Openbaring 2 – Smyrna

Jezus vraagt om trouw
preek over Openbaring 2,8-11
Bijbellezing Openbaring 7,9-17
Bedum, 18 oktober 2015; Hoogkerk, 1 november 2015
Ds. Marten de Vries
Gemeente van Jezus Christus onze Heer, mijn zusters en mijn broeders in Hem,
Zou jij gaan staan? Of blijven liggen?
“Als je een christen bent, sta dan op. Goed zo. Over een seconde krijg je God te zien.” Dit zei
de 26-jarige Chris Harper-Mercer tegen de studenten die hij vervolgens in het hoofd schoot.
Het gebeurde enkele weken geleden in Roseburg, in het Westen van de Verenigde Staten.
Wat zou jij doen als jij betrokken was bij zo’n school shooting? Zou je gaan staan? Omdat
Jezus gezegd heeft: “Iedereen die Mij zal erkennen bij de mensen, zal ook Ik erkennen bij
mijn Vader in de hemel”?1 Omdat je niet wilt zijn zoals Petrus die zijn Meester
verloochende?2 Of… zou je blijven liggen? Uit pure angst? Of uit overtuiging? Omdat het
natuurlijk niet Gods bedoeling kan zijn dat jij je laat neerknallen door een gestoorde neonazi?
Pagina
1
Wat geef jij op voor Jezus die alles opgaf voor jou?
Toen ik vroeger als kind hoorde over christenvervolgingen, dacht ik na hoe dat zou zijn. Zou
ik onder bedreiging volhouden om te geloven? Ik bedacht dat ik best stiekem onder de
dekens kon bidden. En dat niemand dan dat kon zien. Maar ja, dat was het toch ook niet.
Want dan deed ik net alsof ik niet bij God hoorde. Je moet er toch voor uitkomen dat je
christen bent! Wat zou jij doen wanneer je voor de keus wordt gesteld: moslim worden of je
kop eraf? Laten we hopen dat het je nooit wordt gevraagd. Maar nu in Nederland, in Bedum:
wat heb jij over voor je geloof in God? Ben jij bereid iets op te geven voor Jezus die alles
opgaf voor jou?
1
2
Matteüs 10,32.
Matteüs 26,29-75.
Boven de preek staat:
JEZUS VRAAGT OM TROUW
1. Lijden is normaal
2. Jezus weet er alles van
3. Je hoeft niet bang te zijn.
1. Lijden is normaal
‘Sieraad van Azië’, ‘De Trouwe’
Smyrna telde in het begin van de jaartelling zo’n honderdduizend inwoners. Net als Efeze –
de stad van de kerk waaraan de brief gericht was uit het begin van Openbaring 2 – bestaat
de stad nog steeds. Izmir (nu de vierde stad van Turkije met 4 miljoen inwoners) ligt een uur
rijden ten noorden van Efes. Aan een lange baai aan de Westkust van het huidige Turkije.
Het was ook toen al een bloeiende haven- en handelsstad. ‘Sieraad van Azië’, werd de stad
wel genoemd. Maar Smyrna had nog een andere eretitel: ‘De Trouwe’. Een kernwoord uit de
brief aan Smyrna: “Wees trouw.” Maar de naam van de stad was niet ontleend aan de trouw
aan Christus maar aan de spreekwoordelijke loyaliteit aan de keizer in Rome.
Discriminatie, gepasseerd, het leven zuur gemaakt
Net als veel andere steden kende ook Smyrna een Joods kwartier. Kennelijk was er – wellicht
doordat Paulus vanuit Efeze ook daar gewerkt had – een kerk van Jezus Christus ontstaan.
Maar de christenen hadden het er niet makkelijk. We krijgen de indruk dat ze niet in staat
werden gesteld te participeren in de welvaart. Je kunt je voorstellen hoe dat gaat. Ook
vandaag zijn er landen waar christenen niet echt worden vervolgd. Niet fysiek tenminste.
Maar ze worden wel gediscrimineerd. De jeugd heeft minder kans op een goede opleiding.
Hun ouders worden voortdurend gepasseerd bij benoemingen en promoties. En het bittere
was dat het juist volksgenoten waren die hen het leven zuur maakten. Andere Joden die niet
konden uitstaan dat zij voor Jezus Christus gekozen hadden.
3
Handelingen 17,5-9.
Pagina
Tegenover de gemeente de synagoge
2
Belasterd door mensen vlakbij
Zoiets zie je vaker. Dat groepen mensen die dichtbij elkaar staan elkaar het felst bestrijden.
Politieke partijen die zich met het oog op de verkiezing van elkaar moeten onderscheiden.
Twee soorten Gereformeerden die uit elkaar zijn gegaan. En elkaar het recht betwisten om
zichzelf te beschouwen als de voortzetting van de ongedeelde kerk. Toen ik in Rotterdam
betrokken was bij interreligieuze dialoogactiviteiten had ik eerder mot met partners die zich
christen noemden maar het niet zo nauw namen met de belijdenis van ‘de kerk van alle
tijden’ dan met moslims. En fanatieke moslims richten hun pijlen liever op christenen dan op
niet-religieuze mensen. Iets vergelijkbaars was in Smyrna aan de hand. Jaloerse lui van Gods
oude verbondsvolk belasterden, net als die in Tessalonica,3 de christenen.
