian Tomasetti & Bert Vogelstein. Science 2
january 2015, vol 347-6217
Levenslang risico voor kanker is sterk
gecorreleerd (0.81) met het aantal delingen
van normale stamcellen.
Verklaard waarom sommige typen kanker
veel vaker voorkomen dan andere.
Slechts een derde van het variatie in
kankerrisico kan worden toegeschreven aan
omgevingsfactoren of erfelijke
predisposities.
Kanker is “domme pech”; toevallige
mutaties in genoom van normale stamcellen.
Omgevingsfactoren
n
Substantial contribution of
extrinsic risk factors for cancer
development.
n
n
n
Song Wu, Scott Powers, Wei Zhu & Yusuf A. Hannun.
Nature 7 january 2016, vol 529.
Kanker risico wordt voor het belangrijkste
deel bepaald door extrinsieke factoren:
n Correlatie tussen stamceldelingen en
kankerrisico maakt geen onderscheid
tussen intrinsieke en extrinsieke factoren.
n Ondergrens risico-correctie voor totaal
aantal stamceldelingen geeft een betere
schatting voor het bepalen van
intrinsieke risico’s.
n Mate van accumulatie van endogene
mutaties is te laag om kankerrisico te
verklaren.
Slechts 10-30% van het kankerrisico wordt
bepaald door intrinsieke factoren.
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
20
Nederland vergrijst
bron: CBS
18000
16000
0 - 20 jaar
20 - 45 jaar
45 - 65 jaar
65 - 80 jaar
50%
45%
80+ jaar
40%
% 45+ op totale bevolking
14000
Aantal (x1000)
12000
10000
8000
6000
35%
30%
25%
20%
15%
4000
10%
2000
5%
0
0%
Jaartal
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
Jaartal
21
Kankerincidentie / leeftijdscategorie
3000
2000
1500
1000
500
0
0-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
85-89
90-94
95-99
Incidentie/100.000 mensen
2500
Leeftijdscategorie
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
22
Kanker en werk: feiten en cijfers
Algemene gegevens
•
•
30.000
tot
40.000 werknemers krijgen
Werkhervatting na diagnose kanker
Invulling van werk na diagnose kanker
De werknemer heeft vooral last van
•
jaarlijks de diagnose kanker
•
Vermoeidheid
•
Geheugenproblemen
Tussen de 60% en 90% van deze werknemers wil
•
Minder concentratie
•
Veranderd uiterlijk
binnen 1,5 jaar het werk hervatten (eigen werk of
•
een andere baan)
Onderzoek laat zien
Een kwart (24%) van de werknemers die herstelt
Voor de diagnose was bijna 50% fulltime in loondienst. Na
van kanker, krijgt uiteindelijk ontslag.
de diagnose is dat minder dan 20%
58%
60-90%
geeft aan in het
werk niet meer te
kunnen doen wat
ze willen
Meer dan 50% van de werknemers vindt
werken tijdens de ziekte waardevol
•
Iets minder dan 50% geeft een andere invulling aan werk
•
41% wil iets doen met de ervaringen met kanker
in hun werk
70%
heeft een stapje
teruggedaan
24%
50%
50%
41%
Informatieverstrekking over werk bij diagnose
84% 65%
Tip Informatie en ondersteuning voor werknemers:
ontvangt bij de
diagnose geen
informatie over
kanker en werk
(hervatting)
kanker.nl/werk
Informatie voor werkgevers: kankerenwerk.nl
Bronnen
vindt dit wel
belangrijk
Acceptatie door werkgevers: hogere drempel bij solliciteren
•
Doneer je ervaring: kanker.nl/doneerjeervaring
Mensen met kanker worden minder makkelijk aangenomen
•
Start Foundation: startfoundation.nl
bij het solliciteren dan bijvoorbeeld mensen met astma,
•
Tijdschrift voor Bedrijfs- en Verzekeringsgeneeskunde
diabetes of ADHD.
