Straffen en belonen - Vereniging De Blauwe Lelie

STRAFFEN EN BELONEN
21 mei 2015
Kinderen opvoeden…

Waarom belangrijk stil te staan bij de
manier waarop we met kinderen omgaan?
24% democratische opvoedingsstijl
15% autoritaire opvoedingsstijl
17% verwaarlozende opvoedingsstijl
35% permissieve opvoedingsstijl
52% ouders kiest voor opvoedingsstijl
waarvan geweten is dat de resultaten slecht
zijn…
(Peter Adriaenssens)
° 13% jongeren kampt met depressie (DM 12
maart 2015)
° 10% jongeren heeft angsten 5 (idem)
° zelfdoding: België in top 5 binnen Europa en
belangrijkste doodsoorzaak bij jongeren
(idem)
° 16 gewelddelicten per dag in scholen
(Europese Commissie 2011)
° stijging agressie bij kleuters (P. Adriaenssens)
Oorzaken?
Kunnen wij als ouders/kindbegeleiders iets
doen?
Kunnen we door anders op te voeden, onze
kinderen beschermen?
Wat zou je willen dat het eindresultaat is van
de opvoeding dat je aan je kind geeft?
is een recent opvoedingsdoel!
Voor geluk een opvoedingsdoel was, moest
een kind vooral leren ‘zijn plan trekken’
(zelfstandig worden)
Van het kind werd verwacht dat het:
- luisterde
- gehoorzaam was
Hoe verkreeg (verkrijg) je discipline?
STRAFFEN
En toen werd rond 1945 een
wetenschappelijke ontdekking gedaan…
“de operante conditionering”
= de ontdekking van het systeem van straffen
en belonen
Gedrag kan je aanleren! Hoe?
Als kind iets als (negatief) straf ervaart zal
gedrag afnemen
bv. handje tegen kachel
bv. geen snoepje wanneer bord niet leeg
Als kind iets als (positief) belonend ervaart zal
gedrag toenemen
bv. blij gezicht na plasje op het potje
bv. snoep wanneer bordje leeg is
Vb.: Kind weent ‘s nachts, je neemt het in bed, kind
leert dat wenen de manier is om bij ouders in bed te
liggen en gedrag neemt toe.
STRAFFEN en BELONEN
= gebaseerd op extrinsieke motivatie
° kind doet iets of iets niet uit angst voor straf
bv. speelgoed opruimen, anders geen tv
bv. niet op broertje slaan, anders time-out
° kind doet iets of iets niet voor een beloning
bv. speelgoed opruimen om tv te mogen kijken
bv. niet zeuren om te gaan slapen om
verhaaltje te kunnen krijgen
= veelal een ‘als-dan’ verhaal
STRAFFEN en BELONEN
= gebaseerd op MACHT en CONTROLE
= jij als opvoeder bent de baas en de ander (het
kind) moet luisteren.
= jouw eer als gezagsfiguur hangt af van al dan
niet luisterend kind
= macht(ige) opvoedingsmiddelen
° alles uitleggen/preken
° chanteren (bv als je dit doet word ik verdrietig)
° dreigen (met straf of afnemen beloning)
° straffen/belonen
° time-out
° verbaal geweld
° emotioneel geweld
° fysiek geweld
Voordelen van straffen en belonen:
- redelijk snel gewenst resultaat
Kenmerken/regels van straffen:
- negatief gedrag wordt onderdrukt, kind past
zich tijdelijk aan, maar gedrag komt zeker terug
- je moet telkens zwaarder straffen om zelfde
resultaat te bereiken
- niet effectief wanneer veel tijd tussen
negatief gedrag en straf
- consequent zijn, anders helpt straf niet
Kenmerken/ regels bij straffen:
- kind mag straf niet in verband brengen met
iets positiefs bv. enigste manier van aandacht
krijgen of bv. iets liefs zeggen uit schuldgevoel
na de straf (anders wangedrag om aandacht)
- straf moet steeds in combinatie met
bekrachtigen van gewenst gedrag
- oppassen dat straf niet leidt tot
ontsnappingsgedrag en vermijdingsgedrag (=
kinderen die leren behagen, liegen, vals zijn)
Regels bij belonen:
- moet specifiek zijn voor dit kind, in die situatie
- moet direct gegeven worden na het gewenste
gedrag
- beloning heeft meer effect als het
onverwachts gegeven wordt, dan wanneer
verwacht
- blijf belonen zodat het gedrag niet uitdooft
- steeds grotere beloning nodig om zelfde
resultaat
- oppassen dat beloning niet leidt tot
ontsnappingsgedrag en vermijdingsgedrag
Wat leert een kind eigenlijk wanneer je
straft en/of beloont?
- competitie tussen kinderen
- kansrekenen
- machtspelletjes (wie is de baas?)