“Ik ken de lastering” zegt Jezus.4 In het Grieks staat ‘blasfemie’. Niet dat ze vloekten. Leid er
maar uit af dat ze gebeten waren op hun voormalige broeders in de religie omdat die nu in
Jezus geloofden. Het zijn eigenlijk nep-Joden, zegt Jezus. “Ze horen bij Satan.”
‘Tegenstander’ betekent dat eigenlijk. Letterlijker vertaald stond hier vroeger: “Ze zijn een
synagoge des satans.” In Smyrna stond tegenover de gemeente de synagoge. Het ‘huis van
samenkomst’ van tegenstanders van Jezus Christus. Geen satanaanbidders. Toch in dienst
van de duivel.5 ‘Lasteraar’ betekent dat. ‘Kwaadspreker’.6 Joden maakten christenen
verdacht. Christenen vereerden niet de keizer maar Jezus.7 Ze knepen de katjes in het
donker met hun zogenaamde heilige kussen. Het waren kannibalen: bij een bepaald ritueel
aten ze iemands lichaam.
Het zou nog erger worden
Het zou nog erger worden. “Sommigen van u zullen door de duivel in de gevangenis worden
gegooid.” Door toedoen van familie zouden de autoriteiten hen achter slot en grendel
brengen. Bekend is de geschiedenis van Polycarpus. Rond het jaar 100 werd hij bisschop te
Smyrna. Hij weigerde de Romeinse goden te erkennen. Hij wilde Christus niet afzweren.
“Zesentachtig jaar heb ik Hem gediend, hoe zou ik mijn koning en redder kunnen
belasteren?” sprak hij. En toen werd hij levend verbrand. Omdat er geen verslindende
leeuwen beschikbaar waren. Het was nog niets vergeleken bij wat nu nog geen honderd jaar
terug gebeurde. In 1922 werd het toen Griekse, christelijke Smyrna door Turken in brand
gestoken. Daarbij kwamen driehonderdduizend broeders, zusters en hun kinderen om het
leven.
Pagina
3
Durf jij op te vallen?
Lijden is normaal. Jezus zei eens: “Ze hebben Mij vervolgd, dus zullen ze ook jullie
vervolgen.”8 Dat maken wij niet mee. We zien het op tv. En hopen dat het niet hier komt.
Maar… kan het zijn dat je vervolging of discriminatie zelf op een afstand houdt? Dat je uit
angst voor buitensluiting – er niet bij horen – niet altijd radicaal voor Christus kiest? Durf jij
je zo nodig te onderscheiden? Wat ben je, een heldere ster, die ‘schittert tussen een
ontaarde generatie’.9 Val je op “tussen alle slechten en oneerlijke mensen”?10 Of ben je een
kameleon? Pas je je kleur voortdurend aan aan je omgeving? Christelijk in de kerk, heel
anders door de week? Wat heb je over voor Jezus die zichzelf overhad voor jou?
4
Herziene Statenvertaling.
Vergelijk Johannes 8,44.
6
Vergelijk I Timoteüs 3,11; II Timtoteüs 3,2; Titus 2,3: ‘διαβολος’ vertaald met ‘kwaadspre(e)k(st)er’
7
Vergelijk Johannes 19,15.
8
Johannes 15,20.
9
Filippenzen 2,15.
10
Idem, Bijbel in Gewone Taal.
5
2. Jezus weet er alles van
‘Overwinnen’ – maar merk jij iets van strijd?
Jezus zegt: “Ik weet van de ellende en de armoede waarin u verkeert.” En: “Ik weet hoe u
belasterd wordt.” Elk van de zeven brieven in Openbaring 2 en 3 begint met “Dit zegt Hij
die…” – en dan stelt de Heer zich op een bepaalde manier voor. En eindigt met: “Wie
overwint zal…” – en dan volgt een belofte. ‘Overwinnen’ veronderstelt strijd. Als een kind
wordt gedoopt bidden we: “Dan zal het dapper strijden tegen de zonde, de duivel en heel
zijn rijk.” Wanneer je nooit ook maar iets merkt van lijden om Christus’ wil, mag je je
afvragen of dat niet aan jou ligt. Wanneer je niets terugziet van de vijandschap tussen slang
en vrouw; nooit iets voelt van de hielenbeet van Genesis 3,15, eveneens.
Geen recht op een comfortabel leventje
Wees niet zo dom om je kinderen te suggereren dat ze ‘een parel in Gods hand’ zijn; en
daarom recht hebben op een comfortabel leventje. Dat ze best boos op God mogen worden
als het leven lastig wordt. En dat dat het natuurlijk niks hoeft te kosten dat ze bij de kerk zijn.
