VUB

Werken met verhoorcoaches
Een praktijkgerichte reflectie
HCP Marc Bockstaele
Gent, 24 mei 2012
Historiek
 1999: Kennismaking
met de module ‘Personality
Profiling’ in de Cursus Forensic Interview, RCMP
(Ottawa 1999)
 December 2000: eerste cursussen verhoortechnieken
(RVT)
 2002: Studiedag ‘Personality Profiling’ CPS.
Beter: ‘Verhoorcompetenties’
 Zoektocht naar doctoraat
 2007-2011: doctoraat Lotte SMETS
 2011: eerste verhoorcoaches zijn opgeleid
 Toekomst: teams van hoog gespecialiseerde
verhoorders voor ‘specifieke verhoren’
Cursusteksten
 Nationaal
geharmoniseerd
 Modules voor basisverhoortechnieken
 Modules voor voortgezette vorming
 Alle cursusteksten staan permanent (digitaal)
ter beschikking van elke verhoorder
 Alle cursusteksten zijn gepubliceerd. Nog geen
enkele opmerking van magistratuur, advocatuur
of academische wereld
1. Wettelijk kader (Basismodule)
 Bewijswaarde van verhoren
 Art. 28quinquies en 47bis Sv. (Wet
Franchimont en
‘Salduzwet’)
 Rechten van verhoorde en verhoorder. Wat
betekent ‘recht om te zwijgen’?
 Ongeoorloofde middelen: loyaliteit van de
bewijsvoering en eerbied voor de fysieke en
psychische integriteit. Maar waar is de grens?
 Voorrecht van rechtsmacht, parlementaire en
diplomatieke onschendbaarheid
 Verhoor van dragers van een beroepsgeheim
 Anonieme verklaringen (Wet 8 april 2002)
2. Basiscommunicatie (Basismodule)
 Niet selectieve luistervaardigheden (doorpraten)
 Non-verbaal volgen: gelaatsuitdrukking, oogcontact,
hoofdknik, aanraken,…
 Verbaal volgen: hm, stiltes, respect tonen,…
 Selectieve luistervaardigheden (diepgang)
 Parafraseren (“Als ik het goed begrijp…”)
 Reflecteren (herhalen van sleutelwoorden)
 Gevoelsreflectie
 Samenvatten (ruimer dan parafrase)
 Confronteren
 Vragen stellen (open, gesloten, doorvragen…)
3. Waarnemen en geheugen
(Basismodule)
 Beperkingen
van zintuiglijke waarnemingen
 Waarnemen is selecteren
 Werking van het geheugen
 Reactiveren van het geheugenspoor. Gevaar van
suggestieve vragen
4.Voorbereiding van het verhoor
(Basismodule)
 Eerstelijnsverhoren
 Tweedelijnsverhoren
 Ken
de plaats delict (PD), de sporen, de zaak, het
feit, de verdachte
 Tijdstip en plaats van uitvoeren
 Verhoorplan. Verhoren zonder verhoorplan is varen
zonder kompas
 Welke zaakinformatie wordt niet/wel prijsgegeven
(cf. ‘Salduzwet’)
 Valkuilen tijdens een verhoor
5. Basisverhoortechniek (Basismodule)
 Er
bestaat geen universele verhoortechniek !
 Verhoren is niet in regels of theorieën te vatten
(equifinaliteit van gedrag)
 De verhoorder moet zich wèl bewust zijn van de
mechanismen tijdens de interactie (verhoor)
 Elke verhoorder ontwikkelt een eigen verhoorstijl
met een repertoire aan schemata die hij op het
juiste moment en in de gepaste volgorde vlug kan
activeren (flexibiliteit!)
6. Proces-verbaal (Basismodule)
 Objectief
samenvatten met de woordkeuze
van de verhoorde
 Geen ambtelijke of wettelijke formuleringen
 Vragen noteren bij cruciale fases
 Interpellaties
 Relaas van de omstandigheden waarin het
verhoor plaatsvond
 Wat niet in processen-verbaal: emoties,
persoonlijke meningen, …
 Slachtofferhulp
7.Verhoordercompetenties
(voortgezette opleiding)
 De
invloed van de persoonlijkheid van de
verhoorder op de kwaliteit van het verhoor
 Er bestaat geen blauwdruk voor een ideaal
verhoor. Naargelang de feiten, de bewijzen, de
omstandigheden, de persoonlijkheid van
verhoorde en verhoorder, zal elk verhoor
anders zijn
8. Cognitief verhoor
(voortgezette opleiding)
Getuigenverhoren (Fisher & Geiselman - 1990)
 Verwijder de emotionele barrières
 Herstel de samenhang – de context
 Volledige beschrijving
 Verander de volgorde van de gebeurtenissen
 Verander het perspectief
 Specifieke herinneringen
9. Forensische hypnose
(voortgezette opleiding)
 Omschrijving
 Wettelijk
kader
 Uitvoering
 Operationele aspecten
 Wanneer toepassen
 Procedure voor een hypnoseverhoor
 Accommodatie
 Rapportage (toestemming)
10. NLP
(voortgezette opleiding)
 Snel



