De Republiek in tijd van vorsten

De Republiek in
een tijd van
vorsten
Een Gouden
Eeuw voor de
Republiek
§ 4.2
4.2 Het Eerst Stadhouderloze Tijdperk
- Willem II en Holland
• Na het overlijden van Frederik Hendrik werd zijn zoon Willem
II stadhouder (1647).
• Ook hij wilde veel macht, een groot leger en oorlog, maar de
Hollandse Staten lagen dwars. Dus liet hij – naar goed
gebruikt – zijn politieke tegenstanders in Den Haag
arresteren. Daarna trachtte hij Amsterdam te overvallen,
hetgeen niet lukte door een logistiek foutje. Maar door de
dreiging van zijn troepen bond Amsterdam wel in en de
belangrijkste tegenstanders in het bestuur lagen er uit.
• Lang heeft Willem niet kunnen genieten van zijn succes, want
kort daarna overleed hij aan de pokken (1650).
• Zijn zoon kon in theorie opvolger worden, maar de Staten
Generaal o.l.v. Holland benoemden geen nieuwe
stadhouder meer.
4.2 Het Eerst Stadhouderloze Tijdperk
- Staatsgezinden vs Orangisten
• Het ESHLT duurde tot 1672. Het bestuur lag geheel bij lokale
regenten en de Raadspensionaris Johan de Witt, die deze
functie al vanaf ‘53 vervulde.
• Echter langzamerhand kwamen twee regenten groepen
steeds meer tegenover elkaar te staan:
– De Staatsgezinden (veelal kapitaalkrachtige Hollandse burgers)
o.l.v. Johan de Witt vs de Oranjegezinden.
– Waarom de Staatsgezinden geen stadhouders meer wilde?
•
•
•
•
Oorlogzuchtig
Monarchale neigingen
Kostte veel centen, zo’n leger op de been houden
Erfelijkheid van de job werd gezien een bedreiging van vrijheid
– Orangisten vonden juist dat de stadhouders de Republiek bijeen
hielden.
Johan en Cornelis (achtergrond) de Witt
4.2 Het Eerst Stadhouderloze Tijdperk
- Buitenlandse politiek
• Johan de Witt gaf als raadspensionaris leiding aan de
Buitenlandse politiek
– Centraal stonden hierbij de Hollandse belangen zoals een sterke
handel en de hiervoor noodzakelijke sterke vloot
– Het leger werd verwaarloosd
– Tevens trachtte hij met verdragen de concurrenten Engeland en
Frankrijk tegen elkaar uit te spelen
• In 1662 een verdrag met Frankrijk, waarbij men beloofde geen
oorlog te voeren en elkaars handelsbelangen te respecteren
4.2 Het Eerst Stadhouderloze Tijdperk
- Strijd met Engeland
• Het sterk opkomende Engeland werd in de tweede helft van
de 17e eeuw dé grote concurrent
– In 1651 nam het Britse parlement de Acte van Navigatie aan
• Buitenlandse schepen mochten alleen nog maar in eigen land
vervaardigde goederen in Britse havens brengen
– In de maanden daarna werd menig schip uit de Republiek
gekaapt, hetgeen tot de Eerste Engelse Oorlog leidde in 1652.
• De Nederlanders leden behoorlijke verliezen, doordat de vloot nog
niet op oorlogssterkte was. Maar ook de Engelse handel liep een
flinke deuk op. In 1654 sloot men vrede.
– Echter in 1665 brak de Tweede Engelse Oorlog uit, nadat
Nieuw-Amsterdam was ingenomen.
• Nu was de Staatse vloot wel op volle sterkte en verpletterde de
Engelsen.
• Hollanders zetten echter niet door, omdat men de Engelsen nodig
had als bondgenoot tegen Frankrijk.
• De Engelsen mochten New York houden en wij Suriname, een op
dat moment veel interessanter gebied
Welk schilderij betreft de Eerste en welk de
Tweede Engelse Zeeoorlog?