Bereid hen liever voor op spanning. Vertel hun ook dat ze er nooit alleen voor staan. Hun
Heer is trouw. Hij zit aan Gods rechterhand.11 Niet uit te rusten na gedane arbeid. Jezus
“verblijft tussen de zeven gouden lampenstandaards” – zo begon de brief aan de kerk van
Efeze.12 Loopt rond en kijkt. Niet alleen maar om ons te controleren. Vooral om te zien wat
we nodig hebben. Om voor ons te bidden.
Hij heeft het allemaal meegemaakt
Jezus weet er alles van. Hij heeft zelf alles meegemaakt. Bemoedigende woorden uit
Hebreeën 4: “De hogepriester die wij hebben is er een die met onze zwakheden kan
meevoelen, juist omdat Hij, net als wij, in elk opzicht op de proef is gesteld, met dit verschil
dat hij niet vervallen is tot zonde.”13 Hij werd belasterd. De Joden zeiden tegen Pilatus: “We
hebben vastgesteld dat deze man ons volk van het rechte pad afbrengt en de mensen ervan
weerhoudt belastingen aan de keizer te betalen en dat Hij van zichzelf zegt de messiaanse
koning te zijn.”14 ‘In de tuin van de pijn’15 “viel zijn zweet in grote druppels als bloed op de
grond.”16 “Dit zegt Hij die dood was.” Ónze strijd met zíjn dood bekocht.
11
Hebreeën 10,12; I Petrus 3,22.
Openbaring 2,1.
13
Hebreeën 4,15.
14
Lucas 23,2; vergelijk Johannes 19,15: “De hogepriesters antwoordden: ‘Wij hebben geen andere koning dan
de keizer!’”
15
Opwekking 268.
16
Lucas 22,44.
17
Ook in Openbaring 1,17; 22,13. Ook 1,11 (Byzantijns).
12
Pagina
Een brief vol tegenstellingen
De brief aan Smyrna zit vol tegenstellingen. ‘De eerste en de laatste’;17 ‘die dood was en
leeft’; ‘armoede hoewel rijk; ‘Joden maar niet heus; ‘dood en lauwerkrans van het leven’. De
4
3. Je hoeft niet bang te zijn
afzender van de brief is Gods Zoon: bij de schepping betrokken18 en garant voor de
voltooiing. “Hij was rijk, maar is omwille van u arm geworden opdat u door zijn armoede rijk
zou worden,” schrijft Paulus.19 “Ik weet van de armoede, hoewel u rijk bent” is geen
dooddoener. Al ga je er doordat je christen bent materieel niet op vooruit, wat je in Jezus
bezit neemt niemand je af.20
De dood geen scheiding van God
Afgelopen week zijn twee gemeenteleden begraven. Het was verdrietig om afscheid te
nemen. Maar er was ook hoop en troost. We mogen aannemen dat Lammert van Dijken en
Teuntje Havinga ‘van de tweede dood geen schade ondervinden’. Jezus is gestorven, maar
nog belangrijker: opgewekt.21 Ter wille van Hem heeft de dood van onze geliefden hen niet
van God gescheiden.22 Geen ‘tweede dood’. Integendeel, hun sterven bracht hen juist
dichterbij Hem.23 Van geloven is niemand ooit minder geworden. Zelfs niet in Irak,
Afghanistan, Eritrea of Korea. En je onttrekken aan Christus’ kerk in Bedum, daar win je al
helemaal niets mee.
Voetbalcoryfeeën op een bordes
“Wees niet bang voor wat u nog te wachten staat”, zegt ‘de heerser over de vorsten van de
aarde’.24 “Jullie zullen het zwaar te verduren krijgen in de wereld, maar houd moed: Ik heb
de wereld overwonnen.”25 ‘Tien dagen zwaar te verduren’. Dat wil zeggen: een door God
beperkte tijd.26 Wij weten niet hoe het er in Nederland over vijftig jaar uitziet. Wij hebben
wel Openbaring 7 gelezen. Johannes zag het voor zich: ‘degenen die uit de grote
verschrikkingen gekomen zijn’. ‘Op de proef gesteld’. Maar ‘glansrijk gezegevierd’.27
Gelauwerd als Smyrnese atletiekgrootheden. Als voetbalcoryfeeën op het bordes van een
stadhuis.
Nu al gaan voor Jezus
Als je ergens bang voor moet zijn, dan niet “voor hen die wel het lichaam maar niet de ziel
kunnen doden”28 maar voor God wanneer je niet trouw bent aan je Heer. Wat doe jij als je
kiezen moet? Als geloven nog eens duur wordt? Het is verstandig om nu al te gaan voor
Jezus. Nu het eigenlijk niet zo moeilijk is. Dan hoef je niet bang te zijn voor als het erop aan
komt.
Pagina
5
Amen
18
Johannes 1,3.
II Korintiërs 8,9.
20
Hebreeën 10,34.
21
Romeinen 8,34.
22
Romeinen 8,38.39.
23
II Korintiës 5,8; Filippenzen 1,23.
24
Openbaring 1,5.
25
Johannes 16,33.
26
Matteüs 24,22.
27
Romeinen 8,37.
28
Matteüs 10,28.
19
Pagina
6