Inkomstenbronnen van artiesten

Waar moet het management vandaag de dag op inzetten om de inkomsten van de artiest zo hoog mogelijk te houden?
FIEN VANHUYSSE
KATHO – DEPARTEMENT HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE –
HANTAL, BACHELOR BEDRIJFSMANAGEMENT, AFSTUDEERRICHTING
EVENTMANAGEMENT – AFSTUDEERJAAR 2013
VOORWOORD
Beste lezer
Plots is het zover. Laatstejaarsstudent. Stage. Eindwerk. Diploma. Allemaal woorden die toch
wel een enge ondertoon hebben. Althans voor mij.
Maar het engste is en blijft het eindwerk. Ik heb het al altijd gezien als een heel groot werk,
bestaande uit veel tekst en heel veel pagina’s.
Het heeft mij veel bloed, zweet en tranen gekost, maar uiteindelijk ben ik toch wel fier op dit
werk.
Ik ben ook heel wat wijzer geworden op gebied van inkomstenbronnen van artiesten. Als
buitenstaander kom je met veel van die bronnen niet in contact. Het is dus wel eventjes
schrikken als je ziet hoe complex het allemaal in elkaar zit en hoe weinig er uiteindelijk naar
de artiest zelf gaat.
Ik wil ook nog enkele mensen bedanken. Mensen die mij een duwtje in de rug gegeven
hebben en soms ook een goede ‘kick in the ass’ (toen het nodig was).
Eerst en vooral wil ik mijn eindwerkbegeleider, Jan Pauly bedanken. Dankzij zijn goede raad
en jaren ervaring slaagde ik erin dit eindwerk tot een goed einde te brengen. Ook tijdens de
les Muziekmanagement van Jan Pauly kreeg ik veel informatie mee die interessant was om
deze paper te schrijven.
Ik wil ook Hans Ascrawat bedanken. Hij bezorgde mij de nodige informatie voor de case en
zorgde er zo voor dat ik iets ‘nieuws’ kon vertellen.
Veel leesplezier!
2
INHOUDSTAFEL
1. KEUZE VAN HET ONDERWERP
2. LEESWIJZER
DEEL 1: CONCEPTUEEL KADER
1. INKOMSTENBRONNEN
i. FYSIEKE GELUIDSDRAGERS
1. CASSETTE
2. VINYL
3. CD
ii. STREAMING
1. SPOTIFY
2. DEEZER
3. SIMFY
iii. ONLINE STORES
1. ITUNES
2. EMUSIC
3. AMAZON
b. LIVECIRCUIT
c. AUTEURSRECHTEN
i. SABAM
ii. PLAYRIGHT
iii. SIMIM
iv. PUBLISHER
2. STEUN VIA DE OVERHEID
a. SUBSIDIEMOGELIJKHEDEN BINNEN HET KUNSTENDECREET
i. KUNSTENDECREET
ii. SUBSIDIES VOOR INDIVIDUELE KUNSTENAARS
iii. SUBSIDIES VOOR ORGANISATIES
b. ANDERE ONDERSTEUNINGSVORMEN
i. CULTUURINVEST
ii. MINITOELAGE
iii. AANBOD PODIUM
DEEL 2: ONDERZOEK
1. OVERZICHT MUZIEKINDUSTRIE
a. HET DIGITALE TIJDPERK
b. HET LIVECIRCUIT
c. ILLEGAAL DOWNLOADEN
d. CONCLUSIE
DEEL 3: CASE
1. KOSTEN VS OPBRENGSTEN: EEN VERGELIJKING
a. KOSTEN
i. LIVECIRCUIT
ii. MERCHANDISE
iii. PROMOTIEKOSTEN
iv. OPNAMEKOSTEN
v. VASTE KOSTEN
b. OPBRENGSTEN
2. ALGEMENE CONCLUSIE
BIBLIOGRAFIE
4
4
5
6
6
7
7
8
8
8
9
9
9
10
10
11
11
11
12
13
14
15
16
16
16
16
17
18
18
18
18
19
20
20
26
26
29
30
31
31
31
33
34
34
34
35
36
37
3
KEUZE VAN HET ONDERWERP
Een onderwerp kiezen voor je eindwerk is zonder twijfel een heel moeilijke opgave. Het
bepaalt tenslotte het slagen van je eindwerk in zekere mate.
Er waren twee keuzes. Ik kon een gemakkelijk onderwerp nemen, zodat ik niet al te veel
moest zwoegen en zweten tijdens het schrijven van mijn eindwerk. Of ik kon een onderwerp
kiezen dat mij echt interesseerde, een persoonlijk onderwerp. Het zwoegen en zweten moest
ik er dan maar bij nemen.
Ik ben zelf een fervente muziekfanate. Alle muziek die ik heb is volledig legaal aangekocht.
Ikzelf ben één van de weinige jongeren die nog fysieke cd’s koopt. Als liefhebber heb ik een
hekel aan het illegaal downloaden van cd’s, ook al kost het veel meer om alles legaal te kopen
(en er dus geld voor te betalen). Ik ben en blijf van mening dat, als je een echte
muziekliefhebber bent, je ervoor zorgt dat de artiesten hun muziek kunnen blijven maken. En
om dat te doen, hebben ze hun fans nodig.
Via dit werk wil ik graag bewijzen waarom het illegaal downloaden zo’n domper is op het
inkomen van artiesten. En ik wil ook bewijzen dat de muziekindustrie nog lang niet hersteld
is. Ik wil aan alle illegale downloaders bewijzen dat ze hun artiest moeten steunen. Want
zonder hun steun kunnen ze misschien geen muziek meer maken.
Ik besef heel goed dat het moeilijk is om iets nieuws te vertellen over dit onderwerp. Iedereen
weet ondertussen al dat de cd-verkoop fors gedaald is en dat artiesten dus minder inkomsten
genereren uit deze bron. Maar de vraag is echter waar het management dan wel op moet
inzetten om ervoor te zorgen dat de artiest zo veel mogelijk inkomsten genereert. En net dat
wordt onderzocht.
LEESWIJZER
Eerst en vooral worden alle verschillende soorten inkomstenbronnen wat verder uitgelicht. Op
deze manier kan de lezer het eindwerk beginnen lezen met de volledige kennis die nodig is
om alles correct te begrijpen en interpreteren.
Daarna wordt de muziekindustrie besproken. Welke veranderingen vonden er de laatste jaren
plaats en wat heeft dat als effect op de artiest en zijn inkomen?
Deze veranderingen worden aangetoond met grafieken waar de inkomstenbronnen van de
artiest duidelijk procentueel worden voorgesteld. We kijken naar de verschillende grafieken
over de jaren heen en trekken daaruit een conclusie.
Tot slot wordt er een case besproken. In die case zien we duidelijk welke kosten nu allemaal
komen kijken bij optredens, het opnemen van een cd,… en hoeveel dat dan uiteindelijk
opbrengt voor de artiest.
4
DEEL 1: CONCEPTUEEL
KADER
5
INKOMSTENBRONNEN
Om dit werk te begrijpen is het zeer belangrijk om de verschillende inkomstenbronnen te
kennen. Door de steeds evoluerende muziekindustrie komen er meer en meer bronnen bij. Als
we niet weten over welke bron het gaat of op welke manier die juist inkomsten genereert voor
de artiest, is het onmogelijk om dit werk te begrijpen.
Daarom worden de inkomstbronnen hieronder opgelijst. Ze worden onderverdeeld in 3
groepen: geluidsdragers, livecircuit en auteursrechten.
GELUIDSDRAGERS
Een eerste groep binnen de inkomstenbronnen van artiesten zijn de geluidsdragers. Hieronder
vallen alle vormen van ‘materialen’ die muziek vastleggen. Dit gaat dus over cd’s, vinyl,
cassettes,… ,maar dit gaat tegelijkertijd ook over online bestanden, aangezien deze ook
muziek ‘dragen’. Deze groep evolueert dus constant, aangezien er ook constant nieuwe
vormen van geluidsdragers ontstaan.
Hieronder worden de verschillende geluidsdragers nog eens opgesomd en verder uitgelicht.