Tip Blijf na je diagnose in gesprek met je werkgever en
maak afspraken.Uit ervaring blijkt dat hoe sneller je dit doet,
hoe groter de kans is dat je terugkeert op de werkvloer.
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
23
Kankerincidentie / leeftijdscategorie
3000
2000
1500
1000
500
0
0-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
85-89
90-94
95-99
Incidentie/100.000 mensen
2500
Leeftijdscategorie
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
24
Geslacht en kanker
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
25
Cellulair of weefsel
Weefsel organisatie veld theorie
(TOFT
Somatische mutatie theorie (SMT)
n
n
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Douglas Hanahan & Robert A. Weinberg. The Hallmarks of
Cancer: The next generation. Cell 144, march 4, 2011
Hallmarks of cancer
Zelfstimulatie in groeisignalen
Ongevoelig voor groeiremmers
Omzeilen van apoptosis
Oneindige potentie tot replicatie
Induceren van angiogenese
Weefsel infiltratie en metastase
Emerging Hallmarks:
a.
Dereguleren cellulaire
energiesystemen
b.
Omzeilen van immunologische
vernietiging
Enabling characteristics
a.
Genoominstabiliteit en mutatie
b.
Tumor stimulerende ontstekingen
n
n
n
Carlos Sonnenschein & Ana M. Soto. The aging of the 2000
and 2011 Hallmarks of Cancer reviews: A critique. J. Biosci.
38(3) September 2013.
Kanker is een op weefsel
gebaseerde aandoening
Proliferatie en beweeglijkheid zijn
voorkeur stadia van alle cellen.
a.
b.
Aangrijpingspunt van het
carcinogene agens is de
reciproke interactie tussen
epitheel en stroma.
Stroma is belangrijke
onderliggende laag met
bijvoorbeeld bloedvaten, meshcellen, bindweefsel en stamcellen.
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
26
Exposoom - verstoorde genetische
stabiliteit
C.P. Wild, Complementing the genome with an “exposome”: the outstanding challenge of
environmental exposure meusurement in molecular epidemiology. Cancer Epidemiol Biomarkers
Prev 14 (8), 1847 - 1850 (2005)
Exposome
Representing all environmental
exposures (including those from
diet, lifestyle, and endogenous
sources) from conception
onwards, as a quantity of critical
interest to disease etiology.
Chronische blootstelling
n
n
Genetische
herstelmechanismen werken bij
lage blootstelling niet of minder
goed dan bij hoge eenmalig
blootstelling. Het risico neemt
daardoor exponentieel toe bij
chronische blootstelling.
Gevoelige groepen: vb mutaties
in BRCA1-BRCA2-p53 zorgen
voor verstoorde genetische
stabiliteit. Vrouwen met deze
mutaties krijgen tot hun 30-ste
MRI mammografie ipv
conventionele mammografie.
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
27
Halifax-project
Bron: Assessing the carcinogenic potential of low-dose exposures to chemical mixures in the environment: the challenge ahead.
Carcinogenisis, 2015, vol 36, supplement 1.
n
n
n
n
n
Werk gebaseerd op de SMT.
Groepen wetenschappers over hele wereld
Vragen aandacht voor cumulatieve lage-dosis
effecten van individuele niet-kankerverwekkende
stoffen die bij chronische blootstelling zorgen voor
een synergistisch effect .
Voor iedere Hallmark (kenmerk ) zijn stoffen in
milieu en arbeidsplaats aangetroffen die deze
stimuleren of in stand houden.
Bijv:
n Bloedvaten aanmaken: bifenyl.
n Verstoord metabolisme: cadmium.
n Weefsel binnendringing en metastase: ftalaten.
n Weerstand tegen celdood: lindaan.
n Replicatieve onsterfelijkheid: paracetamol.
n Voortdurende proliferatie signaal: ftalaten.
n Tumor stimulerende ontsteking: tributyltinverbindingen.
n Verstoren immuunsysteem: bisfenol A.
n Omzeilen antigroeisignaal: chloorpyrifos.
n Tumor microklimaat: nikkel.
n Genoominstabiliteit: genotoxische carcinogenen.
