Bildung in een weerbarstige onderwijspraktijk

Bildung in de weerbarstige onderwijspraktijk
Door Martien Schreurs
Abstract van mijn referaat over Bildung in het voortgezette onderwijs
Tot op heden heeft het humanistische Bildungsideaal veel prestige gehad in de
onderwijswereld. In de hedendaagse discussie over het Bildungsideaal wordt echter vanuit
verschillende kanten gesteld dat het Bildungsideaal steeds omstredener is geworden. Er zijn
verschillende culturele en maatschappelijke transformaties –globalisering, massamigratie,
culturele diversiteit, de opmars van sociale media en de opkomst van de beeldcultuur- die
ertoe hebben geleid dat het Bildungsideaal telkens opnieuw ter discussie moet worden gesteld.
De verschillende herijkingen van het Bildungsideaal zijn steeds in samenspraak tussen
filosofen tot stand zijn gekomen.
Mijn bijdrage aan deze discussie is dat ik ook het perspectief van de leerlingen mee
willen laten wegen. In dit artikel wil ik niet alleen top down, maar ook bottom up, dat wil
zeggen vanuit de leerling zelf, naar de kwestie van de Bildung kijken. Iedere docent probeert
zijn of haar leerlingen te vormen of te ‘bilden’. Daartoe moet hij of zij een up-positie
innemen: de docent wil zijn of haar overvloed aan kennis en levenservaring overbrengen op
zijn of haar leerlingen. Om die missie te verwezenlijken, moet de docent een goede
werkrelatie creëren met zijn of haar leerlingen. Daarvoor moet de leraar ook van onderop –
bottom-up-, dat wil zeggen vanuit het perspectief van de leerling kunnen kijken. Een van de
manieren om het perspectief van de leerlingen te leren kennen, is dat een docent aan de
leerlingen vraagt hoe er een win win situatie kan ontstaan tussen de leerling en de leraren. In
dit artikel zal ik laten zien wat mijn gesprek met leerlingen heeft opgeleverd.
Door deze kwestie ook vanuit een bottom-up positie te bekijken, probeer ik de
gedachtenvorming over het Bildungsideaal een stap verder te brengen. Wat betekent Bildung
voor de leerlingen zelf en wat hebben zij over deze kwestie te zeggen? Wat drijft hen om te
willen leren en zich te ontwikkelen? En wat kunnen (Bildungs)filosofen en docenten hiervan
leren?
Bio
Martien Schreurs (1966) studeerde filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en humanistiek aan de
Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. Hij promoveerde in 2003 aan de Universiteit voor
Humananistiek met zijn proefschrift Postmoderne Bildung. In 2006 herschreef hij zijn proefschrift
tot een boek Literair laboratorium' dat werd gepubliceerd bij Uitgeverij Bioom/Sun. Hij gaf les in
diverse scholen in het voortgezette en hoger onderwijs en hij werkt vanaf 2005 als universitair docent
filosofie en educatie bij de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. Zijn lezingen en publicaties zijn
gewijd aan de Bildungsroman en de rol van het humanistische Bildungsideaal in het voortgezette
onderwijs.