FYSIEKE GELUIDSDRAGERS
Een eerste groep binnen de geluidsdragers zijn de fysieke geluidsdragers. Het zijn dus tastbare
materialen. Hoeveel deze opbrengen voor de artiest hangt af van het soort contract dat
afgesloten werd met het platenlabel. We bekijken even de opbrengst per afgesloten contract.
Stel: jouw cd, cassette of vinylplaat ligt voor €15 in de winkel. Daar moet je, ongeacht het
soort contract met het platenlabel, 21% btw van aftrekken en ook de winstmarge voor de
winkel zelf. Dan blijft er nog €10 over die verdeeld moet worden over de rechthebbenden.
Do it yourself: Bij DIY gaat de artiest alles zelf doen en alles ook zelf financieren. Zo brengt
de fysieke drager het meeste op, namelijk €10.
Distributiecontract: Bij een distributiecontract gaat de artiest alles zelf financieren, maar zal
hij beroep doen op een distributeur om zijn fysieke drager te verdelen in de winkels. De
distributeur neemt 30%, dus de artiest verdient bij dit contract €7 aan zijn fysieke drager.
Licentiecontract: Bij een licentiecontract koopt de platenfirma de licentie van de artiest om
de plaat te reproduceren. Hierbij gaat 30% naar de artiest, dus hij verdient met dit contract €3
voor zijn fysieke drager.
Artiestencontract: Bij een artiestencontract ondersteunt de platenfirma de artiest van begin
tot einde. Hij zorgt dat er muziek is, dat deze opgenomen wordt en dat deze gedistribueerd
wordt. De royalties voor de artiest liggen hier tussen de 2% en 12%. De artiest verdient dus
gemiddeld €0,8 voor zijn cd.
6
Dit zijn dus heel uiteenlopende cijfers. Je kan het meeste verdienen met jouw fysieke drager
als je alles zelf doet. Een artiestencontract brengt het minste op, dus deze komt minder en
minder voor.
Het is belangrijkste voor een artiest is dat hij perfect weet wat het contract juist vertelt.
Vooraleer je als artiest een contract afsluit moet je alle kleine lettertjes goed lezen en
begrijpen, zodat je zeker bent dat je op de goede plaats zit en met het goede contract.
CASSETTE
De cassette is de oudste vorm van geluidsdrager. Het is dus ook vanzelfsprekend dat deze niet
veel meer voorkomt. Hij werd als het ware vervangen door de cd.
Er zijn echter nog enkele grote muziekliefhebbers die over cassettes beschikken, maar ze zijn
nog heel moeilijk te krijgen.
VINYL
De vinylplaten zijn ook een oude vorm van geluidsdragers, maar ze zijn zeker en vast terug
van weggeweest. Meer en meer hedendaagse artiesten brengen hun muziek zowel op cd uit als
op vinyl. De ‘echte’ muziekliefhebbers investeren graag (en veel) in vinyl. “Ook muziek op
vinyl kent een heropleving bij de muziekfan.”(www.belgianentertainment.be)
Ook dj’s draaien nog met vinylplaten. Deze zijn dus niet verdrongen door de cd. Voor echte
muziekliefhebbers maken deze grammofoonplaten hun collectie compleet.
In onderstaande figuur zien we duidelijk dat de grammofoonplaat terug opleeft. Ze worden
beschouwd als collectors items, en de managementbureaus spelen daar dan ook op in. Sinds
2011 steeg de verkoop van vinylplaten met 17,7%.
Bron: Digital Music News
7
CD
De CD is vandaag de dag de meest populaire vorm van fysieke geluidsdrager. We kunnen
hierin twee soorten onderscheiden. We hebben enerzijds de albums. Dit is een CD die bestaat
uit meerdere liedjes. Anderzijds hebben we de singles. Meestal bieden deze plaats voor één
tot twee liedjes.
STREAMING
Streaming services zijn heel populair vandaag de dag. Er ontstaan meer en meer
sites/platformen waarop je muziek kan 1streamen. Deze zijn volledig legaal en genereren ook
inkomsten voor de artiest. Telkens een liedje beluisterd wordt, gaat er geld naar de artiest.
Streaming services moeten ook auteursrechten betalen, die dus ook bij de artiest terecht
komen.
Streaming is heel populair aan het worden in de muziekwereld, maar het is belangrijk om te
weten dat ze momenteel nog niet genoeg opbrengen om de muziekindustrie terug op peil te
krijgen. Dit is deels te wijten aan de platenlabels. Streaming services beschikken over een
enorme catalogus van songs. Ze willen ervoor zorgen dat hun gebruikers elke song die ze
maar willen, kunnen beluisteren. Om dit te kunnen doen, moesten de streaming services een
contract afsluiten met de platenlabels. En net daar hebben de platenlabels de inkomsten van
hun eigen artiesten van onder hun neus weggesnoept. Per stream krijgt de artiest €0,003 à
€0,004, terwijl de platenlabels 18% (!) krijgen.
Hieronder vind je nog eens de grootste spelers op de streamingmarkt.
SPOTIFY
“Spotify is een digitale muziekstreamingdienst waarmee je via je computer, smartphone of
tablet toegang krijgt tot miljoen nummers, wanneer je maar wil.”(www.spotify.com)
Spotify genereert zijn inkomsten uit twee verschillende bronnen.
Enerzijds hebben we de abonnees. Deze betalen €120 per jaar om
ongelimiteerd naar muziek te luisteren. Anderzijds hebben we ook
de advertenties die tussen de liedjes verschijnen bij de gratis versie
van Spotify. De adverteerders betalen een bepaalde som aan Spotify om hun reclamespotje te
laten afspelen, en zo genereert Spotify ook inkomsten.
Volgens de website van Spotify delen ze 70% van al hun inkomsten uit aan de
rechthebbenden. Hieronder vallen de artiesten, maar ook de platenlabels, de
auteursrechtenorganisaties,…
1
Bij streamen huur je als het ware je nummers. Je hebt ze niet als bestand staan op jouw computer, maar je
kan ze wel beluisteren als je de streaming services opent.
8
DEEZER
Deezer heeft, net zoals Spotify, twee verschillende gebruiksvormen.
Enerzijds heb je de gratis vorm, waar ook advertenties worden
gespeeld. Anderzijds heb je de betalende vorm. Voor €4,99 of €9,99
per maand kan je onbeperkt naar muziek luisteren zonder last te hebben van de reclames.
Deezer werkt via een website, terwijl je bij Spotify de software moet downloaden om muziek
te beluisteren.
Net zoals bij Spotify haalt Deezer ook inkomsten uit de abonnees en uit de advertenties.
Dankzij de deal met Belgacom kan je een abonnement kopen met internet, telefonie en
muziek via Deezer. En ook via deze inkomstbron kunnen de artiesten betaald worden.
SIMFY
Simfy is sinds kort ook beschikbaar in ons land. Het is, net zoals Deezer en
Spotify, ook een streaming service.
Deze haalt ook zijn inkomsten uit de abonnementen en uit de advertenties die in de gratis
versie worden afgespeeld. Er zijn bij Simfy ook twee soorten abonnementen. Net zoals
Deezer kosten deze €4,99 of €9,99/maand. Uit deze inkomsten wordt de artiest op een eerlijke
manier vergoed.
ONLINE STORES
Er zijn ook tal van programma’s of websites die online muziek aanbieden. Voor een lage prijs
kan je losse tracks of een volledig album aankopen. Je hebt de cd niet in je handen, maar wel
op jouw computer. Je betaalt dus voor een bestand, niet voor het fysieke album of de fysieke
single.
Het voordeel van deze online stores is dat je niet meteen een volledig album moet aankopen.
Als je maar één liedje wil, is dit perfect mogelijk.
De online stores worden wel bedreigd door de illegale downloadplatformen. Via deze
platformen kan je ook muziek downloaden, met het enige verschil is dat je er niet voor moet
betalen. Voor velen is dit dus heel aantrekkelijk. Maar ze staan er niet bij stil dat ze op deze
manier de artiest niet steunen. En als de artiest geen steun meer krijgt van zijn fans, kan hij
niet blijven bestaan.