Wat zou goed zijn dat een kind leert?
- gedrag op basis van eigen geweten
- zelfsturing/ zelfcontrole
- en…
Waarom wil jij dat (je) kinderen later
dingen doen of niet doen in hun leven?
(gelukkig zijn, beleefd zijn, niet roken, geen drugs,…)
Wat weten we uit wetenschappelijk onderzoek
van de laatste jaren:
Je wordt niet gelukkig van de dingen die
je doet vanuit EXTRINSIEKE motivatie 
Om gelukkig te zijn moet je vooral dingen doen
vanuit INTRINSIEKE motivatie!
“Het is de enigste manier om mij uit mijn
bed te krijgen ‘s ochtends”
En nog een laatste probleem bij straffen
en belonen:
is redelijk effectief bij kleintjes, maar vanaf
tienerleeftijd??????
Opvoeden vanuit macht en controle
bij tieners :
Risico
° heel veel conflicten
° escalaties
° hulpeloosheid/machteloosheid ouders
Wat nu?????!
Hebben we nood aan een opvoeding
- die grenzen aangeeft?
- vanuit warmte en betrokkenheid?
- aanzettend tot zelfsturend gedrag?
- met verbondenheid als kerngedachte?
Haim OMER
Nieuwe Autoriteit…
Wat?
Een andere (nieuwe) manier om het begrip autoriteit
in te vullen en een andere (nieuwe) manier om als
autoriteitsfiguur te handelen…
Waarom werkt autoriteit niet
meer als vroeger?
° ‘Oude’ Autoriteit wordt niet meer
blindelings aanvaard
democratisering
(cfr opvoedingsstijlen)
° Internet voedt mee op!
- ouderlijke aanwezigheid is veranderd
OPVOEDEN VANUIT KRACHT IPV MACHT
=
Grenzen aanbieden aan het kind
gebaseerd op intrinsieke motivatie
= opvoeden vanuit intrinsieke motivatie
° leren aan je kind om iets wel of iets niet te
doen omdat het dat zelf belangrijk vindt
° leren aan je kind om iets te doen of iets niet
te doen omdat het er gelukkig van wordt
DE NA-AAPMETHODE
alle apen apen apen na
De NA-aapmethode is:
verbindend omgaan met kinderen door
1/ geweldloos te communiceren
2/ het begrenzen van gedrag zonder straffen
3/ het bekrachtigen van gedrag zonder belonen
4/ geweldloos met conflicten om te gaan
5/ zelf het goede voorbeeld te geven
1/ Geweldloos te communiceren
- beschrijf wat je ziet
- verwoord het gevoel
- ga op zoek naar de behoefte van het kind
- zoek naar een oplossing
“Ik zie dat Elias met een blokje op je hoofdje sloeg en je
weent. Heb je pijn? Kom je even bij me dat ik je troost?
Gaan we even praten met Elias?”
“Ik zie dat je je bordje niet leegeet en je van tafel wilt. Is
je buikje vol? Wil je niet meer stilzitten? Ga je spelen?”
2/ Begrenzen van gedrag zonder straf
° Wees creatief!
° Gebruik afleiding
° Vermijd een machtsstrijd met een kind
° Wees lief met jezelf: wijk ook eens af wanneer het niet
anders kan. Morgen is een nieuwe kans.
° Zoek naar een logische consequentie volgend op het
ongewenst gedrag: bv “als jij je kleertjes niet wilt
aandoen dan zal mama je in je pyjama naar de opvang
moeten brengen”
3/ Bekrachtigen zonder beloning
geven van positieve aandacht is sterke bekrachtiger
van gedrag!
bevraag intrinsieke motivatie van het kind!!!
Hoe?
“Ik zie dat je een tekening maakte, wat heb je getekend?
Heb je leuk getekend?””Ben je blij met je tekening?”
“ Waaaw, je hebt op je potje geplast. Vind je het fijn een
grote jongen te worden? “
4/ Geweldloos met conflicten om te
gaan
° Wees nabij
° Smeed het ijzer als het koud is!
° Doe een herstelhandeling: samen met kind of alleen
negeer geen negatief gedrag, maar geef een duidelijke WIJ-boodschap: “ ai ai ai, ik zie dat je bijt, wij
willen hier niet dat je dit doet. Nu heeft Liesje pijn,
hoe gaan we dit weer goed maken?”
5/ Geef zelf het goede voorbeeld
SAMENVATTING
MACHT
KRACHT
CONTROLE
ZELFCONTROLE
STRAF
LOGISCHE CONSEQUENTIE
BELONEN
BEKRACHTIGEN
EXTRINSIEKE
INTRINSIEKE MOTIVATIE
TOT SLOT
° Is mijn interesse geprikkeld?
VRAGEN STAAT VRIJ 
OPLEIDINGEN
Bedankt voor jullie aanwezigheid 