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
28
Kanker is een verstoring van de sociale
ordening van weefsel.
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
29
Dosis - respons relaties
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
30
Dosis - effect relaties
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
31
100%
100%
90%
90%
80%
80%
70%
70%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Response
60%
drempelwaarde
Response
Grenswaarden bij kankerverwekkende
stoffen
60%
50%
40%
30%
20%
10%
Dosis
0%
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
Dosis
32
Grenswaarden
n
Privaat
n
n
Publiek (min SZW)
n
n
n
n
n
In principe de verplichting vanuit REACH voor producenten en
leveranciers om deze vast te stellen voor alle
blootstellingsscenario’s.
Aanvullend op privaat.
Wettelijk verplicht (EU-grenswaarden en NL).
Bijlage XIIIA Arbeidsomstandighedenregeling (niet
kankerverwekkende stoffen).
en XIIIB Arbeidsomstandighedenregeling (kankerverwekkende
stoffen).
Beide gezondheidskundige grenswaarden
n
Uitzondering de grenswaarden voor kankerverwekkende en
mutagene stoffen en inhaleerbare allergene stoffen zonder veilige
grenswaarde -> haalbaarheidstoets.
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
33
Revisie van de aanpak gewenst
Gezondheidsraad.
n De stof is kankerverwekkend voor
de mens.
n De stof moet beschouwd worden
als kankerverwekkend voor de
mens.
n De stof bevordert de
ontwikkeling van kanker bij de
mens.
n
n
n
n
De stof heeft een stochastisch
genotoxisch werkingsmechanisme,
of
De stof heeft een niet-stochastisch
genotoxisch werkingsmechanisme,
of
De stof heeft een niet-genotoxisch
werkingsmechanisme, of
De genotoxiciteit is onvoldoende
onderzocht. Het is niet bekend wat
het werkingsmechanisme is.
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
34
COVENANT
Aandacht
A VOLUNTARY ACTION SCHEME ON RAISING
AWARENESS AND EXCHANGING GOOD PRACTICES
TO DEAL WITH RISKS ARISING FROM OCCUPATIONAL
EXPOSURE TO CARCINOGENS
Whereas exposure to carcinogens at the workplace can lead to very
serious health damage;
Whereas the signatories underline the need to prevent or reduce
exposure to carcinogens at the workplace;
Whereas governments, European commission, social partners,
businesses, economic sectors, research institutes and other
organisations have knowledge of awareness raising activities and
good practices that prevent or reduce exposure to carcinogens at the
workplace;
The signatories of this Covenant stress the importance of promoting
awareness raising as well as the development and exchange of good
practices that prevent or reduce exposure to carcinogens at the
workplace;
The signatories commit themselves to promoting awareness raising
as well as the exchange of best practices, by, inter alia, calling upon
stakeholders in their networks to participate actively in the exchange
of good practices.
This Covenant remains valid until 31 December 2019.
Signed at 25 May 2016, Amsterdam, the Netherlands.
European Trade Union Institute
Gertrud Breindl
Kris de Meester
....................................................................................
.....................................................................................
Christa Sedlatschek
Michel Servoz
....................................................................................
.....................................................................................
Esther Lynch
Marcelis Boereboom
....................................................................................
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
35
.....................................................................................
Werkplek kankervrij
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
36
Preventie tot 90%?
Christopher Wild (IARC).
Precision in the Fight against the
global cancer problem.
HealthManagement.org vol 15,
issue 4.
Tot wel 90% van de kankerincidenties worden door
werkplek, milieu en andere
“extrinsieke” factoren
veroorzaakt.