Net zoals bij de aanbieders van fysieke geluidsdragers, nemen de online stores ook een
winstmarge op de muziek. En de btw gaat er ook van af. Daarnaast moeten ook mechanische
reproductierechten worden betaald door de stores, en deze worden ook afgetrokken van de
prijs. Als er dus een album verkocht voor €10, blijft er ongeveer €7 over voor de artiest. Maar
om jouw muziek beschikbaar te kunnen stellen op deze platformen, moet je bij een
2
aggregator passeren. Die eist natuurlijk ook een procent, maar dit varieert van aggregator tot
aggregator.
2
Een online distributeur die ervoor zorgt dat je jouw muziek online kan aanbieden.
9
Hieronder worden de bekendste online stores nog wat verder uitgelegd.
ITUNES STORE
“iTunes is een gratis programma waarmee je digitale muziek- en videobestanden op de
computer kunt ordenen en afspelen. Daarnaast is het ook een winkel waar je alles vindt wat je
nodig hebt om jezelf te amuseren.” (www.apple.com)
In de iTunes Store vind je meer dan 26 miljoen nummers van hoge
kwaliteit. De prijs van de nummers varieert. Recente, populaire songs
kosten €1,29. De andere songs kosten €0,99 of €0,69.
Je kan losse tracks kopen, maar je kan ook een album kopen (€9,99). Als je
al enkele nummers van het album gekocht hebt, worden deze van de prijs
afgetrokken. Dit bewijst dat iTunes een eerlijke vorm is van online muziek
aanbieden. De gebruiker betaalt een schappelijke prijs voor zijn muziek en de artiest krijgt
zijn verdiende inkomsten.
iTunes onthoudt ook de muziek die je reeds aankocht. Op basis van deze lijst toont iTunes jou
de ‘songs you might like’. En als extraatje zorgt iTunes er ook voor dat je meteen de volledige
achtergrond van de artiest ter beschikking hebt.
EMUSIC
“eMusic is an online music and audiobook store that operates by subscription. In exchange
for a monthly subscription eMusic users can download a fixed amount of tracks to their MP3
players per month.” (www.wikipedia.org)
eMusic is te vergelijken met iTunes. Je kan ook online muziek aankopen voor €0,49. Net
zoals bij iTunes koop je het bestand, niet de bestaande cd of single. Als je eerst enkele songs
van een album wil beluisteren en achteraf beslist om het gehele album te kopen, worden de
aangekochte songs ook van de prijs afgetrokken.
eMusic werkt meestal met een maandelijks abonnement. Je kan kiezen uit verschillende
pakketten, afhankelijk van jouw frequentie van muziek aankopen. Elke maand worden jouw
‘credits’ vernieuwd, en elke maand krijg je jouw afrekening.
10
Er bestaat ook een abonnement dat per trimester, per half jaar of per jaar moet worden
betaald. Deze vorm wordt minder gebruikt maar wordt wel aangeboden.
eMusic is, net zoals iTunes, ook een ‘slimme’ online store. Hij onthoudt jouw muzieksmaak,
en stelt artiesten of songs voor waarvan hij denkt dat je het ook leuk zo vinden. Zo kan je
constant nieuwe muziek ontdekken en kan je jouw muziekkennis tot in het oneindige
uitbreiden.
AMAZON
Amazon is net zoals iTunes en eMusic een online store. Je kan bij Amazon
ook muziek aankopen, maar hier gaat het over de fysieke muziek. Je koopt
dus geen bestand aan, maar de echte cd of single. Die wordt dan opgestuurd
naar jouw opgegeven adres. De muziek wordt ook aan een lage prijs
verkocht. Die prijzen zijn te vergelijken met deze van iTunes en eMusic.
Naast muziek verkoopt Amazon nog tal van andere goederen. Computers, tuingerief,
speelgoed, auto-onderdelen,… Je kan bijna alles vinden op Amazon.
LIVECIRCUIT
Een tweede groep is het livecircuit. Hieronder verstaan we elke vorm van muziek presenteren
aan het publiek. Dit hoeft dus niet noodzakelijk echt ‘live’ te zijn. Vandaag de dag kan je via
tal van kanalen optredens herbekijken. Ook het streamen van liveoptredens valt onder deze
noemer.
We zien een duidelijke verschuiving in het livecircuit. Vroeger brachten artiesten een cd uit,
en gingen dan touren om deze te promoten. Nu zien we echter dat artiesten veel meer gaan
optreden. Het is dus niet meer noodzakelijk om vooraf een cd uit te brengen. Ze stellen hun
songs voor aan het publiek, en als er genoeg geld verkregen is met die optredens wordt er een
cd uitgebracht.
AUTEURSRECHTEN
De laatste groep is de groep van de auteursrechten. Telkens een liedje van een bepaalde artiest
gebruikt wordt, moeten er auteursrechten betaald worden. In België zijn er voor de
muzieksector 3 belangrijke spelers. SABAM, PlayRight en SIMIM zorgen ervoor dat alle
rechthebbende beloond worden.
Naast deze organisaties hebben we ook nog de publisher. De publisher zorgt ervoor dat de
auteursrechten zoveel mogelijk opbrengen voor de artiest.
11
SABAM
“SABAM documenteert de werken van haar auteurs om, telkens als een werk van haar
repertoire openbaar uitgevoerd of vertoond wordt, de auteursrechten te innen en ze aan de
auteur uit te keren.” (www.sabam.be)
SABAM zorgt ervoor dat de auteur/componist een vergoeding krijgt als
zijn werk gebruikt wordt. Deze moet zich inschrijven bij SABAM.
Om zich in te schrijven moet er ‘lidgeld’ betaald worden. De auteur/componist kan een
aandeel kopen bij SABAM (€124). Als dit bedrag volledig betaald wordt, krijgt deze ook
stemrecht in de AV. Hij kan er ook voor kiezen om maar ¼ van een aandeel te kopen (€31).
Dan heeft hij geen stemrecht, maar geeft hij SABAM wel de toestemming om al zijn rechten
te beheren.
Als dit gebeurd is, beheert SABAM alle songs, ook al zijn deze nog niet geschreven. Het is
dus niet nodig om, telkens je een nieuwe song uitbrengt, deze aan te geven bij SABAM;
SABAM beheert automatisch jouw gehele repertoire.
Samengevat kunnen we dus stellen dat SABAM auteursrechten int van zodra de muziek aan
de buitenwereld wordt ‘getoond’. De concertorganisator, het radiostation, de tv-zender,…
moet dus betalen indien hij de muziek wil gebruiken.
SABAM int de auteursrechten op twee verschillende manieren. Enerzijds zijn er de
individuele inningen. Als je bijvoorbeeld muziek op een cd wil zetten, moet je op voorhand de
lijst van songs doorgeven aan SABAM. Voor deze nummers betaal je dan de mechanische
reproductierechten. SABAM weet dus op voorhand al aan wie deze rechten toebehoren.
Anderzijds hebben we de collectieve inningen. Daar zal SABAM ook auteursrechten innen,
maar het is nog niet bekend voor wie het geld bestemd is. Het bekomen geld wordt dan
verdeeld onder alle leden van SABAM.
Hieronder worden nog eens de belangrijkste auteursrechten opgelijst die SABAM int.
ALGEMEEN UITVOERINGS –OF OPVOERINGSRECHT
Als nummers uit het SABAM repertoire live worden uitgevoerd, door de auteur/componist
zelf of door andere artiesten, moet er daarvoor door de organisatoren een vergoeding worden
betaald.
12
UITVOERINGSRECHT VOOR HET UITZENDEN VAN MUZIEK
Als nummers uit het SABAM repertoire op de lokale omroep (radio, tv,..) worden
uitgezonden moet de omroep daar een vergoeding voor betalen.
MECHANISCH REPRODUCTIERECHT VOOR FYSIEKE DRAGERS
Als nummers uit het SABAM repertoire worden uitgebracht op een fysieke drager dan moet
de producent daar een vergoeding voor betalen.
Maar… als de artiest een cd, vinyl,… uitbrengt in eigen beheer kan hij, mits enkele
voorwaarden, vrijgesteld worden van het mechanisch reproductierecht.
