Kracht van Onderop

Kracht van Onderop
Lessen en inzichten onderzoeks- en
inspiratiebudget ESV
Joost van Hoorn
Projectleider Onderzoeks- en inspiratiebudget Ecologie van de Stedelijke Vernieuwing
Context en aanleiding
• Transitie stedelijke vernieuwing, afbouw ISV-budgetten, crisis woningmarkt
• Gemeenten, woningcorporaties en projectontwikkelaars hadden niet langer
het geld, de ideeën en het organiserend vermogen om SV door te zetten
• Tendens van decentralisatie, dichter naar de burger en meer maatwerk
• Opkomst maatschappelijk initiatief, actief burgerschap en sociaal
ondernemerschap

Zelforganisatie

Van onderop

Praktijkgericht: innovatieve casuïstiek
Doel en opzet
Doel:
de uitvoeringspraktijk van de stedelijke vernieuwing van nieuwe
handelingsperspectieven voorzien
ontwikkelen en verspreiden van kennis over de wijze waarop de
ecologie van een stad de voorwaarden schept voor vitale of
neergaande stedelijke ontwikkeling
Middel: ondersteunen van kleinschalige initiatieven, onderzoeken en
experimenten
leren & innoveren
Randvoorwaarden: max. € 10.000 / project, minimaal 50% cofinanciering,
‘open source’, private betrokkenheid
Honig Complex:
beyond placemaking
Stadsgesprek
‘De ondernemer als
maatschappelijke aanwinst’
Stedelijke vernieuwing
door zelforganisatie
Community Bond
Carnisselande
Lerende
leefomgeving
Alexanderknoop
Wijkonderneming
Zuiderzeewijk
Inzicht 1. Zelforganisatie gaat niet vanzelf
• Persoonlijke fascinatie en betrokkenheid
• Vrijwillige inzet
• Vanuit de overtuiging dat waarde wordt toegevoegd
• Resultaat- en praktijkgericht
• Korte planningshorizon
• Leiderschap op basis van vertrouwen
 Kwetsbaar
 Niet vanzelfsprekend
Inzicht 1. Zelforganisatie gaat niet vanzelf
Thema’s en vraagstukken:
•
Bouwen aan (gevoel van) eigenaarschap
•
Zeggenschap en verantwoordelijkheid
•
Draagvlak en ‘management’ van de achterban
•
Constante zoektocht naar verbeteren, professionaliseren en verzakelijken van
het initiatief. In sommige gevallen ook: opschalen en duurzaam bestendigen
•
Voorbij de romantiek
 Veel burgerinitiatieven hebben maatschappelijk nut. Instituties die dit
ondersteunen en helpen mogelijk maken profiteren daarvan mee.
Inzicht 2: Bijzondere positie stedelijk
entrepreneurs
• Drijvende kracht achter vernieuwende, innovatieve, soms ontwrichtende
initiatieven
• Zowel aan de kant van initiatieven als aan de kant van instituties
• Groot organiserend vermogen, trekken anderen mee en zijn visionair
• Verbinden de informele leefwereld van de initiatieven en de formele
systeemwereld van het beleid, de plannen en de regels en procedures
• Vertalen de wensen, behoeften en geluiden uit de samenleving: verwoorden
en kanaliseren dit richting (andere) ambtenaren, politici en professionals
• Helpen gewone burgers en ondernemers bij het leren doorgronden en
bespelen van het jargon, de gewoonten en procedures van de systeemwereld
• Zijn onafhankelijk betrokken
Inzicht 3: Gevestigde partijen bewegen wel/niet
mee
Enerzijds: maatschappelijk initiatief leidt tot nieuwe kansen en mogelijkheden
Anderzijds: terugtredende overheden en corporaties bieden ruimte aan nieuwe
spelers en ideeën
• Veel projecten blijken niet in de bestaande procedures en gebruiken van de
gevestigde partijen te passen
• Enorme discrepanties tussen de ratio van buitenwereld en binnenwereld
• Voortrekkers en achterblijvers
• Zoeken naar nieuwe repertoires: adaptief & responsief
Inzicht 3: Gevestigde partijen bewegen wel/niet
mee
• Op afroep en behoefte acteren: op het juiste moment, met de juiste middelen
en inzet en aangepast op de dynamiek van betrokkenen
• Vereist een groot inlevingsvermogen: wat heeft een initiatief nodig, in welke
fase zit het, waarmee wordt het vooruit geholpen?
• Van afwachten tot aan snelhandelen
• Contextafhankelijk versnellen of vertragen
• Ambtenaar = ambacht en vakmanschap
•
Herkennen, waarderen en ontwikkelen van vaardigheden
Kracht van onderop
1. Begin van een nieuw tijdperk (?)
•
Beweging van minder overheid en meer maatschappelijk initiatief is ‘here to
stay’
•
Zoeken, uitproberen, ontdekken, leren, toepassen
2. Initiatieven zijn er in allerhande soorten en maten met een grote diversiteit aan
doelstellingen, tijdshorizonten en maatschappelijke opbrengsten
•
Wat werkt in welke situatie? → meervoudig organiseren
Initiatieven op waarde schatten:
inleven & afwegen
• Wat is het doel van het initiatief?
• Wat is de toegevoegde waarde voor de samenleving?
• Is die toegevoegde waarde complementair aan andere partijen?
• Zijn er andere partijen die dezelfde waarde creëren?
• Wie is eigenlijk de eigenaar van het probleem?
• In welke mate is het initiatief verankerd met de omgeving?
• Met wie? → bekenden / onbekenden
• Voor wie? → voor elkaar / voor anderen
• In welke fase zit het initiatief? → opstart / doorgroei / bestendiging
Andere verhoudingen vragen om andere
werkwijzen…
• Laat burgerkracht en sociaal ondernemerschap maximaal groeien en bloeien
• Wees bescheiden, wees nabij, sta open voor alternatieven, bied ruimte, nodig
en daag uit, durf los te laten
• Geef kaders en bied duidelijkheid: (h)erkennen, stellingnemen, legitimeren en
(wel of niet) steunen
• Sluit aan op bestaande energie, kwaliteiten, krachten en middelen
• Werk samen op basis van gelijkwaardigheid
...en een andere overheid
• Ontwikkel vakmanschap: learning by doing, peer-to-peer intervisie etc
• Geef professionals met de voeten in de klei voldoende tijd, middelen en
vrijheden om te luisteren en handelen naar de wensen van bewoners
• Niet ‘planning & control’ maar ‘sense & respond’
• Investeer in de juiste mensen: klant- en actiegericht
• Met andere vaardigheden: inlevingsvermogen, bescheidenheid, creatief,
oplossingsgericht, analytisch vermogen, luisterend oor, nieuwsgierig, niet
verlegen om te handelen, spreekt de taal van leef- en systeemwereld
Kracht van Onderop
• Zelforganisatie, van onderop, praktijkgericht
• Kennis ontwikkelen, vergaren en verspreiden = zoeken, uitproberen,
experimenteren en leren
• Tools en repertoires voor actieve burgers en ondernemers én voor gevestigde
partijen
• Actief burgerschap / ondernemerschap: hoe doe je dat eigenlijk?
Joost van Hoorn
06-57 94 36 56 – [email protected]