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
37
Uitdaging: Primaire preventie van kanker
Prognose incidentie in Nederland
Effect van preventie
incidentie
sterfte
120000
30% primaire preventie
30 % overlijdenspreventie
100000
Lineair (incidentie)
werkelijkheid
-30%
-70%
-90%
Lineair (sterfte)
80000
Lineair (30% primaire preventie)
Aantal
Lineair (30 % overlijdenspreventie)
120000
Aantal
100000
80000
60000
40000
60000
40000
20000
20000
0
1990
1995
2000
2005
Jaartal
2010
2015
0
1990
1995
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
2000
2005
2010
2015
38
Watrisicoberoepen/branches
n
n
n
Longkanker
n Hout, papier en meubelstoffering.
Bouwmaterialen, glas- en
steenproducerende industrie.
Scheepsbouw en andere
transportmiddelenindustrie.
Werknemers die aan kwartsstof
worden blootgesteld.
Zinksmelterijen, verchromen,
productie chroompigment, lassers,
verfspuiters.
Borstkanker
n Verpleegkundigen en
vliegtuigpersoneel.
Huidkanker
n Bestrijding ongedierten, kolen- en
staalindustrie, olieindustrie,
dakdekkers, wegenbouwers en
houtimpregnatie, autoindustrie,
drukkers, electronische industrie,
agrarische sector.
n
n
n
Longkanker
n Arseen, asbest, beryllium,
bischloor methyl ether,
cadmium, chroom,
cokesovenemissies,
dieseluitlaatgassen, kwarts,
passief roken, PAK’s (koolteer,
roet), nikkel.
Borstkanker
n Organische oplosmiddelen,
w.o. alcohol
n Langdurig nachtwerk
Huidkanker
n Arseen, pesticiden, PAK’s,
trichloorethyleen, bontverf,
polychlorinated biphenyl, lood
n Zonlicht/UV
CRM stoffen
EUROPA
n
n
Januari 2015 ECHA
n 5675 CRM stoffen in Europa
aanwezig
n 1169 geregistreerd
2800 kankerverwekkende
stoffen in de EU vastgesteld
Nederland
n
SZW-lijst
n 855 CRM stoffen
n 450 kankerverwekkende
stoffen
n
70 stoffen zorgen voor 80% van
de blootstelling
n www.werkplekkankervrij.nl
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
40
IARC Monographs of Carcinogenic Risks to Humans and Handbooks of Cancer Prevention
(updated November 2015)
Eye Human immunodeficiency virus type 1
Ultraviolet-emitting tanning devices
Welding
Brain and central
nervous system
X-radiation,
gamma-radiation
Alcoholic beverages
Pharynx
Alcoholic beverages
(oro-, hypo- Betel quid with tobacco
Betel quid with tobacco
and/or NOS) Human papillomavirus type 16
Betel quid without tobacco
Quitting smoking
Human papillomavirus type 16
Tobacco smoking
Quitting smoking
Smokeless tobacco
Nasopharynx Epstein-Barr virus
Tobacco smoking
Formaldehyde
Salted fish, Chinese-style
Human papillomavirus type 16
Wood dust
Salivary gland
X-radiation, gamma-radiation
Oral cavity
Tonsil
Thyroid
Radioiodines, including iodine-131
(exposure during childhood and adolescence)
X-radiation, gamma-radiation
Stomach
Upper aerodigestive tract
Helicobacter pylori
Quitting smoking
Rubber production industry
Tobacco smoking
X-radiation, gamma-radiation
Acetaldehyde associated with consumption of
alcoholic beverages
Oesophagus
Aflatoxins
Liver
(hepatocellular Alcoholic beverages
Estrogen-progestogen contraceptives
carcinoma)
Hepatitis B virus
Hepatitis C virus
Plutonium
Thorium-232 and its decay products
Tobacco smoking (in smokers and in
smokers’ children)
Liver (angiosarcoma) Vinyl chloride
Biliary tract
Pancreas
1,2-Dichloropropane
Chlonorchis sinensis
Opisthorchis viverrini
Quitting smoking
Smokeless tobacco
Tobacco smoking
Anus
Endometrium
Uterine cervix