MECHANISCH REPRODUCTIERECHT EN UITVOERINGSRECHT VOOR INTERACTIEF EN NIETINTERACTIEF ONLINE GEBRUIK VAN MUZIEK
Als nummers uit het SABAM repertoire aangeboden worden op een website (streaming, blog,
youtube,…), dan moet daarvoor een vergoeding betaald worden.
SYNCHRONISATIERECHTEN
Als nummers uit het SABAM repertoire gekoppeld worden aan beeldmateriaal, zoals een
reclamefilmpje, moet daarvoor een vergoeding betaald worden.
THUISKOPIE
De vergoeding voor de thuiskopie (=een kopie van een cd voor privé-gebruik) moet worden
betaald door de producenten van blanco dragers of apparaten waarmee je muziek kan
kopiëren. Die producenten rekenen die vergoeding dan door aan de klant (is inbegrepen in de
prijs van een blanco drager). Dit wordt geïnd door Auvibel, die op zijn beurt de inkomsten
verdeelt onder de leden van SABAM, SIMIM en PlayRight.
DJ-LICENTIE
Als een dj muziek wil spelen voor het grote publiek, mag dit niet via gekopieerde cd’s,
mp3s,… (zie ‘thuiskopie’). Daarvoor moet een vergoeding betaald worden, en die heet djlicentie. De dj betaalt deze vergoeding en mag dan wel via gekopieerde cd’s of mp3s muziek
spelen.
PLAYRIGHT
“PlayRight zorgt voor het collectieve beheer van de
naburige rechten van uitvoerende kunstenaars. We innen,
beheren en verdelen de vergoedingen waarop
uitvoerende kunstenaars recht hebben zoals de
thuiskopie, de billijke vergoeding en het leenrecht.”
(www.playright.be)
BILLIJKE VERGOEDING
De Billijke Vergoeding is een vergoeding voor de uitvoerende muzikant en de producenten
van muziek. De Billijke Vergoeding moet betaald worden indien de muziek van een bepaalde
artiest publiek gesteld wordt.
Deze komt ook bovenop de SABAM-vergoeding. Het is dus perfect mogelijk dat je én
SABAM én Billijke Vergoeding moet betalen.
13
Deze vergoeding kreeg de naam Billijke Vergoeding omdat ze niet via de wet is opgelegd. Ze
is na lang overleg met gebruikers een vaste waarde geworden, maar is niet erkend door de
wet.
LEENRECHT
Dankzij het leenrecht krijgt de artiest ook een kleine vergoeding als zijn cd uitgeleend wordt
(bv. in bibliotheken,…). De wet rond het leenrecht staat nog niet echt op punt, dus daar haalt
de artiest niet zo veel inkomsten uit.
THUISKOPIE
De vergoeding voor de thuiskopie moet worden betaald door de producenten van blanco
dragers of apparaten waarmee je muziek kan kopiëren. Die producenten rekenen die
vergoeding dan door aan de klant (is inbegrepen in de prijs van een blanco drager).
Zo krijgt de artiest ook zijn deeltje van de inkomsten waar hij recht op heeft.
NABURIGE RECHTEN
PlayRight zorgt voor een vergoeding voor de uitvoerende muzikant. De muzikant moet zich,
net als bij SABAM, inschrijven bij PlayRight. Het verschil met SABAM is dat PlayRight de
uitvoerende muzikant voorziet van een vergoeding. Het is namelijk niet altijd zo dat de
componist de muziek ook uitvoert. Denk aan Idool. Meestal wordt een liedje geschreven voor
de winnaar. De winnaar is dan dus geen componist, maar wel de uitvoerende muzikant.
SIMIM
“SIMIM heeft tot doel om op een zo effectief mogelijke wijze de
rechten voor de muziekproducenten te innen en te verdelen onder de
rechthebbenden.” (www.simim.be)
BILLIJKE VERGOEDING
De Billijke Vergoeding is een vergoeding voor de uitvoerende muzikant en de producenten
van muziek. De Billijke Vergoeding moet betaald worden indien de muziek van een bepaalde
artiest publiek gesteld wordt.
Deze komt ook bovenop de SABAM-vergoeding. Het is dus perfect mogelijk dat je én
SABAM én Billijke Vergoeding moet betalen.
Deze vergoeding kreeg de naam Billijke Vergoeding omdat ze niet via de wet is opgelegd. Ze
is na lang overleg met gebruikers een vaste waarde geworden, maar is niet erkend door de
wet.
KABELRECHTEN
“Wanneer een radio- of Tv-station naast de traditionele uitzending van het signaal ook
gebruik maakt van de kabel om zijn programma’s tot bij de kijker te brengen, dan moet voor
deze distributievorm ook een vergoeding betaald worden aan de muziekproducenten. Simim
int de vergoeding rechtstreeks.” (www.simim.be)
14
THUISKOPIE
De vergoeding voor de thuiskopie moet worden betaald door de producenten van blanco
dragers of apparaten waarmee je muziek kan kopiëren. Die producenten rekenen die
vergoeding dan door aan de klant (is inbegrepen in de prijs van een blanco drager).
Zo krijgt de artiest ook zijn deeltje van de inkomsten waar hij recht op heeft.
ACHTERGRONDMUZIEK PRODUCENTEN
“Het maken van reproducties ten behoeve van achtergrondmuziek is onderworpen aan het
exclusieve recht van de muziekproducent.” (www.simim.be)
Als je dus een compilatie maakt om in jouw café, restaurant,… af te spelen als achtergrond
muziek, moet je daar ook een vergoeding voor betalen. SABAM int voor de
auteur/componist, SIMIM int dit voor de producent.
PUBLISHER
Een laatste, heel belangrijke speler binnen de auteursrechten, is de publisher. De publisher
zorgt ervoor dat de artiest zo veel mogelijk geld uit de auteursrechten kan halen. Dit gebeurt
door muziek te koppelen aan reclamespots, videogames, films,…
De publisher moet zich ook verplicht aansluiten bij SABAM. SABAM int
synchronisatierechten, en een deel van die rechten komen ook aan hem toe.
Naast zijn taak om ervoor te zorgen dat de auteursrechten zoveel mogelijk opbrengen, zorgt
de publisher vaak ook dat de artiest een cd kan maken. Heel veel cd’s zijn gemaakt met de
voorschotten van de publisher. Hij berekent als het ware het bedrag dat hij kan verdienen met
de auteursrechten, en leent dit dan aan de artiest. Natuurlijk is het dan de bedoeling dat de
auteursrechten genoeg opbrengen zodat de publisher zijn geld terug ziet.
15
STEUN VIA DE OVERHEID
Naast de verschillende inkomstenbronnen kan de artiest ook rekenen op steun van de
overheid. Enerzijds zijn er tal van subsidies ter beschikking voor kunstenaars, die vastgelegd
zijn binnen het Kunstendecreet.
Anderzijds zijn er ook organisaties die de artiest financieel steunen.
SUBSIDIEMOGELIJKHEDEN BINNEN HET KUNSTENDECREET
KUNSTENDECREET
“Het Kunstendecreet richt zich tot het professionele kunstenveld, concreet kunstenaars en
organisaties werkzaam in of behorend tot een van de volgende sectoren of mengvormen
daarvan: theater, muziektheater, dans, kunstencentra, werkplaatsen, kunsteducatie, muziek,
audiovisuele kunsten, sociaal-artistiek, architectuur, vormgeving, beeldende kunsten, en
nieuwe media.
Daarnaast biedt het de mogelijkheid om subsidies aan te vragen voor (niet-literaire)
publicaties, opnameprojecten en internationale initiatieven.” (www.kunstenenerfgoed.be)
Binnen het Kunstendecreet bestaan er twee grote vormen van subsidiëring. De subsidies voor
individuele kunstenaars en de subsidies voor organisaties.
SUBSIDIES VOOR INDIVIDUELE KUNSTENAARS
Deze subsidiëring gebeurt vooral via ontwikkelingsgerichte beurzen, projectsubsidies en
creatie-opdrachten. De meeste muzikanten komen hiervoor niet in aanmerking, dus deze vorm
van subsidiëring komt niet veel voor in de muziekwereld. We gaan hier ook niet verder op in.