en efficiënt contact maken (to make
rapport) door:
Matchen (van houding, gebaren, tempo, ritme,
pauzes, representatiesystemen,…)
Backtracken (herhalen van sleutelwoorden)
Sorting by other (empathie, volle aandacht
richten op het belang van de verhoorde)
11. Interculturele verhoren
(voortgezette opleiding)
 Beëdigde
tolken
 Wat is cultuur
 Cultuurverschillen
 Proxemics
 Oogcontact
 Aanraken
 Tonen van emoties
 Stiltes
 De culturele atlas (omgaan met stereotypen)
12. Argumenteren
(voortgezette opleiding)
 Argumenten
zijn pogingen om de ander van
een standpunt te overtuigen door dit
standpunt zo goed mogelijk te rechtvaardigen
 Drogredenen in de bekrachtiging
 Drogredenen in de weerlegging
 Drogredenen als ontwijking
 Bewijslast ontduiken
 De wedervraag: verbaal judo
13. RPM
(voortgezette opleiding)
 Rationalisatie: poging
te overtuigen dat gedrag voor
zichzelf en anderen gerechtvaardigd is
(-”Iedereen kan fouten maken”)
 Projectie: schuldtoewijzing op anderen of op de
situatie (-”Iedereen doet het, waarom ik niet”)
 Minimalisatie: verminderen van de ernst van de
daad (-”Het was een beoordelingsfout,…)
 Door
RPM maakt de verhoorder elementen
zichtbaar om de dader tot een waarheidsgetrouwe
bekentenis te bewegen
14. Analytisch verhoor
(voortgezette opleiding)
 Wetenschappelijke
input bij
verhoortechnieken. Wereldwijd jaarlijks een
paar honderd artikelen en onderzoeken in
verband met verhoren. Wetenschap is erg
verdeeld ! Moet de verhoorder die evolutie
zelf opvolgen???
 Herkennen van, en omgaan met emoties
 Verhoorstrategieën
 Sturen van het verhoor
15. Leugendetectie
(voortgezette opleiding)
 Leugens
en misleiding zijn langs 4 verschillende wegen
te ontdekken
 Non-verbale leugendetectie (emoties, bewegingen,
wegkijken,…)
 Verbale leugendetectie (gespreksinhoud en de wijze
waarop die wordt uitgesproken,…)
 Geschreven teksten analyseren (SCAN)
 Lichamelijke, fysiologische reacties (hartslag, bloeddruk,
zweetklieractiviteit) meten
 Aandachtspunten vergelijken met het basisgedrag
16. Audiovisueel verhoor volwassenen
(voortgezette opleiding)
 Bespreking
van de wetsbepalingen
 Praktische modaliteiten
 Competenties van de verhoorder
 Inrichting videoverhoorkamer
 Verhoorstrategie
 Bijstand van deskundigen tijdens
videoverhoor
 Correct toepassen van de ‘Salduzwet’
middels training
Samenwerking met de universiteit Gent
(criminologie en psychologie)
 Masterproeven
over:
Detectie van psychopathie tijdens verdachtenverhoren
 Psychopathieën. Zoeken naar een aangepaste verhoorstrategie
 Vrouwelijke psychopaten, welke verhoorstrategie?
 Toepassing van het concept ‘overdracht’ tijdens verhoren
 Woede. Herkennen van signalen en omgaan met woedende
personen
 Het gebruik van RPM bij verdachtenverhoren
 Selectieve amnesie. Echt of gefingeerd geheugenverlies?
 Interculturele verhoren
 Zelfonthulling van de verhoorder tijdens verhoren

Besluiten
 Verhoren
is core-business van de politie
 Kwaliteit van verhoren moet, mede door de
‘Salduzwet’ nog verhogen
 Er kan niet van elke politieambtenaar verwacht
worden dat hij alle verhoortechnieken, inclusief het
wettelijk kader, perfect beheerst
 Opleiding alleen is niet voldoende
 Verhoorders moeten opgevolgd worden
 Er moeten per politiedienst aanspreekpunten,
verhoorcoaches, geïnstalleerd worden
 Volgende stap: hoog gespecialiseerde verhoorders
voor specifieke situaties
Einde uiteenzetting