Breast
Acetaldehyde associated with consumption of
alcoholic beverages
Alcoholic beverages
Avoidance of weight gain (adenocarcinoma)
Betel quid with tobacco
Betel quid without tobacco
Quitting smoking (squamous cell carcinoma)
Smokeless tobacco
Tobacco smoking
X-radiation, gamma-radiation
Gall bladder Thorium-232 and its decay
products
Colon and
rectum
Alcoholic beverages
Avoidance of weight gain
Regular physical activity
Tobacco smoking
X-radiation, gamma-radiation
Processed meat (consumption
of)
Human immunodeficiency virus type 1
Human papillomavirus type 16
Aluminium production
Arsenic and inorganic arsenic compounds
Asbestos (all forms)
Beryllium and beryllium compounds
Bis(chloromethyl)ether; chloromethyl methyl ether
(technical grade)
Cadmium and cadmium compounds
Nasal cavity Isopropyl alcohol manufacture using Chromium (VI) compounds
Coal, indoor emissions from household combustion
strong acids
and
Coal gasification
Leather dust
paranasal
Coal-tar pitch
Nickel compounds
sinus
Radium-226 and its decay products Coke production
Radium-228 and its decay products Diesel engine exhausts
Gamma-radiation
Tobacco smoking
Haematite mining (underground)
Wood dust
Iron and steel founding
Acid mists, strong inorganic
Larynx
MOPP (vincristine-prednisone-nitrogen mustard-procarbazine
Alcoholic beverages
mixture)
Asbestos (all forms)
Nickel compounds
Quitting smoking
Outdoor air pollution
Tobacco smoking
Outdoor air pollution, particulate matter in
Painter (occupational exposure as)
Plutonium
Pleura or peritoneum
Asbestos (all
Quitting smoking
forms)
(mesothelioma)
Radon-222 and its decay products
Erionite
Rubber production industry
Painter
Silica dust, crystalline
Alcoholic beverages
(occupational
Soot
Avoidance of weight gain
exposure as)
Sulfur mustard
(postmenopausal)
Tobacco smoke, secondhand
Diethylstilbestrol
Tobacco smoking
Estrogen-progestogen
X-radiation
contraceptives
Estrogen-progestogen
menopausal therapy
Urinary bladder Aluminium production
Mammography screening
4-Aminobiphenyl
(50˗74 years)
Arsenic and inorganic arsenic compounds
Regular physical activity
Auramine production
X-radiation, gamma-radiation
Benzidine
Kidney
Avoidance of weight gain
Chlornaphazine
Quitting smoking
Cyclophosphamide
Tobacco smoking
Magenta production
Trichloroethylene
2-Naphthylamine
X-radiation, gamma-radiation
Painter (occupational exposure as)
Quitting smoking
Renal pelvis
Aristolochic acid,
Rubber production industry
plants containing
and ureter
Schistosoma haematobium
Phenacetin
Tobacco smoking
Phenacetin, analgesic
ortho-Toluidine
mixtures containing
X-radiation, gamma-radiation
Tobacco smoking
Bone
Avoidance of weight gain
Estrogen menopausal therapy
Estrogen-progestogen menopausal therapy
Tamoxifen
Multiple sites Cyclosporine
Conventional cytology screening (35-64 years) Vagina Diethylstilbestrol (exposure in utero)
(unspecified) Fission products, including
Diethylstilbestrol (exposure in utero)
Human papillomavirus type 16
Strontium-90
Estrogen-progestogen contraceptives
X-radiation, gamma-radiation
Vulva
Human papillomavirus type 16
HPV testing
(exposure in utero)
Human immunodeficiency virus type 1
Asbestos (all forms)
Ovary
All cancers
2,3,7,8-TetrachlorodibenzoHuman papillomavirus types 16, 18, 31, 33, 35, 39,
Estrogen
menopausal
therapy
combined
para-dioxin
45, 51, 52, 56, 58, 59
Tobacco smoking