Binnen deze subsidies hebben we wel nog andere vormen van subsidiëring die voor beide
(individuele kunstenaars en organisaties) toegankelijk zijn. Het gaat hier over subsidies voor
opnameprojecten of een tussenkomst in reis –en transportkosten.
OPNAMEPROJECTEN
Als je als artiest een cd wil opnemen, kan je daarvoor subsidies aanvragen bij de overheid.
Het is wel belangrijk om te weten dat je niet zomaar subsidies kan verkrijgen. Je moet een
complex dossier invullen en afgeven, je moet duidelijk omschrijven waarvoor je het geld zal
gebruiken,…
Om een subsidie te krijgen voor een opnameproject, moet je minimum 1000ex. aanmaken en
moet er minimum 60% bestemd zijn voor verkoop. Dit zorgt ervoor dat beginnende artiesten
vaak niet in aanmerking komen voor deze subsidie. Als beginnende band is het heel moeilijk
om al meteen zoveel cd’s te maken en deze ook verkocht te krijgen.
16
TUSSENKOMST REIS-, VERBLIJF- EN TRANSPORTKOSTEN
Deze naam spreekt voor zich. Het gaat hier over een subsidie die je als artiest kan aanvragen
voor jouw reiskosten. Ze worden vooral toegekend aan beginnende artiesten die projecten in
het buitenland willen verwezenlijken. De overheid wil de Vlaamse artiest als het ware
aanmoedigen om zich in het buitenland te gaan bewijzen.
Wel één heel belangrijk detail: je krijgt het geld niet meteen. Dit wil dus zeggen dat je als
artiest alles moet kunnen betalen (voorschieten), maar de overheid betaalt jou wel terug.
SUBSIDIES VOOR ORGANISATIES
Organisaties kunnen, net zoals individuele kunstenaars, ook een aanvraag indienen voor
bovenstaande subsidies. Naast deze twee vormen, zijn er ook nog twee andere vormen van
subsidiëring die enkel bedoeld zijn voor organisaties.
WERKINGSSUBSIDIES
De werkingssubsidie is een subsidie die een professionele organisatie, hier een muziekclub of
festival, kan aanvragen om zijn dagelijkse werking mee te financieren. Net zoals bij alle
andere subsidies moet een dossier opgemaakt worden waarin duidelijk omschreven staat voor
welke doeleinden het geld gebruikt zal worden, wat de organisatie met deze subsidie wil
bereiken,…
De werkingssubsidie kan over vier of twee jaar gaan. De vierjarige subsidie is vooral
interessant voor organisaties die al een tijdje bestaan. Met deze subsidie kunnen ze een
langetermijnsplan opstellen en kunnen ze ook wat ‘nieuwe’ dingen realiseren.
De tweejarige subsidie wordt vooral aangevraagd door nieuwkomers. Het is een mooi
extraatje voor de start van hun organisatie en kan hen het nodige financiële duwtje in de rug
bezorgen.
PROJECTSUBSIDIES
Waar de werkingssubsidie over de gehele organisatie gaat, gaat de projectsubsidie over één
enkel project. Als je als muziekclub bijvoorbeeld een grootschalig event wil organiseren, kan
je een projectsubsidie aanvragen bij de overheid. Zo heb je een groter budget en kan je meer
realiseren.
Je kan als organisatie wel een projectsubsidie aanvragen als je niet in aanmerking komt voor
de werkingssubsidie. Nadeel hiervan is wel dat de projectsubsidie maar over één jaar gaat, en
dat deze dus telkens opnieuw moet aangevraagd worden.
17
ANDERE ONDERSTEUNINGSVORMEN
Naast de subsidiemogelijkheden binnen het Kunstendecreet zijn er ook nog enkele
organisaties die kunstenaars steunen.
CULTUURINVEST
Een eerste organisatie die de artiest van financiële middelen voorziet is CultuurInvest. De
naam zegt het zelf: CultuurInvest doet een investering. Dit wil dus zeggen dat de artiest een
soort van ‘lening’ aangaat bij deze organisatie. Het is de bedoeling dat het geld nuttig gebruikt
wordt zodat er winst gemaakt wordt en zodat de artiest de investering kan terugbetalen.
Om een investering van CultuurInvest te verkrijgen, moet je met een degelijk businessplan op
de proppen komen. Je moet er dus als artiest heel wat werk in stoppen, maar het kan wel heel
gunstig zijn voor jouw verdere ontplooiing.
MINITOELAGE
Ook de minitoelage zorgt ervoor dat de artiest een bepaald project kan realiseren als hij even
in geldnood zit. Het gaat hier ook om een investering, net zoals bij CultuurInvest.
De minitoelage kan niet gecombineerd worden met een andere vorm van ondersteuning door
de overheid. Ze moet terugbetaald worden binnen een periode van 4 jaar en schommelt tussen
de €500 en €7500 euro.
AANBOD PODIUM
Aanbod Podium is een website waarop je artiesten kan boeken aan een lagere prijs. Aanbod
Podium (lees: de overheid) betaalt een deel van de gage van de artiest, waardoor de
concertorganisator minder moet betalen dan de normale prijs.
Om in aanmerking te komen moet je beloven aan Aanbod Podium dat je voor 2 jaar hetzelfde
repertoire zal spelen. Als je goedgekeurd wordt, kom je voor 2 jaar in de lijst terecht.
18
DEEL 2: ONDERZOEK
19
OVERZICHT MUZIEKINDUSTRIE
De muziekindustrie heeft de laatste jaren serieuze veranderingen ondergaan. Dat de
muziekindustrie niet stilstaat, is natuurlijk vanzelfsprekend. Maar sommige veranderingen
zijn nefast voor de artiest en voor zijn inkomen.
HET DIGITALE TIJDPERK
Een eerste grote verandering is de forse daling in de cd-verkoop. Fysieke cd’s zijn minder en
minder populair en worden minder en minder verkocht.
Daartegenover staat wel de groeiende populariteit van de online muziekverkoop. Volgens een
onderzoek van BEA (Belgian Entertainment Association) is het streamen van muziek goed
voor 3% van de inkomsten voor de Belgische muziekindustrie.
Bron: Belgian Entertainment Association
In bovenstaande tabel is duidelijk te zien dat de losse tracks hun weg gevonden hebben in de
wereld van de digitale muziek. Fysieke singles worden nog heel weinig verkocht, terwijl ze
op digitale platformen heel populair zijn. Daartegenover zien we dat de online verkoop van
albums nog traag op gang komt.
De globale online muziekverkoop blijft stijgen. Meer en meer online platformen proberen
aanwezig te zijn over de hele wereld. Spotify en Deezer zijn sinds 2011 beschikbaar in ons
land en dat werpt zijn vruchten af. In onderstaande figuur worden de globale digitale
inkomsten over de jaren heen voorgesteld. Ze blijven fors stijgen, en dat zullen ze
ongetwijfeld nog even blijven doen.
Bron: Digital Music Report 2013 (IFPI)
20
Er wordt ook soms vergeten dat elke nieuwe drager een negatief effect heeft op de oudere
dragers. Zo werd de cassette verdreven door de vinyl, en werd die op zijn beurt verdreven
door de cd. Het is dus niet uitzonderlijk dat de opkomst van streaming services en online
stores de cd-verkoop in het nauwe drijft.
Dat streaming vandaag de dag heel populair is, moeten we niet meer vertellen. Volgens een
onderzoek van Ipsos MediaCT zijn de streaming services in sommige landen zelfs populairder
dan de online stores.
21
In onderstaande grafieken worden de verschillende inkomstenbronnen procentueel
voorgesteld per jaar. We zien duidelijk dat het aandeel van de cd elk jaar fors daalt, en dat er
ook heel wat nieuwe bronnen bijgekomen zijn.
In de grafiek van 2003 zien we duidelijk dat het
digitale tijdperk nog niet begonnen was.
We zien enkel fysieke geluidsdragers, met in
het bijzonder de cd. Hij zorgde in 2003 voor
maar liefst 94,8% van de inkomsten voor de
artiest.
De grafiek van 2004 ziet er al meteen heel wat
anders uit. Het valt meteen op dat er enkele
extra’s bijgekomen zijn, zoals downloads.
We zien ook dat de cd-verkoop zijn eerste
daling kent. In 2004 is het namelijk 92,7%,
2,1% minder dan in 2003.
22
De grafiek van 2005 ziet er nog meer overladen uit.
Streaming komt zijn aandeel ook opeisen en meer en
meer bronnen worden uitgebreid met het woordje
‘download’.
We zien ook dat er in 2005 voor het eerst ‘mobile’ te
lezen staat. Smartphones komen meer en meer op, en
je kan dus meer en meer met je gsm gaan doen.
Dus ook muziek gaan streamen en beluisteren.
De cd-verkoop krijgt ook een serieuze deuk. Hij is in
vergelijking met 2004 7,1% gezakt.
In 2006 zien we de cd-verkoop alweer wat dalen.
En dat terwijl de online platformen meer en meer
plaats innnemen. In 2006 zijn deze goed voor
16,1% van de inkomsten. En het ziet ernaar uit dat
dit enkel maar zal stijgen.
In 2007 kreeg de cd-verkoop zijn zwaarste daling.
Op één jaar tijd ging deze 10% achteruit. Een
serieuze deuk, maar die deuk wordt deels
weggewerkt door de online platformen.
Streaming, downloading, mobile zijn de nieuwe
begrippen in de muziekindustrie. Samen zijn ze
goed voor ¼ van de inkomsten.
23
In 2008 is het officieel. De fysieke singles zijn
verdwenen. Dit wil natuurlijk niet zeggen dat losse
tracks niet meer populair zijn. Ze vinden hun weg in
het online wereldje, terwijl de albums nog wat
achterblijven.
In 2009 zien we een nieuwe bron verschijnen.
synchronisatie. Deze is al meteen goed voor 2,6%
van de inkomsten. De artiest moet zijn inkomen
ergens anders zien te halen, en dat gebeurt vanaf
2009 ondermeer door zijn muziek aan reclamespots
e.d. te linken.
2010, het jaar waarin de LP een tweede leven kreeg.
Terwijl alle andere fysieke dragers richting de 0%
gaan, gaat de LP richting de 2%. De liefhebbers
willen terug geld investeren in de oude maar o zo
charmante LP.
24
In 2011 slaagt de vinyl single er ook in om terug
positief te worden. Met een miniem aandeel van
0,1% vindt hij zijn weg terug in het
inkomstenmodel van de artiest.
In 2012 is het meer dan duidelijk. De fysieke
dragers worden stilaan verdreven door het internet.
In vergelijking met 2003 is de CD-verkoop 59% (!)
gedaald.
Maar bizar genoeg blijft de verkoop van de LP
stijgen. Meer en meer bands brengen hun muziek
ook uit op LP. Het worden collectors items, en de
echte muziekliefhebber wil er een aardig bedrag
voor neertellen.
Deze cijfers bewijzen het. Het digitale tijdperk leeft. En hoe. Jaar na jaar zagen we de cdverkoop dalen met een bepaald percentage, terwijl het online aandeel met bijna datzelfde
percentage steeg. De cd-verkoop daalde in 9 jaar tijd met bijna 60%, maar de nieuwe
platformen zorgen voor tal van nieuwe inkomstbronnen voor de artiest.
25
HET LIVECIRCUIT
Doordat de cd-verkoop zo veel gedaald is en de online verkoop er nog niet in geslaagd is om
dat gat te dichten, moeten de artiesten hun inkomen ergens anders zien te vinden. En dit is
waar het livecircuit er aan te pas komt.
Artiesten gaan meer en meer touren, om zo hun muziek te promoten. In België hebben we een
heel ruim aanbod aan podiummogelijkheden.
We hebben enerzijds de kleinere ‘clubs’, zoals AB in Brussel en de Vooruit in Gent.
Anderzijds beschikken we ook over grotere concertzalen, zoals het Sportpaleis in Antwerpen.
En natuurlijk mogen we ons ruim aanbod aan festivals niet vergeten. Met ons kleine landje
zijn we wereldwijd beroemd wegens ons groot aanbod aan zomerfestivals.
We hebben veel geluk in België met al deze kansen, maar ze zijn voor de artiest broodnodig.
Het livecircuit speelt een steeds belangrijkere rol in het inkomstenmodel van de artiest. De
gages van artiesten liggen ook steeds hoger. Dit is enerzijds te wijten aan de bekendheid van
de artiest. Hoe bekender je bent, hoe meer geld je kan vragen voor een optreden. Maar
anderzijds is dit ook te wijten aan de gedaalde inkomsten uit cd-verkoop. Als de artiest zijn
geld niet uit deze bron kan halen, dan moet hij het ergens anders gaan zoeken. En dat is
vandaag de dag in het livecircuit.
We zien ook een duidelijke verandering in de reden waarom artiesten zo veel gaan optreden.
Vroeger maakten artiesten een plaat en brachten deze uit. Daarna gingen ze met die plaat
touren om ze zoveel mogelijk te promoten en ze dus zoveel mogelijk te verkopen.
De laatste jaren zien we echter dat dit verandert. Nu gaan artiesten zoveel mogelijk gaan
optreden. Het is dus niet meer noodzakelijk om te gaan touren met een nieuwe plaat op zak.
ILLEGAAL DOWNLOADEN
Het illegaal downloaden leidde een periode van grote verandering in voor de muziekindustrie.
Er kwamen tal van sites online waar je niets moest betalen voor de muziek. Allemaal heel
aantrekkelijk natuurlijk, maar velen vergeten dat ze zo hun favoriete artiest niet steunen.
Volgens het Digital Music Report 2013 (IFPI) bezoekt 32% van alle internetgebruikers nog
altijd illegale sites. Dit wil natuurlijk niet zeggen dat er ook effectief 32% is die iets
downloadt via die site, maar ze gaan er wel naar op zoek.
Ook dankzij het opkomen van de streaming services (Spotify, Deezer, Simfy,…) kent de
illegale downloadmarkt al heel wat minder ‘gebruikers’. Ze worden beschikbaar in meer en
meer landen en vormen op die manier een goed alternatief voor de illegale downloads.
“Just two years ago, the largest international services such as iTunes, Spotify and Deezer
were present in just over 20 countries. Today they are in more than 100.” (Frances Moore,
chief executive IFPI)
26
In onderstaande figuur zien we dat 62% van alle internetgebruikers legale platformen
gebruikt.
Bron: Digital Music Report 2013 (IFPI)
Megaupload, één van de grootste illegale downloadsites, werd in 2012 offline gehaald. De
oprichters van deze site kregen een aanzienlijke boete en hebben volgens het gerecht
criminele feiten gepleegd. Er hangt hen een serieuze straf boven het hoofd, en dat maakte
enkele andere 3cyberlockers bang. In onderstaande figuur zien we dat, sinds het sluiten van
Megaupload, de andere cyberlockers ook een stap achteruit doen.
Bron: Digital Music Report 2013 (IFPI)
Het Digital Music Report 2013 (IFPI) beschrijft de verschillende stappen die moeten
ondernomen worden om komaf te maken met al deze illegale downloadsites.
Eerst en vooral moet er meer controle zijn op advertising. Er zijn heel veel bedrijven die,
meestal zonder dat ze het zelf weten, adverteren op illegale downloadsites.
3
Cyberlockers zijn als het ware ‘digitale harde schijven’. Je kan tal van bestanden opslaan op jouw persoonlijke
account. Daarna kan je jouw account delen met ‘vrienden’, zodat zij ook toegang hebben tot jouw bestanden.
27
En net dit zorgt ervoor dat deze kunnen blijven bestaan. Dankzij de advertenties kunnen de
sites geld innen en zo kunnen ze zonder problemen verder doen met het verspreiden van
illegale muziek.