Quitting smoking
Tobacco smoking
Group 1 agents 2,3,4,7,8-Pentachlorodibenzofuran
Penis Human papillomavirus type 16
Polychlorinated biphenyls with a WHO TEF (“dioxin-like”)
with less than
4,4’-Methylenebis(2-chloroaniline) (MOCA)
sufficient
Alpha- and beta-particle emitters
evidence in
Areca nut
humans
Aristolochic acid
Benzidine, dyes metabolized to
Benzo[a]pyrene
Ethanol in alcoholic beverages
Ethylene oxide
Etoposide
Ionizing radiation (all types)
Neutron radiation
N′-Nitrosonornicotine (NNN) and 4-(N-nitrosomethylamino)-1-(3-pyridyl)-1-butanone (NNK)
Ultraviolet radiation
Lung
Plutonium
Radium-224 and its decay products
Radium-226 and its decay products
Radium-228 and its decay products
X-radiation, gamma-radiation
Endothelium
Human immunodeficiency virus type 1
(Kaposi
Kaposi sarcoma herpes virus
sarcoma)
Skin
(melanoma)
Skin (other
malignant
neoplasms)
Solar radiation
Polychlorinated biphenyls
Ultraviolet-emitting tanning devices
Arsenic and inorganic arsenic compounds
Azathioprine
Coal-tar distillation
Coal-tar pitch
Cyclosporine
Methoxsalen plus ultraviolet A
Mineral oils, untreated or mildly treated
Shale oils
Solar radiation
Soot
X-radiation, gamma-radiation
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
Leukaemia/
lymphoma
Azathioprine
Benzene
Busulfan
1,3-Butadiene
Chlorambucil
Cyclophosphamide
Cyclosporine
Epstein-Barr virus
Etoposide with cisplatin and bleomycin
Fission products, including Strontium-90
Formaldehyde
Helicobacter pylori
Hepatitis C virus
Human immunodeficiency virus type 1
Human T-cell lymphotropic virus type 1
Kaposi sarcoma herpes virus
Lindane
Melphalan
MOPP (vincristine-prednisone-nitrogen
mustard-procarbazine mixture)
Phosphorus-32, as phosphate
Rubber production industry
Semustine [1-(2-Chloroethyl)-3-(4methylcyclohexyl)-1-nitrosourea, or
methyl-CCNU]
Thiotepa
Thorium-232 and its decay products
Tobacco smoking
Treosulfan
X-radiation, gamma-radiation
41
Kansen voor het exposoom
Arbeids
hygiëne
Bedrijfsgeneeskunde.
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
42
Conclusies
n
Moderne opvattingen voor het ontstaan en de progressie van
kanker worden vormen nog steeds onderwerp voor een
wetenschappelijk dispuut.
n
n
n
Nederland (de GR) hanteert het principe van een cellulaire basis
voor het ontstaan van kanker.
n
n
n
De laatste stand van de wetenschap is dat een belangrijk deel van
kanker wordt veroorzaakt door extrinsieke factoren -> dus preventie is
mogelijk.
Er lijkt meer aandacht nodig voor synergistische effecten van niet
kankerverwekkende stoffen.
Nog niet het tumor-bevorderende effect van niet-kankerverwekkende
stoffen!
Er komen meer grenswaarden voor kankerverwekkende stoffen.
Voor primaire preventie van kanker door kankerverwekkende
stoffen blijft het voorkomen van blootstelling blijft het beste
principe.
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
43
Hoe pakken we de kansen?
n
Dermatologen: Pleidooi voor gratis zonnebrandcreme op het
strand en als pbm verstrekt vanuit de werkgever (dakdekkers,
stratenmakers, hoveniers).
n
n
n
Telegraaf en Dagblad van het Noorden 23-05-2016.
n Het aantal mensen met huidkanker is in 20 jaar meer dan
verdrievoudigd, van 17.000 tot 53.000 per jaar.
Arbeidshygienisten:
Bedrijfsartsen:
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
44
Bedrijfsgeneeskundige dagen 2016 - LEVE(N) LANG WERKEN
45