Daarnaast is het ook belangrijk dat de zoekmachines geen voorrang geven aan de illegale
downloadsites. In onderstaande figuur zien we dat de eerste pagina op elke zoekmachine uit
meer dan 60% aan illegale links bestaat. Dit cijfer moet radicaal dalen om de illegale
downloadsites zo weinig mogelijk overlevingskansen te bieden.
Ten laatste is het ook belangrijk dat de ISPs (Internet Service Providers) de toestemming tot
deze illegale sites blokkeren. In vijf Europese landen, waaronder België, werd The Pirate Bay
offline gehaald. Dit zorgde meteen voor een daling van het aantal gebruikers met 67%. (IFPI)
Steve Jobs besloot in 2004 om iTunes op te richten. Dankzij dit legale platform steeg de
online verkoop aanzienlijk. Dit ging ook meteen het illegaal downloaden al een beetje tegen.
Het legale, digitale tijdperk was begonnen, en langzaam aan volgden meer en meer nieuwe
platformen. En net dankzij deze platformen krijgen de illegale platformen een deuk.
Er komen ook steeds nieuwe sites of softwares om legaal muziek te downloaden bij. Zo
lanceerde Google in 2011 Google Music. Sinds kort is die ook beschikbaar in ons land. Ook
Twitter lanceerde een nieuwe muziekapp; #music. Momenteel is die enkel beschikbaar voor
iPhone, maar het is de bedoeling dat dit uitgebreid wordt. Dankzij al deze goedkope
alternatieven worden de illegale downloads onderdrukt.
28
CONCLUSIE
De muziekindustrie onderging de laatste jaren tal van veranderingen. De artiesten kregen het
moeilijker en moeilijker en zagen hun inkomen dalen.
In 2012 is de muziekindustrie begonnen met zijn herstel. Na vele jaren van verlies kent ze in
2012 een positieve stijging. Met een schuchtere 0,2% kreeg ze terug een beetje hoop.
Er worden ook meer en meer maatregelen genomen om de illegale downloads tegen te gaan.
IFPI benoemt 2013 tot het jaar waarin ze piraterij zullen tegengaan door samen te werken met
adverteerders, zoekmachines,…
Maar we moeten toch realistisch blijven. Veel online diensten zijn nog niet optimaal en
genereren voor de artiest niet het nodige geld. De muziekindustrie heeft nog een lange weg te
gaan vooraleer deze volledig hersteld is, en dat moeten we in ons achterhoofd blijven houden.
29
DEEL 3: CASE
30
KOSTEN VS OPBRENGSTEN: EEN VERGELIJKING
Voor dit deel van mijn eindwerk ging ik op bezoek bij Hans Ascrawat. Hans is manager van
Goose, SX, Das Pop en tal van andere Vlaamse artiesten die een goede, buitenlandse reputatie
hebben of aan het opbouwen zijn.
Ik wilde graag weten waar het grootste deel van de inkomsten van de artiesten vandaan komt
en hoe dat tegenover de kosten staat die ervoor gemaakt worden.
KOSTEN
Alles wat een artiest doet kost natuurlijk ook geld. Veel geld. Hieronder worden alle kosten
beschreven waarmee een artiest te maken heeft. Veel van deze kosten zijn onbekend voor ons,
dus het is toch wel even schrikken als je al ze allemaal opgelijst ziet.
LIVECIRCUIT
Het livecircuit is de laatste jaren heel belangrijk geworden voor de artiest. Door de gedaalde
cd-verkoop zijn de artiesten als het ware verplicht om meer en meer concerten te geven.
Maar daar komen natuurlijk ook heel wat kosten bij te pas. De kunst is om deze kosten terug
te verdienen en er toch ook nog geld aan over te houden.
Het is heel moeilijk om op de kosten binnen het livecircuit een exact cijfer te plakken. Een
artiest speelt bijvoorbeeld meer in de zomer, waardoor de kosten in die periode dus een pak
hoger liggen dan tijdens het jaar. Anderzijds hangt het ook af van de plaats waar de band
speelt. In veel landen moet er een taks betaald worden door de artiest om daar te mogen
spelen. Natuurlijk zal de gage ook aangepast worden aan de tourkost. Als de artiest veel
uitgaven moet doen om ergens te spelen, zal hij automatisch ook een hogere gage eisen.
Algemeen kunnen we stellen dat ongeveer 30% à 50% van alle gemaakte kosten toekomen
aan de kosten voor het livecircuit.
LONEN
Een eerste kost die komt kijken bij een optreden zijn de lonen. Om een concert te kunnen
geven moeten natuurlijk heel wat derden ingeschakeld worden. En natuurlijk moeten deze ook
hun brood verdienen met die concerten, dus er moeten lonen uitgekeerd worden.
31
BANDLEDEN
Voor de meeste artiesten is hun muziek hun inkomen. Dit wil dus zeggen dat ze als het ware
‘werken’ terwijl ze muziek maken. En iedereen die werkt heeft recht op een loon. De artiesten
krijgen dus een ‘loon’ voor hetgeen ze doen. Dit is al een eerste, niet te onderschatten kost die
komt kijken bij het organiseren van een concert.
PRODUCTIE
Er moet natuurlijk ook voor gezorgd worden dat de artiest niets tekort komt tijdens zijn tour
of optreden. Catering en overnachting zijn onmisbaar voor de artiest.
Daarnaast moet er ook nog vanalles gehuurd worden. We denken hierbij aan de backline, het
licht, het geluid,…
CREW
Om een concert in goede banen te leiden hebben we een crew nodig. Het gaat hier over
techniekers (licht & geluid), maar ook over mensen die ervoor zorgen dat de planning
nageleefd wordt, dat alles verloopt zoals afgesproken en dat iedereen ook weet wat zijn taak
is.
Om dit te kunnen doen zijn er productiemedewerkers nodig. Ook voor deze mensen is dit hun
broodwinning, dus zij hebben ook recht op een loon.
TRANSPORT
Een tweede kostenpost is het transport. Al het materiaal moet terplekke geraken, en de artiest
natuurlijk ook. Vaak moeten daarvoor extra vervoersmiddelen ingehuurd worden.
De grootste bands hebben hun eigen tourbus, maar in België worden die meestal gehuurd via
een externe firma. Daarbij komt ook nog eens de kost van de chauffeur, want niet iedereen
mag met een bus rijden.
De kost voor het transport hangt natuurlijk ook af van de plaats waar de band moet spelen.
Een rit naar Italië is vanzelfsprekend duurder dan een rit naar Brussel voor de Belgische
artiest.
VERZEKERING
De verzekeringen die moeten worden afgesloten zijn vaak een ‘vergeten’ kost voor
buitenstaanders. De volledige crew moet verzekerd worden tijdens het werk, maar ook het
materiaal moet over een verzekering beschikken.
32
REPETITIE
Om ervoor te zorgen dat de optredens die je als artiest geeft perfect verlopen, is er natuurlijk
ook nood aan repetitie. De meeste artiesten beschikken over een repetitieruimte, maar die is
niet te vergelijken met een zaal zoals de AB in Brussel.
Er moet dus een repetitieruimte afgehuurd worden, maar er is ook nood aan materiaal. Met
een ruimte alleen kunnen de artiesten niet repeteren. En de catering mag ook niet vergeten
worden. Vaak repeteren artiesten dagenlang, en zonder enig eten of drinken is het heel
moeilijk om te presteren.
MERCHANDISE
“Merchandise is de verzamelnaam voor producten die een link hebben met je naam, muziek
en stijl.” (Poppunt Magazine)
Volgens Poppunt Magazine zijn er drie belangrijke redenen om merchandise te verkopen.
Eerst en vooral is merchandise, sinds de gedaalde cd-verkoop, een zeer belangrijke bron van
inkomsten geworden voor de artiest. Fans geven minder graag geld uit aan een cd, maar een tshirt van hun favoriete band is en blijft toch wel een ‘hebbeding’.
Daaruit volgt dat je veel mensen tegen het lijf loopt die een t-shirt van een bepaalde band
dragen. Onbewust kijk je naar die t-shirt en zie je de naam van die band. Als je hem niet kent
word je nieuwsgierig en zal je misschien wel muziek opzoeken van die band. Merchandise is
dus ook een vorm van promotie voor de band.
En als laatste is merchandise ook een soort van verbintenis tussen de band en zijn fans, maar
ook tussen de fans onderling.
Merchandise is dus heel belangrijk voor de artiest. Na een optreden word je als het ware
verplicht om te passeren aan de merchstand. Er worden tal van gepersonaliseerde spullen
aangeboden, en vaak staan de artiesten ook zelf bij die stand om handtekeningen etc. uit te
delen. Als ware muziekfan kan je niet weerstaan aan de verleiding, en voor je het weet loop je
rond in hun t-shirt.
Om zo’n gepersonaliseerde spullen te maken van jouw band is natuurlijk ook geld nodig. Als
we stellen dat een item aan €15 à €20 verkocht wordt op een optreden, zit daar ongeveer €7
(excl. btw) aan kosten in. De artiest houdt er dus ongeveer €5,50 aan over.
Volgens Hans kan je stellen dat je per aanwezige persoon €1 verdient aan merchandising voor
eigen shows. Als Goose of SX dus bijvoorbeeld ergens alleen gaat optreden, en er komen 800
personen het concert bijwonen, verdienen ze ongeveer €800 aan merchandising.
33
PROMOTIEKOSTEN
Als artiest moet je jouw muziek verkopen aan de mensen, je moet ze ermee overladen. Een
website, een facebookpagina, affiches,… Het kost allemaal geld én personeel.
De laatste jaren zie je meer en meer artiesten die corporate events gaan doen. Bij zo’n
corporate events gaat een bedrijf een bepaalde groep inhuren om tijdens hun event een concert
te geven. Goose heeft bijvoorbeeld vorig jaar een optreden verzorgd tijdens een event van
Mercedes. Het is een heel belangrijke bron van inkomsten geworden voor de artiest. Zo’n
corporate events zullen ongetwijfeld belangrijker worden met de jaren.
OPNAMEKOSTEN
Het volstaat niet om als artiest muziek te maken en die te spelen in je repetitieruimte. Je moet
de muziek aanbieden aan de consument, en om dat te kunnen doen moet je de studio in
duiken. Om dat af te huren moet je een serieus bedrag op tafel leggen. Er zijn ook mensen
nodig die de opnames bewerken, die alles in goede banen leiden. Denk maar aan een
producer, iemand die zorgt voor de mastering,… En natuurlijk komt hierbij ook weer catering
aan te pas.
VASTE KOSTEN
Zoals bij elk bedrijf zijn er voor de artiesten ook overheadkosten. Dit zijn de vaste kosten,
kosten die sowieso gemaakt worden, onafhankelijk van de activiteit van de band. We denken
hierbij aan telefoonkosten, verplaatsingskosten,…
34
OPBRENGSTEN
Natuurlijk verdient de artiest ook geld met hetgeen hij doet. Er zijn drie grote groepen waaruit
de artiest geld uithaalt. Het livecircuit, de merchandise en de rechten.
Inkomsten
15%
5%
Livecircuit
Merchandise
Rechten
80%
We zien duidelijk dat het livecircuit heel belangrijk geworden is voor de artiest. Het zorgt
voor 80% van zijn inkomsten. Het is dus niet raar dat een band tegenwoordig zoveel optreedt.
Daarnaast zorgt de merchandise voor 5% van de inkomsten.
Een laatste groep, die goed is voor 15% van de inkomsten van de artiest is de groep van de
rechten. De artiest kan al die illegale downloads dus missen als kiespijn. Want als zijn muziek
illegaal gedownload wordt, komen er geen centen binnen die voortvloeien uit de rechten. Ook
de inkomsten die uit de geluidsdragers binnenkomen vallen ook onder deze groep.
Voor de bands waarvan Hans het management verzorgt, is de kost voor het maken van een cd
ongeveer gelijk aan de opbrengsten ervan. De inkomst ligt wel een heel pak hoger als de
muziek gebruikt wordt voor synchronisatie deals (bv. muziek koppelen aan een
reclamespotje).
35
ALGEMENE CONLUSIE
De muziekindustrie begint zich stilaan te herstellen. We kunnen er niet omheen dat we in een
digitaal tijdperk leven. Meer en meer zaken gebeuren digitaal, meer en meer apps worden
ontwikkeld,… Dus de artiest en zijn management moeten ook digitaliseren.
Algemeen kunnen we stellen dat artiesten vandaag de dag op 3 zaken moeten letten.
ONLINE AANWEZIG ZIJN
Een eerste, gouden tip voor de artiest: wees online aanwezig. Als je het wil maken in de
muziekwereld en als je optimaal geld wil verdienen, kan je er niet omheen.
Er zijn tal van online platformen (downloadplatformen, streaming services,
muziekkanalen,…) waar je als artiest vandaag de dag aanwezig moét zijn. Natuurlijk is het
onmogelijk om op elke website, op elk kanaal jouw muziek voor te stellen. Je moet een
gezonde selectie maken uit het brede aanbod.
Dit wil natuurlijk niet zeggen dat de artiest moet stoppen met cd’s te maken. Het is nog altijd
belangrijk om je muziek op verschillende manieren aan te bieden, en er blijven nog altijd fans
die liever een fysieke geluidsdrager in hun bezit hebben dan een mp3-bestand.
OPTREDEN, OPTREDEN EN OPTREDEN
Om je muziek te verkopen moet je optreden. Optreden en nog eens optreden. Het is niet meer
noodzakelijk om eerst een CD te maken en deze dan te gaan promoten. Het livecircuit is in
enkele jaren de belangrijkste inkomstbron geworden voor de artiest.
Ook corporate performances zijn geboren en zijn hot. Als je erin slaagt om jouw muziek op
een corporate event aan het publiek te tonen en jezelf op die manier te linken aan dat bepaalde
bedrijf, creëer je een bepaald imago voor jezelf als artiest.
LP IS HOT!
De LP is weer terug van weggeweest. Waar je enkele jaren geleden enkel nog LP’s kon kopen
van ‘oude’ artiesten, kan je het vandaag de dag van bijna elke artiest. Het worden echte
collectors items, en ze mogen gerust wat meer kosten dan een cd. Zorg voor een goed design
op de cover en de liefhebber is meteen verkocht.
36
BIBLIOGRAFIE
37
IFPI Digital Music Report 2013 (www.ifpi.org) (8 april 2013)
IFPI Digital Music Report 2012 (www.ifpi.org) (28 april 2013)
(www.wikipedia.org)
Muziek, brandstof voor de digitale economie #DMR2013 (www.belgianentertainment.be) (8
april 2013)
Belgische muziekverkoop blijft dalen, (www.muziekcentrum.be) (5 april 2013)
Ellen Provoost, Globale muziekindustrie groeit voor het eerst in jaren, (www.hln.be) (13 april
2013)
Paul Resnikoff, 40 years of music industry change, in 40 seconds or less
(http://www.digitalmusicnews.com), (14 april 2013)
Cyberlocker: What is a cyberlocker? Why are they considered music pirate tools?,
(www.netforbeginners.about.com) (20 april 2013)
(www.deezer.com) (15 maart 2013)
(www.itunes.apple.com) (15 maart 2013)
(www.spotify.com) (15 maart 2013)
(www.simfy.com) (15 maart 2013)
(www.amazon.com) (15 maart 2013)
(www.aanbodpodium.be) (2 april 2013)
Sven De Potter, Online opvallen, in Poppunt Magazine, 2013, nr. 53, p.15-19
Jan Pauly en Wim Thijs, Online verkoop, in Poppunt Magazine, 2013, nr. 54, p.14-21
Dieptegesprek met Hans Ascrawat (muziekmanager) door Fien Vanhuysse, Zwevegem, 12
april 2013
Jan Pauly, De muzieksector in Vlaanderen, Kortrijk, 25 februari 2013
Jan Pauly, Auteursrechten, Kortrijk, 3 maart 2013
Jan Pauly, Muziek releasen, Kortrijk, 26 april 2013
Philip Bourgeois, Inkomstenbronnen van artiesten bedreigd door illegaal downloaden,
Antwerpen, 25 mei 2009
38